Տպագիր թերթի վերջին համարը

Ուղիղ մեկ տարի առաջ այս օրը՝ 2020թ․ նոյեմբերի 9-ի ուշ գիշերին Նիկոլ Փաշինյանը միանձնյա, առանց որևէ մեկի հետ խորհրդակցելու ստորագրեց կապիտուլյացիոն համաձայնագիրը, որով Ադրբեջանին հանձնվեց Արցախի 75 տոկոսը, իսկ Արցախի մնացած հատվածը փաստացի հայտնվեց ռուսական պրոտեկտորատի կարգավիճակում։

Տնտեսական վիճակագրությունը շարունակում է փաստեր արձանագրել: Երբեմն՝ անկախ մեր կամքից ու ցանկություններից: Երբ մեր իշխանությունները դեռ նոր-նոր էին, վառվռուն խոստումներ ու կոչեր էին տալիս ու անում: Կոչերից մի քանիսը հայտնի սփյուռքահայերին էին ուղղված:

Հայաստանի տնտեսության զարգացումների վերաբերյալ Կենտրոնական բանկի վերջին շրջանի լավատեսությունը, որի հիման վրա բարձրացվեց նաև տնտեսական աճի կանխատեսումը, չի արդարացել։ Տնտեսական ակտիվությունն այս փուլում ավելի թույլ է եղել, քան ենթադրվում էր։

Տարածաշրջանային «3+3» կամ 6-ի հարթակ ստեղծելու ուղղությամբ քաղաքական-տեղեկատվական արշավը վերջին երկու շաբաթվա ընթացքում էապես ինտենսիվացել է: Հոկտեմբերի վերջին Իտալիայի մայրաքաղաք Հռոմում տեղի ունեցող «Մեծ քսանյակի» գագաթաժողովի ընթացքում Թուրքիայի նախագահը կարողացավ իր բոլոր հրապարակային անդրադարձներում և հանդիպումներում ներկայացնել այս ֆորմատի կարևորությունը ռեգիոնի համար:

Որևէ երկրում որևէ իշխանության գործունեությունը գնահատվում է նաև, իսկ գուցե առաջին հերթին՝ ֆորսմաժորային իրավիճակներում դրա գործունակության ու արդյունավետության տեսանկյունից։ Սովորական, հանգիստ պայմաններում իշխանավարելն առանձնապես մեծ բարդություն չի ներկայացնում՝ մշակվում են քիչ թե շատ նորմալ ծրագրեր, ծախսվում են բյուջետային միջոցներ, պահպանվում են աշխարհի ու տարբեր երկրների հետ հարաբերությունները, և այլն։

Վերջին մեկ ամսվա ընթացքում կորոնավիրուսի համավարակը մոլեգնում է Հայաստանում, ամեն օր արձանագրվում է վարակման 1500-2000 դեպք, միջին հաշվով օրական մահանում է թվով 50 մարդ, 1 միլիոն մարդու հաշվով՝ մահերի թվով Հայաստանը գտնվում է աշխարհի երկրների առաջատարների մեջ։ Միևնույն ժամանակ Հայաստանն աշխարհում զբաղեցնում է վերջին հորիզոնականները պատվաստված բնակչության տոկոսով՝ 12 տոկոս։

Երբ բենզինի ու դիզելային վառելանյութի գները Հայաստանում նվազում էին, Նիկոլ Փաշինյանը դա ներկայացնում էր՝ որպես իշխանության ձեռքբերում։ Վերջին մեկ տարում բենզինն ու դիզելը գրեթե կրկնակի թանկացել են, իսկ նա լռում է։ Թեև այդ լռությունը շատ խոսուն է. եթե համարենք, որ այն ժամանակ գների նվազումը իշխանությունների ձեռքբերումն էր, նույն տրամաբանությամբ՝ թանկացումն էլ ձախողումն է։

Տարածաշրջանում է ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի և Եվրասիայի գործերով նորանշանակ փոխտեղակալ Էրիկա Օլսոնը: Ամերիկյան կողմի տարածած հաղորդագրության համաձայն, նա լինելու է Հայաստանում, Ադրբեջանում և Վրաստանում՝ տարածաշրջանային համագործակցությունը խթանելու և երկկողմ հարցեր քննարկելու նպատակով։

Հայաստանում հիմա տեղի է ունենում հենց այդ՝ պետության այլասերման լատենտ գործընթացը, որն ավելի է խորանում այն պատճառով, որ առողջ պետություն ունենալու հիմնական շահառուն՝ հասարակությունը, դրան հետևում է լուռ անտարբերությամբ՝ դառնալով պետության այլասերման առնվազն անուղղակի հանցակիցը։

Օրերս Պետեկամուտների կոմիտեն հրապարակեց այս տարվա 9 ամիսների խոշոր հարկատուների ցանկը։ Այդ ցանկը հետաքրքիր է նրանով, որ հնարավորություն է տալիս պատկերացում կազմել ոչ միայն հարկատուների վճարած հարկերի վերաբերյալ, այլև տեսնել, թե ինչ է կատարվում նրանց բիզնեսի հետ։

«Վրաստանը պաշտոնապես նշել է, որ դեմ է նման հարթակին, սակայն Վրաստանը նաև նշել է, որ կողմ է Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ համագործակցությանը, դա ցույց տալով իր քայլերով: Վրաստանի վարչապետը այցեր նախաձեռնեց Երևան ու Բաքու, կարծում եմ՝ Վրաստանը դրանով հայտնեց իր քաղաքական կամքը՝ աշխատելու իր հարևանների հետ անկախ Ռուսաստանից: Բնական է նաև, որ Ռուսաստանը ցանկանում է, որ Վրաստանը միանա այդ հարթակին՝ իր բոլոր աշխարհաքաղաքական հետևանքներով: Սակայն Վրաստանում դա շատ լավ են հասկանում ու դեմ են դրան: Ուստի կարծում եմ՝ այնուամենայնիվ տարածաշրջանային ձևաչափը 3+3 տեսքը երբեք չի ունենա»,- ասաց նա:

Հասարակության խնդիրների մասին խոսելն ընդունված չէ ու քաղաքականապես ոչ դիվիդենտաբեր։ Քաղաքականությամբ զբաղվողների մեծ մասը գերադասում է մասնավոր զրույցներում վեր հանել հանրության բոլոր արատները, բայց հրապարակային խոսքում ներբող է ձոնում մեր հասարակության բացառիկության մասին։ Մինդեռ հասարակությունն ունի բազմաթիվ խնդիրներ ու արատներ՝ սկսած արժեքային ու բարոյական համակարգից, մինչև լավի ու վատի, արդարի ու անարդարի գնահատման խեղված չափորոշիչներ։

Պետությունն ունի հարկադրանքի իրավունք, ինչը պետություններին ներհատուկ բնորոշիչներից մեկն է։ Հարկադրանքը, որն իր մեջ բնականորեն ճնշման, ուժի հատկանիշներ է պարունակում, կարող է արդարացված լինել միայն այն պարագայում, երբ դրա արդյունքում ստացվելիք բարիքն իր նշանակությամբ գերակշռում է այն բացասականին, որն առաջանում է ինքնին հարկադրանքի ընթացքում։

Վերջին շրջանում Հայաստանում Քովիդով վարակակիրների թվի ավելացում է արձանագրվում։ Օրական 2 հազարին մոտ նոր դեպքեր են հայտնաբերվում։

Հրապարակվեցին մեր երկրի սոցիալ-տնտեսական վիճակը բնութագրող հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշները: Տարվա երեք/քառորդը (հունվարից սեպտեմբեր) արդեն ամփոփված է: Խոստացված երկնիշ տնտեսական աճի նույնիսկ ակնարկ չկա: Իշխանությունների երբեմնի հպարտություն Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշն է անգամ «համեստացել»: Հունվար-սեպտեմբերի կտրվածքով այն ընդամենը 4.4 տոկոս է: Համեմատության համար ասենք, որ անցած տարի -6.6 տոկոս էր, իսկ 2019-ին՝ 7.1:

Էկոնոմիկայի նախարարի կանխատեսումները ոչ մի կերպ չեն արդարանում։ Մինչ նա երկնիշ տնտեսական աճ էր խոստանում այս տարվա համար, տարեվերջին ընդառաջ՝ տնտեսությունը հետ է գնում։ Երկու ամիս անընդմեջ տնտեսական ակտիվությունը նահանջում է. 8 ամսվա արդյունքներով այն կազմեց 4,9 տոկոս, իսկ արդեն հունվար-սեպտեմբերին իջավ 4,4 տոկոսի։

Ուսուցիչների կամավոր ատեստացիան բազմաբնույթ մեկնաբանությունների տեղիք տվեց։ Հնչեցին տեսակետներ, որ արդյունքներ տխուր են, և պետք է ցածր միավորներ ստացած ուսուցիչների հանդեպ միջոցներ ձեռնարկել։ Ուսուցիչների հանդեպ նման վերաբերմունքն անընդունելի է։ Եթե  տասնամյակներ շարունակ ուսուցիչներին վճարել ենք ծիծաղելի ցածր աշխատավարձ, ապա ի՞նչ իրավունք ունենք բարձր ակնկալիքներ ունենալ նրանցից։ Ուսուցիչներին ցածր աշխատավարձ վճարելը գին ունի։

Վերջին օրերին թուրք բարձրաստիճան պաշտոնյաները կրկին խոսում են Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հեռանկարների շուրջ: Օրերս Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած Վարանդայում Ադրբեջանի նախագահի հետ Ֆիզուլիի միջազգային օդանավակայանի բացման պաշտոնական արարողության շրջանակում Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանն ասել էր, որ այսօր տարածաշրջանում կայուն խաղաղության հաստատման և հարաբերությունների կարգավորման պայմաններն ավելի բարենպաստ են, քան երբևէ, հայտարարել է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը։

Ցանկացած համակարգ կենսունակ է ու գոյատևում է առաջին հերթին ու առավելապես՝ այդ համակարգի ամբողջականության հաշվին։ Չկա համակարգի ամբողջականություն, չի կարող լինել համակարգ, իսկ գոյության դեպքում այն չի լինի ամբողջական ու կենսունակ և ժամանակի մեջ կդադարի գոյություն ունենալ։ Սրանք գործնական ապացուցումներ ստացած հայտնի տեսական դրույթներ են, որոնք վերաբերում են հանրային կյանքի բոլոր համակարգերին, այդ թվում՝ քաղաքականությանը։

Դեռ 2018թ. խորհրդարանական ընտրությունների նախաշեմին Նիկոլ Փաշինյանը հավաստիացնում էր, որ ջրի սակագինը մինչև 2024թ. չի փոխվելու։

«168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ Կրեմլից նման հանդիպման հերքման բացակայությունն արդեն իսկ հետաքրքիր տեղեկություն է: Ըստ նրա, սովորաբար, երբ հանդիպումները նախապատրաստման փուլում են, հենց այդպիսի հայտարարություններ են հնչում: Տարասովի տեղեկությունների համաձայն ևս՝ նման հանդիպում նախապատրաստվում է, և դա նաև տրամաբանական է, որ հասունացել է:

Աշխարհում, ինչպես հայտնի է, ամեն ինչ վաճառվում է։ Դա հատկապես ու հաստատապես տեղին է նաև աշխարհաքաղաքականության պարագային։ Այս առևտրում, ահա, խոշոր խաղացողները հանդես են գալիս միաժամանակ և՛ որպես գնորդներ, և՛որպես վաճառողներ՝ օգտագործելով ամենատարբեր գործիքներ՝ սկսած ժողովրդավարական դեկլարատիվ արժեքների երկակի կիառումներից՝ մինչև երկրների նկատմամբ պատժամիջոցներ։

Ազգային ժողովի հանձնաժողովներում սկսվեցին հաջորդ տարվա պետական բյուջեի նախագծի քննարկումները։ Անկախ նրանից, թե ինչ կասեն Նիկոլ Փաշինյանն ու իր կառավարության անդամները, այս բյուջեն սոցիալական խնդիր չի լուծում։

Շատ վաղուց Հայաստանում գնաճի այսպիսի բարձր մակարդակ չէր եղել։ Գներն անցած տարվա վերջից սկսած միայն բարձրանում են։ Դրան համարժեք, սակայն, չեն ավելանում եկամուտները, ինչը բերում է աղքատության խորացման։

Հաջորդ տարվա պետական բյուջեի հիմքում կառավարությունը դրել է 7 տոկոս տնտեսական աճի հեռանկար։ Սա այն նվազագույնն է, որը կառավարությունը պարտավորվել է ապահովել այս և հաջորդ 4 տարիներին։

Վերջին տարիներին հանրակրթական դպրոցն իր խնդիրներով մղվել է հետին պլան: Պատճառը հասարակական-քաղաքական-տնտեսական կյանքի ցնցումներն են ու պարտությունը պատերազմում: Համավարակի պարագային արմատապես փոխվեց հանրակրթության կազմակերպումը (խոսքը հեռավար համակարգի ներդրման մասին է): Սակայն նույնիսկ այս պարագային հանրակրթության խնդիրները չդարձան հասարակական ու մասնագիտական քննարկումների թեմա: Միակ ոլորտը, որ չփոխեց իր վերաբերմունքն այս ոլորտի հանդեպ, վիճակագրությունն է:

Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության գալուց հետո մեր երկրում ռեկորդները շատացել են։ Ամեն ինչի մեջ փորձում են ռեկորդներ տեսնել. տնտեսությունը ռեկորդային տեմպերով է աճում, հարկերը ռեկորդային տեմպերով են ավելանում, ռեկորդային տեմպերով աշխատատեղեր են ի հայտ գալիս, աշխատավարձերն են ռեկորդային տեմպերով բարձրանում, և այսպես շարունակ։

Այսօր նախարարության աշխատակիցները թերահավատ են միջազգային ծրագրերի, փորձագետների օգտակարության հարցերում, իսկ վերջիններս էլ կարծում են, որ նախարարությունը չունի բավարար կարողություններ բարեփոխումներն արդյունավետ իրականացնելու հարցում։ Այս փոխադարձ անվստահությունը պետք է հաղթահարվի։   

«Վալդայ» միջազգային փորձագիտական ակումբում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի ամենամյա ելույթը, ինչպես միշտ, ինտրիգային էր և կարևոր ռեգիոնալ գործընթացները հասկանալու տեսանկյունից: ՌԴ նախագահն ուղերձներ հղեց՝ ինչպես հակամարտության կողմերին, այլև՝ միջազգային դերակատարներին, որոնք հավակնում են մասնակցել թե տարածաշրջանային ապաշրջափակման, թե դեմարկացիա-դելիմիտացիա, թե Արցախյան կարգավորման գործընթացներին: Նախ՝ հակիրճ ներկայացնենք պուտինյան շեշտադրումները:

Պատահականությո՞ւն է։ Վստահաբար ո՛չ։ Դա, սակայն, ՄԻՊ-ի դեմ ՀՀ իշխանությունների գործողությունների միայն արտաքին շերտն է։ Թաթոյանի դեմ արշավն ունի նաև ներքին դրդապատճառներ։ 2018 թվականի իրադարձություններից հետո Հայաստանում հետևողականորեն կազմաքանդվել են պետական գրեթե բոլոր ինստիտուտները։ Այդ համատեքստում ՄԻՊ-ը մնացել է գրեթե միակ աշխատունակ ու արդյունավետ գործող կառույցը, որը փչացնում է կազմաքանդված պետական ու հանրային կառավարման համակարգի ամբողջական պատկերը։