Տնտեսական գործունեության որոշ ոլորտներ հաջորդ տարի արդեն դուրս կբերվեն շրջանառության հարկի դաշտից ու կմտցնեն անգամներով ավելի ծանր՝ հարկման համընդհանուր համակարգ, որտեղ վերջիններս ստիպված կլինեն շրջանառության հարկի փոխարեն՝ վճարել ԱԱՀ ու շահութահարկ։
Նախատեսվածի համեմատ էապես պակաս հարկեր են հավաքել։ 11 ամսում հավաքել են 2 տրիլիոն 149 մլրդ դրամ։ Տարեկան ճշգրտված պլանը 2 տրիլիոն 614 մլրդ դրամ է։
Ռեսուրսները սպառվում են, դրա համար էլ կրկին վերադարձել են նախկինների թալանին, որն այդպես էլ վեց ու կես տարում միս ու արյուն չդարձավ՝ բացի շոուներից ու բեմականացված ներկայացումների կազմակերպումից։
Այսօր մեր հասարակության գերակշիռ մեծամասնության գնողունակությունը չափազանց հեռու է այն գներից, որոնք վերջին տարիներին հաստատվել են անշարժ գույքի շուկայում։ Ում գնողունակությունն էլ բավարարում է այդ պայմաններում բնակարան կամ անշարժ գույք ձեռք բերելու համար, արդեն հասցրել է դա անել։
Վեց ու կես տարում 20 տոկոսով ավելացրել են պետական կառավարման ապարատի աշխատողների քանակը։
Նախկինների «թալանը» երիտհեղափոխականների ամենասիրած թեմաներից է։ Եկել, չեն եկել՝ նախկինների «թալանով» են կերակրում ժողովրդին։ Նախկինում, երբ իշխանության չէին ու մեղադրում էին նախկիններին «թալանի» մեջ, ինչ-որ տեղ կարելի էր հասկանալ։ Բայց, երբ նույնն անում են վեց ու կես տարի իշխանության մեջ գտնվելուց հետո, ու վեց ու կես տարում նախկինների «թալանը» ոչ մի կերպ ջրի երես չի ելնում, այդ ամենը վերածվում է զավեշտի։
Թավշյա հեղափոխականների իշխանության գալուց հետո, Հայաստանի քաղաքացիները զանգվածաբար հայտնվել են վարկային պարտավորությունների ու պարտքերի տակ։ Գիտե՞ք՝ ինչու, որովհետև հավատացել են «պայծառ ապագայի» ու լավ ապրելու վերաբերյալ Նիկոլ Փաշինյանի փուչ խոսքերին, վարկեր են վերցրել՝ իրենց կյանքը բարելավելու համար, բայց կանգնել են փաստի առաջ՝ չեն կարողացել ժամանակին վերադարձնել վերցրած վարկերը։
Հոկտեմբերին տնտեսական ակտիվության աճը Հայաստանում կազմեց ընդամենը 4,2 տոկոս։ Սա այս տարվա ընթացքում մինչև հիմա գրանցված վատագույն ցուցանիշն է, բայց որպես այդպիսին, ամենևին էլ՝ ոչ վերջինը. Առաջիկա երկու ամիսներին շատ ավելի վատ ցուցանիշների ականատես կլինենք։
2022թ. վերջին Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարում էր, թե Հայաստանում գործազրկությունը հասել է «պատմական նվազագույնի»։ Երկու տարի անց ունենք գործազրկության ավելացում։ Երկու տարվա կտրվածքով իրավիճակը վատացել է։ Գործազուրկների թիվն ավելացել է, գործազրկության մակարդակը՝ բարձրացել։ Այդ պատճառով էլ Նիկոլ Փաշինյանը դադարել է խոսել գործազրկության «պատմական նվազագույնի» մասին։
Երևանի քաղաքապետ Տիգրան Ավինյանն ու քաղաքապետարանի պաշտոնյաները փորձում են երևանցիներին համոզել, թե հունվարի 1-ից տրանսպորտի ուղեվարձը չի բարձրանում, շատերի համար անգամ նվազում է։ Ասում են՝ դժգոհելու, անհանգստանալու հիմքեր չկան։ Ժողովրդի լավը չուզողներն են խաբում, թե տրանսպորտը թանկանում է։ Տրանսպորտը չի թանկանում, ընդհակառակը՝ շուրջ 550 հազար քաղաքացի կօգտվի արտոնություններից։
Դրան ծանոթ որևէ օտարերկրյա խոշոր ներդրող մտքի ծայրով անգամ չի անցկացնի Հայաստանի Հանրապետությունում գործ ունենալը, որովհետև կապիտալը սիրում է որոշակիություն, կայուն և կանխատեսելի հարաբերություն, այլ ոչ թե դուրս գալ «Ոդիսևսի ճանապարհորդության», երբ չգիտես՝ որ փուլում ինչ հանգրվանի ես հասնելու, ինչ փակ ճանապարհի առաջ ես կանգնելու, դրա հետ մեկտեղ՝ չունենալով նաև խնդիրների լուծման հստակ պատասխանատվություն ստանձնող գործընկեր-պետություն:
«Թավշյա հեղափոխականները» եկել էին իշխանության՝ քաղաքացու կյանքը բարելավելու համար։ Քաղաքացու կյանքը բարելավելու փոխարեն՝ տեսնում ենք, թե ինչպես են իրենց կյանքը բարելավել։ Իսկ զուգահեռաբար Նիկոլ Փաշինյանը ժամերով ճառեր է արտասանում սոցիալական արդարության, հասարակության համընդհանուր բարեկեցության մասին։
Մարդկանց զրկել են իրենց հող ու ջրից, տուն ու տեղից՝ մի քանի հազար դրամ օգնություն են տալիս, կարծում են՝ մեծ գործ են անում։ Մի բան էլ՝ շնորհակալություն են ակնկալում, զարմանում են, թե ինչո՞ւ են դժգոհում, ինչո՞ւ են բողոքում։ Ուզում են անձեն-անձուն համակերպվեն այն աղետի հետ, որը բերել են այդ մարդկանց գլխին։
Կառավարությունը երկրորդ տարին անընդմեջ միջոցներ չի նախատեսում, որպեսզի ավելացնի սոցիալական խոցելի խավերի օժանդակությունները։ Այս մարդկանց համար բյուջեում փող չի գտնվում, մինչդեռ՝ գումարներ չեն խնայում իրենց հաճույքների վրա ճոխ ծախսեր անելու համար։
Ավտոկայանատեղիներն էլ թանկացրեցին, արդյունքը ո՞րն է։ Մայրաքաղաքը բեռնաթափելու փոխարեն՝ քաղաքացիների գրպանները բեռնաթափեցին։ Հարյուրավոր միլիոնների հավելյալ եկամուտներ ստացան, թող բարի լինեն ուղղեն տրանսպորտի ուղեվարձի սուբսիդավորմանը։ Գոնե քաղաքացիների հաշվին՝ քաղաքացիների հոգսերը թեթևացնեն, դա էլ չեն անում։ Ինչքան կարողանում են, ճնշում են, մտնում քաղաքացիների, առանց այն էլ՝ կիսադատարկ գրպանները, իրենցը լցնելու համար։
Վերջին օրերին արժութային շուկան անհանգստության նշաններ է ցույց տալիս։ Բացառությամբ ռուսական ռուբլու, մյուս բոլոր հիմնական արժույթների փոխարժեքները բարձրացրել են։ Գուցե ոչ շատ մեծ չափով, բայց դրամի նկատմամբ թանկացել է՝ ինչպես դոլարը, այնպես էլ՝ եվրոն։ Եթե մեկ շաբաթ առաջ դոլարի վաճառքի գինը 388 դրամ էր, հիմա անցնում է 400-ից։
Տնտեսական աճի բարձր տեմպեր ապահովող գործոնները աստիճանաբար չեզոքանում են՝ հանգեցնելով աճի տեմպերի դանդաղմանը։ 2024 թվականին, ըստ կառավարության կանխատեսումների, սպասվում է 5.8% տնտեսական աճ, իսկ 2025թ.՝ 5.1%, ինչը նշանակում է, որ և՛ ընթացիկ, և՛ գալիք տարում տնտեսական աճի տեմպերի դանդաղում է նկատվելու նախորդների համեմատ։
Ժողովրդին թալանելուց էր խոսում՝ ժողովրդի կաշին քերթում են, հարկերն են ավելացնում, տուգանքներն են ավելացնում, հարկային բեռն են ծանրացնում, տարբեր ծառայությունների գներն են բարձրացնում։ Տրանսպորտն են պատրաստվում կրկնակի-եռակի թանկացնել։ Ժամանակին 150 դրամին դեմ էին, հիմա 300 դրամ են դարձնում։ Կարծես ժողովուրդը՝ նախկին ժողովուրդը չէ։ Իրենք որ հարստացել են, «պադավատներով» են շրջում, հասարակական տրանսպորտից այլևս չեն օգտվում, ժամերով կանգառներում չեն սպասում, խցկված չեն երթևեկում, արդեն կարելի է տրանսպորտի գինը 100-ից 300 դրամ դարձնել։
Հարկման ընդհանուր համակարգին անցնելու անվան տակ կառավարությունը փոքր բիզնեսի հարկային բեռն անգամներով ավելացնում է, հանում է շրջանառության հարկի դաշտից, փոխարենը՝ նույն դաշտում գործող խոշոր բիզնեսին արտոնություններ է տալիս, նվազեցնում է շրջանառության հարկը։ Այսքանից հետո փորձում են համոզել, թե շրջանառության հարկը վնասակար է պետության համար, ու պետք է հրաժարվել դրանից։
Վերջին շրջանում իշխանությունները փորձում են հնարավորինս քիչ խոսել իրենց տնտեսական ու ֆինանսական ձեռքբերումներից։ Վաղուց արդեն խոսք չկա համաշխարհային մակարդակի տնտեսական աճերի ու բյուջեի եկամուտների աննախադեպ ավելացումների մասին։ Բյուջեի եկամուտները չեն կատարվում, իսկ տնտեսական աճը գնալով նահանջում է։ Որքան արտաքին գործոնները թուլանում են, այնքան ավելի են բացահայտվում Հայաստանի տնտեսության ու բյուջեի խնդիրները։
Նույնիսկ քաղաքացիական դիրքորոշում հայտնելու ցանկացած փորձ անհետևանք չի մնում, անմիջապես հայտնվում են հարկային տեսուչներն ու ահաբեկում հարկատուներին, հարկերը թաքցնելու մեղադրանքներ ներկայացնում, խոչընդոտներ ստեղծում նրանց տնտեսական գործունեության համար, առգրավում աշխատանքի համար կարևոր փաստաթղթեր ու տեխնիկական միջոցներ, տանում ամիսներով պահում են։
Կոռուպցիայի դեմ պայքարը դրոշ դարձրած «թավշյա հեղափոխականներն» ուղն ու ծուծով թաթախված են կոռուպցիայի մեջ։ Տարբեր ամբիոներից հայտարարում են, թե իբր Հայաստանում առնվազն համակարգային կոռուպցիան վերացրել են, մինչդեռ՝ պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ կապված կոռուպցիոն սկանդալների պակաս չկա։
Տնտեսական ակտիվության աճի տեմպը շարունակել է դանդաղել՝ հոկտեմբերին արձանագրելով այս տարվա ամենացածր ցուցանիշը` 4.2%, որը շուրջ 2.8 տոկոսային կետով ցածր է նախորդ ամսվա ցուցանիշից: Արդյունքում հունվար-հոկտեմբերի աճը ևս դանդաղել է նախորդ ամսվա կուտակային ցուցանիշի համեմատ։ Հաշվի առնելով նախորդ տարվա վերջի բարձր բազան՝ ՏԱՑ-ը կշարունակի դանդաղել նաև ընթացիկ տարվա հաջորդ՝ վերջին երկու ամիսներին։
Կլինի արտահերթ թե հերթական՝ ընտրություններին շատ ժամանակ չի մնացել։ Ընտրություններից առաջ, կորցրած վարկանիշը վերականգնելու ակնկալիքով՝ Նիկոլ Փաշինյանը կրկին հիշել է նախկինում տված խոստումները։ Այսքան տարի ոչինչ չեն արել դրանք կատարելու համար, հիմա նորից ուզում է այդ խոստումներով խաբել ժողովրդին։
Արդեն հարկատուներին հարկային տեռորի ենթարկելով, բիզնեսի բազմաթիվ տեսակների, այդ թվում՝ փոքր բիզնեսի վրա հարկային բեռը պարբերաբար բարձրացնելով, տույժեր ու տուգանքներ կիրառելով չեն բավարարվում, տեռորի կենթարկեն նաև քաղաքացիներին։ Եկամուտների հայտարարագրումը կդարձնեն գործիք՝ նաև անհնազանդներին հնազանդեցնելու ու պատժելու համար։ Այդ նպատակով հարկայինին նոր լիազորություններ կվերապահեն՝ դառնալով հերթական գլխացավանքը քաղաքացիների համար։
Ազգային ժողովում անցած շաբաթ ավարտվեցին հաջորդ տարվա պետական բյուջեի նախագծի քննարկումները։ Հայտարարվեց առնվազն 4-օրյա ընդմիջում, որից հետո կառավարությունը քվեարկության կներկայացնի բյուջեի նախագծի վերջնական տարբերակը։
Հայաստանում վարկերի նկատմամբ հսկայական պահանջարկ կա՝ հատկապես շինարարության, հիփոթեքի, սպառողական վարկավորման հատվածում, ասում է Կենտրոնական բանկի նախագահը։ Այդ պահանջարկն էլ բերել է վարկերի թանկացման։
Տնտեսագետ, ԱԺ ընդդիմադիր պատգամավոր Թադևոս Ավետիսյանը 168․am-ի հետ զրույցում այս առնչությամբ հիշեցրեց Փաշինյանի ու նրա թիմի դեռ իշխանամուտի խոստումների բույլը՝ քաղաքացուն աղքատության ճիրաններից ազատելու, նպաստից դեպի աշխատանքի դաշտ բերելու մասին։
Այս երևույթի վտանգավորությունը, թերևս, կառավարությունը նույնպես գիտակցում է, և, ամենայն հավանականությամբ, նաև այդ է պատճառը, որ դեռևս անցյալ տարվանից զգալիորեն խստացվում է հարկային դաշտը։
Նիկոլ Փաշինյանը, քիչ է, բիզնեսին ճնշում, հազար ու մի պատճառաբանություն է բերում՝ բիզնեսի հարկային բեռն ավելացնելու, ավելի շատ գումարներ գանձելու համար, հիմա էլ Աննա Հակոբյանն է որոշել օր ու մեջ միջոցառումներ կազմակերպել ու բարեգործության անվան տակ՝ բիզնեսից «նալոգներ» հավաքել իր «Իմ Քայլը» հիմնադրամի համար։
