Տպագիր թերթի վերջին համարը

Աշխարհը թևակոխում է բացարձակապես նոր աշխարհառազմավարական դարաշրջան, և այդ փոփոխությունը զուգակցվում է՝ ինչպես տարածաշրջանային, այնպես էլ՝ աշխարհաքաղաքական աննախադեպ ցնցումներով, ճգնաժամերով՝ նոր որոշումների և դիրքավորումների անհրաժեշտության առջև կանգնեցնելով բոլոր երկրներին և միջազգային կազմակերպություններին: Այս փուլում, որում էական դերակատարություն ունեցան նաև 44-օրյա պատերազմն ու դրա հետևանքները, Հարավային Կովկասն առանցքային տարածաշրջանի է վերածվում, որի նկատմամբ գլոբալ խաղացողների հետաքրքրությունն աճում է օրեցօր:

Նախօրեին Արցախում տեղի ունեցած իրադարձությունները հերթական անգամ բացահայտեցին պետության, մեղմ ասած, անհամարժեքությունը, իսկ իրականում՝ անգործությունը, իսկ ավելի իրականում՝  չգոյությունը։

Կառավարության կանխատեսումներով՝ այս տարվա վերջին մեր երկրի պետական պարտքը կկազմի 4 տրիլիոն 509 մլրդ դրամ, իսկ հաջորդ տարվա վերջին կհասնի 5 տրիլիոն 29 մլրդ դրամի։ Եթե սա վերածենք դոլարի, ապա կստացվի, որ 2021թ. վերջին պետական պարտքը կկազմի 9,2 մլրդ դոլար, իսկ 2022թ. վերջին՝ 10 մլրդ 260 մլն դոլար։

Տարածաշրջանում շարունակվող դինամիկ և աննախադեպ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների ֆոնին երկու կարևոր բարձրաստիճան հանդիպում տեղի ունեցավ. մեկը՝ Երևանում, մյուսը՝ Մոսկվայում: Կամա  թե ակամա, Հայաստանը հայտնվել է աշխարհաքաղաքական մեգակոմունիկացիոն նախագծերի հանգույցում, և այդ ծրագրերում Հայաստանի դիրքորոշումից կախված է լինելու տարածաշրջանի ապագա կոմունիկացիոն աշխարհագրությունը, հետևաբար՝ աշխարհաքաղաքականությունը: Հոկտեմբերի 12-ին Մոսկվայում Նիկոլ Փաշինյանը այս տարի արդեն 4-րդ անգամ հանդիպեց ՌԴ նախագահ […]

Հայկական իրականության խորքային պատճառներից մեկը հասարակության գրեթե տոտալ անտարբերությունն է երկրում ու նրա շուրջ կատարվող ճակատագրական իրադարձությունների նկատմամբ։ Այդ անտարբերությունն օգտագործվում է՝ ինչպես իշխանության, այնպես էլ՝ ընդդիմության կողմից։

Հայաստանի կրթության ոլորտում կա ընկալում, որ նորը, նորարարությունը լավ բաներ են։ Մասնագետներն այս երևույթը կոչում են նորի կարծրատիպ։ Այս դեպքում դու մտածում ես, որ եթե ինչ-որ բան նոր է, ապա լավն է։ Բայց կրթության ոլորտում և շատ այլ դեպքերում այդպես չէ։  Ցավոք, վերջին 30 տարում մեզ նոր բաները ներկայացվել են այնպես, որ դրանք լավն են և պետք է փոխարինեն հնին։ «Ուսուցման նոր մեթոդներ, ժամանակակից մեթոդներ կիրառող ուսուցիչ» արտահայտությունն օգտագործվել է դրական իմաստով, իսկ «ավանդական մեթոդներ օգտագործող ուսուցիչ» արտահայտությունը՝ բացասական իմաստով։

Գազի ներմուծման գինը լուրջ գլխացավանք է դարձել իշխանության համար։ Ոչ մի կերպ չեն կարողանում դուրս գալ այն շրջապտույտից, որի մեջ հայտնվել ենք։

Մեզ հետ զրույցում վրացի վերլուծաբան Սոսո Ցինցաձեն ասաց, որ ողջունում է, որ տարածաշրջանում Վրաստանը քաղաքական օրակարգեր է կարողանում գեներացնել, քանի որ Վրաստանի արտաքին քաղաքական ամենաթույլ կետերից մեկը եղել է քաղաքականությունը Հարավային Կովկասում, որն ամենաառանցքային ուղղություններից պետք է լիներ անցնող տասնամյակների ընթացքում:

Հայաստանում ու Հայաստանի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունները, առանձին- առանձին ու ընդհանրության մեջ, երկրի ու հասարակության հանդեպ շոկային թերապիայի օրինակներ են, այն վերապահումով, որ շոկը, որպես այդպիսին, հասարակության կողմից չի գիտակցվում։ Հանրության համեմատաբար ակտիվ հատվածն ապրում է շոկի մակերեսային, կարճաժամկետ ընկալմամբ, կատարվում է որևէ խայտառակ, աննախադեպ իրադարձություն, դա առաջացնում է ռեֆլեկտիվ ընդվզում, աղմուկ ու բողոք սոցիալական ցանցերում և… կյանքը շարունակվում է։

Չնայած հասարակության շրջանում ի հայտ եկած դժգոհություններին՝ առողջապահության նախարարի հայտնի հրամանը հոկտեմբերի 1-ից մտավ գործողության մեջ։ Այն որքան էլ արտաքուստ ունի առողջապահական նշանակություն, բազմաթիվ այլ հարցեր է առաջացնում։

Ազգային ժողովում օրերս քննարկվում էր պետական բյուջեի այս տարվա առաջին կիսամյակի կատարողականը։ Ֆինանսների նախարար Տիգրան Խաչատրյանը ներկայացնում էր այն, ինչի հետ ինքն իրականում որևէ կապ չուներ։ Նա նախարար է նշանակվել այս տարվա օգոստոսի սկզբին՝ փոխարինելով այն ժամանակվա նախարար Ատոմ Ջանջուղազյանին։

Արժույթի միջազգային հիմնադրամի ղեկավարը համաշխարհային տնտեսության կանխատեսումների հաշվետվության հրապարակումից մի շաբաթ առաջ ասաց, որ իր գրասենյակի մասնագետները վերանայել են նախկին գնահատականները:

Իշխանությունները ցանկալին իրականության տեղը ներկայացնելու վատ սովորություն ունեն։ Երբ պետք է, կարող են իրականությունը գլխիվայր շուռ տալ ու այնպես ներկայացնել, ինչպես այդ պահին պետք է, միայն թե արդարացնեն իրենց տրամաբանությունից զուրկ քայլերը։ Զավեշտն այն է, որ դա փորձում են անել՝ թաքնվելով հասարակության հետևում։   

Հոկտեմբերի 5-ը Հայաստանում նշվում է՝ որպես Ուսուցչի օր։ Անցած տարի այդ տոնը չնշվեց… պատերազմ էր։ Ակնկալվում էր, որ այս տարի մասնագիտական տոնը կնշվի նոր ոգով։ Կորոնավիրուսի պայմաններում ուսուցիչները բավական մեծ ծավալի աշխատանք կատարեցին վերջին 1.5 տարում։ Բավական է միայն նշել այն, որ շատ դպրոցներ մի ամբողջ ուսումնական տարի աշխատեցին 6-օրյա ռեժիմով։

«168 Ժամ»-ի հետ զրույցում եվրոպացի վերլուծաբան Սյուզան Ստյուարտն ասաց, որ այս տարի ԵՄ-ն ԱլԳ գագաթաժողովին ընդառաջ, ինչպես և ակնկալվում էր, ուշադրություն և ֆինանսական մեծ միջոցներ հատկացրեց ԱլԳ անդամ երկրներին: Նրա խոսքով, այլ հարց է, թե ԵՄ այս ռազմավարությունն ինչ ազդեցություն կունենա ժամանակի ընթացքում, սակայն արձանագրենք, որ աշխարհաքաղաքական միտումների ներքո ԵՄ-ն սկսեց աշխատել: Վերլուծաբանը նշեց, որ տեղում՝ հարավկովկասյան երկրների կողմից ԵՄ-ին հրապարակայնորեն հատկացվող դերակատարության հանգամանքը ենթադրում է, որ ինչ–որ գաղափարի շուրջ կա պատկերացում:

Հայաստանի գործող իշխանության դավանած միակ սկզբունքը որևէ սկզբունքի բացակայությունն է։ Ժողովրդավարության մասին դեկլարատիվ հայտարարությունների քողի տակ Հայաստանում գրեթե ամեն օր տեղի են ունենում իրադարձություններ, որոնք ամբողջությամբ հակասում են ժողովրդավարության անգամ ամենատարրական նորմերին։ Մութ գործարքների արդյունքում Կառավարությունը դառնում է երկրի ամենախոշոր հանքարդյունաբերող ընկերություններից մեկի բաժնետերը՝ դա ներկայացնելով՝ որպես «ժողովրդի սեփականություն»։

Հաջորդ տարվա պետական բյուջեն փող չունի կենսաթոշակները բարձրացնելու համար։ Կառավարությունը կենսաթոշակները համատարած բարձրացնելու համար միջոցներ չի գտել։

Թեհրան-Բաքու խորացող առճակատմանը և «փոխհրաձգությանը» զուգահեռ՝ Իրանը շարունակում է ռազմաքաղաքական-դիվանագիտական ուղերձներ հղել ոչ միայն տարածաշրջանային երկրներին, այլև տարածաշրջանի բոլոր արտաքին խաղացողներին, այդ թվում՝ Մոսկվային: Մի շարք փորձագետների համոզմամբ, տարածաշրջանում իրավիճակը պայթյունավտանգ է, և Իրանն ու Բաքուն գտնվում են իրենց հարաբերությունների ամենակրիտիկական փուլում՝ մինչև անգամ պատերազմի շեմին: Սակայն, միևնույն ժամանակ, ըստ նույն այդ գնահատականների, խնդիրներն անլուծելի չեն, և այնուամենայնիվ կողմերին կհաջողվի խուսափել հարաբերություններում շատ ավելի սուր զարգացումներից:

«Ընտրությունների արդյունքները ցույց տվեցին, որ…»,- այսպես է պատասխանում Նիկոլ Փաշինյանն իրեն ուղղված գրեթե բոլոր մեղադրանքներին, որոնք հնչեցվում են ընդդիմության կողմից։ Նիկոլ Փաշինյանին հիշեցնում են, որ իրեն համարում են «դավաճան, կապիտուլյանտ», ինչին ի պատասխան՝ ասում է, թե ընտրությունների արդյունքները ցույց տվեցին այդ գնահատականների սնանկությունը։

Օրերս Վիեննայում ավստրիական ուղեղային կենտրոններից մեկի հրավերով՝ կայացել է փակ քննարկում՝ նվիրված Արցախյան հակամարտության կարգավորմանը: Այդ քննարկման մասնակիցներն են եղել Ավստրիայի Պաշտպանության, Արտաքին գործերի աշխատակիցները, ինչպես նաև ԵԱՀԿ-ի, Եվրամիության փորձագետներն ու պաշտոնյաները:

«Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի» բաժնետոմսերի վաճառքի ու դրանց մի մասը «սեփական կամքով» կառավարությանը նվիրաբերելու հետ կապված բազմաթիվ հարցեր են առաջանում։ Այդ հարցերի պատասխաններն առայժմ մնում են անորոշ։

Հայաստանի Հանրապետության կենսական շահերի շուրջ տարածաշրջանային և արտատարածաշրջանային ուժերի միջև պայքարն իր գագաթնակետին է հասնում: Վերջին շաբաթների ընթացքում ուշագրավ ռազմաքաղաքական տարաբնույթ ուղերձների, այցերի, պայմանավորվածությունների պակաս չկա, որի կենտրոնում Իրանի Իսլամական Հանրապետությունն է:

Անցած մի քանի օրերին ամենատարբեր ձևաչափերով Հայաստանում տեղի ունեցող գործընթացների ու հատկապես արցախյան հարցի վերաբերյալ տեսակետներ հայտնեցին Հայաստանի նախկին երեք նախագահները։

Մինչ կառավարությունը խոսում է նախորդ տարվա ճգնաժամից հետո տնտեսության վերականգնման մասին, էկոնոմիկայի նախարարը նույնիսկ երկնիշ աճի պնդումներ է անում, մեր տնտեսության ակտիվությունը տարեվերջին ընդառաջ՝ գնալով սեղմվում է։ Եթե 7 ամիսների արդյունքում տնտեսական ակտիվությունը կազմել էր 5,2 տոկոս, ապա արդեն 8 ամիսներին իջել է 4,9 տոկոսի։

Երեք ու կես տարի շարունակ իրականությունը կեղծ լավատեսությամբ մատուցելուց հետո, իշխանությունը հիմա էլ նոր փուչիկ է փչում. իբր Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ հաղորդակցության ուղիների բացման դեպքում Հայաստանի տնտեսությունը ֆանտաստիկ աճ կունենա։

Համեմատությունը որպես ճանաչողության մեթոդ՝ հին հույներից է հայտնի: Այդպես կարելի է ճանաչել որևէ երևույթի բնույթը, ծավալը և այլն: Համեմատությունը վիճակագրության հիմնական սկզբունքն է: Օրինակ, ինչ-որ տվյալներ իրար հետ համեմատում ու հայտարարում են, որ Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշն այս տարվա հունվար-օգոստոս ամիսներին կազմել է 4,9 տոկոս:

Կառավարությունը հաստատեց 2022թ. պետական բյուջեի նախագիծը, որը կներկայացվի Ազգային ժողովի քննարկմանը։ Առաջին տպավորությունն այն է, որ փաստաթուղթը ձևավորվել է ոչ թե առկա տնտեսական ու քաղաքական իրողություններից ելնելով, այլ բացառապես կառավարության ու քաղաքական իշխանության իրականությունից կտրված հաշվարկների վրա։ Կարծես հատուկ ամեն ինչ արվել է ընդամենը ցույց տալու, որ բյուջեում դրված է 7 տոկոս տնտեսական աճի այն ցուցանիշը, որը հայտարարվել է կառավարության ծրագրում։ 

Վերջին տարիներին էապես փոխվել են ուսանողների վարքագծային նորմերը։ Այդ նորմերը շատ ավելի բան կարող են հուշել բարձրագույն կրթության իրավիճակի մասին, քան բազմաթիվ պաշտոնական փաստաթղթերի վերլուծությունը։ Ներկայացնենք մի քանի տիպական փոփոխություններ։

Վերջին երեք տարիներին Հայաստանում տեղի ունեցած իրադարձությունները կարող են որպես բացառիկ օրինակ՝ ընդգրկվել պետական ու հանրային դեգրադացիայի մասին պատմող աշխատություններում ու դասագրքերում։

Վարկերի սուբիդավորման և պետական այլ աջակցության ծրագրերի շրջանակներում կառավարությունն այնքան ֆինանսական բեռ է վերցրել, որ չի կարողանում ժամանակին կատարել։ Գոյացել են բավական մեծ պարտքեր՝ բանկերի նկատմամբ։