Ուղիղ մեկ ամիս է՝ Հայաստանում տեղի են ունենում բողոքի, անհնազանդության գործողություններ։ Անվանապես խորհրդարանական ընդդիմությունը, բայց ավելի լայն իմաստով՝ հասարակության ամենատարբեր շերտերի ներկայացուցիչներ իրենց անհամաձայնությունն են հայտնում Նիկոլ Փաշինյանի որդեգրած քաղաքականության, «խաղաղության դարաշրջանի» նկատմամբ։ Իշխանությունը բողոքի գործողություններին պատասխանում է ամենաբիրտ ուժով, ամեն օր բերման են ենթարկվում մի քանի հարյուր քաղաքացիներ։
Մինչև 2018 թվականի իրադարձություններն ընդունված էր համարել, որ չնայած ժողովրդավարության ոլորտում առկա բազմաթիվ խնդիրներին, այդուհանդերձ Հայաստանում կայացած է դեմոկրատական երկրներին բնորոշ ամենակարևոր ինստիտուտներից մեկը՝ քաղաքացիական հասարակությունը՝ հասարակական կազմակերպությունները, ակտիվիստները, իրավապաշտպանները և այլք։
Վերջին տարիներին հիփոթեքային վարկերի բարձր աճով պայմանավորված, ինչպես և սպասելի էր, մեծացել է հիփոթեքի շուկայի «տաքացման» հավանականությունը։ Այդ մասին սկսել է խոսել նաև Կենտրոնական բանկը։
Անցած շաբաթ համացանցում հայտնվեց մի տեսանյութ, որում Երևանի դպրոցներից մեկի ուսուցիչը գրքով հարվածում է աշակերտին։ Նմանատիպ երևույթները մեր հասարակությունում արժանանում են երկակի գնահատականի։ Մի մասն ասում է, որ բռնությունն անթույլատրելի է։ Մյուսներն ասում են, որ այսօրվա երեխաները շատ անդաստիարակ են, և դժվար է նրանց հետ աշխատելը։
Կառավարությունը փոխել է պարտքի ներգրավման ռազմավարությունը. անցել է ներքին պարտքի ավելի ակտիվ կուտակման։ Վերջին 1-1,5 տարում տեմպով ներքին պարտք են ավելացնում։
Արցախի կարգավիճակի և հատկապես Արցախի՝ Ադրբեջանի կազմից դուրս կարգավիճակի համար պայքարի թեման շարունակում է կանխորոշել Հայաստանի ներքին ու արտաքին քաղաքական կյանքը: Չնայած արտաքին և ներքին իրավիճակի լարվածությանը՝ ՀՀ իշխանությունները հստակ չեն հայտարարում, որ Արցախը չի լինելու Ադրբեջանի կազմում, այլ լղոզված անդրադարձներով Արցախի կարգավիճակի հարցին փորձում են տպավորություն ստեղծել, թե Ադրբեջանի հետ բանակցելու են Արցախի կարգավիճակի համար, սակայն, թե ինչ կարգավիճակի, որն ամենակարևորն է, չեն պարզաբանում:
Հայաստանում առկա է լրջագույն ճգնաժամ, և դա ուղղակի կապ չունի կամ շատ քիչ կապ ունի Երևանի հրապարակներում ընդդիմության կազմակերպած բողոքի գործողություններին մասնակցողների քանակի հետ։ Այդ քանակը ճգնաժամի մակերեսային դրսևորումն է, որն արտահայտվում է ճգնաժամում գտնվող հասարակության համեմատաբար ակտիվ հատվածի ֆիզիկական ներկայությամբ։
Հայաստանում այսօր ընթացող քաղաքական դիսկուրսն իրականում ազգային խայտառակության վկայություն է։ Երկրում շարունակում է իշխանություն պահպանել այն ուժը, որի պաշտոնավարման շրջանում հանձնվել է պատմական հայրենիքի՝ Արցախի զգալի մասը, հասարակությունը տվել է շուրջ 5000 զոհ, այսօր ակտիվորեն քննարկվում է Հայաստանի տարբեր տարածքներ Ադրբեջանին հանձնելու հնարավորությունը։ Ահա այս իշխանության դեմ պայքարի են դուրս եկել տարբեր քաղաքական ուժեր, որոնք և որոնց ներկայացուցիչներից ոմանք անբասիր չեն, ունեն ոչ մաքուր անցյալ, կապված են եղել արատավոր երևույթների հետ, և այդպես շարունակ։
Դժվարանում է հասարակությանը բանականի, տրամաբանականի սահմաններում պահելը։ Բանականը և տրամաբանականը կառուցվում են ընդհանրության, ունիվերսալության վրա։ Բայց մեր հասարակությունն այնքան պառակտված է, որ ոչ մի ունիվերսալ կանոն չի գործում։ Նման պայմաններում շատ դժվարանում է ուսուցչի գործը, որը փորձում է երեխաներին բանականի ու տրամաբանականի մասին սովորեցնել։
Մինչ իշխանությունները չեն թաքցնում իրենց անմնացորդ նվիրումը Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատելու հարցում, իսկ նրանց սպասարկուները, պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանի առաջնորդությամբ, քարոզում են այդ հարաբերությունների հաստատման անհրաժեշտությունը մեր տնտեսության զարգացումների գործում, թուրքական ապրանքները վերստին արագորեն գրոհում են հայաստանյան շուկան։
Ապրիլի սկզբից Վրաստանի ԱԳ նախարար նշանակված Իլիա Դարչիաշվիլին իր օտարերկրյա առաջին այցը կատարեց Ադրբեջան: Ապրիլի 27-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, ընդունելով Վրաստանի ԱԳՆ նորանշանակ ղեկավար Իլիա Դարչիաշվիլիին, ասել է, որ հետհակամարտային շրջափուլում Ադրբեջանի, Վրաստանի ու Հայաստանի միջև եռակողմ ձևաչափով փոխգործակցության համար լավ հնարավորություններ կան, և ադրբեջանական կողմը պատրաստ է դրան:
Ընդդիմության վերջին օրերի ակտիվ գործողությունների համատեքստում կրկին առաջին պլան է մղվել ընդդիմության առաջնորդի մասին հարցը։ Հարցն օբյեկտիվ է և հիմնավոր, որովհետև որևէ քաղաքական գործընթաց չի կարող հաջողության հասնել՝ առանց համարժեք առաջնորդի։ Բայց առաջնորդի փնտրտուքներին նվիրված քննարկումներում կա մի հայեցակարգային բացթողում, որը շատերի կողմից կատարվում է ակամայից, ավելի փոքր հատված՝ դա անում է կանխամտածված։
2018 թվականին Նիկոլ Փաշինյանն իշխանության եկավ «Սերժին մերժելու» ալիքով։ Հիմա նա բանականություն ու բարոյականություն ունեցողների կողմից ոչ թե ուղղակի մերժվում է, այլ համարվում է պղծության աղբյուր։ Հիմա Նիկոլ Փաշինյանն արդեն դալիթ է։ Իսկ Հայաստանի ողբերգությունն այն է, որ, ի տարբերություն Հնդկաստանի, դալիթները ոչ թե արտաքնոցներ են մաքրում, այլ զբաղեցնում են նախարարների, պատգամավորների և այլ պաշտոններ՝ դրանից բխող բոլոր պիղծ հետևանքներով։
Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա իշխանության բնույթը հասկանալու համար քաղաքական, քաղաքագիտական հետազոտություններն ու վերլուծությունները ոչ միայն բավարար չեն, այլև կարող են ապակողմնորոշիչ լինել։ Նիկոլ Փաշինյանին հասկանալու համար անհրաժեշտ է հոգեբանական-հոգեբուժական լրջագույն հետազոտություն։ Ոչ թե «դեղերը չի խմել» հակաքարոզչության անլուրջ թեզի շրջանակներում, այլ լրջորեն վերլուծելով նրա յուրաքանչյուր քայլի դրդապատճառները և հիմնավորումները։
Անցած շաբաթ 168.am-ը տեղեկություն էր ստացել, որ Սամվել Բաբայանը որոշել է չմասնակցել 44-օրյա պատերազմի ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի աշխատանքներին, որին, իր խոսքերով, մասնակցում էր ոչ թե՝ որպես փորձագետ, այլ՝ արտախորհրդարանական ուժերի ներկայացուցիչ: Մենք մի քանի օր շարունակ փորձեցինք կապ հաստատել Բաբայանի հետ և պարզաբանում ստանալ՝ հեռախոսազանգի, հաղորդագրության միջոցով, սակայն մեր ջանքերն ապարդյուն անցան: Այդ ընթացքում քննիչ հանձնաժողովից, ԱԺ-ից նաև իրար հակասող տեղեկություններ ստացանք:
Դպրոցների տնօրենների ընտրության գործընթացը շարունակում է մնալ Հայաստանի կրթության ամենացավոտ խնդիրներից մեկը։ Իրականում շատ կարևոր է, որ Հայաստանի դպրոցներն ունենան բարձրակարգ տնօրեններ։ Ոչ մի նախարար, փոխնախարար, վարչության պետ չի կարող կրթության համակարգում լուրջ փոփոխությունների հասնել՝ առանց դպրոցների կառավարման որակը բարձրացնելու։
Նիկոլ Փաշինյանն ունի Հայաստանն ու Արցախը փրկելու վերջին հնարավորություն, և դա կարող է տեղի ունենալ նրա հրաժարականի դեպքում։ Պատրա՞ստ է Նիկոլ Փաշինյանը հաղթահարել սեփական արատն ու ողբերգությունը միաժամանակ։ Ըստ ամենայնի, ոչ։ Բայց պետության ճակատագրով մտահոգ բոլոր անհատներն ու խմբերը, ընդ որում, առաջին հերթին՝ իշխանության մեջ գտնվողները, պետք է փորձեն Նիկոլ Փաշինյանին հասկացնել, որ առանց իշխանության ևս կա կյանք, և, որ հրաժարականը ոչ թե դատավճիռ է, այլ փրկություն։ Ոչ միայն Հայաստանի ու Արցախի, այլ նաև՝ հենց Նիկոլ Փաշինյանի համար։
«Նիկոլ Փաշինյանը, ով չունի խորը քաղաքական սկզբունքներ, մարդ, ում համար կարևոր է իշխանությունը, ու հանուն այդ իշխանության նա կկատարի այդ պատմական առաքելությունը, ու դրա վրա խաղադրույքներ են անում Մոսկվան ու աշխարհը: Նրան է վստահված երկիրն ազատել միֆերից ու կարծրատիպերից, և իրողություններից ելնելով՝ տհաճ, անցանկալի որոշումներ կայացնել: Սա շատ բարդ է, փորձել է դա անել Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, սա երկրորդ փորձն է, տրագիկոմեդիկ է, որ սա պետք է անի Նիկոլ Փաշինյանը»,- ասաց Դուբնովը:
Կա տպավորություն, որ այս օրերին Ազատության հրապարակում ծավալվող գործողությունները կարող են լինել Նիկոլ Փաշինյանի «խաղաղասիրությունը» կանխող վերջին միջոցը։ Եթե տեղի չունենա հրապարակի ռեսուրսի կապիտալիզացիան, իշխանությունը դա կօգտագործի որպես սեփական քայլերի լեգիտիմացման միջոց՝ այս օրերին իր դեմ գեներացվող բողոքն օգտագործելով իր շահերի օգտին և Հայաստանի ու Արցախի շահերի դեմ։
Քաղաքականության մեջ սիմվոլները շատ կարևոր են։ Պատահում է, երբ սկզբնապես որևէ խորհրդանիշի առանցքի շուրջ ձևավորվում է շարժում, գեներացվում է գործընթաց։ Լինում է նաև հակառակը՝ երբ արդեն իսկ տեղի ունեցած գործընթացները, հանրային-քաղաքական իրադարձություններն են դառնում խորհրդանիշներ ծնողներ՝ վերարժևորելով ու վերափոխելով նախկին՝ միանգամայն այլ իմաստ ունեցած սիմվոլները։
Դա արդարանալու ձև է, դրա համար էլ Նիկոլ Փաշինյանն իր հետ ընկերություն է անում: Ինքը չի արել: Կարող էր անել և չի արել: Ոնց որ ժամանակին համառորեն, զոռով իր ձեռքն է ամեն ինչ վերցրել և իրականացրել է, նույն հաջողությամբ այդ վայրկյանին ամեն ինչ կարող էր իր ձեռքը վերցնել: Հավաստիացնում եմ՝ եթե ուզեր, կարող էր անել: Ինքն ամենաառաջին մարդկանցից մեկն է եղել, որ լսել է Նիկոլ Փաշինյանին: Դա զուտ իմ կարծիքն է:
Չնայած նախատեսված մեծ ծավալի կապիտալ ծախսերին, այս տարվա սկզբին պետական բյուջեի միջոցների հաշվին կառավարությունն անհամեմատ ավելի քիչ շինարարություն է իրականացրել, քան իրականացրել էր անցած տարի։
Արժեքների վրա կենտրոնանալը մեզ պետք է, քանի որ ժամանակակից աշխարհում սոցիալական ցանցերն ամբողջությամբ կազմաքանդում են մարդկանց կապող թելերը։ Մեծ թափ է ստանում անտագոնիզմը։ Մասնագետներն արդեն խոսում են այն մասին, որ մենք թևակոխել ենք Բաբելոնյան աշտարակաշինության փուլ, երբ ամենը մեկը խոսում է իր լեզվով, և մարդիկ իրար չեն հասկանում։ Հասարակությունը պառակտվում է՝ վատ օրինակ դառնալով կրթական համակարգի համար։
Ակտիվությունը բնակարանային շուկայում այս տարի, թվում է, թե վերականգնվել է։ Կադաստրի կոմիտեն գործարքների բարձր աճ է գրանցել նախորդ տարվա համեմատ։
Նիկոլ Փաշինյանը նախօրեին ԱԺ-ում, ի թիվս մի շարք աղմկահարույց դիտարկումների, հայտարարեց, թե միջազգային հանրությունը Հայաստանից պահանջում է ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը և իջեցնել Արցախի կարգավիճակի հարցում ՀՀ նշաձողը։
Անձնային ու քաղաքական բարոյականության նվազագույն նշաձող ունեցող մարդն այս հայտարարությունից հետո պետք է մի վերջին անգամ ներողություն խնդրեր, հրապարակեր սեփական հրաժարականի տեքստը և սպասեր, լավագույն դեպքում, Աստծո, նորմալ պետությունում՝ դատարանի դատաստանին։
Եվ ինչպես բնորոշ է հոգով չարչիներին, նրանք զբաղված են ոչ թե սեփական, այլ այլոց, հասարակության ունեցվածքի վաճառքով, նաև այն պատճառով, որ իրենք չունեն հիմա պահանջարկ վայելող ինչքը։ Հիմա վաճառքի է հանված Հայաստանի արժանապատվությունը, որից անհատական ու հավաքական մակարդակում զուրկ են պետության այսօրվա կառավարիչներն ու կոճակասեղմիչները։
Ճանապարհներից մեկն այն է, որ պետք է ուսուցչի հեղինակությունը բարձրացնել։ Բայց եթե արդեն ունենք ուսուցիչներ, որոնք կոպիտ ուղղագրական սխալներ են անում, իրենց առարկայի մասին հասարակ բաներ չգիտեն, աշակերտների հետ լավ չեն վարվում, ինչպե՞ս թաքցնենք այս ուսուցիչներին։ Այդ ուսուցիչներին աշխատանքից ազատելը հեշտ չէ, քանի որ փոխարինողներ չկան։ Կարող ենք ստեղծել ուսուցչի մասին իդեալական պատկերացումներ, բայց իրականությունն այնքան աղաղակող ու լայնամասշտաբ է, որ ծածկել չենք կարող։ Այն փուլում ենք, որ այլևս թաքցնելու, մարդկանց մոլորեցնելու տարբերակներ չունենք։
Բացառությամբ գյուղատնտեսության, տնտեսության մյուս բոլոր ոլորտներում Կենտրոնական բանկը սպասումների վատացում է կանխատեսում։
Մինչ Բրյուսելում կայանալիք Փաշինյան-Միշել-Ալիև հանդիպումը՝ ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը զանգահարել է Փաշինյանին ու Ալիևին: Սա վերջին երկու շաբաթների ընթացքում Բլինքենի երկրորդ զանգն է Երևան ու Բաքու:
