168TV-ի «Դիպլոմատ» հաղորդման ընթացքում հայտնի արևելագետ, քաղաքագետ, իրանագետ Կարինե Գևորգյանը և Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանն անդրադարձան գլոբալ զարգացումներին Մերձավոր Արևելքում Իրան-Իսրայել 12-օրյա պատերազմի համատեքստում:
Մինչ համաշխարհային ու ռեգիոնալ տերությունների ուշադրությունը կենտրոնացած էր Իրան-Իսրայել պատերազմի ուղղությամբ, Ստամբուլում կայացած Իսլամական համագործակցության կազմակերպության (ԻՀԿ) արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի 51-րդ նստաշրջանի ընթացքում հայատյաց բանաձևերի մի ամբողջ շարք ընդունվեց։
«Իրանը, թեկուզ պատերազմական իրավիճակում, իր վերահսկողության տակ է պահում «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցը»,- այս մասին այսօր 168TV-ի «Դիպլոմատ» հաղորդաշարի ընթացքում ասաց իրանցի քաղաքագետ, միջազգային լրագրող Խայալ Մուազզինը՝ անդրադառնալով Իրան-Իսրայել պատերազմին, ԱՄՆ ներգրավմանն ու Իրանի «զբաղվածության» ֆոնին՝ Հարավային Կովկասում Ադրբեջանի հնարավոր ռազմական սադրանքներին:
«Սյունիքի հետ կապված անհանգստությունները բնական են, որովհետև ցանկացած մտածող մարդ հասկացել է, որ Իրանից եկող նախազգուշացումները զսպիչ գործոն են այդ հարցում: Ես դեմ եմ խուճապի տարածմանը, բայց ռիսկերը չտեսնելը մեկ այլ ծայրահեղություն է: Հավանաբար, ըստ Փաշինյանի դեղատոմսի՝ մենք պետք է օրը երեք անգամ ասենք՝ պատերազմ չի լինելու, լինելու է խաղաղություն, կերակրացանկում ներառենք դմակով խաշլամա և երևակայական առումով նստենք «Խաղաղության խաչմերուկի» ձախ բորդյուրին, որ հանկարծ պատերազմ չլինի»:
Ստամբուլում կայացած Իսլամական համագործակցության կազմակերպության (ԻՀԿ) արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի 51-րդ նստաշրջանն ավարտվել է մի շարք բանաձևերի, այդ թվում՝ առաջին անգամ, այսպես կոչված, «Արևմտյան Ադրբեջանի» համայնքին վերաբերող բանաձևի ընդունմամբ։
Դժվարություններ միշտ կհանդիպեն, բայց մի գաղտնիք կա՝ դու պետք է միշտ աշխատես և որակով բարձր լինես։ Իսկ չար մարդիկ ինչքան ուզում է՝ թող խոսեն։ Կյանքը կարճ է, և զազրախոսները, չեմ պատկերացնում, թե ինչքան են օգնում դիմացինին։
Մենք որոշեցինք մեկնել Ստեփանակերտ՝ մարզային քաղաք: Այնտեղ հասնել կարելի էր միայն կառքով: Ահա և մեզ հանդիպեց անքիթ մի կառապան, միակը իջևանատնում, կաշվե դիմակպչուկով, որը ծածկում էր նրա քիթը և դեմքի կեսը: Իսկ հետո ամեն ինչ ճիշտ այնպես էր, ինչպես բանաստեղծության մեջ է. և մենք չէինք հավատում, թե նա մեզ իրոք կհասցնի Ստեփանակերտ. մենք անցանք տուն դարձող հոտից: Այնտեղ մենք գիշերեցինք «օբշչոյում», իսկ առավոտյան առանց դժվարության ավտոբուսի տոմս ստացանք և վերադարձանք Գյանջայի թե Նուխու երկաթուղի»: (Նույն տեղում, էջ 360):
Նիկոլ Փաշինյանը Թուրքիայում է․ Ստամբուլի միջազգային օդանավակայանում նրան դիմավորել է Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Բերրիս Էքինջին։ Այսօր Ստամբուլում նախատեսված է Էրդողան-Փաշինյան հանդիպում։ Նախօրեին անդրադառնալով Թուրքիա կատարելիք այցին՝ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ այցի օրակարգի վերաբերյալ կլինի համատեղ հայտարարություն։
Ռուսաստանը հայտարարել է, որ ՌԴ քաղաքացին, գործարարը, ինչպես և ՌԴ ցանկացած այլ քաղաքացի, գործարար, մշտապես ստանում է օգնություն և աջակցություն, եթե դիմում է մեր դեսպանատուն, ռուսական կողմին։ Այս մասին այսօր ամենշաբաթյա բրիֆինգի ընթացքում հայտարարեց ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան, անդրադառնալով ՀՀ-ում գործարար, բարերար Սամվել Կարապետյանի կալանավորմանը։ Նրա խոսքով, ռուսական կողմին կարող են դիմել նա կամ նրա փաստաբանները, մտերիմները։
«Այդ մասին նույնիսկ մտածել չեմ ցանկանում»,- այսօր ամենշաբաթյա բրիֆինգի ընթացքում ասաց ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան՝ անդրադառնալով Իրան-Իսրայել պատերազմական գործողությունների ֆոնին, այսպես կոչված, Զանգեզուրի միջանցք բացելու Ադրբեջանի հնարավորությանն ու ՌԴ հնարավոր քայլերին։
Հայաստանում ԵՄ քաղաքացիական դիտորդական առաքելության ղեկավար Մարկուս Ռիտերը միացել է Տավուշի մարզի «Իջևան» օպերատիվ բազայի պարեկային ծառայությանը և հետևել հայ-ադրբեջանական սահմանազատված սահմանի հայկական կողմում տիրող իրավիճակին։ Այս մասին տեղեկացնում է առաքելույան պաշտոնական էջը X հարթակում։
5-րդ օրն է, ինչ Հայաստանի անմիջական հարևանությամբ շարունակվում է Իրան-Իսրայել ոչ կոնտակտային պատերազմը։
Գործարար, բարերար Սամվել Կարապետյանը ռուսական «Russia Today»-ին մեկնաբանել է իր տանը ՀՀ ՆԳՆ-ի կողմից անցկացված խուզարկությունները ու գործողությունները։ Նա մասնավորապես ասել է․ «Նրանք ցանկանում էին մասկի շոու անել և ինձ ձերբակալել։ Եվ մարդիկ, սովորական մարդիկ, որոնք հավաքվել էին բակում, հակահարված տվեցին»։
«Չունենք տվյալներ ու թիվ, որ Իրանից Հայաստան իրանցիներ են ժամանել»,- այս մասին այսօր մամուլի ասուլիսի ընթացքում ասաց ՀՀ-ում ԻԻՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Մեհդի Սոբհանին։
Ծրագիրը նախկինները սկուտեղի վրա մատուցեցին, իսկ Նիկոլ Փաշինյանն ու իր կառավարությունները չկարողացան «պատուհանը դրիմից» այն կողմ անցնել։ Վերջերս նույնիսկ սկսել են անիվը հետ պտտել։ Անցած տարի Երևանում կայացած Եվրասիական երրորդ տնտեսական համաժողովում ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների արդեն նախկին փոխնախարար Հակոբ Վարդանյանը հայտարարում էր, թե գծի կառուցման աշխատանքներն ավարտական փուլում են գտնվում, դրանք 85 տոկոսով կատարված են։
168TV-ի «Թրիգեր» հաղորդաշարի հյուրը ռուս քաղաքագետ, Կովկասի և Մերձավոր Արևելքի երկրների հարցերով փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովն է:
«Վերելք» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի քաղաքական մեկնաբան Հայկ Խալաթյանն այն կարծիքին է, որ Իրան-Իսրայել պատերազմի պայմաններում շատ բարդ է Իրանի վիճակը, որովհետև Իսրայելն ունի շատ երկրների աջակցությունը, որոնք փաստացի մասնակից են կոնֆլիկտի, իսկ Իրանը փաստացի միայնակ է այս պատերազմում:
Արդեն չորրորդ օրն է՝ Հայաստանի անմիջական հարևանությամբ լայնածավալ պատերազմ է ծավալվում Իրանի Իսլամական Հանրապետության ու Իսրայելի միջև։
«Գործող իշխանությունների քայլերը, իրականում, ողջամտության սահմանում չեն, որ կարողանանք ասել, թե իրենք ինչ պետք է անեն ստեղծված իրավիճակում,- 168․am-ի հետ զրույցում նշեց վերլուծաբան, միջազգային հարցերով փորձագետ Արմեն Մանվելյանը՝ արձանագրելով,- Իսկ այսօր բավականին վտանգավոր զարգացումներ են տարածաշրջանում, թուրք-ադրբեջանական զորավարժություններ են իրար հաջորդում, Իրան-Իսրայել հակամարտության ֆոնին բավականին ակտիվացել են Թուրքիան ու Ադրբեջանը: Շաբաթներ առաջ թե՛ ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն, թե՛ ՌԴ պաշտպանության նախարար Բելոուսովը նշեցին որոշակի լարվածության մասին, և նույնիսկ Սյունիքի մասին հիշատակվեց»։
Որքան իշխանություններն ավելի շատ են խոսում զբոսաշրջությունը խթանելու ու զարգացնելու մասին, այնքան ավելի քիչ զբոսաշրջիկներ են գալիս Հայաստան։ Տարեսկզբից սկսած զբոսաշրջային հոսքերն անխափան նվազում են։
Հետպատերազմյան հինգ տարվա ընթացքում մի շարք խայտառակությունների ականատես եղանք։
«Ուշադրություն դարձնենք, որ Իսրայելը մեծացրել է հարվածների աշխարհագրությունը, իսկ Իրանը զգուշացրել է ԱՄՆ-ին ու Ֆրանսիային, Մեծ Բրիտանիային, որ Իսրայելին աջակցության դեպքում թիրախավորելու է Մերձավոր Արևելքում այդ երկրների ռազմական օբյեկտները, Իրանը սպառնում է նաև միջուկային փորձարկում իրականացնել, Հորմուզի նեղուցը գուցե փակվի, այդ մասին ևս խոսվում է, սա լայնամասշտաբ ու բավականին ծանր բախում է, որը դեռ կշարունակի լուրջ հետևանքներ ունենալ»,- ասաց վերլուծաբանը։
Քաղաքագետ Դավիթ Հարությունովն այս պատերազմում տարածաշրջանային այլ դերակատարների ներգրավվածության մասին 168․am-ի հարցադրումներին ի պատասխան՝ նկատեց, որ Իրանը մինչ այս արդեն իսկ չեզոքացրել էր Իրանի այն դաշնակիցներին, որոնք պոտենցիալ ունեին ներգրավվելու։
Ռուս արևելագետ Ստանիսլավ Տարասովը 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ Իսրայելը կարողացավ Թրամփի նկատմամբ ճնշումներով և ժամեր առաջ Իրանին հասցված հարվածներով տապալել Իրանի ու ԱՄՆ-ի միջև սկսված բանակցային գործընթացը, որը պետք է շարունակվեր կիրակի օրը Մասկատում։ Նրա խոսքով, արդեն ակնհայտ է, որ իրավիճակը գտնվում է լայնածաված ռեգիոնալ պատերազմի շեմին, և Իրանի, Իսրայելի հետագա գործողություններից շատ բան է կախված լինելու։
Իսրայելն աննախադեպ հարվածներ է հասցրել Իրանին՝ թիրախավորելով նրա միջուկային ծրագիրը և բարձրաստիճան զինվորականներին․ Իրանի պետական լրատվամիջոցները հաղորդում են՝ զոհվածների թվում են բարձրաստիճան զինվորականներ և միջուկային գիտնականներ։ Ի դեպ, ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն տեղեկացրել է՝ ԱՄՆ-ի կողմից հարվածներին որևէ ներգրավվածություն կամ օգնություն չի եղել։
«Հայաստան» ու «Պատիվ ունեմ» խորհրդարանական ուժերի միջև նախօրեին ավելի քան մեկ ժամ տևած բանակցություններն ավարտվեցին անարդյունք․ Նիկոլ Փաշինյանին անվստահություն հայտնելու գործընթացի ձևաթղթի տակ այս պահին միայն «Պատիվ ունեմ» խմբակցության 6 պատգամավորների ստորագրություններն են. այս մասին երեկ հանդիպումից հետո տեղեկացրել է «Պատիվ ունեմ»-ի ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը:
ԱՄՆ-Իրան բանակցային 6-րդ ռաունդին ընդառաջ քաղաքական-դիվանագիտական հարթությունում իրավիճակն էականորեն լարվել է։ Նախ հիշեցնենք, որ Օմանի արտգործնախարար Բադր ալ-Բուսաիդին հայտարարել է, թե ԱՄՆ-ի և Իրանի միջև միջուկային թղթապանակի շուրջ բանակցությունների 6-րդ փուլը կկայանա Մասկատում կիրակի օրը՝ հունիսի 15-ին։
Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում իրանական կողմն ակտիվորեն անդրադառնում է Իրանի դերին ռեգիոնալ կապուղիների ապաշրջափակման գործընթացում։
«Փաստորեն, 2018-ին Նիկոլի կողքը կանգնելը և Նիկոլին ձայն տալը շատերի համար մոլորության արդյունք չէր, այլապես ինչո՞ւ պետք է այսօր կրկնվեր այդ նիկոլական վարքագիծը: «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավորները նախաձեռնել են վարչապետին անվստահություն հայտնելու գործընթաց: Գործընթացը բաղկացած է որոշման նախագծից, որոշման հիմնավորումներից և որոշման նախագծին կից ձևաթղթից: Այդ ձևաթղթի վրա առկա է 6 պատգամավորի ստորագրություն: «Հայաստան» խմբակցությունը չի ստորագրել «Պատիվ ունեմ» խմբակցության նախաձեռնած նախագծի տակ»:
ԱԺ նախկին պատգամավոր, Եվրոպական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախկին նախագահ, «Ժողովրդավարություն և անվտանգություն» հ/կ նախագահ Նաիրա Զոհրաբյանը «Հայ Առաքելական եկեղեցու վրա Նիկոլ Փաշինյանի անբարո հարձակումը» դիտարկում է դրսից ուղղված հրահանգների համատեքստում։
