Մինչ կառավարությունը հույս ուներ, որ տարեվերջին տնտեսական գործընթացները Հայաստանում կակտիվանան՝ հանգեցնելով տնտեսական ցուցանիշների բարելավման, ճիշտ հակառակն է տեղի ունենում։ Տնտեսական ակտիվության աճը գնալով նահանջում է։ Արդեն երրորդ ամիսն անընդմեջ արձանագրում ենք ակտիվության աճի տեմպի դանդաղում։
Մարդկային գործունեության ցանկացած տեսակ, բայց քաղաքականությունը՝ առաջին հերթին, առաջնահերթությունների ու գերակայությունների ընտրության զբաղմունք է։ Ինչպես քաղաքականության մեջ ընդհանրապես, այնպես էլ ու առաջին հերթին՝ պետական պաշտոնյաների դեպքում՝ մասնավորապես, կենսականորեն կարևոր է, թե ինչն է այս կամ այն սուբյեկտն իր համար համարում որպես գերակա ու առաջնահերթ։ Դա տարբերակելը անհրաժեշտ է՝ գնահատելու համար, թե ինչ հանգամանքներում են ձևավորվում այս կամ պաշտոնյայի՝ այս կամ այն քայլին դրդող մոտիվները։
Հայաստանը գտնվում է այնպիսի իրավիճակում, որ ամենօրյա, եթե ոչ՝ ամենժամյա ռեժիմով կարևորագույն, կենսական նշանակություն ունեցող որոշումներ են կայացվում։ Դրանց մասին հայտնի է դառնում հիմնականում պոստֆակտում, երբ արդեն որոշումը կայացված-իրագործված, բանը բանից անցած է լինում։
Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանի 200 հազար դոլարանոց նոր ծառայողական ավտոմեքենայի թեման մի ամբողջ օր զբաղեցրեց հայ հասարակության մտքերն ու հույզերը, ներկայացվեցին բոլոր հնարավոր պատկերավոր համեմատություններն այն մասին, թե ինչպես կարող է սոցիալական, անվտանգային նման խնդիրներ ունեցող պետությունում պաշտոնյայի ավտոմեքենայի համար այդքան գումար ծախսվել։
Բրյուսելում դեկտեմբերի 15-ին կայանալիք «Արևելյան գործընկերության» 6-րդ գագաթաժողովի շրջանակում նախատեսվող Փաշինյան-Ալիև դեմառդեմ հանդիպումից առաջ նույնատիպ հանդիպում կկայանա Սոչիում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հովանու ներքո:
Պետությունը, որի ղեկավարի յուրաքանչյուր հրապարակային խոսք ենթակա է ոչ թե քաղաքական, այլ հոգեվերլուծական գնահատման ու մեղսունակության ստուգման, չի կարող ոչ միայն զարգացման հեռանկար ունենալ, այլ անգամ ապահովել ընթացիկ գոյությունը։ Հատկապես, որ այդ ղեկավարի ելույթների քաղաքական գնահատականները լավագույնս տալիս են թշնամական պետության լրատվամիջոցները՝ իրենց գլխագրերում ներկայացնելով ելույթի հեղինակի բոլոր թշնամահաճո հայտարարությունները։
Հոգեվերլուծության սկզբնավորումից ի վեր բազմաթիվ ականավոր գիտնականներ հսկայածավալ աշխատություններով անդրադարձել են անձի վարքագծի ու գործողությունների վրա ենթագիտակցության ազդեցությանը՝ փորձելով ապացուցել, որ շատ հաճախ մարդուն այս կամ այն քայլին դրդում են ոչ միայն և ոչ այնքան գիտակցական, որքան հենց ենթագիտակցական մղումները։
Տարածաշրջանային գերտերությունների պայքարը Սյունիքի համար շարունակում է զարգանալ ժամ առ ժամ: Թե՛ Սյունիքի պահպանումը՝ որպես հայկական, թե՛ Սյունիքի թրքացումը՝ իր բոլոր սցենարներով ու հետևանքներով, ունի աշխարհաքաղաքական մանր ու մեծ հովանավորներ, որոնցով պայմանավորված՝ Սյունիքը վերածվել է աշխարհաքաղաքական շահերի «կենտրոնի»:
Հանրային-քաղաքական մակարդակում ամենահաճախ հնչող հարցն այն է, թե ինչպե՞ս է երկրին այսքան արհավիրք բերելուց հետո Նիկոլ Փաշինյանը դեռևս պահպանում իշխանությունը։ Այդ հարցը հնչեցնում են գրեթե բոլորը ու պատասխան չգտնելով՝ նզովում են բոլորին՝ Նիկոլ Փաշինյանին, ընդդիմությանը, հասարակությանը։ Նզովքի այդ ծեսը, սակայն, իրականում անհասցե է և չունի որևէ ֆունկցիա։
Իշխանափոխությունից գրեթե չորս տարի հետո կառավարությունը դեռ փնտրտուքի մեջ է. փորձարկումներ է անում, թե ինչ անի, որպեսզի ներդրողները Հայաստանում խնդիրներ չունենան։ Այնինչ՝ ժամանակին հայտարարում էին, որ իշխանափոխությունից հետո ներդրողներն այլևս խնդիրներ չեն ունենա։ Սփյուռքից ու այլ վայրերից մեծածավալ ներդրումներ կգան Հայաստան, պայմաններ կստեղծեն, որ տնտեսության մեջ լուրջ զարգացումներ լինեն։
Անցած շաբաթ կառավարության նիստի ժամանակ հայտարարվեց այն մասին, որ Կապանի շրջանի մի շարք գյուղերի դպրոցներ միավորվելու են։ Այդ նպատակով կառուցվելու են նոր դպրոցներ, մի մասն էլ վերանորոգվելու է։ Ասֆալտապատվելու են միջհամայնքային ճանապարհները, գործելու են ավտոբուսներ, որոնք երեխաներին տեղափոխելու են հարակից գյուղերի դպրոցներ։
Եթե վերլուծենք ԱՄՆ Պետդեպի, Ֆրանսիայի ԱԳՆ հայտարարությունները, բոլորը հանդես են գալիս դեմարկացիայի օգտին: Երկրորդ՝ մեկնաբանելով սրացումը՝ երկու կողմին զսպվածության կոչ են անում՝ չքննադատելով Ադրբեջանին միակողմանիորեն նախաձեռնված գործողությունների համար: Կարծում եմ՝ սա բավականի լուրջ ազդանշան է, որպեսզի իրական ու ադեկվատ պատկերացում կազմենք արևմտյան դիվանագետների ու քաղաքական գործիչների քաղաքականության և մտադրությունների մասին:
«168 Ժամի» տեղեկություններով՝ իշխանական բուրգում սասանվել են Նիկոլ Փաշինյանի աշխատակազմի ղեկավար, Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի (ԿԳՄՍ) նախկին նախարար Արայիկ Հարությունյանի դիրքերը:
«Կառավարությունը մեր խնդիրների լուծումը չէ, կառավարությունն ինքն է խնդիրը»,- մի առիթով ասել է ԱՄՆ 40-րդ նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը։ Երջանկահիշատակ ու համակրելի նախագահը վստահաբար չգիտեր, որ իր այդ դիպուկ արտահայտությունը մեկին մեկ կիրառելի ու տեղին է լինելու 21-րդ դարի Հայաստանի համար։
«Ապագա կա» ասելով՝ իշխանությունը վերարտադրվեց։ Շատերը հավատացին դրան ու կրկին ընտրեցին Նիկոլ Փաշինյանին։ Ընտրեցին, բայց փոխարենը մնալու և վայելելու այդ իշխանության տված պտուղները, հեռանում են երկրից։
ՀՀ իշխանությունները երկերեսանիությամբ են զբաղվում: Նրանք խոսքերով ասում են՝ պետք է օգնություն, բայց որպեսզի այդ օգնությունն իրականացվի, հարկավոր է ենթակառուցվածք: Իսկ ենթակառուցվածք չեն ցանկանում ստեղծել, քանի որ դա ամերիկացիները չեն ցանկանում: Ի վերջո, կողմնորոշվեք՝ ի՞նչ եք ցանկանում: Եթե ցանկանում եք, որ ՌԴ-ն օգնի, ստեղծեք ռազմական ենթակառուցվածք, կամ պետք է շարունակեք դատարկաբանել: Սա Երևանի ինչ-որ հրապարակ չէ, շատախոսել պետք չէ, այլ պետք են կոնկրետ գործողություններ:
Այս հարցը երբևէ հնչելու է ու ուղղվելու է առաջին հերթին, անհատապես, հատկապես ու առանձնապես Նիկոլ Փաշինյանին։ Երբևէ նա ստիպված է լինելու պատասխանել այս հարցին՝ այդ ընթացքում հանդիպելով թվաբանական դժվարությունների, որովհետև, ինչպես մի անգամ անխոհեմություն է ունեցել խոստովանելու՝ մարդկային կյանքերն ինքը հաշվում է «պլյուս-մինուսով»։
Հույսերը, որ այս տարի զբոսաշրջային հոսքերը Հայաստան հիմնականում կվերականգնվեն, կրկին չեն արդարանում։ Տարին ավարտվում է, ու դեռ շատ հեռու ենք այն 319 տոկոս աճին հասնելուց, որը տարվա սկզբից համառորեն պնդում էին։
Կիրակի օրը Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում արդեն երկրորդ ադրբեջանական մաքսակետի տեղադրումից, ու դրանից ժամեր առաջ՝ մի քանի հենակետեր Ադրբեջանին հանձնելուց հետո պաշտոնանկ արվեց Պաշտպանության նախարար Արշակ Կարապետյանը, ում փոխարինեց ոչ ավել, ոչ պակաս․․․ Սուրեն Պապիկյանը՝ մարդ, ում զինվորական ծառայությունը նշանավորվել է վերադասի հետ ռազբորկայով և պաշտոնական կենսագրության մեջ թաքցված դատվածությամբ։
Տնտեսական իրավիճակը մեր երկրում շարունակում է լարված մնալ։ Թվում էր, թե անցած տարվա անկման ֆոնին, այս տարի հնարավոր կլինի բարձր աճ ապահովել։ Սակայն դա էլ չի հաջողվում։ Վերջին ամիսներին տնտեսական զարգացումների տեմպը վերստին սկսել է նվազել։
Կառավարությունը պատրաստվում է հաջորդ տարի պետական պարտքը ավելացնել ևս 1 մլրդ դոլարով։ Գրեթե այնքան, որքան նախատեսվում է հատկացնել պարտքերը սպասարկելու համար։ Խոսքն ինչպես մայր գումարները վերադարձնելու, այնպես էլ՝ տոկոսները վճարելու մասին է։
Մեր վիճակագիրներն իրենց ավանդույթի համաձայն՝ հրապարակել են «ՀՀ մշտական բնակչության թվաքանակը 2021թ. հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ» տեղեկագիրը:
Հայաստանի այս տարվա տնտեսական զարգացումների գործում, որքան էլ դրանք չեն փայլում բարձր ակտիվությամբ, կարևոր դեր են ունեցել արտերկրից փոխանցվող գումարները։ Ի տարբերություն նախորդի, այս տարվա առաջին կեսին մուտքերի աճը բավական ակտիվ էր։ Սակայն վերջին շրջանում նկատվում է աճի տեմպի կտրուկ անկում։
Անցած շաբաթ կայացած Երևանի պետական համալսարանի (ԵՊՀ) հոգաբարձուների խորհրդի նիստի արդյունքները որոշ մարդկանց հիասթափեցրին։ Խորհրդի նախագահ ընտրվեց փոխվարչապետ, «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության վարչության նախագահ Սուրեն Պապիկյանը, իսկ քարտուղար՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում (ՄԻԵԴ) Հայաստանի ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանը։ Սուրեն Պապիկյանը հիանալի ուսուցիչ է եղել, իսկ Եղիշե Կիրակոսյանին դասավանդել եմ և կարող եմ ասել, որ տաղանդավոր մարդ է։ Հետևաբար, այստեղ խնդիրն անձերի մեջ չէ։
Ակնհայտ է նաև, որ այն օրակարգը, փաստաթղթերը, որոնք ԵԱՀԿ ՄԽ սեղանին էին պատերազմից առաջ, այսօր չեն կարող լինել: Ինչպես նաև պետք է նախկին փաստաթղթերը փոփոխվեն, որպեսզի համապատասխանեցվեն այսօրվա իրողություններին:
Նիկոլ Փաշինյանի թիկնապահների թվի ավելացմանը հակադարձ համեմատական կարգով նվազում է ՀՀ ինքնիշխան սահմանները հսկող զինվորականների թիվը։
Նախօրեին հայ-բրիտանական հարաբերությունների համար աննախադեպ իրադարձություն է տեղի ունեցել․ Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանի Համայնքների պալատն առաջին ընթերցմամբ ընդունել է Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը պահանջող օրինագիծը: Այս մասին հաղորդագրությունը տարածել էր Հայ Դատի Մեծ Բրիտանիայի գրասենյակը:
2018 թվականի իրադարձություններից հետո բավական երկար ժամանակ Հայաստանի հանրային քաղաքական բառամթերքում առաջնային տեղ էին զբաղեցնում «հակահեղափոխություն», «հակահեղափոխականներ» արտահայտությունները։ Այդպես են որակվում բոլոր այն գործընթացներն ու բոլոր այն մարդիկ, ովքեր, իբրև թե, ընդդիմանում են «թավշյա հեղափոխությանը»։ Բնականաբար, դրանք հատկապես նորաթուխ իշխանության ներկայացուցիչների ամենասիրելի արտահայտություններն էին, որոնք հնարավորություն էին տալիս ցանկացած թերություն ու բացթողում վերագրել «հակահեղափոխականներին» և շարունակել իրենց պատկերացրած «հեղափոխությունը»։
Տնտեսության ու տնտեսական զարգացումների վերաբերյալ իր անհիմն գնահատականներով շարունակում է զարմացնել էկոնոմիկայի նախարարը։ Ասում է բաներ, որոնց ձեռքը հետո ինքն էլ է կրակն ընկնում։ Երբեմն անկեղծ զարմանում ես, թե ինչպես կարող է կառավարության թիվ մեկ էկոնոմիստն այսքան անլուրջ ու մակերեսային մեկնաբանություններ անել տնտեսության զարգացումների վերաբերյալ։
Մինչ հանրության ուշադրության կենտրոնում առաջիկա օրերին սպասվող Փաշինյան-Պուտին-Ալիև տեսակոնֆերանսն է, դրա ընթացքում քննարկվելիք թեմաներն ու ստորագրվելիք հնարավոր փաստաթղթերը 44-օրյա պատերազմի հետևանքով կնքված եռակողմ հայտարարությունից մեկ տարի անց, տարածաշրջանային գործընթացներում նոր ուրվագծեր են երևակվում:
