«Հիմա նայենք, թե ինչ շահեց Հայաստանը։ Ընդամենը մի որոշ ժամանակով Հայաստանն աննշան թուլացրեց սուր էսկալացիայի վտանգը։ Մենք չենք էլ կարող որոշել այդ ժամանակը։ Երկրորդը՝ ստացավ քարոզչական խոստումներ ներդրումների, տրանսպորտային հաբ դառնալու մասին, որոնք որևէ երաշխիքով ամրապնդված չեն՝ ի տարբերություն TRIPP միջանցքի։ Հայաստանի շրջափակումը խորանալու է։ Որևէ մեկս պատկերացում չունի՝ ինչպե՞ս է կազմակերպվելու Իրան-Հայաստան հաղորդակցությունը։ Երբ ասում ենք, որ սա Ալիևի և Թրամփի գործարք է, պարզ է, որ այդտեղ երկու հիմնական թիրախ կա՝ Ռուսաստանի վրա ճնշումն ուժեղացնելը և Իրանը մեկուսացնելը»:
«Ի՞նչ է ստանալու Հայաստանը․ էլի խոսքը խաղաղության մասին է, խաղաղության առևտրի։ Այսինքն՝ նույն ապրանքն Ադրբեջանը Հայաստանի իշխանություններին մի 10 անգամ արդեն վաճառել է, ինչն էլի վերջնական չէ։ Բայց, ամեն դեպքում, Հայաստանը ստանում է պատրանք, որ ունենալու է խաղաղություն»,- հավելեց նա։
«Այս Հռչակագրում բազմաթիվ անհասկանալի, ավելի ճիշտ՝ անորոշ բաներ կան, բացի այն, որ, ընդհանուր առմամբ, այն հայ ժողովրդի և ՀՀ ազգային շահի տեսանկյունից բացասական է: Այստեղ անորոշություններ կան՝ հատկապես նշված ցանկությունների իրագործման առումով»:
Ժամեր առաջ Սպիտակ տանը ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի միջնորդությամբ ու մասնակցությամբ ստորագրված Փաշինյան-Ալիև-Թրամփ եռակողմ հռչակագիրը, ինչպես նաև Միրզոյան-Բայրամով Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության միջև խաղաղության ու միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին համաձայնագրի համաձայնեցված տեքստի նախաստորագրումն ու նախարարների կողմից ԵԱՀԿ Մինսկի գործընթացի և կից կառուցակարգերի լուծարման վերաբերյալ համատեղ դիմումի ստորագրումը դարձան վերջին շրջանի ամենաառանցքային ռեգիոնալ ու աշխարհաքաղաքական նշանակության իրադարձությունը։
«Սրանով Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները լուծեց իր հարցը, Ադրբեջանը շարունակում է լուծել իր հարցը, իսկ Հայաստանի Հանրապետությունն ի ցույց է դնում աշխարհին, թե մենք պատրաստ ենք ամեն ինչ զիջելու, պատրաստ ենք տրամադրելու միջանցքը, որտեղ, ըստ տարբեր միջազգային հրապարակումների, տեղակայվելու է 1000 հոգանոց զինված կոնտինգենտ»։
Նիկոլ Փաշինյանը, հայաստանյան լրագրողների հարցերին ի պատասխան, թե Թրամփի և Ալիևի հետ խոսե՞լ է Բաքվում պահվող գերիների մասին, ասել է, թե չկա այդպիսի բանակցություն, որտեղ Ադրբեջանում անազատության մեջ գտնվող հայրենակիցների թեման չի բարձրացնում:
«Այս նախագծով Հայաստանը ստանում է երկաթուղային կապ՝ ինչպես ՌԴ-ի, այնպես էլ՝ Իրանի հետ»,- այս մասին այսօր Վաշինգտոնից պատասխանելով լրագրողների հարցերին՝ ասաց Նիկոլ Փաշինյանը` անդրադառնալով մտահոգություններին, որ ՀՀ-ԱՄՆ-Ադրբեջան համաձայնությունը կհարվածի ՌԴ-ի ու Իրանի առևտրային ու լոգիստիկ շահերին ռեգիոնում։
Հայաստանի Հանրապետությունն ապաշրջափակվում է: Ադրբեջանն իր հերթին՝ հնարավորություն է ստանում Հայաստանի տարածքով հուսալի կապ ունենալ Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության հետ: Իսկ Հայաստանի Հանրապետությունը հնարավորություն է ունենում Ադրբեջանի և Նախիջևանի տարածքով Սյունիքի մարզի հետ երկաթուղային կապ ունենալ։ Սա ներքին հատվածն է: Հայաստանի Հանրապետությունը ստանում է հասանելիություն միջազգային երկաթուղային ցանցին դեպի Ռուսաստան, Իրանի Իսլամական Հանրապետություն, Կենտրոնական Ասիա, Չինաստան:
«Այսօր Սպիտակ տանը կայացած Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահ Դոնալդ Թրամփի և Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ եռակողմ հանդիպմանը ստորագրեցինք Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահի և Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի համատեղ Հռչակագիրը՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների մայրաքաղաք Վաշինգտոնում տեղի ունեցած հանդիպման արդյունքների մասին»: Այս մասին սոցցանցի իր էջում գրել է Նիկոլ Փաշինյանը:
Ժամեր անց Սպիտակ տանն ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը կընդունի Նիկոլ Փաշինյանին, հետո՝ Իլհամ Ալիևին, ապա՝ Փաշինյանին ու Ալիևին՝ միասին։
Էդգար Ղազարյանն ու Դավիթ Սարգսյանը «Երկու ճակատ» պոդկաստի հերթական թողարկմանն անդրադառնում են այս րոպեներին ԱՄՆ Սպիտակ տանը կազմակերպված եռակողմ հանդիպմանը՝ Թրամփի, Փաշինյանի և Ալիևի մասնակցությամբ, մասնավորապես, այսպես կոչված՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» զիջմանը՝ ձևականորեն ԱՄՆ-ին, իրականում՝ Թուրքիային։
«Ու ռիսկը կա, որ ԵԱՏՄ մյուս անդամ երկրները, հաշվի առնելով, որ Հայաստանը միակողմանի խախտել է իրենց համընդհանուր սկզբունքները, պահանջ ներկայացնեն՝ Հայաստանին զրկել մաքսատուրք ստանալու իր հնարավորությունից»,- հավելեց նա։
«Փաստ է՝ Թուրքիան այս սցենարում հաղթողի դիրքում է։ ԱՄՆ հովանավորչությամբ իրականացվող TRIPP ծրագիրը՝ անկախ նրա անվանումից, տարածաշրջանի ամենաշահավետ միացումը կդարձնի Թուրքիան Ադրբեջանին և Կենտրոնական Ասիային, շրջանցելով Իրանին։ Այսինքն, փաստացի հաստատվում և ամրապնդվում է Էրդողանի կողմից առաջ մղած թուրանական գաղափարը: Թուրքիան նաև կարող է համոզել Ռուսաստանին՝ չխոչընդոտել գործընթացը՝ հնարավորություն տալով ռուսական տնտեսական կամ էներգետիկ շահերի մուտքը Թուրքիա և այնտեղով դեպի Եվրոպա՝ հետագայում ևս»:
Միջազգային մամուլն արդեն անդրադառնում է ադրբեջանական SOCAR-ի կնքած հուշագրին։ Թեմայի մասին գրել է France 24-ը, իսկ Euroactiv-ն անդրադարձել է SOCAR-ExxonMobil գործարքին՝ այն որակելով՝ որպես առանցքային, ադրբեջանական ԶԼՄ-ները սա որակում են՝ որպես ռազմական ճեղքում, որով էներգետիկ համագործակցության նոր գլուխ է բացվում։
Ավելի ուշ հայտնի դարձավ նաև ամերիկյան օրակարգի մասին, ըստ որի, օրինակ, Մեղրիով ձգվող ճանապարհին կանգնեցվելու են ամերիկյան մասնավոր պահնորդական ծառայության ծառայողներ՝ թվով 1000 մարդ, որոնք իրավունք են ունենալու զինված լինել հրաձգային զենքերով ու թեթև զրահապատ մեքենաներով։
Վաղը Սպիտակ տանը կայանալիք Թրամփ-Փաշինյան Թրամփ-Ալիև և Փաշինյան-Թրամփ-Ալիև հանդիպումներին ընդառաջ՝ միջազգային մամուլը շարունակում է ուշագրավ մանրամասներ հրապարակել սպասվող պայմանավորվածությունների վերաբերյալ:
«Թրամփի նախաձեռնությունների հաջողության մասին հնարավոր կլինի դատել միայն որոշ ժամանակ անց։ Եթե ստորագրվելու է մտադրությունների, փոխըմբռնման հուշագիր, ապա այն, մեծ հաշվով, կողմերի միջև ոչինչ չի փոխում, եթե կողմերն ընդունում են ԱՄՆ այլ առաջարկներ, որոնք վերաբերում են ապաշրջափակմանը, ապա դա այլ հարթություն է, ուստի արդյունքները կարող են տարբեր լինել։ Բնականաբար, ամերիկյան կողմը՝ որպես միջնորդ, ցանկանալու է իր համար առավելագույն արդյունքներ արձանագրել»,- նկատեց Ֆյոդոր Լուկիանովը։
«Եթե, իրոք, խաղաղության կետեր պետք է լինեն, ուրեմն՝ դրանք պետք է լինեն բաց սահմաններով և ի նպաստ տարածաշրջանի բոլոր երկրների, ոչ թե 100 տարով տարածքդ վարձով տաս: Դա խաղաղություն չի երաշխավորի»:
Միացյալ Նահանգները շարունակում է ակտիվ ներգրավվածության նշաններ ցույց տալ Հարավային Կովկասում ծավալվող Երևան-Բաքու հարաբերությունների, այսպես կոչված, կարգավորման գործընթացում։ ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի հանրապետական անդամ Ջո Ուիլսոնը, ով ամիսներ առաջ հայտարարում էր, թե նախագահ Թրամփը խաղաղություն կբերի Կովկասին, X-ի իր էջում ժամեր առաջ գրել է, որ երբեք չի եղել Դոնալդ Թրամփի նման խաղաղարար նախագահ։
«Ամենայն հավանականությամբ, արդեն հանձնել են «Զանգեզուրի միջանցքը»: Իհարկե, ինչպես միշտ՝ կխաբեն, կասեն՝ նման բան չկա, հետո կասեն՝ լավ ենք արել՝ հանձնել ենք, դուք գնացեք Ջեյ Լո նայեք, պարեք, ուրախացեք, չուզողի աչքն էլ հանեք: Այսինքն՝ նրանք նույն ձևով են գործում»:
Օգոստոսի 12-20-ը Հայաստանում անցկացվելու է «Արծիվ գործընկեր-2025» հայ-ամերիկյան համատեղ զորավարժությունը։ Իսկ մինչ այդ, ինչպես երեկվանից շրջանառվում է տեղական և ոչ տեղական մամուլում, ԱՄՆ նախագահ Թրամփը կընդունի Նիկոլ Փաշինյանին և Իլհամ Ալիևին։ Եվ հաշվի առնելով, որ «Արմենպրես»-ի հարցմանն ի պատասխան՝ Փաշինյանի աշխատակազմը չի հերքել տեղեկությունը, կարելի է ենթադրել, որ այդպես էլ լինելու է, հատկապես, երբ արդեն նույնիսկ գաղտնազերծված է՝ ԱՄՆ նախագահի միջնորդությամբ Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարները ստորագրելու են խաղաղության ձգտման փոխըմբռնման հուշագիր, կամ, ինչպես ադրբեջանական աղբյուրներն են նկատել՝ «մտադրությունների նամակ», և ոչ թե՝ խաղաղության համաձայնագիր։
Օգոստոսի 4-ին Բաքվի դատարանում շարունակվել է Արցախի ռազմաքաղաքական նախկին ղեկավարության «դատավարությունը», որտեղ գործուղված «տուժողները» 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի համատեքստում ցուցմունքներ են տվել ՀՀ զինված ուժերի դեմ՝ դեպքերը վերագրելով հատկապես հոկտեմբեր ամսին։
«Ադրբեջանը վստահ է իր ուժերի մեջ, և քանի դեռ Հայաստանում այս իշխանությունն է, փորձելու է առավելագույնս ստանալ և չի գնալու կոնկրետ այս կոնֆլիկտի փակմանը, քանի դեռ չի հասել իր պատկերացմամբ առավելագույնին, իսկ առավելագույնը հայկական գործոնի չեզոքացումն է այս տարածաշրջանում»:
Սյունիքը Հայաստանի զարգացման դարպասն է դառնալու հետագա զարգացման համար։ Այս մասին Սյունիքի մարզ կատարած աշխատանքային այցի ընթացքում հայտարարել է ՀՀ նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը: «Եթե մենք կարողանանք Սյունիքի դարպասները բացել, ես ի նկատի ունեմ 47 կմ հնարավորությունները, ուրեմն իսկապես վստահ եղեք, որ ապագան զարգացման առումով շատ մեծ հնարավորություններ է տալու մեզ… Բոլորի համար շատ գրավիչ է […]
Ադրբեջանի մի շարք քաղաքացիներ նմանօրինակ ցուցմունքներ են տվել, որ իբր «Քարվաճառում վիրավորվել են 2022 թվականի սեպտեմբերի 12-14-ը, երբ փորձել են կանխել ՀՀ ԶՈւ «սադրանքը» Ջերմուկի ուղղությամբ», և, որ ադրբեջանական զինծառայողների շրջանում շեհիդներ և վիրավորներ են եղել:
168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում նա նշեց, որ դեսպանների մի մասը ներկայացնում է Վաշինգտոնի պաշտոնական դիրքորոշումը, եթե անգամ դա անհանգստություն առաջացնի հյուրընկալող երկրում, իսկ մյուս տեսակի դեսպանները փորձում են դուր գալ, հատկապես՝ ավտորիտար երկրների ղեկավարներին՝ կարծելով, թե եթե տվյալ երկրի նախագահը գոհ է իրենցից, ուրեմն իրենք լավ դեսպան են։
168.am-ի հետ զրույցում ռուս վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևն ասաց, որ Իրանի անհանգստությունը պայմանավորված է մի շարք նոր հանգամանքներով։ Ըստ նրա՝ դրանցից մեկն ու գլխավորը Թրամփի վարչակազմի ակտիվությունն է Հարավային Կովկասում, հատկապես՝ Երևան-Բաքու գործընթացում «տեղավորվելու» փորձերի համատեքստում։ Նրա խոսքով, վերջին շրջանում պարզ դարձավ, որ Թրամփը կոնկրետ շահագրգռվածություն ունի, ինչն Իրանը դիտարկում է՝ որպես սպառնալիք։
«Հայաստանում ամեն օր հակառուսականություն տարածողները թող նայեն Փաշինյանի՝ Ալթայ կատարած այցին և անեն հետևություն. Փաշինյանը Հայաստանը ոչ միայն դուրս չի հանելու ԵԱՏՄ-ից, ինչի մասին խոսեց Ալթայում ՌԴ վարչապետ Միշուստինի հետ հանդիպման ժամանակ, այլ՝ նաև ՀԱՊԿ-ից։ Եթե շատ կարճ, ապա ամեն օր հակառուսականություն տարածողները պետք է իմանան՝ Հայաստանը մնալու է այդ երկու կառույցում»,- այս մասին 168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում ասաց միջազգայնագետ Գրիգոր Բալասանյանը։
Նիկոլ Փաշինյանը տարբեր առիթներով հայտարարել է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև պատերազմի և էսկալացիայի որևէ հիմք և հիմնավորում չկա, որովհետև Հայաստանը և Ադրբեջանը ճանաչել են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը, սահմանների անխախտելիությունը:
«Աբու Դաբիում մենք տեսանք շատ պատկառելի կազմով դելեգացիա, ժպիտներ, խաղաղության խոստումներ։ Բայց… բոլորը վերադառնում են իրենց տները, և պարզվում է՝ ամեն ինչ այդքան ուրախ չէ։ Ալիևն ասում է՝ ձև չկա, «Զանգեզուրի միջանցքը» բացվելու է, հարյուր-հազարավոր ադրբեջանցիներ պետք է գան Հայաստանում ապրեն, ոչ մի հայ սահմանապահի երես չենք տեսնելու, չենք էլ ուզում, Էրդողանն ասում է՝ Փաշինյանի դիրքորոշումը մեղմացել է… 2 օր ցնցման մեջ լինելուց հետո արձագանքում է Փաշինյանի խոսնակն ու ասում՝ սուտ է, ոչ մի բան էլ չենք զիջելու»։
