21-րդ դարում տեխնոլոգիաները փոխել են մեր կյանքի գրեթե բոլոր ոլորտները՝ կրթությունից մինչև ժամանց։ Սակայն այդ փոփոխությունների հետ մեկտեղ՝ առաջացել են նաև նոր խնդիրներ, որոնք պահանջում են հատուկ ուշադրություն, հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է երեխաների և տեխնոլոգիաների փոխհարաբերություններին։
Վանաձորցի Մանեի և ամերիկացի Ջոնի սիրո պատմությունը սկսել է Մանեի հայրենի քաղաքում, ուր Ջոնը գնացել էր որպես ամերիկյան «Խաղաղության կորպուսի» կամավոր: Հայ ընտանիքի համար ամերիկացի երիտասարդը կարճ ժամանակ անց դարձավ «փեսա Ջոն»:
Հայ-ֆրանսիացու ընտանիքում ծնված Մարկը իր կյանքը կապել է բրազիլացի Բրունայի հետ: Փորձառության ծրագրով Ամերիկա տեղափոխված աղջկա նոր կյանքի կարևոր մաս է կազմել հայ տղայի սերն ու ավելի ուշ հայ ամուսինը:
Դեռահասների համար դժվար է ինքնուրույն հաղթահարել իրենց հոգեբանական խնդիրները, դիմել հոգեբանի կամ հոգեբույժի։ Նրանք հակված են միավորվել խմբերով, քանի որ խմբին պատկանելը տալիս է ապահովության, նշանակալիության, կայունության զգացում, բողոքի տրամադրություններ արտահայտելու և նրանց ինքնագնահատականը սուբյեկտիվորեն բարձրացնելու հնարավորություն։
Ամուսնական պայմանագիր կարող է կնքվել՝ ինչպես մինչև ամուսնությունը, այնպես էլ՝ ամուսնության ընթացքում։ Մինչև ամուսնությունը կնքված ամուսնական պայմանագրերն ուժ են ստանում, երբ գրանցվում է ամուսնությունը։ Սա, կարելի է ասել, առանց վեճերի լուծում է ամուսինների բոլոր հարցեր։ Պայմանագրով իրավունք չունենք կարգավորել երեխայի վերաբերյալ վեճերը, խնամքը։ Ամուսնական պայմանագիրը միայն ամուսինների միջև հարաբերություններն է կարգավորում, պարունակում է գույքային հարցերը։ Այն անպայման պետք է գրավոր լինի և նոտարական վավերացում ունենա։
Ժամանակակից թվային դարաշրջանում սոցցանցերը երեխաների կյանքում դարձել են անբաժանելի մաս։ Նրանք օգտագործում են սոցցանցերն ընկերների հետ շփվելու, ժամանցի և կրթության համար։
Կարծում եմ՝ ծնողների կարևոր խնդիրներից մեկը երեխային ինքնուրույն դարձնելն է, որ կարողանան հարցեր լուծել։ Բայց եթե երեխայի թիկունքում ոչ ոք չկա՝ ագրեսիվ է դառնում, ու սա կարող է ամբողջ կյանքում դրսևորվել։ Երեխան պետք է իմանա՝ ինչ էլ պատահի իր հետ՝ լավ, թե վատ բան, ծնողին կարող է ասել ու պաշտպանություն ստանալ։ Սա ամենակարևոր կետն է։
Հոգեբանը նշել է, որ եթե երեխան ավելի շատ նախընտրում է մուլտֆիլմեր և էլեկտրոնային խաղեր, քան «կենդանի» հաղորդակցություն, ապա ծնողները պետք է մի քանի պարզ տեխնիկա օգտագործեն՝ երեխային համացանցային իրականությունից վերադարձնելու համար։
Որոշ ծնողներ շատ են ճնշում իրենց երեխաներին, նաև ուրիշների ներկայությամբ: Կարելի է կարծել իրենց երեխան բեռնակիր կենդանի է, որին ճիպոտով են քշում, որպեսզի գնա՝ առանց աջ կամ ձախ շեղվելու: Դա նույնն է, թե նրան բռնած պահեն սանձից և միևնույն ժամանակ ասեն. «Ազատ քայլիր»: Այնուհետև այդպիսի ծնողներն այնտեղ են հասնում, որ սկսում են ծեծել իրենց երեխաներին: Այսօր մի մայր էր եկել իր որդու՝ մի հաղթանդամ պատանու հետ: Նրա զավակը հիվանդ էր: «Ի՞նչ անեմ, Հա՛յր,- հարցնում է նա,- Երեխաս ոչինչ չի ուտում և նույնիսկ չի ցանկանում մեզ տեսնել»: Բայց երբ ասացի նրան, թե ինչպես է պետք վարվել, նա ամեն ինչ նորից սկսեց. «Իսկ հիմա ի՞նչ անեմ»:
Ծնողները պետք է շատ ուշադիր լինեն, որպեսզի երեխաներին երեկոյան չնախատեն, որովհետև երեկոյան երեխաներն իրենց վատ տրամադրությունը ոչնչով չեն կարող փարատել: Իսկ գիշերային խավարն էլ ավելի է մթագնում նրանց հոգեվիճակը: Երեխաներն սկսում են մտածել, թե ինչպես ավելի շատ դիմադրեն ծնողներին: Նրանց գլուխները սկսում են լցվել «պաշտպանության» զանազան տարբերակներով, նաև չարն է խառնվում դրան և այդ կերպ նրանք կարող են հուսահատության հասնել: Իսկ ահա ցերեկը, եթե նույնիսկ երեխաներն իրենց ծնողներին սպառնան տարբեր եղանակներով վրեժ լուծել, ապա փողոց դուրս գալով՝ նրանց ուշադրությունը կշեղվի, վատ տրամադրությունն էլ կանցնի:
Տանն անպայման պետք է սիրո և խաղաղության մթնոլորտ տիրի: Իր ընտանիքում թեկուզ մի փոքր էլ սեր ստացած երեխան, եթե նույնիսկ հանկարծ փախչի տանից, ապա միևնույն է՝ կվերադառնա, երբ տեսնի, որ այլ տեղերում նա ոչ թե սեր է գտնում, այլ՝ կեղծավորություն միայն: Իսկ եթե նա հիշի տանը տեղի ունեցող անպարկեշտ տեսարանները, հայհոյանքն ու բռնությունը, ապա ինչպե՞ս պետք է նրա սիրտը ետ՝ դեպի տուն ձգվի:
Եթե ամուսինը հարգում է զոքանչին ու աներոջը, ապա դա պատիվ է բերում նրան, ճիշտ այնպես, ինչպես հարսին է պատիվ բերում սկեսրոջ հանդեպ տածած սերը, որը ծնել է իր ամուսնուն, մեծացրել նրան և այժմ նա իր ամուսինն է, իր ուրախությունը: Եթե ամուսինն ու կինն այդպիսի զգացմունքներ ու մտքեր ունեն, այդ ամենը նաև նրանց սեփական երեխաների հոգիներն է մեղմորեն խրատում:
Թող նա պարզաբանի, թե ինչից է սկսում այդ չարը: Երբեմն, նման դեպքերում ծնողներն են մեղավոր: Իրենց վատ դրսևորելով՝ ծնողներն իրենք են վնասում երեխաներին, և նրանք սկսում են անամոթաբար խոսել: Այնուհետև նրանք սկսում են ընդունել դիվական ներգործություն և ուղղակի զզվելի ձևով են հակազդում, երբ ծնողները փորձում են կարգի հրավիրել իրենց: Ուրիշ դեպքերում ծնողները կարծում են, թե կարող են բռնության միջոցով իրենց երեխաներին ավելի լավը դարձնել: Խառնվում է եսասիրությունն ու ծնողներն սկսում են երեխաների հետ նյարդայնացած ու զայրույթով խոսել, այն դեպքում, երբ միշտ պետք է նրանց հետ բարությամբ վարվեն:
Երեխան շատ սիրո ու քնքշանքի, ինչպես նաև շատ ուղղորդման կարիք ունի: Նա ուզում է, որ կողքին նստես, ուզում է պատմել քեզ իր խնդիրների մասին, ուզում է, որ իրեն քնքշությամբ շոյես ու համբուրես: Երբ երեխան իրեն անհանգիստ ու կամակոր է պահում, ապա մայրը պետք է նրան իր գիրկն առնի, շոյի ու համբուրի, որպեսզի երեխան հանգստանա և խաղաղվի:
Հա՛յր, իսկ ի՞նչ անեն ծնողները, եթե երեխան նրանց չի լսում, կամակորություն է անում:
Երբ երեխան փոքր է, ոչ մի աշխատանք չի անում: Նրա սննդի, հագուստի և այլնի համար ծնողներն են հոգ տանում: Ծնողները սիրուց մղված են օգնում երեխային: Երեխան չի աշխատում, նա կարող է միայն մի փոքր հանձնարարություն կատարել տնային գործերում: Բայց մի՞թե դա կարող է համեմատվել այն աշխատանքի կամ ծախսերի հետ, որ ծնողներն անում են հանուն նրա: Եթե երեխան, մեծանալով, չի հասկանում, թե ինչ են տվել իրեն ծնողները, ապա դա շատ մեծ ապերախտություն է:
Երեխան կարող է հոգեբանորեն տրավմայի ենթարկվել մորից երկար բաժանվելուց կամ ծնողներից մեկի կամ երկուսի ուշադրության պակասից, ասում է առաջատար հոգեբան Մարինա Բասմանովան: Նա Lente.ru-ի հետ զրույցում նշել է երեխաների մոտ նմանատիպ խնդիրների այս և մի քանի այլ պատճառներ:
Աստված մեծագույն օրհնություն տվեց նախամարդկանց՝ Ադամին ու Եվային՝ Իրեն համահեղինակ արարիչներ լինելու: Ծնողները, պապերը, նախապապերն իրենց հերթին, նույնպես Աստծո համահեղինակ արարիչներ են, քանի որ իրենց երեխաներին մարմին են տալիս:
Ծնողներն իրենց երեխաների միջև պետք է սեր մշակեն: Կամենալով օժանդակել ավելի թույլ երեխային՝ նրանք դրա համար պետք է հող նախապատրաստեն՝ ստանալով ավելի ուժեղ երեխայի «համաձայնությունը»: Այսինքն՝ նրանք պետք է օգնեն ավելի ուժեղ երեխային հասկանալու, որ իր եղբայրը կամ քույրը կարիքի մեջ է գտնվում: Արդարությունն Աստծու գործն է, և այն պետք է հավասարապես բաշխված լինի ավագների և կրտսերների միջև:
Խորհրդային ու ռուսական կինոյի աստղը՝ Մարինա Նեյոլովան, տաղանդավորագույն դերասանուհի է ու պարզապես գեղեցիկ կին: Նա յուրահատուկ հմայք ուներ, և որտեղ էլ որ հայտնվեր, միշտ գրավում էր հակառակ սեռի ուշադրությունը: Նեյոլովան խելացի էր, չափազանց ինֆորմացված, ինտելեկտուալ կին էր, ու պատահական չէ, որ տղամարդիկ հեշտությամբ էին սիրահարվում նրան:
Եթե ձեզ հետաքրքրում է, որ երեխայի մոտ ձեռնարկատիրական ոգին զարգանա, ապա մի քանի պրակտիկ մոտեցումներ️️️️️️:
Ամուսինները պետք է ամբողջությամբ իրենց վստահեն Աստծուն: Նրանք պետք է ասեն. «Տեր իմ, դու հոգում ես մեր բարօրության մասին, «Թո՛ղ Քո կամքը լինի»» (Մատթ. 6:10): Այդ դեպքում նրանց խնդրանքը կկատարվի: Որովհետև Աստծո կամքը կատարվում է այն ժամանակ, երբ մենք ասում ենք. «Թո՛ղ Քո կամքը լինի» և վստահությամբ հանձնում ենք մեզ Աստծուն: Սակայն մենք, չնայած որ ասում ենք. «Թո՛ղ Քո կամքը լինի», միևնույն ժամանակ պնդում ենք մեր սեփական կամքը: Իսկ այդ դեպքում ի՞նչ կարող է Աստված մեզ համար անել:
Տեխասի Հյուսթոնի համալսարանի ամերիկացի գիտնականները պարզել են, որ սպառնալիքներով և ահաբեկումներով երեխաներին մեծացնելը մեծացնում է հասուն տարիքում տագնապային խանգարումների զարգացման հավանականությունը: Հետազոտությունը հրապարակվել է Journal of Clinical Psychology (JCP) գիտական ամսագրում:
– Հա՛յր, մեզ մի ամուսնական զույգ է դիմել: Ամուսիններից երկուսն է թալասեմիայի* գաղտնի ախտանիշ ունեն: Նրանք հարցրեցին մեզ արդյո՞ք պետք է երեխա ունենան, թե՝ ոչ: Մենք առաջարկեցինք իրենց հոգևոր հոր հետ խորհրդակցել:
Ժամանակակից երեխաները մեծացել են այնպիսի պայմաններում, երբ ցանկացած տեղեկատվություն հասանելի է նրանց, մինչդեռ ավագ սերունդը սովոր է այն փաստին, որ ամբողջ գիտելիքը ձեռք է բերվում ավելի երկար, ավելի փորձառու գործընթացի միջոցով: Երիտասարդ սերունդը չի հասկանում մեծահասակների փորձի արժեքը: Բացի դրանից, նրանք սովոր են գործել շատ ավելի արագ։ Հոգեբան Իրինա Գրիշինան Gazeta.Ru-ին պատմել է ժամանակակից և ավագ սերունդների հիմնական տարբերությունների մասին։
Միսիսաուգայում (ԱՄՆ) Տորոնտոյի համալսարանի գիտնականները պարզել են, որ նախադպրոցական տարիքի երեխաների խոսքի հմտությունները վատացել են կորոնավիրուսային համաճարակի ժամանակ։ Հետազոտողները ենթադրում են, որ դա պայմանավորված է եղել ինքնամեկուսացման, հասակակիցների հետ ամենօրյա շփման բացակայության և ծնողների զբաղվածության հետ: Հայտնում է PsysOrg-ը։
Կախվածության անհանգիստ տեսակը ձևավորվում է ծնողի անկանխատեսելի պահվածքով, պնդում է Ժուկովան։ Եթե ծնողը երբեմն մերժում է երեխային, երբեմն մտերմացնում, երբեմն գովում, երբեմն պատժում է, երեխան իրեն ոչ թե սիրված, այլ մերժված է զգում։ Հետո հասուն տարիքում նրանց կառաջնորդի միայնության, լքվածության վախը։
Ծնողները կարող են օգնել դեռահասներին հաղթահարել առողջական խնդիրները և զարգացնել առողջ ապրելակերպի հմտություններ: Օրինակ ծառայեք ձեր երեխային, խրախուսեք նրան առողջ սնվել, մարզվել և բավականաչափ ժամանակ հատկացնել քնին:
Կան թեմաներ, որոնք չպետք է քննարկել երեխաների հետ, դրանցից են մեծահասակների վախերը. հոգեբանը կօգնի հաղթահարել այս խնդիրը, բայց հաստատ ոչ երեխան: Այս մասին Gazeta.Ru-ի հոդվածում պատմել է մանկական հոգեբան, Խամովնիկի մանկապարտեզի Infant School-ի համահիմնադիր Նատալյա Դերբենեւան։
Դեռահասի դաստիարակությունը բարդ խնդիր է, ուստի պետք է իմանալ, թե ինչ խնդիրների կարող եք հանդիպել ձեր երեխաների՝ դեռահասության տարիքին հասնելու շրջանում:
