Թշնամու կերպարը կարևոր նշանակություն ունի քաղաքականության մեջ։ Այն կիրառվում է՝ ինչպես ներքին, այնպես էլ՝ արտաքին քաղաքականության ասպարեզում։ Արտաքին թշնամու կերպարը պետություններին, այդ թվում՝ գերտերություններին, օգնում է երկրի ներսում իրականացնել համապատասխան քաղաքականություն, դրա վրա կառուցել ընդհուպ գաղափարախոսություններ, ինչպես, օրինակ՝ Սառը պատերազմի տարիներին անում էին ԱՄՆ-ը ու ԽՍՀՄ-ը։
Նիկոլ Փաշինյանը՝ իշխանության գալով, ըստ էության, զրոյացրեց Հայաստանի «ինստիտուցիոնալ հիշողությունը»՝ ամեն ինչ սկսելով, ինչպես ինքն է սիրում ասել, իր կետից։ «Իր կետից» սկսելու արդյունքները երկար սպասեցնել չտվեցին։ Դրա համար մենք բոլորս վճարեցինք Արցախի մեծ մասի կորստով ու հազարավոր զոհերով։ Բայց Հայաստանը այս իշխանությունների շնորհիվ շարունակում է ապրել առանց «ինստիտուցիոնալ հիոշողության», հետևաբար՝ նոր աղետները դեռ առջևում են…
Իշխանափոխությունից հետո կառավարությունը հրաժարվեց հողօգտագործողներին կամ գյուղացիական տնտեսություններին պարարտանյութերի, սերմերի, դիզվառելիքի գների սուբսիդավորման տեսքով տրամադրվող օժանդակության ծրագրերից։ Այն ժամանակ դա հիմնավորում էին այդ ծրագրերի կոռուպցիոն բնույթով։ Հայտարարում էին, որ դրանք չարաշահումների հետ կապված լուրջ ռիսկեր են պարունակում, բացի այդ էլ՝ արդյունավետ չեն։
Հայաստանի կրթության ոլորտում հետաքրքիր զարգացումներ են տեղի ունենում, որոնք լրջագույն խնդիրներ և հնարավորություններ կարող են ստեղծել պետական, ֆորմալ կրթության համար։ Կրթության ոլորտում աննախադեպ թափով զարգանում է զուգահեռ համակարգը։ 1970-ական թվականներին չեխ պոետ, ռոք երաժիշտ Իվան Յուրուսը և իր խմբի երաժիշտները ձերբակալվեցին կառավարության գծին չհետևելու համար։
Այսպես էլ իշխանությունները պայքարում են օլիգարխների դեմ ու առիթ-անառիթ հայտարարում, թե Հայաստանում վաղուց այլևս օլիգարխներ չկան, օլիգարխները խոշոր գործարարներ են։ Բայց պետք է հասկանալ, որ օլիգարխները հայտարարել-չհայտարարելով չէ, որ լինում են կամ չեն լինում։
Արդեն երկու շաբաթ երկարաձգվող Ռուսաստանի հայտարարած հատուկ ռազմական օպերացիան Ուկրաինայի տարածքում արմատապես փոխել է իրավիճակն աշխարհում՝ նոր անվտանգային, տնտեսական, էներգետիկ սպառնալիքների ու մարտահրավերների առջև կանգնեցնելով Եվրոպան, հետսովետական տարածքը՝ միևնույն ժամանակ խաղի նոր կանոններ թելադրելով գրեթե բոլոր մեծ ու փոքր խաղացողներին:
Մարդկային բնության ու հոգեբանության առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ ժամանակի հետ վերջինները համակերպվում են գրեթե ամեն ինչին։ Այն, ինչը ոչ վաղ անցյալում կարող էր պատկերավորվել՝ որպես դժոխային, ժամանակի ու տարածության մեջ դառնում է սովորական, ամենօրյա գոյություն։ Այդպիսին են անգամ ամենադաժան արհավիրքների նկատմամբ մարդկանց ռեակցիաները։
Մարտի 11–ին մեկնարկում է Անթալիայի դիվանագիտական համաժողովը, որին մասնակցելու է նաև Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը։ Զուտ մասնակցության փաստն ինքնին բացասական չէ, շատ ավելի լավ է ներգրավված լինել նման միջոցառումներին և փորձել սեփական օրակարգն առաջ տանել, քան դրանց հետևել կողքից՝ հայտնվելով քաղաքական լուսանցքում։ Բայց Արարատ Միրզոյանի ու ընդհանրապես Հայաստանի իշխանությունների պարագայում խնդիրը հենց սեփական օրակարգի բացակայությունն է։
Ի վերջո, «կանսերվի կոկոշնե՞ր» էին նախկինում կիրառում, թե՞ բարակ պարաններ, կարևորն այն էր, որ նախկինները ելակով խաբելով՝ գիտակցություն չէին բթացնում ու հողեր չէին հանձնում, այլ հողեր գրավում էին և ապահովում Արցախի և Հայաստանի քաղաքացու անվտանգությունը, իսկ վտանգի դեպքում էլ՝ սարսափած՝ բունկերից բունկեր, պադվալից պադվալ չէին վազում՝ վախը խեղդելով ալկոհոլի տարաների մեջ:
Վերջապես հրապարակվեց Կրթության զարգացման պետական ծրագիրը։ 6 տարի պահանջվեց ծրագրի նախագիծը հանրային քննարկման ներկայացնելու համար։ Այս ընթացքում մշակվեց ծրագրի 4-5 տարբերակ։ Շատ լավ է, որ նախարարությունը հետ կանգնեց զարգացման ծրագիր չունենալու մտքից։
Դժվար չէ հաշվել, թե Ռուսաստանի տնտեսության վիճակի վատացումն ու ռուբլու արժեզրկումն ինչքան հայաստանյան քաղաքացու վրա է ազդեցություն թողնում։ Այդ մարդիկ և նրանց ընտանիքները տուժելու են ոչ միայն՝ իրենց եկամուտների նվազման, այլև՝ գազի ու հանրային մյուս ծառայությունների սակագների բարձրացման, ինչպես նաև արձանագրվող բարձր գնաճի հետևանքով։
Նախորդ երկու օրերի աժիոտաժից հետո ռուբլու փոխարժեքը Հայաստանի արժութային շուկայում որոշ չափով կայունացել է։ Բայց այդ ընթացքում այն հասցրել է նաև բավականաչափ արժեզրկվել։ Արժեզրկումն ակնհայտ է հատկապես գնման գնի դեպքում։ Այն զգալիորեն նվազել է, և դա առավելապես նկատելի է բանկերի պարագայում։ Կան բանկեր, որոնք գրեթե կրկնակի ավելի ցածր գին են դրել ռուբլու գնման համար։ Պատրաստ են գնել ընդհուպ 3,5 դրամով, վաճառել 6 դրամով։
«Նման ձևով աշխարհակարգի փոփոխությունը լինելու է արմատական, խաղադրույքները բարձր են, ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Արևմուտքի կողմից»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքագետ Ֆյոդոր Լուկիանովը՝ անդրադառնալով Ռուսաստանի սկսած ռազմական գործողություններին Ուկրաինայում: Նա տեղի ունեցողը որակեց Եվրոպայում պատմության նոր էջ, որի հետևանքով աշխարհում և եվրոպական կոնտինենտում ուժային բալանսներ են փոխվելու, և թե ինչ պատկեր է ձևավորվելու՝ հնարավոր չէ նույնիսկ ասել:
«Թե ո՞րն է գինը՝ չգիտենք, թե մենք բոլորս ի՞նչ գին ենք վճարելու այս ամենի դիմաց և այս ամենի հնարավոր ելքից ինչպե՞ս ենք տուժելու՝ չենք կարող ասել, նույնիսկ Ռուսաստանի պարտությունից: Դա շատ հնարավոր է, սակայն կա մեծ վտանգ, որ Պուտինը կօգտագործի նույնիսկ միջուկային զենք, դա կլինի աղետ աշխարհի և հատկապես՝ Եվրոպայի, Ռուսաստանի համար: Հարցը նույնիսկ այն չէ՝ Ռուսաստանը կհաղթի՞, թե՞ կպարտվի, քանի որ ցանկացած ելք այս պահին բարդ է թվում»,- ասաց քաղաքագետը:
Հայաստանի առջև ծառացած բոլոր խնդիրները քաղաքական են և կարող են ունենալ միայն քաղաքական լուծումներ։ Բայց դա գործնականում անհնար է, քանի դեռ քաղաքական ամբիոնը բռնազավթված է բոլոր նրանց կողմից, ովքեր հանդիսանում են երկրում քաղաքականության չգոյության հիմնական շահառուները։
Ռուս-ուկրաինական պատերազմը, ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում դարձել է հանրային տարբեր տարանջատումների պատճառ։ Հակասություններ են առաջացել անգամ ընտանիքներում։
Հայաստանի դպրոցներում խորանում են որոշ առարկաների դասավանդման խնդիրները։ Դրանք պայմանավորված են մասնագետների, նյութատեխնիկական բազայի բացակայությամբ կամ սակավությամբ։ Թեև պաշտոնապես դպրոցներում դասավանդում ենք 20-ից ավելի առարկաներ, բայց քիչ թե շատ նորմալ դասավանդվում են Հայոց լեզուն և գրականությունը, Հայոց և Համաշխարհային պատմությունը, Հայ եկեղեցու պատմությունը, Մաթեմատիկան, Աշխարհագրությունը, Անգլերենը։
Դժվար է գտնել մի բան, որ ասվի, ու ասվի ամբողջ ճշմարտությունը։ Կեղծիքն ու սուտը դրել են պետական քաղաքականության հիմքում և մոլորեցնում են հասարակությանը։ Մարդիկ էլ իրենց չիմացության պատճառով կարծում են, թե դա է իրականությունը։ Այնինչ՝ իրականությունը բոլորովին այլ է։
Հարցին՝ ինչպե՞ս մեկնաբանել ՌԴ նախագահի այն խոսքը, թե երկկողմ հարաբերություններում նոր փուլը հնարավոր եղավ դեռևս մինչև վերջ չկարգավորված, սակայն ղարաբաղյան կարգավորման հարցում առաջընթացի հասնելուց հետո, կարելի՞ է մեկնաբանել, որ Հայաստանի պարտության հաշվին Ռուսաստանը հասավ Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում նոր մակարդակի, ինչը կարող է նշանակել, որ Ռուսաստանը կարող էր հետաքրքրված լինել հենց պարտության մեջ, Դուբնովն արձագանքեց՝ ասելով, որ այդ թեզում մի փոքր ուղղում է պետք մտցնել, որ ոչ թե պարտության հաշվին, այլ պատերազմից հետո դա հնարավոր դարձավ:
Աշխարհում կատարվող տեկտոնիկ շարժումներն առնչվում են ու առնչվելու են նաև Հայաստանին։ Առաջիկա օրերի, գուցե շաբաթների կամ ամիսների ընթացքում կայացվելու են որոշումներ, որոնք կանխորոշելու են ոչ միայն, իսկ գուցե՝ ոչ այնքան Հայաստանի զարգացման ընթացքը, այլ որպես պետական կազմավավորում՝ նրա լինելիության հարցը։ Ռուսաստանն այլևս չի թաքցնում Ռուսական Կայսրությունը կամ Խորհրդային Միությունը վերականգնելու իր մտադրությունը՝ մեզ համար դրանից բխող բոլոր պետականաքանդ հետևանքներով։
«Բաժանիր, որ տիրես» սկզբունքը հին է մարդկության չափ, թեև տարբեր հեղինակների կողմից վերագրվում է տարբեր սկզբնաղբյուրների, թեև, անկախ նրանից՝ ով է առաջին անգամ բարձրաձայնել կամ կիրառել այն, դրա էությունը չի փոխվում։ Բայց եթե Հռոմում կամ միջնադարյան Եվրոպայում այն վերաբերում էր հիմնականում իշխանության բաժանմանը՝ ամբողջական իշխանության նկատմամբ վերահսկողություն հաստատելու նպատակով, ապա ժամանակակից աշխարհում կիրառելի է նաև լայն զանգվածների, հասարակության նկատմամբ։ Հենց այս սկզբունքով էլ առաջնորդվում է Նիկոլ Փաշինյանը։
«28 կմ երկարությամբ այս ճանապարհը կմիացնի Լաչինի շրջանի (Քաշաթաղ.- Մ.Պ.) 6 գյուղերը։ Արդեն կառուցվել է 17 կմ երկարությամբ հատվածն ու կամուրջ Հակարի գետի վրայով։ Ճանապարհը շահագործման կհանձնվի մինչև այս տարվա հուլիս»,- լրագրողների հետ հանդիպմանը հայտարարել է Ադրբեջանի ավտոմոբիլային ճանապարհների պետական գործակալության վարչության նախագահ Սալեհ Մամեդովը:
«Հանրակրթության մասին» ՀՀ օրենքի փոփոխությունները երկրորդ ընթերցմամբ ընդունվեցին։ Իշխանությունն ունի մեծամասնություն խորհրդարանում, ընդդիմությունն էլ առանձնապես հետաքրքրված չէ կրթության թեմաներով։ Արդյունքում՝ օրենքը հեշտությամբ ընդունվեց։
Մինչ Նիկոլ Փաշինյանը խոսում է հայտարարագրված աշխատատեղերի ռեկորդային աճերի մասին, պաշտոնական վիճակագրությունն արձանագրել է, որ զբաղված քաղաքացիների քանակը Հայաստանում կրճատվել է։ Ճիշտ է, առայժմ տվյալները միայն անցած տարվա երրորդ եռամսյակի դրությամբ են, չորրորդի ցուցանիշները դեռևս չեն հրապարակվել, բայց կասկած չկա, որ նույն պատկերն է լինելու նաև չորրորդ եռամսյակում։
«Ինչպես տեսնում եք, ամեն օր իրավիճակ է փոխվում, ռուս-արևմտյան նման ինտենսիվ շփումներ երբևէ չեն եղել, Ֆրանսիայի նախագահը, Գերմանիայի կանցլերը, Մեծ Բրիտանիայի, Լեհաստանի ԱԳ նախարարները ժամանեցին Ռուսաստան, հեռախոսազրույցներ տեղի ունեցան՝ Պուտին-Բայդեն, Լավրով-Բլինքեն, այս ամենից անմասն մնացող երկրներին կարելի է պարզապես հաշվել մատների վրա, բնականաբար, սա գլոբալ ճգնաժամ է, որի ֆոնին հետպատերազմյան պայմանավորվածությունների կատարումը փոքր գործոն է: Դիվանագիտությունը կաշխատի փոքր տեմպերով»,- ասաց Սկակովը:
Իշխանությունը ստեղծել է 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող հանձնաժողով՝ դրա գործունեության ժամկետը սահմանելով 6 ամիս։ Իհարկե, ժամկետները կարող են երկարաձգվել, սակայն տվյալ դեպքում սահմանված 6 ամիսն ունի խորքային պատճառ. իշխանությունը ցանկանում է օր առաջ ավարտել այդ հանձնաժողովի աշխատանքները, նշանակել պարտության մեղավորներին և անցնել առաջ։
Ձևավորվեցին բուհերի հոգաբարձուների խորհուրդները և ընտրվեցին խորհրդի նախագահները, քարտուղարները։ Փորձենք հասկանալ, թե ինչ տրամաբանությամբ ընտրվեցին խորհուրդների նախագահները։ Ի տարբերություն, 2018-2021թթ. խորհուրդների, այս անգամ 3 բուհերում խորհրդի նախագահներ դարձան ներկա և նախկին 3 փոխվարչապետներ։ Այսինքն՝ կառավարությունը 3 բուհերում ունի ավելի բարձր քաղաքական ներկայացվածություն, քան նախկինում։
Իշխանափոխությունից հետո Հայաստանին «մեծ հայրենադարձություն» էին խոստանում։ Բայց «մեծ հայրենադարձություն» տեղի չունեցավ։ Փոխարենը՝ ստացանք արտագաղթ, որը հասել է ահագնացող չափերի։ Ու դա իշխանություններին կարծես չի էլ հուզում։
44-օրյա պատերազմից հետո Հարավային Կովկասում և հատկապես Հայաստանի շուրջ սկսված բոլոր հաղորդակցական ու տնտեսական ուղիների ապաշրջափակման գործընթացը, ըստ էության, տարածաշրջանում ստեղծված նոր իրավիճակն Իրանին ստիպում են իրացնել իր տարածաշրջանային տերության ողջ ներուժը, այլապես Իրանը կզիջի և կհրաժարվի իր աշխարհաքաղաքական շահերից Հարավային Կովկասում:
Նորմալ երկրներն ունենում են իշխանություններ, որոնք ծառայում են պետությանն ու հասարակությանը։ Դեգրադացված երկրներում պատկերը հակառակն է՝ իշխանությունը պետությունն ու հասարակությունը ծառայեցնում է սեփական նպատակներին։
