Տպագիր թերթի վերջին համարը

Հայկական ինքնության հարցը մշտապես եղել է հանրային-քաղաքական օրակարգում, բայց հատկապես 44-օրյա պատերազմից հետո դարձել է կենսական նշանակության խնդիր։ Պատերազմը մեզանից խլել է ոչ միայն մեր հազարավոր զավակներին ու Արցախի զգալի հատվածը, այլև հարվածել է նաև մեր անհատական ու հավաքական ինքնությանը, որը դեռևս գտնվում է կամ առնվազն պետք է գտնվի վերարժևորման, վերաիմաստավորման փուլում։

Մեր հանրային-քաղաքական դիսկուրսի հիմնարար թերություններից մեկը դրանում քննադատական մտածողության գրեթե իսպառ բացակայությունն է՝ այդ հասկացության անգամ ամենալայն իմաստով։

Թուրքիայում և Սիրիայում տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժերը ՀՀ իշխանություններին մղեցին աննախադեպ հումանիտար քայլերի Թուրքիայի հանդեպ: Այդ ժեստերի գագաթնակետը, թերևս, ՀՀ ԱԳ նախարարի որոշումն էր` անձամբ մեկնել Անկարա՝ ցավակցելու իր թուրք պաշտոնակից Չավուշօղլուին, ինչպես նաև այցելել աղետի գոտի, որտեղ դեռ շարունակում են իրենց աշխատանքները հայ փրկարարները, թեև, ըստ տարբեր աղբյուրներում տարածվող տեղեկությունների, շատ երկրներից Թուրքիա մեկնած փրկարարներն արդեն վերադարձել են իրենց հայրենիք: Սա Թուրքիայի հանդեպ այս օրերին ցուցաբերված առաջին նմանատիպ դիվանագիտական մոտեցումը չէ հակամարտող երկրի կողմից:

Նիկոլ Փաշինյանի իրականացրած արտաքին քաղաքականության ամենահաստատուն հատկանիշն անկայունությունն է։ Հայաստանի իրականացրած արտաքին քաղաքականությունը սիտուատիվ դիվանագիտություն է՝ շաբաթվա կենտ օրերին հետապնդվող արտաքին քաղաքական մի կողմնորոշումը շաբաթվա զույգ օրերին միանգամայն հակադիր կողմնորոշմամբ փոխարինելու հաջորդականությամբ։

Մինչ Ադրբեջանը գրեթե երկու ամիս համառորեն շարունակում է փակ պահել Արցախ տանող ճանապարհը, տարեսկզբին Թուրքիան հանկարծ որոշեց բացել հայ-թուրքական սահմանը՝ Հայաստանի հետ օդային բեռնափոխադրումների համար։

Իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության մի շարք պատգամավորներ՝ Կենտրոնական բանկի համաձայնությամբ, օրենսդրական փոփոխություններ են առաջարկել «Արժութային կարգավորման և արժութային վերահսկողության մասին» օրենքում, որով ուզում են արգելել տարադրամով հիպոթեքային վարկերի տրամադրումը Հայաստանի քաղաքացիներին։

Ռուսաստանից ուշագրավ դիվանագիտական հայտարարությունների ու շեշտադրումների պակաս չկա։ Վերջին շրջանում այդ հայտարարություններում կա հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա լարվածության ու ճգնաժամի մեծ հետքը, որում կորում է ՌԴ իրական դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցում։

Բոյկոտն ընդհանրապես քաղաքական գործունեության ձևերից մեկն է։ Դրանով կարող են զբաղվել ընդդիմադիր քաղաքական ուժերը, իշխանությունը նույնպես կարող է բոյկոտել որևէ իրադարձություն, անգամ պետությունները՝ միջազգային հարաբերություններում, երբեմն  բոյկոտում են համաշխարհային այս կամ այն կառույցի աշխատանքը կամ որևէ միջոցառում։

Այս երեք իշխանությունների թողած հավաքական ինստիտուցիոնալ հիշողությունը, կրկին, բոլոր թերություններով հանդերձ, հաղթական հիշողություն էր, որը պարունակում էր ազգային արժանապատվություն և հպարտություն։ Բոլոր թերություններով հանդերձ։

2023թ. հունվարին 168.am-ը գրել էր, որ ՀՀ ՊՆ-ում քննարկում են կանանց կամավոր ժամկետային զինվորական ծառայության անցնելու հարցը: Մեր հարցին՝ ովքե՞ր են մասնակցել այդ քննարկմանը, կամ արդյո՞ք ռազմական ոլորտի փորձագետներ հրավիրվել են, ՊՆ-ից փակագծեր չէին բացել, միայն հայտնել էին, որ տարբեր ստորաբաժանումների ներկայացուցիչներ են ներկա եղել:

Չնայած նրան, որ Հայաստանում աղքատությունը խորացել է, ինչի հիմնական պատճառն այն է, որ մարդկանց եկամուտները չեն հասցնում համատարած թանկացումների հետևից, Նիկոլ Փաշինյանը չի դադարում խոսել աշխատավարձերի «աստղաբաշխական» աճերի մասին՝ փորձելով տպավորություն ստեղծել, որ աշխատավարձերի տեսքով մարդիկ անհամեմատ ավելի շատ եկամուտներ են ստացել, քան արձանագրված գնաճն է։

168․am-ի հարցին, թե ի՞նչ է քննարկվել այս հեռախոսազրույցների ընթացքում, և արդյո՞ք գտնվել է լուծում Լաչինի միջանցքում ստեղծված ճգնաժամին, ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ալեքսանդր Սկակովն ասաց, որ դատելով երկու հաղորդագրությունների բառապաշարից, իրավիճակի կարգավորման որևէ հստակ տեսլական չկա, և այն հայկական կողմի, այսինքն՝ Երևանի հետ չի քննարկվում։

Մեր օրերի ամենալուրջ խնդիրներից մեկն անհամաչափությունն է՝ բառի ուղիղ և փոխաբերական իմաստներով։ Մենք ապրում ենք միաժամանակ մի քանի իրականություններում, որոնք հաճախ ոչ միայն ընդհանրություններ չունեն, այլև հակասում են իրար, ավելի հաճախ՝ մեկը ապրում է մյուսի հաշվին։

Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության բազմաթիվ առանձնահատկություններից մեկը Հայաստանի ապասուբյեկտայնացմանը զուգահեռ՝ սեփական անձի գերսուբյեկտայնացումն է։

Ես բավականին անկեղծ եմ, ուղղամիտ ու միամիտ այնքան, որ եթե մի օր գայթակղվեմ ու խղճիս կամ ազգիս դեմ մեղանչեմ, չկասկածեք.

Անցած տարվա հոկտեմբերի վերջին Հայաստանի պետական պարտքը հատեց 10 մլրդ դոլարի շեմը։ Հաջորդող 2 ամիսներին այն արագորեն մոտեցավ 11 միլիարդին։

Օրերս հայաստանյան լրատվամիջոցներում մեծ ոգևորությամբ ընդունվեց ԱՄՆ պետքարտուղարի հեռախոսազրույցն Ադրբեջանի նախագահի հետ, որում Բլինքենն Ալիևին կոչ էր արել վերաբացել Լաչինի միջանցքը:

Ժամանակի ու տարածության հարաբերությունը հայկական աշխարհում ողբերգական է։ Ժամանակի հետ երկրից մնացած տարածությունը փոքրանում է։ Ժամանակը նաև սպանում է նեղացող տարածքի բնակիչներին։

Գիտության մեջ կա էպիֆենոմեն հասկացություն, որը նշանակում է պատճառահետևանքային պատրանք։ Այսպես են բնորոշում այն իրավիճակները, երևույթները կամ մարդկանց, ովքեր ամենատարբեր գործոնների ազդեցությամբ պատճառը շփոթում են հետևանքի, հետևանքը՝ պատճառի հետ։

«168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ալեքսեյ Մալաշենկոն ասաց, որ աշխարհակարգի փլուզման պայմաններում նման հարթակներում քննարկումների կարևորությունը չպետք է գերագնահատել, ինչպես նաև թերագնահատել: Ըստ նրա, Հայաստանի համար դրական է, որ իր դիմումի հիման վրա կազմակերպվեց քննարկում, հարցը հնչեց միջազգային նման հարթակում, ավելի մեծ հնչեղություն ստացավ:

1988 թվականին Արցախի հարցը միավորեց հայ ժողովրդին և դարձավ այն մեծ փոփոխությունների շարժառիթն ու սկիզբը, որոնց արդյունքում ստեղծվեց Հայաստանի Երրորդ՝ անկախ Հանրապետությունը։

Լաչինի միջանցքը փակ է արդեն ուղիղ 10 օր։ Այդ ընթացքում Երևանում տեղի են ունեցել բազմաթիվ քաղաքացիական, մարդասիրական, մտավորական, ծաղրածուական և այլ բնույթի ակցիաներ, անիմաստորեն փակվել են բազմաթիվ փողոցներ և ավելի անիմաստորեն բացվել են անհամար բերաններ։

Երբ իշխանությունն է քաղաքականության փոխարեն զբաղվում միայն քարոզչությամբ, պետությունը հայտնվում է սպառնալիքի առաջ, հասարակությունն էլ՝ թմրամոլի կարգավիճակում։

Բոլոր ճգնաժամային  պահերին, բոլոր կողմերից հնչում են հասարակության համախմբման, միասնականության, բռունցքվելու մասին կոչեր։ Դրանք արդեն իսկ բավարար չափով հնչել են նաև անցած երեք օրերին, երբ Ադրբեջանը փակել է Արցախն աշխարհի հետ կապող միակ ճանապարհը և հումանիտար աղետի առջև է կանգնեցրել Արցախի բնակիչներին։

Հայաստանի իշխանություններն ադրբեջանցի «բնապահպանների» կողմից Լաչինի միջանցքի փակումից միայն երկու օր անց ձայն հանեցին։ Մինչ այդ նրանք լուռ էին, բացառությամբ սովորական ու առանձնահատուկ հանձնարարություններով ինչ-որ դեսպանների, որոնք մեկ-երկու նախադասություն էին թվիթում Ադրբեջանի կողմից Արցախում հումանիտար աղետի սպառնալիք ստեղծելու մասին։

Վերջին 30 տարիներին մեր թույլ տված ամենակոպիտ սխալը կատարյալ անտարբերությունն է ապագայի նկատմամբ։ Մենք միշտ զոհաբերել ենք ապագան հանուն ներկայի, հանուն այսրոպեական խնդիրների լուծման։ Հանրապետության հրապարակի շենքերի վնասումը ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս, որ մեզ բացարձակապես չի մտահոգում ապագան։ Կարևորը՝ հենց հիմա և հենց հրապարակում «հեքիաթ» ապահովենք, մարդկանց «աչքի շոկոլադներ» տանք։ Իսկ թե 100 տարի հետո ինչ կլինի այդ շենքերի հետ, դա մեզ հետաքրքիր չէ, քանի որ այդ ժամանակ մեզանից ոչ ոք այլևս չի լինի։

Ոչ մի մոտեցում, ոչ մի սոցիալական ուղղվածություն ու սոցիալական արդարություն։ Այսքանից հետո ո՞նց սովորական քաղաքացին պետական բյուջեն համարի իր սեփական գրպանը, երբ այդ գրպանի փողը կառավարությունը ոնց ուզում, այնպես էլ ծախսում է, իսկ քաղաքացուն հաշվի տակ դնող չկա։

ՌԴ նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը չի բացառել, որ Փաշինյանն ու Ալիևը կարող են հանդիպել Սանկտ Պետերբուրգում ԱՊՀ երկրների ղեկավարների ավանդական ոչ պաշտոնական հանդիպման շրջանակում։ Ըստ նրա, Մոսկվան պատրաստ է ամեն կերպ աջակցել Ռուսաստանի տարածքում Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդների հերթական հանդիպման անցկացմանը։ «Ռուսաստանն անկասկած պատրաստ է անհրաժեշտ աջակցություն ցուցաբերել իր տարածքում նման հանդիպում անցկացնելու համար»,- ասել է նա:

Քրեական և քաղաքացիական իրավունքում գործում է բարոյական կամ ոչ նյութական վնասի փոխհատուցման ինստիտուտը, որը, չնայած իրավական կարգավորումների առկայությանը, Հայաստանում դեռևս գործնական կիրառում չի ստացել։ Բացակայում են նաև բարոյական վնասի գնահատման կառուցակարգերն ու փորձարկված մեթոդները։ Հայկական իրավական համակարգում, մի խոսքով, չնայած ֆորմալ առկայությանը, բարոյական վնասի փոխհատուցման ինստիտուտը գործնականում բացակայում է։

Իրականում ոչ միայն իշխանությունը, այլ ընդհանուր առմամբ քաղաքական համակարգն ու քաղաքականությունը ժողովրդին չի պատկանում։ Ինչպես և նույն այդ քաղաքական համակարգի պատճառով սոսկ բաժակաճառի առարկայի վերածված պետությունը, որի համար աշխատանքային ժամերին հակապետական քայլերից հետո, երեկոյան հոտնկայս խմում են բոլորը։ Իշխանական կամ ընդդիմադիր թամադայի պերճախոս զառանցանքների ներքո։