«Նման ձևով աշխարհակարգի փոփոխությունը լինելու է արմատական, խաղադրույքները բարձր են, ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Արևմուտքի կողմից»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքագետ Ֆյոդոր Լուկիանովը՝ անդրադառնալով Ռուսաստանի սկսած ռազմական գործողություններին Ուկրաինայում: Նա տեղի ունեցողը որակեց Եվրոպայում պատմության նոր էջ, որի հետևանքով աշխարհում և եվրոպական կոնտինենտում ուժային բալանսներ են փոխվելու, և թե ինչ պատկեր է ձևավորվելու՝ հնարավոր չէ նույնիսկ ասել:
«Թե ո՞րն է գինը՝ չգիտենք, թե մենք բոլորս ի՞նչ գին ենք վճարելու այս ամենի դիմաց և այս ամենի հնարավոր ելքից ինչպե՞ս ենք տուժելու՝ չենք կարող ասել, նույնիսկ Ռուսաստանի պարտությունից: Դա շատ հնարավոր է, սակայն կա մեծ վտանգ, որ Պուտինը կօգտագործի նույնիսկ միջուկային զենք, դա կլինի աղետ աշխարհի և հատկապես՝ Եվրոպայի, Ռուսաստանի համար: Հարցը նույնիսկ այն չէ՝ Ռուսաստանը կհաղթի՞, թե՞ կպարտվի, քանի որ ցանկացած ելք այս պահին բարդ է թվում»,- ասաց քաղաքագետը:
Հայաստանի առջև ծառացած բոլոր խնդիրները քաղաքական են և կարող են ունենալ միայն քաղաքական լուծումներ։ Բայց դա գործնականում անհնար է, քանի դեռ քաղաքական ամբիոնը բռնազավթված է բոլոր նրանց կողմից, ովքեր հանդիսանում են երկրում քաղաքականության չգոյության հիմնական շահառուները։
Ռուս-ուկրաինական պատերազմը, ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում դարձել է հանրային տարբեր տարանջատումների պատճառ։ Հակասություններ են առաջացել անգամ ընտանիքներում։
Հայաստանի դպրոցներում խորանում են որոշ առարկաների դասավանդման խնդիրները։ Դրանք պայմանավորված են մասնագետների, նյութատեխնիկական բազայի բացակայությամբ կամ սակավությամբ։ Թեև պաշտոնապես դպրոցներում դասավանդում ենք 20-ից ավելի առարկաներ, բայց քիչ թե շատ նորմալ դասավանդվում են Հայոց լեզուն և գրականությունը, Հայոց և Համաշխարհային պատմությունը, Հայ եկեղեցու պատմությունը, Մաթեմատիկան, Աշխարհագրությունը, Անգլերենը։
Դժվար է գտնել մի բան, որ ասվի, ու ասվի ամբողջ ճշմարտությունը։ Կեղծիքն ու սուտը դրել են պետական քաղաքականության հիմքում և մոլորեցնում են հասարակությանը։ Մարդիկ էլ իրենց չիմացության պատճառով կարծում են, թե դա է իրականությունը։ Այնինչ՝ իրականությունը բոլորովին այլ է։
Հարցին՝ ինչպե՞ս մեկնաբանել ՌԴ նախագահի այն խոսքը, թե երկկողմ հարաբերություններում նոր փուլը հնարավոր եղավ դեռևս մինչև վերջ չկարգավորված, սակայն ղարաբաղյան կարգավորման հարցում առաջընթացի հասնելուց հետո, կարելի՞ է մեկնաբանել, որ Հայաստանի պարտության հաշվին Ռուսաստանը հասավ Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում նոր մակարդակի, ինչը կարող է նշանակել, որ Ռուսաստանը կարող էր հետաքրքրված լինել հենց պարտության մեջ, Դուբնովն արձագանքեց՝ ասելով, որ այդ թեզում մի փոքր ուղղում է պետք մտցնել, որ ոչ թե պարտության հաշվին, այլ պատերազմից հետո դա հնարավոր դարձավ:
Աշխարհում կատարվող տեկտոնիկ շարժումներն առնչվում են ու առնչվելու են նաև Հայաստանին։ Առաջիկա օրերի, գուցե շաբաթների կամ ամիսների ընթացքում կայացվելու են որոշումներ, որոնք կանխորոշելու են ոչ միայն, իսկ գուցե՝ ոչ այնքան Հայաստանի զարգացման ընթացքը, այլ որպես պետական կազմավավորում՝ նրա լինելիության հարցը։ Ռուսաստանն այլևս չի թաքցնում Ռուսական Կայսրությունը կամ Խորհրդային Միությունը վերականգնելու իր մտադրությունը՝ մեզ համար դրանից բխող բոլոր պետականաքանդ հետևանքներով։
«Բաժանիր, որ տիրես» սկզբունքը հին է մարդկության չափ, թեև տարբեր հեղինակների կողմից վերագրվում է տարբեր սկզբնաղբյուրների, թեև, անկախ նրանից՝ ով է առաջին անգամ բարձրաձայնել կամ կիրառել այն, դրա էությունը չի փոխվում։ Բայց եթե Հռոմում կամ միջնադարյան Եվրոպայում այն վերաբերում էր հիմնականում իշխանության բաժանմանը՝ ամբողջական իշխանության նկատմամբ վերահսկողություն հաստատելու նպատակով, ապա ժամանակակից աշխարհում կիրառելի է նաև լայն զանգվածների, հասարակության նկատմամբ։ Հենց այս սկզբունքով էլ առաջնորդվում է Նիկոլ Փաշինյանը։
«28 կմ երկարությամբ այս ճանապարհը կմիացնի Լաչինի շրջանի (Քաշաթաղ.- Մ.Պ.) 6 գյուղերը։ Արդեն կառուցվել է 17 կմ երկարությամբ հատվածն ու կամուրջ Հակարի գետի վրայով։ Ճանապարհը շահագործման կհանձնվի մինչև այս տարվա հուլիս»,- լրագրողների հետ հանդիպմանը հայտարարել է Ադրբեջանի ավտոմոբիլային ճանապարհների պետական գործակալության վարչության նախագահ Սալեհ Մամեդովը:
«Հանրակրթության մասին» ՀՀ օրենքի փոփոխությունները երկրորդ ընթերցմամբ ընդունվեցին։ Իշխանությունն ունի մեծամասնություն խորհրդարանում, ընդդիմությունն էլ առանձնապես հետաքրքրված չէ կրթության թեմաներով։ Արդյունքում՝ օրենքը հեշտությամբ ընդունվեց։
Մինչ Նիկոլ Փաշինյանը խոսում է հայտարարագրված աշխատատեղերի ռեկորդային աճերի մասին, պաշտոնական վիճակագրությունն արձանագրել է, որ զբաղված քաղաքացիների քանակը Հայաստանում կրճատվել է։ Ճիշտ է, առայժմ տվյալները միայն անցած տարվա երրորդ եռամսյակի դրությամբ են, չորրորդի ցուցանիշները դեռևս չեն հրապարակվել, բայց կասկած չկա, որ նույն պատկերն է լինելու նաև չորրորդ եռամսյակում։
«Ինչպես տեսնում եք, ամեն օր իրավիճակ է փոխվում, ռուս-արևմտյան նման ինտենսիվ շփումներ երբևէ չեն եղել, Ֆրանսիայի նախագահը, Գերմանիայի կանցլերը, Մեծ Բրիտանիայի, Լեհաստանի ԱԳ նախարարները ժամանեցին Ռուսաստան, հեռախոսազրույցներ տեղի ունեցան՝ Պուտին-Բայդեն, Լավրով-Բլինքեն, այս ամենից անմասն մնացող երկրներին կարելի է պարզապես հաշվել մատների վրա, բնականաբար, սա գլոբալ ճգնաժամ է, որի ֆոնին հետպատերազմյան պայմանավորվածությունների կատարումը փոքր գործոն է: Դիվանագիտությունը կաշխատի փոքր տեմպերով»,- ասաց Սկակովը:
Իշխանությունը ստեղծել է 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող հանձնաժողով՝ դրա գործունեության ժամկետը սահմանելով 6 ամիս։ Իհարկե, ժամկետները կարող են երկարաձգվել, սակայն տվյալ դեպքում սահմանված 6 ամիսն ունի խորքային պատճառ. իշխանությունը ցանկանում է օր առաջ ավարտել այդ հանձնաժողովի աշխատանքները, նշանակել պարտության մեղավորներին և անցնել առաջ։
Ձևավորվեցին բուհերի հոգաբարձուների խորհուրդները և ընտրվեցին խորհրդի նախագահները, քարտուղարները։ Փորձենք հասկանալ, թե ինչ տրամաբանությամբ ընտրվեցին խորհուրդների նախագահները։ Ի տարբերություն, 2018-2021թթ. խորհուրդների, այս անգամ 3 բուհերում խորհրդի նախագահներ դարձան ներկա և նախկին 3 փոխվարչապետներ։ Այսինքն՝ կառավարությունը 3 բուհերում ունի ավելի բարձր քաղաքական ներկայացվածություն, քան նախկինում։
Իշխանափոխությունից հետո Հայաստանին «մեծ հայրենադարձություն» էին խոստանում։ Բայց «մեծ հայրենադարձություն» տեղի չունեցավ։ Փոխարենը՝ ստացանք արտագաղթ, որը հասել է ահագնացող չափերի։ Ու դա իշխանություններին կարծես չի էլ հուզում։
44-օրյա պատերազմից հետո Հարավային Կովկասում և հատկապես Հայաստանի շուրջ սկսված բոլոր հաղորդակցական ու տնտեսական ուղիների ապաշրջափակման գործընթացը, ըստ էության, տարածաշրջանում ստեղծված նոր իրավիճակն Իրանին ստիպում են իրացնել իր տարածաշրջանային տերության ողջ ներուժը, այլապես Իրանը կզիջի և կհրաժարվի իր աշխարհաքաղաքական շահերից Հարավային Կովկասում:
Նորմալ երկրներն ունենում են իշխանություններ, որոնք ծառայում են պետությանն ու հասարակությանը։ Դեգրադացված երկրներում պատկերը հակառակն է՝ իշխանությունը պետությունն ու հասարակությունը ծառայեցնում է սեփական նպատակներին։
Բելառուսի տխրահռչակ նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի սկանդալային հայտարարությունները Հայաստանի՝ ոչ մեկին պետք չլինելու մասին, անհեթեթ ֆլեշմոբ են հարուցել հայաստանյան իշխանական շրջանակներում, որի նույնքան անհեթեթ ներկայացուցիչները փորձում են համոզել, թե հատկապես ում և ինչին է պետք Հայաստանը։
Հայաստանի կրթության և գիտության ոլորտում շրջադարձային պահ է։ Տարիներ շարունակ ուսուցիչները, դասախոսները և գիտնականները բողոքում էին ցածր աշխատավարձերից։ Արդյունքում, իշխանությունները միշտ խուսափում էին ուսուցիչների, դասախոսների և գիտնականների հետ դեմ առ դեմ հանդիպումներից։ Իսկ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի տարեկան ժողովներին հայտարարում էին, որ գիտությունը պետք է արդյունք տա, որպեսզի փող ստանա։ Հայաստանում ավելի քան 20 տարի է՝ վերականգնվել է Ուսուցչի տոնը։ Բայց առ այսօր երկրի առաջին դեմքը չի մասնակցել Ուսուցչի տոնին։
Հայաստանում գնաճը խնդիր է շատերի համար նաև այն պատճառով, որ ցածր են մարդկանց եկամուտները։ Ու երբ դրան զուգահեռ՝ առնչվում են այնպիսի թանկացումների, որոնք երբեմն հասնում են 40-50 տոկոսի, սոցիալական խնդիրներն առավել քան սրվում են։ Այսպիսի իրավիճակներում լավագույն լուծումը մարդկանց եկամուտների ավելացումն է։ Դա կարող է լինել՝ ինչպես տնտեսության զարգացումների, այնպես էլ՝ իրականացվող սոցիալական քաղաքականության միջոցով։
Չնայած այն հանգամանքին, որ Թուրքիան ներկայումս ակտիվ դիվանագիտական աշխատանք է ծավալել տարածաշրջանային և աշխարհաքաղաքական մի քանի ուղղություններով, որում էական դերակատարություն ունի Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլյութ Չավուշօղլուն, Թուրքիայում քննարկվում է նրա փոփոխության հարցը: Թուրքական Cumhuriyet-ը, ինչպես նաև թուրքական այլ աղբյուրներ վերջին շրջանում հաճախ են գրում, որ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը նոր փոփոխությունների է պատրաստվում։
Հանրապետության նախագահի թեկնածուների շուրջ քննարկումների միակ իմաստն այն էր, որ այդ քննարկումներն անիմաստ էին։ Դրանք այն մասին էին, որ նախագահի անունը, ազգանունը, հասակը կամ սանրվածքը որևէ նշանակություն չունեն։ Կա միայն մեկ չափանիշ, որին պետք է բավարարի կամայական թեկնածուն. հավատարմությունը Նիկոլ Փաշինյանին։ Այդ չափանիշին բավարարող ցանկացած մեկը կարող էր և կզբաղեցնի երկրի նախագահի պաշտոնը՝ անկախ նրանից, ավելի շատ նման է կլորավո՞ւն, թե՞ վարունգաձև բանջարեղենի։
Բոլոր այս հարցադրումներն ամենևին չեն նշանակում թշնամանքի խորացում, ինչպես փորձում են ու փորձելու են ներկայացնել Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հաստատման հեռանկարից նաև ինքնությունը կորցրած հայ պաշտոնյաները։ Խնդիրն այն է, որ որևէ մեկի հետ արժանապատիվ հարաբերություն չի կարող հաստատվել՝ առանց այդ մեկի կողմից մահացու մեղքերի համար գոնե ապաշխարության կամ դրա քաղաքական դրսևորումների։
Եթե Վահրամ Դումանյանը և Ժաննա Անդրեասյանը մի քանի տարուց հեռանան, նախարարության համակարգի քանի՞ աշխատող է պաշտպանելու դպրոցում տնօրեն և վարչատնտեսական համակարգող ունենալու մոդելը։ Եթե լինեն այդպիսի մարդիկ, ապա շատ լավ կլինի։ Եթե չլինեն, ապա շարունակելու ենք համակարգն անընդհատ ու անիմաստ ցնցելու գործելակերպը։
Հայ-թուրքական վերջերս մեկնարկած երկխոսության ֆոնին Նիկոլ Փաշինյանը նորանոր աննախադեպ տարակուսելի հայտարարություններով է հանդես գալիս Հայաստանի արտաքին քաղաքական առանցքային դիրքորոշումների վերաբերյալ:
Ազգային ժողովի (ԱԺ) նախագահ Ալեն Սիմոնյանի՝ ԱՄՆ կատարած այցը կարծես թե աննկատ անցավ: Այցի շատ մանրամասներ հանրությանը հայտնի չդարձան, որովհետև ըստ էության այդպիսիք չեն էլ եղել:
Հայաստանի իշխանության, դրա ղեկավար Նիկոլ Փաշինյանի գործողությունները, հրապարակային հայտարարությունները վաղուց արդեն դուրս են պրոֆեսիոնալիզմի կամ ոչ պրոֆեսիոնալիզմի, կոմպետենտության կամ ոչ կոմպետենտության տիրույթներից․ դրանք առաջին հերթին ենթակա են մեղսունակության ստուգման։
Նախագահ Արմեն Սարգսյանի հրաժարականն իր անսպասելիությամբ՝ իրականում խիստ սպասելի էր Հայաստանում ընթացող ներքին գործընթացների ու իշխանության տրասնֆորմացիայի տրամաբանության շրջանակներում։ Սարգսյանի քաղաքացիության հետ կապված պատմությունը, իհարկե, կարևոր է, չափազանց կարևոր, բայց տվյալ դեպքում խնդիրը նաև, իսկ գուցե առաջին հերթին՝ այլ հարթությունում է։
Բոլորն էլ տեսնում են, թե ինչ է կատարվում սպառողական ապրանքների շուկաներում ու իրենց եկամուտների կառուցվածքում։ Տեսնում են, որ ստիպված են նույն քանակությամբ ապրանք գնելու համար անհամեմատ ավելի մեծ գումար վճարել, քան վճարում էին նախկինում։
