Հայաստանի, Արցախի Հանրապետությունների համար ողբերգական հետևանքներով 44-օրյա պատերազմից 4 տարի անց ռազմական գործողություններն ավարտվել են, սակայն չի հաջողվել ավարտին հասցնել Ադրբեջանի հարձակողական և անընդհատ նորանոր զիջումներ կորզող քաղաքականությունը։ Երևան-Բաքու պատերազմն ավարտվել է միայն ռազմի դաշտում, այն ավելի մեծ ինտենսիվությամբ շարունակվում է բանակցային սեղանի շուրջ։
Ադրբեջանում այսօր նշում են 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմում տարած հաղթանակը, հատկապես առանձնացվում է Շուշիի գրավումը, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն ուղերձ է հղել իր ժողովրդին, դրան ավելի ուշ կանդրադառնանք:
«Ներկայումս «որոշ արևմտյան հովանավորներ ցանկանում են Հայաստանը որպես «խաղաղության աղավնի»ներկայացնել»,- ադրբեջանական ԶԼՄ-ների փոխանցմամբ՝ այս մասին այսօր հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, քննադատության ենթարկելով Արևմուտքին՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունների և իբրև թե ՀՀ-ին աջակցելու համար։
«Վալդայ» ակումբի նիստում ՌԴ նախագահ Պուտինը հայտարարել է, որ Ղրիմի և Նովոռոսիայի բնակիչները միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության համաձայն՝ ունեն ինքնորոշման իրավունք։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Կոնցեռն Դիալոգ» փաստաբանական գրասենյակի կառավարիչ-գործընկեր, միջազգային իրավունքի մասնագետ Արամ Օրբելյանն է։
Նոյեմբերի 11-22-ը Բաքվում անցկացվելու է ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության 29-րդ՝ COP29 համաժողովը, մինչև այս պահը ՀՀ իշխանությունները չեն հայտարարել՝ մասնակցելո՞ւ են համաժողովին, թե՞ ոչ։
«Ինձ համար անհասկանալի պատճառներով Ադրբեջանը բարձրացնում է հարց, որը թույլ չի տալիս համաձայնագիրը ստորագրել առաջիկայում։ Թե ինչպես կշարունակվեն բանակցությունները, կդժվարանամ ասել, քանի որ չի բացառվում նաև, որ այդ պահանջը դուրս գա, կամ Ադրբեջանը շարունակի պնդել, անկանխատեսելի է»,- նկատեց Տարասովը։
Երևան-Բաքու, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագրի ողջ տեքստը վերջնականացնելու մասին պաշտոնական Երևանի հայտարարություններից հետո Ադրբեջանը շարունակում է պնդել իր նախապայմանները։
Մինչ ՀՀ իշխանություններն Ադրբեջանի կարծր դիրքորոշումներն ընդունելը փորձում են փաթեթավորել ինչ-որ անհասկանալի բանակցային առաջընթացի մասին հայտարարություններով, Ադրբեջանի ԱԳ նախարարն իր օտարերկրյա գործընկերների հետ խոսում էՀՀ Սահմանադրությունը փոխելու անհրաժեշտության մասին՝ այն որակելով գործընթացի հիմնական խոչընդոտ։
ԱԺ վերջին նիստում ընդունվեց «Ոստիկանության գվարդիայի» մասին օրինագիծը, դրանից մի քանի օր անց ԵԿՄ նախագահ Սասուն Միքայելյանը հայտարարեց, թե «մենք այսօր ոչ մի հնարավորություն չունենք ադրբեջանցու դեմ կռվելու», իսկ երկու օր հետո Գլխավոր շտաբի պետ Էդվարդ Ասրյանն ասաց, թե Հայաստանը զինված ուժերի միջոցով չի պատրաստվում վերադարձնել ադրբեջանական զորքերի կողմից օկուպացված ՀՀ ինքնիշխան տարածքները։
«Պետականություն ունեցող մարդկանց չեն բացատրում՝ հարկեր վճարե՞լ, թե՞ ոչ: Այն, ինչ բոլորս պետք է անենք, ասում են՝ ով հարկ է վճարում՝ հերոս է. ծիծաղելի է: Այն ժամանակ բանակ գնացող մարդիկ հերոս էին, բա ինչո՞ւ զինվորներին հերոս չեն ասում: Այն մարդիկ, որոնք կյանք են տվել այս հայրենիքի համար, հերոս են, բա ինչո՞ւ հերոսի նման չեք վերաբերվում «Եռաբլուրին», նկարներին էլ գնում՝ ներկ եք լցնում: Դա հասարակության բա՞ն է»:
Երևանն ու Բաքուն շարունակում են աշխատել չհամաձայնեցված կետերի ու ձևակերպումների շուրջ։ Այս մասին այսօր ԱԺ-ում 2025 թվականի բյուջեի նախագծի քննարկման ժամանակ ասաց ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը։
ՀՀ իշխանություններն ամիսներ շարունակ հայտարարելով, թե պատրաստ են արդեն իսկ համաձայնեցված բովանդակությամբ ստորագրել Երևան-Բաքու համաձայնագիրը, այսօր հայտարարում են, թե մնացած կետերը համաձայնեցնելու հնարավորություն են տեսնում։ ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում Փաշինյանի աշխատակազմի ղեկավար Արայիկ Հարությունյանն ասել է, որ հայկական կողմն Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի չհամաձայնեցված կետերը համաձայնեցնելու հնարավորություն է տեսնում։
Հայաստանի իշխանությունը, սակայն, առանց այդ փոխզիջման պատրաստվում է նորանկախ երկրի պատմության համար ամենակենսական քայլին՝ չցանկանալով կամ չկարողանալով հասկանալ, որ թշնամու հետ փոխզիջումը՝ առանց ներքին կոնսենսուսի, կարող է պայթեցնել ոչ միայն պետությունը, այլ առաջին հերթին՝ իշխանությունը, որի պահպանման հարցում իրենք փոխզիջման են գնում բոլորի, անգամ թշնամիների, բայց ոչ՝ սեփական ժողովրդի հետ։
«Ժողովուրդ» օրաթերթ-ը գրում է. «Իլհամ Ալիեւի զայրույթը թերեւս մեղմելու քայլ է արվել. Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորած «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության կանոնադրությունից հեռացվել է «Արարատ լեռ» բառակապակցությունը։
«Ինչ վերաբերում է Ալիևին, Ալիևը վավերացրեց, բա ի՞նչ պիտի անի. ես միշտ էլ ասել եմ, որ հայկական օրակարգ չկա, ո՞ւր է այդտեղ հայկական օրակարգ: Մի բառ կա՝ խաղաղություն. Ստրուկն էլ է խաղաղ ապրում: Այն ստրուկը, որը խելոք իր ստրկությունն է անում, լափը շպրտում են դիմացը՝ հնազանդ ուտում է, նրան չեն ծեծում: Այն ստրուկը, որն ընդվզում է, ազատության համար պայքարում է, օրինակ՝ Սպարտակը, նրա դեմ պայքարում են: Քանի Նիկոլ Փաշինյանն Ալիևի բոլոր ասածներն անում է, իմաստը ո՞րն է՝ Ալիևը պատերազմի»:
Կարեն Իգիթյանի խոսքով՝ երբ Փաշինյանն ասաց՝ մենք զրոյական կետից ենք սկսում, այդտեղ նա հնարավորություն տվեց Ադրբեջանին ասել՝ դե, եթե Սերժ Սարգսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի հետ բանակցածը դուք չեղարկում եք, ուրեմն մենք հետ ենք գալիս 90-ական թվականներ, Լիսաբոնի սամիթին, ուրեմն մենք հետ ենք գալիս ՄԱԿ-ի այդ բանաձևերին, և այլն:
Լեհաստանում Հայաստանի նախկին դեսպան Էդգար Ղազարյանը 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման հոկտեմբերի 15-ի թողարկման ընթացքում ասել էր, որ ի տարբերություն Հայաստանի՝ սահմանազատման կանոնակարգի վավերացման հարց Ադրբեջանում չի սկսվել, խոսք անգամ չկա այդ մասին:
Օրեր առաջ՝ հոկտեմբերի 24-ին, Կազանում BRICS-ի 16-րդ գագաթնաժողովի շրջանակներում Նիկոլ Փաշինյան-Իլհամ Ալիև շփումն ու դրանից հետո տարածվող լուսանկարները համացանցում բուռն քննարկումների առարկա դարձան։
Արևմուտքի հետ ակտիվ երկխոսության ֆոնին Փաշինյանը մասնակցեց այս, իր էությամբ, հակաարևմտյան միավորման գագաթնաժողովին, ելույթ ունեցավ, դրա շրջանակում ունեցավ բազմաթիվ շփումներ, ինչպես նաև՝ հանդիպեց Իլհամ Ալիևի հետ։
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը Փաշինյան-Ալիև հանդիպումից տպավորութուն է ստացել, որ երկու ընկերներ մտերմիկ զրուցում են:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը տարածաշրջանային հարցերով փորձագետ, «Հայկական նախագծի» համահիմնադիր Կարեն Իգիթյանն է։
«Հակված եմ կարծել, որ Բայդենի հայ-ադրբեջանական նախաձեռնությունն անկեղծ բնույթ է կրում, Բայդենի վարչակազմն իսկապես կցանկանար, որպեսզի Հայաստանն ու Ադրբեջանը ստորագրեն Խաղաղության համաձայնագիր, դա այս վարչակարգի համար նոր ցանկություն չէ, ԱՄՆ Պետքարտուղարությունն աննախադեպ ջանքեր է ներդրել վերջին երկու տարվա ընթացքում։ Պարզապես այս նախաձեռնությունը համընկել է նախընտրական շրջանի հետ, հաջողության դեպքում դեմոկրատ իշխանությունը դեմ չի լինի այն օգտագործել Հարիսի օգտին»,- նման կարծիք հայտնեց վերլուծաբանը։
Երևան-Բաքու, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման գործընթացն առաջ մղելու մի քանի անհաջող փորձերից հետո ԱՄՆ-ը նոր՝ բարձրաստիճան, կոնկրետ նախաձեռնությամբ է հանդես գալիս Ջո Բայդենի անունից, որը, թերևս, կդառնա վերջինն այս վարչակազմի պաշտոնավարման ժամանակաշրջանում։
«Հայտարարությունն էլ ընդունվեց այս անգամ, որն ուղղակի ոչինչ է, ոչինչ են նաև նախորդիվ ձեռքբերված պայմանավորվածությունները Հայաստանի համար։ Թուրքիան շարունակում է պնդել, որ հայ-թուրքական հարաբերություններում քայլ կարձանագրվի, եթե կնքվի «Խաղաղության պայմանագիր» Ադրբեջանի հետ, իսկ այդ պայմանագիրը չի ստորագրվում, քանի դեռ Ադրբեջանի պահանջով Հայաստանում հանրաքվե չի եղել։ Հետևաբար՝ նմանատիպ հանդիպումները կարող են լինել անգամ շատ ինտենսիվ, միևնույն է՝ խնդրի էությունը դրանք չեն փոխում»:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագիտության դոկտոր, ԱՄՆ Լիհայի համալսարանի պրոֆեսոր Արմեն Գրիգորյանն է։
«Նիկոլ Փաշինյանը ցանկանում է ամեն գնով մի թուղթ ստանալ Ալիևից՝ վրան գրված՝ Խաղաղություն, որպեսզի սպասվող ընտրություններին կարողանա այդ թուղթը վաճառել հայ հասարակության վրա՝ ձայներ ստանալու նպատակով։ Նիկոլ Փաշինյանը ցանկանում է մինչև 2050 թվականն իշխել և դառնալ Աթաէրմենի՝ Աթաթուրքի օրինակով՝ իր հռչակած նոր Հայաստանում»:
Հուլիսի վերջին օրը բազմաթիվ լրատվական գործակալություններով տեղեկատվություն տարածվեց՝ ԱՄՆ-ը շահագրգռված է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջոցով Կենտրոնական Ասիայի երկրների՝ համաշխարհային շուկաներ դուրս գալու համար տրանսպորտային երթուղի ստեղծելու հարցում՝ շրջանցելով Ռուսաստանն ու Չինաստանը։ Սակայն տեղեկություններ չեն եղել այն մասին, թե ինչ համատեքստում է այդ մտադրությունները ներկայացրել ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով օգնական Ջեյմս Օ’Բրայենը Սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում Եվրոպայի ապագայի վերաբերյալ լսումների ժամանակ:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հայաստանի հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) Գործադիր մարմնի (ԳՄ) անդամ, ՀՀ Ազգային ժողովի (ԱԺ) նախկին փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովն է։
«Ատե՛ք ռուսներին, ինչ ուզում եք՝ արեք, բայց ի՞նչ է նշանակում ռուսական շուկայում առևտուր չանելու պահանջը, չէ՞ որ ռուսական շուկան հայ տնտեսվարողի համար ուղղակի դրախտ է, այլընտրանք չունի, որովհետև հայկական արտադրանքը ոչ միայն չի բավարարում եվրոպական ստանդարտները, այլ նաև մեր տնտեսվարողն արտահանելու բան էլ չունի։ Այս խնդիրներին ավելանում է նաև լոգիստիկան. ճանապարհածախսն այնքան մեծ է, որ մինչև այդ ապրանքը Հայաստանից հասնի Եվրոպա, կդառնա ոչ մրցունակ։ Հետևապես, կրկնում եմ՝ եղե՛ք հակառուս, բայց ի՞նչն է խանգարում ձեզ ապրանք արտահանել ռուսական շուկա»,- ասաց Մնացականյանը։
