Մոսկովյան Տնտեսագիտական բարձրագույն դպրոցը հրապարակել է Ռուսաստանի տնտեսության 2015թ. վերլուծությունը: Ռուսական մամուլում այն ներկայացվում է հյութեղ ու դաժան վերնագրերով: Ամենատարածված վերնագիրը սա է` «Ռուսաստանում միջին աշխատավարձի չափը նվազել է` հասնելով Բելառուսի և Ղազախստանի աշխատավարձերի մակարդակին»:
Տնտեսական ամբողջ շաբաթն անցավ մենաշնորհների ու կոռուպցիայի դեմ պայքարի, պետական ծախսերի կրճատման մասին խոսք ու զրույցով: Պատճառն այդ նույն թեմաներով վարչապետի հանրահայտ ելույթն էր: Հասարակական կյանքը մի կարճ պահ շեղվեց՝ դեպի ՀՀ նախագահի այցը Վիեննա:
Զենք-զինամթերքի արտադրության թեման ամենաքննարկվողն է վերջին մեկ ամսում: Բոլորն իրենց կարծիքը հայտնել են՝ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահից մինչև ԱԺ պատգամավորներ: Նույնիսկ այն պատգամավորները, ովքեր երբևէ առնչություն չեն ունեցել ռազմական գործի հետ:
Դժվար է միանշանակ ասել, թե ինչու հենց այս պահին տնտեսական հիմնական խնդիրը դարձավ թուրքական ապրանքների մերժումը: Հարցը բարձրացնողները հավանաբար հույս ունեն, որ ապրիլյան պատերազմի հասարակական ընկալումը կօգնի իրենց: Բայց սա թուրքական ապրանքների դեմ հասարակական բոյկոտ կազմակերպելու առաջին փորձը չէ: Եթե հիշողությունս չի դավաճանում, առաջին փորձը եղել է 1998-2000թթ.:
«Հրազդան ցեմենտը» մի քանի տարի գործում էր «Միկա ցեմենտ» անվան տակ: Այն գործարար Միխայիլ Բաղդասարովի տնտեսության ամենահյութեղ մասնաբաժիններից էր: Բայց հենց «Միկա ցեմենտում» սկսված գործընթացներից պարզ դարձավ, որ սկսվել է գործարարի տնտեսական կայսրության «մայրամուտը»:
Ապրիլյան չորսօրյա պատերազմում մեր բանակը մարտնչել է 80-ականների զենքով: Այս մասին հայտարարեց ՀՀ նախագահը, ու այն միանգամից դարձավ հասարակական քննարկումների հիմնական թեման: Հարցը նույնիսկ խորհրդարանականներին է հետաքրքրել:
Մեր բանակով միշտ ենք հպարտացել, բայց միայն այս օրերին է, որ հաղթահարելով մեր «քյարթու» արևելքցի լինելը՝ սեր ենք խոստովանում մեր ԲԱՆԱԿԻՆ:
Հասկանալի պատճառներով՝ մենք՝ հայաստանցիներս, չհասցրեցինք հետևել ապրիլի 3-ից միջազգային հիմնական տեղեկատվությանը: Խոսքը հրապարակված «Պանամայի ցուցակի» մասին է: Հետաքննող լրագրողների միջազգային կոնսորցիումը հրապարակել է իր օֆշորային գոտիներում կատարած իր ուսումնասիրությունները:
Մեզ համար այլևս դժվար է լինելու վարկ վերցնելը: Ավելի ճիշտ՝ դժվար է լինելու որևէ մեկին համոզել, որ մեզ վարկ տա: 2015թ. վերջում պարզվեց, որ ՀՀ պարտքը կազմում է 4,7 մլրդ դոլար:
Գարնանը միշտ անհարկի ցրտահարություններ են լինում։ Բոլորը խոսում են վնասների ու կորած բերքի մասին։ Ամռան հիմնական բնութագիրը չորային լինելն է՝ ոռոգման ջուրը չի բավարարում։ Չի բավարարում փրկված բերքն աճեցնելու համար։
Ռուսաստանը կրկին զարմացրեց: Այս անգամ ոչ միայն՝ մեզ, այլև` բոլորին: Պուտինը հրամայեց օդուժը դուրս բերել Սիրիայից: Համարյա մեկ օր արևմտյան լրատվամիջոցներն ու քաղաքական գործիչները չէին մեկնաբանում այս անսպասելի որոշումը:
Հայկական սոցիալական ցանցերը նորից թնդում են: Նորից պատճառը մեր ռազմաքաղաքական գործընկեր Ռուսաստանն է: Վերջին մեկ ամսում Ռուսաստանի «թեթև» ձեռքով մեր բանակն ու սպառազինությունը նախ՝ հայտնվում է ադրբեջանական պաշտոնական շրջանակների ու լրատվամիջոցների ուշադրության կենտրոնում, ապա բուռն ու իրարամերժ քննարկումներ են սկսվում մեր սոցցանցերում ու մամուլում:
Այս տարի մեր շուկայում նույնիսկ ներկված թուրքական նուռ հայտնվեց: Ճիշտ է, նռան գինն էապես չնվազեց, և մինչև այժմ հայտնի չէ Սննդի անվտանգության ծառայության սկսած հետազոտությունների արդյունքը: Բայց այն, որ Թուրքիայի ներքին շուկայում ձյուն-ձմեռնոցի օրերին պոմիդորի մթերման գներն ընկան մինչև 15 դրամ՝ մեկ կգ-ի դիմաց, լրջագույն սպառնալիք է տեղական արտադրողի համար:
Հայաստանի պաշտոնական տնտեսական տեղեկատվության ընթերցումը բավական պիտանի բան է: Ընթերցողի մոտ այն խթանում է գիտելիքների ձեռքբերումն ու ընդլայնումը՝ ընթերցողին դարձնելով ավելի կիրթ ու նրբանկատ: Այս պնդումները հատկապես ճիշտ են մեր Էներգետիկայի նախարարության և Հանրային ծառայությունների կարգավորման հանձնաժողովի տարածած տեղեկատվության պարագային:
Մեզ համար անհասկանալի էր, թե ինչու արևմտյան և ռուսաստանյան լրատվամիջոցներն այդքան մանրամասն լուսաբանեցին Հռոմի պապի և Համայն Ռուսիո պատրիարքի հանդիպումը: Փետրվարի 11-14-ին դա համաշխարհային լրատվության առաջին լուրն էր: Իսկ ռուսական լրատվությունը մինչև այսօր էլ կայացած հանդիպումը որակում է «հազար տարուց մի փոքր պակաս ժամանակահատվածի ամենասպասված իրադարձություն»:
Հասարակությանը վիրավորել էր այն փաստը, որ իշխանությունները համաձայնել են Համալիրի շրջակայքում զվարճանքի վայրեր ստեղծելու առաջարկի հետ: Հետո ոչինչ չկատարվեց: Ու հիմա ՀՀ ՊՆ-ն կառավարությանն առաջարկում է չեղյալ հայտարարել «Պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունը լուծարելու որոշումը»:
Վերջին տասնամյակում ռուսական իշխանություններն անընդհատ խոսում են սեփականաշնորհման մասին: Նույնիսկ պարբերաբար սեփականաշնորհման ծրագրեր են ընդունում: Բայց այդ ծրագրերը, որպես կանոն, մնում էին թղթի վրա:
Տնտեսությամբ հետաքրքրվող լրագրողի համար այս շաբաթը եզակի էր: Տեղեկատվության առումով: Մեր տնտեսության մասին բավական շատ պաշտոնական տեղեկատվություն հրապարակվեց: Օրինակ՝ «Գազպրոմ Հայաստան» ընկերության փոխտնօրենը Հանրային ծառայությունների կարգավորման հանձնաժողովի նիստում հայտարարել էր, որ հասարակական պատկերացումները սխալ են:
Տնտեսական տարին բարդ ու հակասական սկսվեց: Ռուսաստանի տնտեսության հետ կատարվող գործընթացների բացասական ազդեցությունը մեր տնտեսությունը վաղուցվանից է զգում: Միակ դրական սպասելիքն Իրանի նկատմամբ միջազգային պատժամիջոցների վերացման հետ էր կապված:
Դժվար է կանխագուշակել, թե դեպքերն ինչ զարգացում կստանան, և ինչ քայլերի կդիմի հարևան երկրի ղեկավարությունը բնակչության դժգոհության ալիքը ճնշելու կամ շեղելու նպատակով
Բավական դժվար է հասկանալ, թե ինչ է կատարվում Ադրբեջանում: Երկու օր առաջ հայտնի դարձավ, որ այդ երկիրը ներքաշվել է հերթական ֆինանսական հորձանուտ: Մեկ օրում մոտ 50 տոկոսով արժեզրկվել է մանաթը՝ երկրի ազգային դրամամիջոցը: Դրանից մեկ-երկու օր առաջ Ադրբեջանի ԿԲ-ն հայտարարել էր, որ «անցնում է մանաթի լողացող կուրսի»:
Նախատոնական վարկերի ու ավանդական բդի դեմ տարվող բոլոր ճակատամարտերն ի վերջո պարտությամբ են ավարտվելու: Մենք բավական հին ու նույնքան պահպանողական ազգ ենք: Մեր կյանքում նույնիսկ պարբերաբար կազմակերպվող ընտրություններն ԱԺ-ի կազմը չեն փոխում: Ո՞ւր մնաց, որ մեկ-երկու հորդորով կամ մեկ-երկու տասնամյակ տևող տնտեսական ճգնաժամի պատճառով փոխենք Նոր տարին նշելու ազգային ավանդույթները:
Պուտինը մեր օրերի, թերևս, ամենախարիզմատիկ լիդերն է: Ռուսամետներն ամենուրեք ոգևորված են: Մեր տարածաշրջանը կրկին գերտերությունների շահերի թիրախում է: Բայց այդ շահերի բախումը հանգեցնում է օր օրի ահագնացող պատերազմի:
Կրկին ու պարբերաբար հառնող հարցն էլի օրակարգում է: Մեր տնտեսությամբ հետաքրքրվողները նորից խոսում են հերթական պայծառ ապագայի մասին: Ոգևորության պատճառը կրկին արտահանումների աճի հեռանկարն է: Նախավերջին անգամ արտահանումների աճ մեզ խոստացան Մաքսային միությանն անդամակցելու կապակցությամբ:
Ո՞ւմ մտքով կանցներ, որ Թուրքիայի կողմից ռուսական ինքնաթիռի խոցումը Հայաստանի լրատվության ոլորտում երկրորդական լուր կդառնար: Հիմա բոլորի համար կարևորը «ներքին» ահաբեկչության մասին տեղեկատվությունն է: Բայց այն, ինչ տեղի է ունենում մեր տարածաշրջանում, շատ ավելի կարևոր է ներքին խնդիրներից:
Միայն այդքան բարի ու հոգատար անձը կարող է հոր հանդեպ անարդարության մասին լուրն առնելուց հետո վերցնել ինքնաձիգն ու… Շարունակությունը հայտնի է։ Հարգելի իրավապահներ, հոր թասիբը պահելը ևս հայտարարեք ՀՀ քաղաքացու բնականոն իրավունքի անքակտելի մաս։
Հրապարակված թվերը պակաս արժանահավատ են, քան բարոն Մյունհաուզենի պատմությունները։
Մենք առտնին խոսքն իրականության ստվերն ենք համարում, նրա կրկնակը: Ավելի շուտ, ընդհակառակը, իրականությունն է բառի ստվերը: Եվ փիլիսոփայությունը, ըստ էության, այլ բան չէ, քան բանասիրություն` խորը, ստեղծագործական ներթափանցում բառի մեջ:
Բյուջետային փաստաթղթի «քարացած» կառուցվածքը կարող է պատճառ լինել այն բանի, որ քարացել է մեր տնտեսական համակարգը: Հասարակական կյանքում այդ վիճակը սովորաբար բնութագրվում է «լճացում» տերմինով:
Էդ մեր պապերի ժամանակ էին աշնանը ճտերին հաշվում: Հիմա աշունը փող հաշվելու ժամանակն է: Որովհետև եկող տարվա պետական բյուջեն հենց աշնանն են ընդունում: Ժամանակների փոփոխվելու հետ բարքերն էլ են փոխվել: Հիմա ուրիշի փողերը հաշվելն առաջվա նման ամոթ բան չէ: Հատկապես, եթե խոսքը գնում է Ռուսսաստանի փողերի մասին: Գիտեմ` շատերը կզարմանան` հարցնելով. «Էդ երբվանի՞ց հարազատ Ռուսաստանի պետբյուջեն օտար փող դարձավ մեր համար»: