#Լեռնային Ղարաբաղ

«Հայաստանն իր դաշնակցային հարաբերություններն ում հետ ասես՝ չի փչացրել՝ կլինի Իրան, Ռուսաստան, և ակնկալել, որ Արևմուտքից կլինեն ինչ-ինչ աջակցություններ, խիստ կասկածում եմ (Արևելք, Արևմուտք սահմաններում թշնամիներն են, Հյուսիսից՝ Վրաստանն է, որը թույլ չի տա զենքի տարանցում Հայաստան․․․)»:

Հայաստանյան հանրային շրջանակներում Կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիայի 29-րդ համաժողովից՝ COP29-ից հետո հայ գերիների ազատ արձակման վերաբերյալ սպասումներ կային․ իրավապաշտպանները նշում էին՝ 2023 թվականին 32 գերիների վերադարձը նաև կապված էր Բաքվում COP29-ի անցկացման հարցում Հայաստանի դիրքորոշման հետ։ Նոյեմբերի 22-ին ավարտվեց COP29 համաժողովը․ գերիների վերադարձի հարցով սպասումները չարդարացվեցին։

Արցախահայության շրջանում մտահոգություններ կան, որ Հայաստանի քաղաքացիություն ստանալը խոչընդոտ կդառնա արցախահայերի վերադարձի իրավունքի իրացման համար․ այսպիսի արձանագրում է արվել այսօր Ազգային ժողովում բռնի տեղահանված արցախահայերի քաղաքացիության հարցերի վերաբերյալ քննարկման ժամանակ՝ շեշտելով, որ դրա պատճառն Արցախ վերադարձի իրավունքի հարցը բանակցային գործընթացից դուրս թողած, քաղաքացիության իմպերատիվ պահանջը պետական աջակցության ծրագրերում ներառած գործող իշխանությունների վարքագիծն է։

Ամերիկացի ռազմական փորձագետները նշում են՝ իսրայելցի զինվորականներն ու հետախուզությունը, ոչ պակաս, քան Թուրքիան, նպաստեցին Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի կայծակնային ռազմական նվաճմանը:

ՄԱԿ-ի կլիմայի փոփոխությունների՝ COP29 գագաթնաժողովը մեկնարկեց առանց հայկական կողմի ներկայության, բայց Ալիևն իր ելույթներում հիշեց Հայաստանի ու զավթված Արցախի մասին՝ նոր ագրեսիվ հռետորաբանությամբ։

ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունը չմասնակցեց Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների վերաբերյալ հայտարարության քննարկմանը և քվեարկությանը

Ազգային ժողովում Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանի հայտարարությունը, թե՝ «պատմության ողբերգական անցքերը՝ Հայոց ցեղասպանությունն ուսումնասիրելը կամ դա թիվ մեկ առաջնահերթություն դարձնելն արտաքին գործերի նախարարության օրակարգը չէ», բուռն քննադատվեց հանրային ու քաղաքական տարբեր շրջանակների կողմից։

«Հայաստանում, թե սփյուռքում այսօր ամեն մարդ հրաժարվեց. պասիվություն են ցուցաբերում, հոգնեցին, անտարբերություն են ցույց տալիս Արցախի իրավունքի վերաբերյալ։ Անհասկանալի է, որովհետև այդ ժողովուրդն իր հողից դուրս է դրվել, և այդ ժողովրդի իրավունքները դեռ մնում են»,- «Արցախահայերի վերադարձի իրավական հեռանկարները և հայ-ադրբեջանական իրավական վեճերը միջազգային դատարաններում» թեմայով քննարկման ժամանակ հայտարարեց իրավաբան և միջազգային իրավունքի փորձագետ Րաֆֆի-Ֆիլիպ Կալֆայանը։

Հարավային Կովկասում իրավիճակը չափազանց դինամիկ է: Մոտ ապագայում Հարավային Կովկասի երկրները կբախվեն շատ մարտահրավերների: Վրաստանի պարագայում այդ մարտահրավերները հոկտեմբերի 26-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններն են, որոնք երկրի համար վճռորոշ կլինեն քաղաքական համակարգի առումով (ժողովրդավարությունն ընդդեմ ավտորիտարիզմի), և արտաքին քաղաքական ուղղությունում (վերադարձ ԵՄ ինտեգրմանը և ավելի սերտ հարաբերություններն ԱՄՆ-ի հետ՝ ընդդեմ Ռուսաստանի և Չինաստանի հետ մերձեցման):

Վրաստանում հոկտեմբերի 26-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններին ընդառաջ՝ Թբիլիսիում «Վրաստանն ընտրում է Եվրամիությունը» կարգախոսով բազմահազարանոց հանրահավաք անցկացվեց։

«Այո, նախ 2020 թվականի պատերազմը չէր լինի․ դա ինչ-որ քաղաքական լուծում կունենար, ու Արցախում կբնակվեին հայերը, այն կլիներ ՀՀ վերահսկողության տակ»։

Սեպտեմբերի 26-ին Սահմանադրական դատարանը (ՍԴ) որոշեց՝ 2024 թվականի օգոստոսի 30-ին ստորագրված «Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև պետական սահմանի սահմանազատման և սահմանային անվտանգության հարցերով հանձնաժողովի ու Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության միջև պետական սահմանի սահմանազատման պետական հանձնաժողովի համատեղ գործունեության մասին» կանոնակարգում ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում են Սահմանադրությանը:

Ադրբեջանի հետ ներկայումս բանակցվող տեսքով խաղաղության պայմանագիր կնքելու գլխավոր նախապայմանը հայ հասարակության արժանապատվության բացակայությունն է։ Նույնը՝ նաև Թուրքիայի հետ «ավելի արդար աշխարհի» էրդողանական պատկերացումներով հարաբերությունների դեպքում։ Հայաստանի ու ամենացավալի, բայց միևնույն ժամանակ՝ արդարացի բնորոշումը արժանապատվության պակասն է։

«Հայաստանին պետք չէ միջանցք որևէ տեսքով․ պետք չէ միջանցք, որտեղ կանգնելու են թուրքերը, կամ՝ ռուսները, և կամ՝ որևէ ընկերություն, որը, հնարավոր է՝ վաճառի ՀՀ շահերը,- շեշտեց Հրանտ Միքայելյանը, ապա անդրադառնալով այս իրավիճակի այլընտրանքներին՝ նկատեց,- Իրավիճակն արդեն բավականին խորացել է․ հեշտ չի լինելու հաստատ։ Այդ ելքը պետք է փնտրել․ կան երկրներ, որոնք ևս չեն ուզում այդ միջանցքը՝ սկսենք Իրանից, չեմ կարծում, թե Ֆրանսիան ու Հնդկաստանն են շահագրգռված։ Այս հարցում, օրինակ, կարող ենք դաշնակիցներ ունենալ, բայց պետք է ունենալ հստակ դիրքորոշում, ինչը Փաշինյանը չունի»։

«Արցախի հանձնողը հենց ինքը՝ վարչապետ Փաշինյանն է, որ Պրահայում Ալիևի հետ հայտարարեց՝ Արցախը պատկանում է Ադրբեջանին, հետևաբար՝ Նիկոլ Փաշինյանն իրավունք չունի ո՛չ նախկիններին մեղադրելու, և ո՛չ էլ Արցախի այդ օրերի իշխանություններին»,- 168.am-ի հետ զրույցում նշեց «Կալիֆոռնիա Կուրիեր» թերթի գլխավոր խմբագիր, ամերիկահայ գործիչ Հարութ Սասունյանը՝ արձագանքելով ՀՀ իշխանական բուրգից հնչող տարատեսակ հայտարարություններին, որոնցով Արցախի կորստի բեռը փորձում են դնել Արցախի իշխանությունների ուսերին։

Աղավնոյի գյուղապետ Անդրանիկ Չավուշյանն այսօր լրագրողների հետ զրույցում անդրադառնալով մեկ տարի առաջ Արցախում մեկնարկած ողբերգական իրադարձություններին՝ նշեց․ «Մենք Արցախում էինք, որ սկսվեց էդ ամեն ինչը, և սպասելի չէր, քանի որ հերթական անգամ խաբում էին, որ ամեն ինչ լավ է լինելու․ ճանապարհը բացվելու է, հումանիտար օգնություններ են ուղարկում։

Սուրբ Խաչ եկեղեցում Արցախի անկման և նահատակների հիշատակի համար մատուցված պատարագից առաջ 168․am-ը «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանից հետաքրքրվեց, թե ինչո՞ւ են իշխանություններն այսօր լռություն պահպանում, ինչո՞ւ գործադիրի նիստում չեն հնչում օրվա խորհրդին համահունչ հայտարարություններ, և փոխարենը՝ խոսում են ասֆալտի, մեքենաների ու ծառերի մասին․ արդյո՞ք նաև ամոթի զգացումն է պատճառը։

«Ադրբեջանում ապօրինաբար պահվող հայ գերիներին վերադարձնելու խնդրի առաջնային հասցեատերը հենց պետությունն է, որովհետև իր քաղաքական պաշտպանության տակ գտնվող անձանց վերադարձի հարցն է, և քանի որ խնդիրը նաև միջազգային հարաբերություններին է առնչվում»,- 168․am-ի հետ զրույցում նշեց «Իրավական ուղի» ՀԿ-ի համահիմնադիր, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանը՝ արձագանքելով մեր այն արձանագրմանը, որ այս օրերին հնչում են տեսակետներ, ինչով փորձ է արվում կառավարության կոնկրետ պարտականությունն անորոշաբար դնել հայ ժողովրդի ուսերին: 

«Հաշվի առնելով այն, որ մեր հարևանները գիշատիչ բորենիներ են, նրանց համար խաղաղություն ասվածը պարզապես թղթի կտոր կարող է լինել»,- իշխանությունների կողմից որպես մեգանախագիծ մատուցվող «խաղաղության խաչմերուկ» ասվածին այսպես է արձագանքում տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանը՝ վստահեցնելով, որ նմանատիպ խոսակցություններն այս աշխարհաքաղաքական համատեքստում ուղղակի աբսուրդի ժանրից են։

«Հիմա նման բան են ասում մարդիկ, որոնք նուռը ձեռքներին սելֆիներ էին անում իրենց ասած Ակնայում, մեզ քննադատում էին փոխզիջումների համար։ Ի՞նչ եք սպասում մի «քաղաքական» ուժից, որն իր կոտրած ձեռքով ստորագրել է Պրահայի փաստաթութը, որով Արցախը մտել է Ադրբեջանի կազմի մեջ,- ասաց Շարմազանովը՝ այդ քայլը լավ արարք համարողներին հարցնելով,-  Բա որ լավ եք արել, 5000 զոհ ինչո՞ւ տվեցիք, իսկ կարո՞ղ է հաջորդիվ էլ ասեք՝ լավ ենք արել, որ 5000 զոհ ենք տվել»։

«Մենք հստակ գիծ ենք սահմանել, որ մեզ համար գոյություն չունի տարբերություն՝ Շուշի ու Վարդենիս քաղաքաքների, Ստեփանակերտի ու Երևանի միջև, Գյումրիի ու Հադրութի միջև․ մենք նույնն ենք,- 168.am-ի հետ զրույցում պրոդյուսեր, երաժիշտ Ռուբեն Մխիթարյանն է պատմում իր հեղինակած և «Հայաթ փրոջեքթ Գյումրիի» ներկայացրած «Ես Քո Արցախն եմ, Դու իմ Հայաստանը» երգի մասին՝ պարզաբանելով,- Մենք այս մեսիջը փորձել ենք գեղարվեստական կերպով ներկայացնել մեր ունկնդիրներին, իսկ հայ ժողովուրդն իր դիտումներով, գոհունակությամբ միանշանակ փաստում է, որ հենց այդպես է մտածում»։

Հակակոռուպցիոն դատարանում հերթական դատական նիստից հետո ՀՀԿ փոխնախագահ, քաղբանտարկյալ Արմեն Աշոտյանը, 168․am-ի հետ ավանդական հարցուպատասխանի ժամանակ անդրադառնալով Արցախի Հանրապետության անկախության օրվան, Արցախի բռնազավթմանն ու հայաթափմանը, նշեց․

Արցախն իր հռչակումից մինչև օրս գտնվում է միջազգային իրավունքի պաշտպանության ներքո. Վարդան Պողոսյան

«Այս տեղեկատվական ֆոնին օրերս Ադրբեջանից եղավ պաշտոնական հերքում, թե Իսրայելն Ադրբեջանում չունի որևէ ռազմաբազա, բայց մենք գիտենք՝ հերքելը մի բան է, իրականությունը՝ մեկ այլ»,- շեշտեց նա։

«Սրանք աշխարհաքաղաքական և ռեգիոնալ տրանսֆորմացիաների հետևանքով առաջացած հակասություններ են, որոնք, չի բացառվում, որ խորանան։ Սակայն կարծում եմ՝ ամեն դեպքում ՀՀ-ում չպետք է դրա հետ հույսեր կապեն, ոգևորվեն, քանի որ ՀՀ-ի հետ կապված հարցերում երկու երկրները գործում են տանդեմով և այդ մասին հայտարարում են անընդհատ ռեժիմով»,- նկատեց նա։

«Ալիևի թիվ մեկ պահանջն է ՀՀ Սահմանադրության փոփոխությունը»,- Սահմանադրությունը փոխելու իշխանական ու մերձիշխանական պնդումներին ի պատասխան՝ 168.am-ի հետ զրույցում նշում են քաղաքացիները։

Տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանը Հայաստանի տնտեսական ակտիվության աճի տեմպի կրճատումը, տնտեսական համեստ աճը, ինչին անդրադարձել է նաև Համաշխարհային բանկն իր ամսական ամփոփագրում, պայմանավորում է ոչ միայն արտաքին գործոնների թուլացմամբ, այլև Արցախի տնտեսության կործանմամբ։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ, «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության նախագահ Սուրեն Սուրենյանցն է։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում  Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը թուրքագետ, ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պատմական գիտությունների դոկտոր Ռուբեն Մելքոնյանն է։

Ադրբեջանի Արտաքին գործերի նախարարությունն այսօր՝ հունիսի 9-ին, հայտարարություն է տարածել Հարավային Օսեթիայում անցկացվող  խորհրդարանական ընտրությունների վերաբերյալ։