Անցած տարվա երկրորդ կեսի և այս տարվա առաջին կեսի ակտիվ հոսքերից հետո, դրսից Հայաստան ուղարկվող գումարները գնալով պակասում են։ Երկրորդ ամիսն անընդմեջ ֆիզիկական անձանց փոխանցումները կրճատվում են։
Արցախում կատարվող ողբերգությունը Հայաստանում գիտակցվում է ոչ ամբողջապես կամ գոնե ոչ բոլորի կողմից։ Խոսքը միայն իշխանության մասին չէ, որն ամբողջությամբ Արցախը հանձնել է Ադրբեջանին և հիմա զբաղված է դրա փաթեթավորմամբ։ Խոսքը նաև միայն ընդդիմության մասին չէ, որը թեև փորձեր է անում հանուն Արցախի պայքարի համար, բայց դեռևս շոշափելի հաջողության չի հասնում։ Խոսքն ավելի լայն համատեքստում հասարակության մասին է՝ իր բոլոր շերտերով, իշխանականներով ու ընդդիմադիրներով, չեզոքներով ու անտարբերներով, մտահոգներով ու անդարդներով։
Այս բոլոր գործոնները բազմապատկում են Հայաստանի թշնամիների կողմից պատերազմ սանձազերծելու գայթակղությունը։ Նրանք հասկանում են, որ այդ պատերազմը մղելու են ոչ թե Հայաստան պետության, այլ հայ ժողովրդի դեմ, որովհետև պետությունն իր հետ նույնացրած իշխանությունն իր բոլոր քայլերով մոտեցնելու է պարտությունը։ Եվ եթե պետությունը/իշխանությունը չի պատրաստվում պատերազմի, գոնե բնազդային տագնապից ելնելով՝ դրան պետք է պատրաստվի հասարակությունը՝ մինչև հնարավոր պատերազմը փոխելով այն իշխանությանը, որն իրականություն է դարձրել նման մղձավանջը։
Ցանկացած պետություն և հասարակություն, ի թիվս բազմաթիվ անհրաժեշտ պայմանների, իսկ գուցե ամենայնից առաջ՝ զարգանում է նրա շնորհիվ, ինչը հավաքականորեն ընդունված է անվանել ազգային կրեդո կամ հավատամք։
Հայկական իրականության ձևախեղման ու Հայաստանի ներկայիս ողբերգական վիճակի խորքային պատճառները շատ են։ Բայց դրանց թվում հիմնարար նշանակություն ունեն իշխանություն-պետություն, պետություն-հասարակություն հարաբերությունները, որոնց անոմալիան սպառնում է պետականության կորստով։
Մինչ Վաշինգտոնում ԱՄՆ Պետքարտուղարության միջնորդությամբ ծավալվում են բանակցություններ Հայաստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների միջև, ադրբեջանական կողմը ոչ միայն սպառնում է արցահայությանը, այլև անցնում կոնկրետ ռազմական գործողությունների՝ ԶՈՒ ստորաբաժանումները, առանց նույնիսկ կաշկանդվելու, բարձրաստիճան բանակցություններին զուգահեռ՝ անցկացման փաստից սրել են իրավիճակն Արցախում։ Երեկ Պաշտպանության բանակը հաղորդեց, որ հրետանային միջոցներից կրակ են բացել Մարտունու և Մարտակերտի հայկական դիրքերի ուղղությամբ` կիրառելով նաև ԱԹՍ-ներ, որի հետևանքով հայկական կողմն ունի 4 զոհ:
Նիկոլ Փաշինյանի աղետարարությունն Արցախի ու Հայաստանի համար տեղին է դիտարկել ժամանակային բոլոր չափումներում՝ անցյալ, ներկա և ապագա։ Նա ինքը գործում է հենց այդ երեք ժամանակային տիրույթներում՝ արդարացնելով անցյալի մեղքերը, հիմնավորում է ներկայի աղետները և հող է նախապատրաստում ապագա կործանումների համար։ Դա էր Նիկոլ Փաշինյանի խորհրդարանական զույգ բեմելների հիմնական իմաստը։
Լայն իմաստով, մենք՝ որպես հասարակություն, տապալեցինք Արցախի կողքին կանգնելու փորձությունը և Ադրբեջանի ֆիզիկական շրջափակմանն ավելացրեցինք անտարբերությամբ արտահայտվող հոգեբանական շրջափակումը, որը գուցե արցախահայերի համար ավելի սարսափելի է առաջինից։ Որպես հանրություն, մենք գրեթե զրկվել ենք ապրումակցելու, էմպաթիայի ունակությունից՝ միևնույն ժամանակ՝ աշխարհից, օտարներից պահանջելով ապրումակցել մեր ազգակիցներին, որոնց իրականում առաջին հերթին լքել ենք մենք՝ Հայաստանում ապրողներս։
Ապրիլին կտրուկ փոփոխություն է տեղի ունեցել աշխատաշուկայում։ Ի հեճուկս իշխանությունների բարձրագոչ հայտարարությունների՝ աշխատավարձերը նախորդ ամսվա համեմատ կտրուկ նվազել են։
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ Հայաստանի հարցում Թուրքիան անցնում է «кнут и пряник»-ի քաղաքականությանը։ Ըստ նրա, առաջինը, թերևս, մեծամասնության դեպքում կկիրառվի, քանի որ հասարակության և քաղաքական շրջանակների կողմից հայ-թուրքական հարաբերությունների ներկայիս բովանդակությանը դիմադրությունը մեծ է, իսկ երկրորդ մասով կփորձեն ավելի մեղմ վերաբերվել Փաշինյանի իշխանությանը, այլապես հայ-թուրքական հարաբերություններում ներկայիս տրամադրությունների պայմաններում ոչինչ չի ստացվի։
Մեծ հաշվով, Նիկոլ Փաշինյանի կողմից հիմա անցկացվող ցանկացած ընտրություն «Արցախը տանք՝ լավ ապրենք» անբարոյական թեզի ստուգատես է, հետևաբար ընդդիմությունը՝ հանրության հետ համարժեք աշխատանքի տեխնոլոգիաներով, կարող է տապալել արցախավաճառությունը Երևանում լեգիտիմացնելու ջանքերը։
Մենք ապրում ենք ոչ թե իրական, այլ «տեխնոլոգիական հեղինակությունների» ժամանակներում, որոնք, ի տարբերություն առաջինների, ծառայում են ոչ թե պետությանն ու հասարակությանը, այլ իրենց կերտողներին։
Նիկոլ Փաշինյանը վերջին շրջանում չի դադարում հարկերի աննախադեպ հավաքագրումների վերաբերյալ նույն տեքստը կրկնել. կառավարության նիստում է հայտարարում, մամուլի ասուլիսում, Ազգային ժողովում, այլ առիթներով։ Մակերեսային համեմատություններ, անտրամաբանական բացահայտումներ է անում, խեղաթյուրում է իրականությունը։
«Կա հստակ տպավորություն, որ Արևմուտքը փորձում է գործընթացն ավարտին հասցնել այս տարի, բոլոր հանդիպումներն ամիսներ առաջ ծրագրվում են՝ դրանով իսկ կողմերին դնելով մի իրավիճակի մեջ, որում նրանք արդեն պարտավորված են բանակցել Արևմուտքում և չունեն օրակարգ Մոսկվայում։ Բայց կրկնեմ, գլխավորը կողմերի համար այն է, որ առանց այդ մի շարք ուղղություններով հանգամանալից աշխատանքի, հնարավոր չէ որակյալ փաստաթուղթ ստորագրել, որն իսկապես արդյունքի կհանգեցնի, դա անհնար է»։
Նիկոլ Փաշինյանի անձնական ու նրա իշխանության հավաքական վարկանիշը հասել է պատմական մինիմումի, ինչի մասին են վկայում մի շարք սոցիոլոգիական հարցումներ։ Նրա վարկանիշն այլևս ոչ թե հանրային է, այլ բյուրոկրատական, քանի որ այն, ինչ մնացել է դրանից, մեծ հաշվով, զուտ պետական կառավարման համակարգի ռեսուրսն է, որին տիրապետում է ցանկացած իշխանություն։
2018 թվականից հետո պետության ինստիտուցիոնալ հիշողությունը հասցնելով ամնեզիայի, Նիկոլ Փաշինյանը թողնելու է բացիլ, որն իրենից հետո արտահայտվելու է էպիլեպսիայի ախտանիշներով՝ պարբերաբար ցնցումներ հարուցելով այդ համակարգի համար։
«Ես լրագրող չեմ, բայց կապ ունեմ լրագրության հետ. ինքս եմ գրում մամուլի հաղորդագրությունները»,- մի առիթով ինձ ասաց Իռլանդիայի Բալլինա քաղաքի քաղաքապետ Մարկ Դաֆին:
Այսօր Մոլդավայի մայրաքաղաք Քիշնևում Եվրոպական քաղաքական համայնքի հերթական գագաթնաժողովի շրջանակում կկայանան հնգակողմ բանակցություններ Փաշինյան-Մակրոն-Միշել-Շոլց-Ալիև ձևաչափով։ Այս տեղեկատվությունը նախօրեին հաստատել է թե ԵԽ ղեկավարի մամուլի գրասենյակը, թե ՀՀ կառավարությունը։
Այս իրավիճակի ամենամեծ շահառուն, իհարկե, իշխանությունն է, որը, օգտվելով հանրության անտարբերությունից, պետության հետ անում է ամենայնը՝ իր իշխանությունը երկարաձգելու համար։ Բայց շահառուների թվում են նաև նոմինալ բազմաթիվ քաղաքական խմբեր, ընդդիմադիր ձևաչափեր, որոնք, չնայած հռետորական պաթոսին, վայելում են իրենց այն կոմֆորտը, որը հնարավոր է դարձել պետության հետ իշխանության կողմից կատարվող բարբարոսության շնորհիվ։
Երբ մահամերձ հիվանդի միմիկան կամ մատները թեկուզ աննշան շարժվում են, չնայած բժիշկների դատավճռին, հարազատները հույս են ապրում, որ նա կարող է փրկվել։ Հայաստանը, ահա, նման է այդ մահամերձ հիվանդին, որը, սակայն, անշարժացել է՝ անգամ թվացյալ որևէ նշան ցույց չտալով։ Հայաստանը գտնվում է մահամերձ երկրից մահացող երկիր փոխադրվելու ճանապարհին, որի ասֆալտապատմամբ հիմա զբաղված է Նիկոլ Փաշինյանը։
Անձը պետք է գրանցված լինի երկու համակարգերից որևէ մեկում. կամ սոցիալական աջակցման որևէ համակարգում, կամ եկամուտների հայտարարագրման համակարգում, նույնականացվի, որ կարողանա ապահովագրվել: Սոցիալական աջակցման համակարգում գրանցվելու դեպքում պետությունն ամբողջությամբ կամ մասնակի փոխհատուցելու է ապահովագրական վճարը: Մինչև 18 տարեկան երեխաների, 63-ից բարձր տարիք ունեցող անձանց ապահովագրական վճարներն ամբողջությամբ փոխհատուցվելու են պետական բյուջեից: Իսկ մնացած քաղաքացիների դեպքում կապ ունի եկամուտների չափը:
Պետությունը դրանում ապրող ժողովրդի ֆիզիկական և հոգևոր հատկանիշների ինտեգրալ ամբողջություն է։ Կազմավորումը չի կարող պետություն համարվել միայն դրանում ապրողների ֆիզիկական ներկայության հատկանիշով, առանց հոգևոր բաղադրիչների, ինչպես որ հնարավոր չէ միայն հուզական, հոգեբանական ապրումներով պետություն ունենալ՝ առանց ֆիզիկական ներկայության։
Փաշինյանի ներկայիս գործողությունները, բացի դավաճանական, հակապետական լինելուց (ինչպես գնահատվում է քաղաքական հարթությունում), նաև ու առաջին հերթին՝ հակասահմանադրական են։ Հետևաբար՝ նրա գործունեությունը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ՝ երկրում սահմանադրական կարգի տապալում, ինչը, ի տարբերություն քաղաքական որակումների ու գնահատականների, ենթակա է քրեաիրավական խստագույն պատժի՝ դրանից բխող ոչ լիրիկական հետևանքներով։
Բազմաթիվ գործող ընկերություններ փակվել են կամ դադարեցրել իրենց գործունեությունը։ Սա նշանակում է, որ բիզնես միջավայրը, ինչն իշխանություններն այդքան «անշեղորեն» բարելավում են, այնքան էլ չի բարելավվել։
Հայաստան-Ադրբեջան բանակցային գործընթացն Արևմուտքի հովանու ներքո եռում է։ Մայիսի 1-ից Վաշինգտոնում նախարարական քառօրյա բանակցություններին հաջորդեց օրերս մայիսի 14-ին Փաշինյան-Ալիև-Միշել հանդիպումը, որի ընթացքում առաջին անգամ ՀՀ-ն պաշտոնապես ճանաչեց Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, այդ թվում՝ Արցախը։ Սակայն Արևմուտքը սրանով չի բավարարվում և գործի է դրել իր ողջ արսենալը։
Հայաստանի ներկայիս իրավիճակից փրկության հնարավոր ելքերը շատերի համար երևակվում են բարդ գործընթացների, խրթին քաղաքական կոմբինացիաների և գրեթե անիրատեսականությանը ձգտող սցենարների տեսքով։
Միջազգային հարաբերություններում, ի թիվս բազմաթիվ գործոնների, կենսական նշանակություն ունեն երկրների միջև իրավահավասարության ու փոխադարձության սկզբունքները, որոնց շնորհիվ նաև ապահովվում է տարածաշրջանային և համաշխարհային հավասարակշռությունը։
Մայիսի 2-ին 168.am-ն անդրադարձել էր Գայանե Աբրահամյանի «հույժ գաղտնի» ռազմական տեղեկությանը:
Ցավալիորեն պետք է արձանագրել, որ ՀՀ իշխանությունները հլու-հնազանդ շարունակում են կատարել ադրբեջանական պահանջները՝ անկախ նրանից, թե դրանք որևէ ձևով փաստաթղթավորվա՞ծ են, թե՞ բանավոր ձևով են հնչում: ՀՀ իշխանություններն արդեն հասցրել են մեծ հարված հասցնել Արցախին, Արցախի ինքնորոշման իրավունքին, անվտանգությանը, արցախցիներին, և այս պարագայում որևէ ձևով չեմ բացառում, որ մի փուլում Հայաստանն առհասարակ նույնիսկ հումանիտար ուղղությամբ տրամադրվող ֆինանսավորումը կարող է դադարեցնել:
Շուկայի այսպիսի պասիվացումը, որը հիմնականում առաջարկի կրճատման ու ձևավորված սպասումների արդյունք է՝ երկրորդային շուկայում հանգեցրել է անշարժ գույքի գերարժևորման կամ գների չհիմնավորված բարձրացման։ Շատերը հետաձգել են անշարժ գույքի վաճառքի իրենց մտադրությունները՝ հույս ունենալով, որ որոշակի ժամանակ հետո կարող են ավելի բարձր գին պահանջել դրա համար։