Թուրքիայի Արտաքին գործերի նախարար (ԱԳ) Հաքան Ֆիդանը 2024 թվականի իր ամփոփիչ մամուլի ասուլիսում մանրամասն անդրադարձել է հարավկովկասյան իրողություններին և Թուրքիայի շահերին՝ ռեգիոնը կարգելով Թուրքիայի համար ծայրահեղ կարևորության տարածաշրջան։
«Ալիևը Հայաստանն անվանում է ֆաշիստական պետություն, ինչը միջազգային հարաբերությունների տեսանկյունից հավասարազոր է պետությանը ծնող հայհոյելուն, և չի կարելի դա ուղղակի անպատասխան թողնել, որովհետև դա ենթադրում է, որ նման մեղադրանքներ հնչեցնող կողմը որոշակի քայլերի է գնալու:
Ռուսաստանի Դաշնության փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկն անհամատեղելի է համարում Հայաստանի անդամակցությունը Եվրամիությանն ու միաժամանակ՝ Եվրասիական տնտեսական միությանը (ԵԱՏՄ)։ Օրերս արված հայտարարությամբ Օվերչուկը նկատել է՝ ԵԱՏՄ-ի հետ կապերը խզելու դեպքում Հայաստանում էներգակիրների գները կբարձրանան, իսկ արտահանումը կնվազի։
Հունվարի 9-ին ՀՀ Կառավարությունը հավանություն տվեց Եվրամիությանը Հայաստանի անդամակցության գործընթացի մեկնարկի մասին օրենքի նախագծին։ Հիմնական զեկուցող, Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանն առաջարկեց դրական դիրքորոշում արտահայտել՝ ելնելով վերջին տարիներին ՀՀ-ի և Եվրամիության դինամիկ և զարգացող հարաբերություններից։
«ՀայաՔվե» ազգային քաղաքացիական միավորման անդամ Մենուա Սողոմոնյանն այն կարծիքին է, որ թեև Նիկոլ Փաշինյանը լցրել է հայ ժողովրդի համբերության բաժակը, ինստիտուցիոնալ արձագանքներ Փաշինյանի հակահայ թեզերին գրեթե չկան, անհատներն են արձագանքում:
Ալիևի այս հայտարարությունները պետք է դիտարկել մի քանի համատեքստում, քանի որ դրանք միաժամանակ ներառում են քաղաքական, քարոզչական և ռազմական նպատակներ։ Նրա ասածները ոչ միայն ուղիղ սպառնալիք են Հայաստանի հանդեպ, այլև հստակ ազդանշան ապագա հնարավոր ռազմական սցենարների մասին:
Ադրբեջանի ղեկավար Իլհամ Ալիևի հայաստանյան ներքաղաքական կյանքը փոթորկած վերջին հարցազրույցի և Փաշինյանի ոչ պակաս աղմկահարույց, զիջողական արձագանքների, լարվածության ֆոնին սկսվեց Իրանի Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Ալի Աքբար Ահմադիանի այցը Երևան և Բաքու։
ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփը մեղադրել է Քալիֆորնիայի նահանգապետ Գևին Նյուսոմին Լոս Անջելեսի տարածքում բռնկվող զանգվածային անտառային հրդեհների համար՝ պնդելով, որ վերջինս պետք է ստորագրեր հռչակագիր՝ Քալիֆորնիա ավելի շատ ջուր մղելու և անտառային հրդեհները կանխելու համար: Այս մասին իր X-ի էջում գրել է Դոնալդ Թրամփը՝ անդրադառնալով վերջին ժամերի ընթացքում Քալիֆորնիայում ստեղծված արտակարգ դրությանը։
Վերջինս Բաքվի բռնապետի կողմից Հայաստանի հասցեին սպառնալիքների հերթական փաթեթը որակեց որպես Հայաստանին ներկայացված վերջնագիր՝ ընդգծելով՝ ցավալիորեն, Հայաստանի իշխանությունն ու Ադրբեջանի իշխանությունը Հայաստանը ոչնչացնելու հարցում աշխատում են սինխրոն։
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ տեղական հեռուստաալիքներին տված հարցազրույցում Հայաստանի դեմ հնչած հայտարարություններում թեև ոչ մի նոր բան չկա, բայց ամեն դեպքում փորձել ենք առանձնացնել դրանցից մի քանիսը:
««Արևմտյան Ադրբեջանը» շինծու, առավելապաշտական նախագիծ է, հավակնություն ՀՀ տարածքի նկատմամբ»,- այս մասին այսօր 2024 թվականի ամփոփիչ ասուլիսի ընթացքում հայտարարեց ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը՝ անդրադառնալով Ադրբեջանի «Արևմտյան Ադրբեջան» նարատիվին։
«Ամերիկացիները, Օ՛Բրայենը հայտարարել են, որ իրենք շահագրգռված են, որ այդ ճանապարհն անցնի Մեղրիով, այս հայտարարությունները մենք հիշում ենք։ Նրանք չեն ցանկանում, որ ճանապարհն անցնի Իրանով, որպեսզի Իրանը որևէ հսկողություն դրա նկատմամբ չունենա։ Իրանի ու Թուրքիայի պաշտոնյաների հանդիպումը, կարծում եմ, որևէ էական արդյունք չի տալու»,- հավելեց մեր զրուցակիցը։
«Ըստ էության Ալիևը հանձնարարեց Փաշինյանին ջախջախել ազգային-պետական ուժերին։
«Հայաստանի սպառազինումը միայն նոր լարվածության կհանգեցնի։ Մենք դա չենք ուզում: Մենք խաղաղություն ենք ուզում»,-այս մասին այսօր ադրբեջանական հեռուստաալիքներին տված հարցազրույցում հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ զուգահեռաբար նոր վերջնագրեր ներկայացնելով ՀՀ իշխանություններին։
Ինչպե՞ս են Հայաստանում վերաբերվում Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությանը, ի՞նչ են մտածում ռուս-ուկրաինական հակամարտության մասին, ո՞ւմ են վստահում և ինչի՞ համար են անհանգստանում։
Հայաստան-Սփյուռք հարաբերություններում առկա անջրպետի մասին հաճախ են բարձրաձայնում՝ ինչպես հայաստանյան, այնպես էլ՝ սփյուռքյան տարբեր շրջանակներ՝ մեղադրելով Հայաստանի գործող իշխանություններին․ նշում են՝ այս իշխանությունները փորձում են հնազանդեցնել Սփյուռքը, լռեցնել հայոց պահանջատիրությունը։
Նախօրեին ադրբեջանական կողմը փորձեց նենգափոխել Իրանի Իսլամական Հանրապետության ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Իսմայիլ Բաքայիի մեկնաբանությունները ռեգիոնալ տրանսպորտային խնդիրների վերաբերյալ՝ ներկայացնելով, թե Իրանը իբրև թե կողմ է, այսպես կոչված, թուրանական՝ Զանգեզուրի միջանցքին։ Իրանական բեռնատարների համար Թուրքիայում առաջացած խնդրի մասին ԻԻՀ ԱԳՆ խոսնակի խոսքերը վերագրել էին, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքին»։
Սերժ Սարգսյանի կառավարման տասնամյակում այդ սկզբունքների հենքով բանակցային փաստաթղթի տեսք ստացավ Կազանյան կոչված տարբերակը (2011թ. հունիս), իսկ դրանից հետո եղած գաղափարները, առաջարկությունները, տարբերակները եղել են աշխատանքային մոտեցումներ՝ non paper ձևաչափով։
Հայաստանն ու Թուրքիան 44-օրյա պատերազմից հետո մեկնարկեցին հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը, սակայն դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնելու հայտարարությունները շարունակում են մնալ միայն հայտարարություններ։ Այս գործընթացը տարբեր կուլիսային դրվագներով շարունակվեց նաև 2024 թվականին։
«Ադրբեջանն ինչպես օկուպացրել, այնպես էլ շարունակում է օկուպացնել ՀՀ տարածքները, Հայաստանի բանակը թուլացել էր, ու շարունակում է թույլ մնալ, չկան օտարերկրյա ներդրումներ, դե, քաղաքական դաշտում էլ որևէ բարեփոխում ու զարգացում չկա՝ բացասական ու լճացած տարի էր»,- հավելեց մեր զրուցակիցը։
«2024 թվականն աշխարհաքաղաքական զարգացումների տեսանկյունից բարդ փոփոխությունների անցումային ժամանակաշրջան էր։ Փոփոխական իրադարձություններով հագեցած է լինելու նաև 2025 թվականը»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս արևելագետ, քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով աշխարհաքաղաքական ու հատկապես ռեգիոնալ զարգացումներին։
«2025-ին շարունակվելու է նախկին աշխարհակարգի փլուզման վերջնական փուլը»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը՝ ներկայացնելով աշխարհաքաղաքական իր կանխատեսումները 2025 թվականի վերաբերյալ։
«Աշխարհի փոփոխությունների շրջանակում այնքան բան կա, որ մենք այլևս ֆակտոր չենք: Մինչև փոփոխություն չունենանք, որ ինչ-որ արժեք ձևավորենք… Այդ փոփոխությունը կարող է գալ, երբ իշխանություններ փոխվեն, բանակցող փոխվի»:
Ըստ իս, բանակցությունները բարդ են լինելու՝ նույնիսկ անկախ աշխարհաքաղաքական իրավիճակից։ Անընդհատ կողմերը բանակցում են, ապա բախվում բարդ հարցերի, ու այս իրավիճակը չի մոտենում իր ավարտին, քանի որ, ինչպես պնդում եմ վերջին տարիներին, Ադրբեջանը հանդես է գալիս ուժի դիրքերից, հաղթանակն Ադրբեջանը ձեռք է բերել ուժի գործադրմամբ, և դա դեռ լուրջ գործոն է, որն ակտիվ օգտագործվում է։
«Հատկապես առաջիկա մի քանի ամիսների ընթացքում ամենաթեժ ռեգիոններում փոփոխությունների ականատեսն ենք լինելու»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց իրանցի վերլուծաբան Կայհան Բարզեգարը՝ անդրադառնալով 2024թ. իրադարձություններին ու 2025 թվականի աշխարհաքաղաքական զարգացումներին։ Իրանցի քաղաքագետի կարծիքով, անցնող 2024 թվականը բարդ տարի էր Իրանի Իսլամական Հանրապետության համար, լի թե ներքին, թե արտաքին սպառնալիքներով։
Ամանորյա տոներին հոգեբանները սովորաբար սկսում են խոսել նախատոնական ու հետտոնական սթրեսների, դրանց հաղթահարման մասին, բայց հոգեբան Կարինե Նալչաջյանի շեշտադրումներն ազգային խնդիրների, մտածողության, սպասումների վերաբերյալ են։
Ինչո՞ւ 5 միլիոն պաղեստինցիներն ունեն պետություն ունենալու «իրավունք», իսկ 40 միլիոնից ավելի քրդերը՝ ոչ. հրեական հայտնի լոբբիստ Դեյվիդ Հարիսն ուշագրավ քարտեզ է հրապարակել:
Արթուր Խաչիկյանը հարց հնչեցրեց՝ ինչո՞ւ Նիկոլ Փաշինյանը նախկինում չէր ասում, թե Հայաստանի նախկին ղեկավարներն Արցախն Ադրբեջանի կազմում են ճանաչել. «Նա խոսում էր թալանից, կոռուպցիայից, բա ինչո՞ւ չէր ասում, որ Արցախը ճանաչել են Ադրբեջանի կազմում: 2016թ. հետո 400 հեկտարի համար քննադատում էին, իսկ ինչո՞ւ չէին ասում, որ ոչ միայն 400 հեկտար, այլև ամբողջ Արցախը նրանք արդեն զիջել են: Եթե Արցախն արդեն զիջված էր 35 տարի, ինչի՞ մասին էին խոսում»:
168․am-ի հետ զրույցում ռուս վերլուծաբան Կոնստանտին Սիմոնովը, անդրադառնալով ԵԱՏՄ-ի դերին ՀՀ կյանքում և տեղի ունեցած միջադեպին, նշեց, որ պետք է, իհարկե, խուսափել նման լեզվակռիվներից նման միջոցառումների ժամանակ, որը հեղինակազրկում է դրանում ներգրավված կողմերին ու նաև այն հարթակը, որի շրջանակում դա տեղի է ունենում։
Նրա կարծիքով, ԵԱՀԿ ՄԽ-ն ամենայն հավանականությամբ ապագայում կլուծարվի, սակայն դա այնուամենայնիվ որևէ երկրի չի սահմանափակում բարձրացնել հարցեր կամ արդյունավետ դիվանագիտություն վարել։
