«Ադրբեջանում ավելի շատ մարդիկ են պահվում անազատության մեջ, և այս ժամանակներում, իհարկե, ինձ անհանգստացնում է, թե այդ ի՞նչ նպատակով են թաքցնում այդ մարդկանց։ Մենք ունեցել ենք փորձ, երբ հինգ տարուց հետո Ադրբեջանում մասնավորի մոտ պահվող անձը հրաշքով վերադարձվել է՝ այն դեպքում, երբ Ադրբեջանը միշտ հերքել է այդ անձի պահման մասին հարցումները։
Խոսելով Սերժ Սարգսյանի կողմից ելույթում հնչեցված երեք առաջնահերթությունների՝ համերաշխության մթնոլորտ ձևավորելու, Զինված ուժերի մարտունակությունը վերականգնելու և դաշնակիցների հետ հարաբերությունները հաստատելու մասին, Հայկ Մամիջանյանը նկատեց՝ այն, ինչ ասել է նախագահ Սարգսյանը, մեկտեղում ու ամփոփում է Հանրապետականի 35-ամյա գործունեությունը և, մասնավորապես, վերջին 7 տարվա ընդդիմադիր գործունեությունը։
«Խոսելով չի։ Իհարկե, Ադրբեջանը միշտ Հայաստանի նկատմամբ ունեցել է տարածքային հավակնություններ, բայց Ադրբեջանի քաղաքական պետական համակարգում կոնցեպտուալ զավթողական ծրագիր ներդրվել է Արցախն Ադրբեջանի մաս ճանաչելուց հետո։ Մինչ այդ թիրախն Արցախն էր, իսկ հիմա, երբ Արցախի շուրջ որևէ քաղաքական ու դիվանագիտական խնդիր դրված չէ, թիրախը Հայաստանն է։
«Սա հազվագյուտ խոստովանություն է Նիկոլ Փաշինյանի կողմից․ նա տգիտության մեջ մեղադրեց և՛ ինքն իրեն, և՛ կառավարության ամբողջ կազմին, որովհետև, իր խոսքերով, հենց դա է պատճառը, որ չեն կարողանում գիտելիքը հասցնել ժողովրդին։ Միայն մեկ բան կարող եմ ասել, ինչպես Ֆեյսբուքում արդեն նշել եմ հրապարակմամբ՝ այս հարցում վերջապես ձևավորվեց համազգային կոնսենսուս»։
«Այս «ղըժ-բըժ»-ը չլիներ, հաստատ ավելի կազմակերպված կլիներ։ Այս պահի դրությամբ, բացի ՀՀԿ-ից, այլ հայտարարություն չեմ տեսել: Խնդրում եմ՝ այս օրակարգը, Նիկոլի օրակարգը չկիսող քաղաքական ընդդիմադիր ուժերին անպայման ինստիտուցիոնալ հայտարարություններ անել, թարգմանել և սարքել դրանք հասանելի և՛ դիվանագետների, և՛ միջազգային հանրության այլ դերակատարների համար»,- մանրամասնեց նա։
BBC-ի կովկասյան թղթակից Ռեյհան Դեմիտրին ծավալուն հոդված է հրապարակել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հնարավոր «խաղաղության պայմանագրի» և, այդ համատեքստում, Բաքվում պահվող Ռուբեն Վարդանյանի ու հայ գերիների ճակատագրի մասին՝ նշելով, որ նրանք «կարող են դուրս մնալ խաղաղության համաձայնագրից»:
«Մեր առաջարկները ներկայացրինք, թե ինչպես կարելի է ավելի ընդարձակել համախմբումը։ Բացի սոցիալական հարցերից, նաև կարևորեցինք քաղաքական և իրավական հարցերը։ Մեր տեսակետն այն է, որ պետք է խմբեր կազմվեն, որոնք բանակցությունների մեջ պետք է մտնեն իշխանությունների հետ»,- Ազատության հրապարակում Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի անդամների հետ հանդիպումից հետո լրագրողների հետ զրույցում նշեց ՀՅԴ Արցախի կենտրոնական կոմիտեի ներկայացուցիչ Արա Պուլուզյանը։
Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի անդամ Անաստաս Իսրայելյանն Ազատության հրապարակում ՀՅԴ անդամների հետ հանդիպումից հետո լրագրողների հետ զրույցում տեղեկացրեց, որ հանրային ու քաղաքական շրջանակների հետ նմանատիպ հանդիպումները շարունակվելու են մինչև ապրիլի 15-ը։
168TV-ի «Թրիգեր» հաղորդաշարի հյուրը ՀՀ արտակարգ դեսպանորդ և լիազոր նախարար, քաղաքական վերլուծաբան Վարդան Հակոբյանն է:
«Իմ տպավորությամբ՝ Նիկոլ Փաշինյանն արդեն զբաղված է ինքն իրեն համոզելով, համոզելով, որ ինքը ճիշտ ուղով է ընթանում»,- Նիկոլ Փաշինյանի հերթական հարցազրույցի մասին 168․am-ի հարցադրումներին այսպես արձագանքեց «Իմ քայլը» դաշինքից ՀՀ ԱԺ 7-րդ գումարման պատգամավոր, պատմաբան, ադրբեջանագետ Տաթևիկ Հայրապետյանը։
Ցանկացած օբյեկտիվ չափանիշով Նիկոլ Փաշինյանը ապացուցել է, որ Հայաստանի երբևէ ունեցած ամենաձախող բանակցողն է։ Վեց տարիների ընթացքում, ինչ նա իշխանության է եկել, նրա դիպչած յուրաքանչյուր դիվանագիտական կամ ռազմավարական հարց վերածվել է մոխրի։ Մի ժամանակ կենսունակ և դիմացկուն պետությունը՝ Հայաստանը, այժմ կանգնած է ամայացած վիճակում՝ կորցրած Լեռնային Ղարաբաղը, օկուպացված տարածքներ, թուլացած պաշտպանություն, քայքայված դաշնակցային կապեր և հիասթափված ժողովուրդ։
«Շատ ցավում եմ, որ Ադրբեջանը հարձակվեց Լեռնային Ղարաբաղի վրա, բայց այս պահին իմ ուշադրության կիզակետն այն փաստի վրա է, որ Հայաստանը և Ադրբեջանը համաձայնության են եկել խաղաղության բանաձևի շուրջ: Կարծում եմ, որ դա պետք է օգտագործենք որպես հարթակ՝ առաջ գնալու համար»,- այսօր լրագրողների հետ զրույցում ասաց «Ռասմուսեն Գլոբալ» միջազգային քաղաքական խորհրդատվական կազմակերպության հիմնադիր նախագահ և ՆԱՏՕ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենը՝ ի պատասխան՝ Արցախի վերաբերյալ Շվեյցարիայի խորհրդարանի բանաձևի մասին հարցին:
«Սա մի փաստաթուղթ է, որը կփոփոխի գոյություն ունեցող իրավական հիմքը և կխորացնի երկկողմ հարաբերությունները: Հենց այս գործընթացն ավարտվի, և նոր նկրտումների շուրջ համաձայնությունների գանք, նոր նշաձող կսահմանենք մեր համագործակցության համար», Երևանում Հայաստան-ԵՄ խորհրդարանական գործընկերության կոմիտեի երևանյան նիստում հայտաարարել է Հայաստանի փոխարտգործնախարար Հովհաննիսյանը:
Ֆրանսիայի հայկական կազմակերպությունների համակարգող խորհուրդը՝ Փարիզի փաստաբանների պալատի և միջազգային քրեական դատարանի փաստաբան՝ Պարոն Սևակ ԹՈՐՈՍՅԱՆԻ միջոցով, հենց նոր կապ է հաստատել միջազգային քրեական դատարանի դատախազի հետ:
«Մենք՝ հայերս, Քրիստոնյա աշխարհի դռնապաններն ենք։ Մենք չպետք է մենակ մնայինք։ Հավատացեք՝ մենք աշխարհի օգնության ու աջակցության կարիքն ունենք»։
Լեռնային Ղարաբաղի հայաթափումը տեղի է ունեցել բազմաթիվ գործոնների պատճառով․ դրա մեղավորը Հայաստանի իշխանությունը չէ։
Մեր քաղաքական իրականությունն ավելի ու ավելի դժվար է նկարագրել շատերին հայտնի ավտոկրատիա, օխլոկրատիա կամ կակոկրատիա (հուն.` κακός – վատ + իշխանություն) կատեգորիաներով, քանի որ դրանք այլևս չեն արտացոլում այն խորքային ճգնաժամը, որը պատել է ազգային քաղաքական դաշտը։ Մեր հանրային ոլորտում ոտնատակ են տրվել մտավոր հիմնավորումների նուրբ ծիլերը և վերջնականապես խեղդամահ արվել քաղաքացիական երկխոսությունը:
Հայաստանի ու Միացյալ Նահանգների արտաքին գերատեսչությունների ղեկավարները Վաշինգտոնում ստորագրեցին ռազմավարական գործընկերության մասին կանոնադրություն։ Բլինքենը հայտնեց, որ առաջիկա շաբաթներին ԱՄՆ մաքսային և սահմանային պարեկային թիմ կուղևորվի Հայաստան՝ հայ գործընկերների հետ աշխատելու սահմանային անվտանգության կարողությունների զարգացման վրա։
«Արցախի հարցը Նիկոլ Փաշինյանը փակել է դեռ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին, պարզապես այդ ծրագրի ավարտին ականատես դարձանք 2023 թվականի սեպտեմբերին»,-168․am-ի հետ զրույցում այս համոզումը հայտնեց ադրբեջանագետ Արմինե Ադիբեկյանը՝ անդրադառնալով Լեռնային Ղարաբաղի բանակցային գործընթացի վերջին դրվագից՝ ԵԱՀԿ ՄԽ-ից հրաժարվելու Ալիևյան պահանջին ընդառաջելու Նիկոլ Փաշինյանի առաջարկին առնչվող հարցադրումներին։
Նիկոլ Փաշինյանը խաղաղություն հաստատելու Հայաստանի առաջարկներն է ներկայացրել նախօրեին՝ այդ շարքում նշելով նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումը։ Ի դեպ, Ադրբեջանը տարիներ շարունակ հետևողականորեն պայքարում էր Մինսկի խմբի դեմ՝ հայտարարելով, թե հայանպաստ հայտարարություններ և դիրքորոշում ունեն։ Բաքվի բռնապետն ու իր բոլոր պաշտոնյաները ցայսօր էլ առիթը բաց չեն թողնում խոսել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման մասին։
Սերժ Սարգսյանի կառավարման տասնամյակում այդ սկզբունքների հենքով բանակցային փաստաթղթի տեսք ստացավ Կազանյան կոչված տարբերակը (2011թ. հունիս), իսկ դրանից հետո եղած գաղափարները, առաջարկությունները, տարբերակները եղել են աշխատանքային մոտեցումներ՝ non paper ձևաչափով։
Նախաամանորյա տասնօրյակը երկրի քաղաքական կյանքում նշանավորվեց գործող վարչապետի՝ նախկին նախագահներին ուղղված բանավեճի մարտահրավերով իր առաջարկած պնդման վերաբերյալ․ «1994 թվականից ի վեր, այսինքն հրադադարից հետո, մեկնարկի պահից՝ բանակցային գործընթացը եղել է Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմ վերադարձնելու մասին»:
Նրա կարծիքով, ԵԱՀԿ ՄԽ-ն ամենայն հավանականությամբ ապագայում կլուծարվի, սակայն դա այնուամենայնիվ որևէ երկրի չի սահմանափակում բարձրացնել հարցեր կամ արդյունավետ դիվանագիտություն վարել։
«Հայաստանն իր դաշնակցային հարաբերություններն ում հետ ասես՝ չի փչացրել՝ կլինի Իրան, Ռուսաստան, և ակնկալել, որ Արևմուտքից կլինեն ինչ-ինչ աջակցություններ, խիստ կասկածում եմ (Արևելք, Արևմուտք սահմաններում թշնամիներն են, Հյուսիսից՝ Վրաստանն է, որը թույլ չի տա զենքի տարանցում Հայաստան․․․)»:
Հայաստանյան հանրային շրջանակներում Կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիայի 29-րդ համաժողովից՝ COP29-ից հետո հայ գերիների ազատ արձակման վերաբերյալ սպասումներ կային․ իրավապաշտպանները նշում էին՝ 2023 թվականին 32 գերիների վերադարձը նաև կապված էր Բաքվում COP29-ի անցկացման հարցում Հայաստանի դիրքորոշման հետ։ Նոյեմբերի 22-ին ավարտվեց COP29 համաժողովը․ գերիների վերադարձի հարցով սպասումները չարդարացվեցին։
Արցախահայության շրջանում մտահոգություններ կան, որ Հայաստանի քաղաքացիություն ստանալը խոչընդոտ կդառնա արցախահայերի վերադարձի իրավունքի իրացման համար․ այսպիսի արձանագրում է արվել այսօր Ազգային ժողովում բռնի տեղահանված արցախահայերի քաղաքացիության հարցերի վերաբերյալ քննարկման ժամանակ՝ շեշտելով, որ դրա պատճառն Արցախ վերադարձի իրավունքի հարցը բանակցային գործընթացից դուրս թողած, քաղաքացիության իմպերատիվ պահանջը պետական աջակցության ծրագրերում ներառած գործող իշխանությունների վարքագիծն է։
Ամերիկացի ռազմական փորձագետները նշում են՝ իսրայելցի զինվորականներն ու հետախուզությունը, ոչ պակաս, քան Թուրքիան, նպաստեցին Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի կայծակնային ռազմական նվաճմանը:
ՄԱԿ-ի կլիմայի փոփոխությունների՝ COP29 գագաթնաժողովը մեկնարկեց առանց հայկական կողմի ներկայության, բայց Ալիևն իր ելույթներում հիշեց Հայաստանի ու զավթված Արցախի մասին՝ նոր ագրեսիվ հռետորաբանությամբ։
ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունը չմասնակցեց Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների վերաբերյալ հայտարարության քննարկմանը և քվեարկությանը
Ազգային ժողովում Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանի հայտարարությունը, թե՝ «պատմության ողբերգական անցքերը՝ Հայոց ցեղասպանությունն ուսումնասիրելը կամ դա թիվ մեկ առաջնահերթություն դարձնելն արտաքին գործերի նախարարության օրակարգը չէ», բուռն քննադատվեց հանրային ու քաղաքական տարբեր շրջանակների կողմից։
