Տպագիր թերթի վերջին համարը

Հայաստանում հաստատված անբարոյականության ճգնաժամի աղբյուրը իշխանությունն է՝ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ։ 44-օրյա աղետալի պատերազմից հետո, բարոյականության նշույլ ունենալու պարագայում նա պետք է հեռանար՝ առնվազն ներողություն խնդրելով ու ներում հայցելով։ Բայց նա չգնաց՝ նպաստելով բարոյականության ճգնաժամի խորացմանը։

Ցանկացած պետության որակը, եթե ոչ՝ ամբողջությամբ, ապա՝ զգալիորեն կախված է դրանում որոշումներ կայացնողների աշխարհայացքից, մտածողությունից, արժեհամակարգից։ Որոշումներ կայացնողների, առաջին հերթին ու առավելապես՝ իշխանությունների աշխարհայացքային բարձր կամ ցածր որակներն էլ դառնում են պետական քաղաքականություն, ռազմավարություն, ծրագիր և այլն։

Կրթության համակարգի մասին մեր պատկերացումները հաճախ շատ պարզունակ են։ Մենք կրթության համակարգը հաճախ պատկերացնում ենք առասպելի տրամաբանությամբ։ Այսինքն՝ գալիս է մի հերոս, որը փոխում է ամեն ինչ։ Օրինակ, երբ 2018թ. հեղափոխությունից հետո փոխվեց նաև կրթության համակարգի ղեկավար կազմը, շատ լուրջ մարդիկ գրում էին, որ իրենք արդեն հանգիստ են կրթության ոլորտի համար, քանի որ նոր ղեկավարները կարճ ժամանակ անց կձևավորեն զարգացած կրթական համակարգ։

«Տպավորությունը, թե այս գործընթացներում Մոսկվան մասնակցություն չունի՝ սխալ է, քանի որ Ռուսաստանը զբաղված է, բայց ոչ թուլացած, ուկրաինական պատերազմն ընթանում է ռուսական սցենարով, անհանգստությունների առիթ չկա»,-այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը, անդրադառնալով բրյուսելյան հանդիպման արդյունքներին:

«Ռուսաստանը չի պատրաստվում հրաժարվել միջնորդական ջանքերից, բայց կան բարդ աշխարհաքաղաքական հանգամանքներ, որոնք գերակա են մնացած ամեն ինչից»,-այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց անվտանգային ու քաղաքական հարցերով ռուս վերլուծաբան Գրիգորի Տրոֆիմչուկն  անդրադառնալով Ղարաբաղյան հակամարտության բանակցային բրյուսելյան հարթակին ու Մոսկվայի դիրքերի թուլացմանը, որպես միջնորդ:

Այս օրերին Հայաստանում ընթացող քաղաքական պայքարը ձևակերպվում է՝ որպես Նիկոլ Փաշինյանի դեմ պայքար։ Ընդդիմությունը հասարակությանը ներկայացնում է, թե բավարար է, որպեսզի Նիկոլ Փաշինյանը հեռանա կամ հեռացվի իշխանությունից, և բոլոր խնդիրները կլուծվեն։ Բայց դա եթե անգամ ճշմարտություն է, ապա լավագույն դեպքում կես ճշմարտությունն է։ Իրականում Նիկոլ Փաշինյանը Հայաստանին պատուհասած բոլոր խնդիրների այսբերգի գագաթն է։

Ազգային ժողովի վերջին կրկեսի ժամանակ, երբ Նիկոլ Փաշինյանը խորհրդարանական ամբիոնում կանգնած ծափահարում էր ինքն իրեն, նա հայտարարեց՝ «կեցցե հայկական ժողովրդավարությունը»։

Անհավասարությունների, անարդարությունների պատճառով մենք հսկայական մարդկային ռեսուրս ենք կորցնում, որը բացասաբար է ազդում մեր երկրի տնտեսության ու մնացած ճյուղերի վրա։ Կրթության ոլորտում առկա ամենափոքր անհավասարությունը, անարդարությունը պետք է ուշադրության արժանանա։    

Մինչ սոցիալական իրավիճակը երկրում գնալով լարվում է, իսկ դժգոհություններն օր օրի ավելանում են, իշխանություններն անցել են հասարակությանը մոլորեցնելու՝ իրենց ավանդական գործին։ Կառավարության անցած նիստի ավարտին Նիկոլ Փաշինյանը հանկարծ որոշեց հիշել և ժամանակից շուտ «ուրախացնել» կենսաթոշակառուներին՝ հայտարարելով, որ նախատեսում են սոցիալական նշանակության նոր համակարգ ներդնել։

Օրերս Մոսկվա կատարած աշխատանքային այցի շրջանակում Նիկոլ Փաշինյանը Կրեմլում առանձնազրույց էր ունեցել ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ: 1992թ․ մայիսի 15-ին ստորագրված Հավաքական անվտանգության պայմանագրի 30 և 2002թ․ մայիսի 14-ին ՀԱՊԿ հիմնելու վերաբերյալ որոշման 20-ամյակին նվիրված ՀԱՊԿ ղեկավարների գագաթնաժողովից հետո Փաշինյանը հանդիպել էր Պուտինին և նշել, որ ամիս էլ չի անցել իր՝ ՌԴ առաջին պաշտոնական այցից հետո:

Ուղիղ մեկ ամիս է՝ Հայաստանում տեղի են ունենում բողոքի, անհնազանդության գործողություններ։ Անվանապես խորհրդարանական ընդդիմությունը, բայց ավելի լայն իմաստով՝ հասարակության ամենատարբեր շերտերի ներկայացուցիչներ իրենց անհամաձայնությունն են հայտնում Նիկոլ Փաշինյանի որդեգրած քաղաքականության, «խաղաղության դարաշրջանի» նկատմամբ։ Իշխանությունը բողոքի գործողություններին պատասխանում է ամենաբիրտ ուժով, ամեն օր բերման են ենթարկվում մի քանի հարյուր քաղաքացիներ։

Մինչև 2018 թվականի իրադարձություններն ընդունված էր համարել, որ չնայած ժողովրդավարության ոլորտում առկա բազմաթիվ խնդիրներին, այդուհանդերձ Հայաստանում կայացած է դեմոկրատական երկրներին բնորոշ ամենակարևոր ինստիտուտներից մեկը՝ քաղաքացիական հասարակությունը՝ հասարակական կազմակերպությունները, ակտիվիստները, իրավապաշտպանները և այլք։

Վերջին տարիներին հիփոթեքային վարկերի բարձր աճով պայմանավորված, ինչպես և սպասելի էր, մեծացել է հիփոթեքի շուկայի «տաքացման» հավանականությունը։ Այդ մասին սկսել է խոսել նաև Կենտրոնական բանկը։

Անցած շաբաթ համացանցում հայտնվեց մի տեսանյութ, որում Երևանի դպրոցներից մեկի ուսուցիչը գրքով հարվածում է աշակերտին։ Նմանատիպ երևույթները մեր հասարակությունում արժանանում են երկակի գնահատականի։ Մի մասն ասում է, որ բռնությունն անթույլատրելի է։ Մյուսներն ասում են, որ այսօրվա երեխաները շատ անդաստիարակ են, և դժվար է նրանց հետ աշխատելը։

Կառավարությունը փոխել է պարտքի ներգրավման ռազմավարությունը. անցել է ներքին պարտքի ավելի ակտիվ կուտակման։ Վերջին 1-1,5 տարում տեմպով ներքին պարտք են ավելացնում։

Արցախի կարգավիճակի և հատկապես Արցախի՝ Ադրբեջանի կազմից դուրս կարգավիճակի համար պայքարի թեման շարունակում է կանխորոշել Հայաստանի ներքին ու արտաքին քաղաքական կյանքը: Չնայած արտաքին և ներքին իրավիճակի լարվածությանը՝ ՀՀ իշխանությունները հստակ չեն հայտարարում, որ Արցախը չի լինելու Ադրբեջանի կազմում, այլ լղոզված անդրադարձներով Արցախի կարգավիճակի հարցին փորձում են տպավորություն ստեղծել, թե Ադրբեջանի հետ բանակցելու են Արցախի կարգավիճակի համար, սակայն, թե ինչ կարգավիճակի, որն ամենակարևորն է, չեն պարզաբանում:

Հայաստանում առկա է լրջագույն ճգնաժամ, և դա ուղղակի կապ չունի կամ շատ քիչ կապ ունի Երևանի հրապարակներում ընդդիմության կազմակերպած բողոքի գործողություններին մասնակցողների քանակի հետ։ Այդ քանակը ճգնաժամի մակերեսային դրսևորումն է, որն արտահայտվում է ճգնաժամում գտնվող հասարակության համեմատաբար ակտիվ հատվածի ֆիզիկական ներկայությամբ։

Հայաստանում այսօր ընթացող քաղաքական դիսկուրսն իրականում ազգային խայտառակության վկայություն է։ Երկրում շարունակում է իշխանություն պահպանել այն ուժը, որի պաշտոնավարման շրջանում հանձնվել է պատմական հայրենիքի՝ Արցախի զգալի մասը, հասարակությունը տվել է շուրջ 5000 զոհ, այսօր ակտիվորեն քննարկվում է Հայաստանի տարբեր տարածքներ Ադրբեջանին հանձնելու հնարավորությունը։ Ահա այս իշխանության դեմ պայքարի են դուրս եկել տարբեր քաղաքական ուժեր, որոնք և որոնց ներկայացուցիչներից ոմանք անբասիր չեն, ունեն ոչ մաքուր անցյալ, կապված են եղել արատավոր երևույթների հետ, և այդպես շարունակ։

Դժվարանում է հասարակությանը բանականի, տրամաբանականի սահմաններում պահելը։ Բանականը և տրամաբանականը կառուցվում են ընդհանրության, ունիվերսալության վրա։ Բայց մեր հասարակությունն այնքան պառակտված է, որ ոչ մի ունիվերսալ կանոն չի գործում։ Նման պայմաններում շատ դժվարանում է ուսուցչի գործը, որը փորձում է երեխաներին բանականի ու տրամաբանականի մասին սովորեցնել։

Մինչ իշխանությունները չեն թաքցնում իրենց անմնացորդ նվիրումը Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատելու հարցում, իսկ նրանց սպասարկուները, պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանի առաջնորդությամբ, քարոզում են այդ հարաբերությունների հաստատման անհրաժեշտությունը մեր տնտեսության զարգացումների գործում, թուրքական ապրանքները վերստին արագորեն գրոհում են հայաստանյան շուկան։

Ապրիլի սկզբից Վրաստանի ԱԳ նախարար նշանակված Իլիա Դարչիաշվիլին իր օտարերկրյա առաջին այցը կատարեց Ադրբեջան: Ապրիլի 27-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, ընդունելով Վրաստանի ԱԳՆ նորանշանակ ղեկավար Իլիա Դարչիաշվիլիին, ասել է, որ հետհակամարտային շրջափուլում Ադրբեջանի, Վրաստանի ու Հայաստանի միջև եռակողմ ձևաչափով փոխգործակցության համար լավ հնարավորություններ կան, և ադրբեջանական կողմը պատրաստ է դրան:

Ընդդիմության վերջին օրերի ակտիվ գործողությունների համատեքստում կրկին առաջին պլան է մղվել ընդդիմության առաջնորդի մասին հարցը։ Հարցն օբյեկտիվ է և հիմնավոր, որովհետև որևէ քաղաքական գործընթաց չի կարող հաջողության հասնել՝ առանց համարժեք առաջնորդի։ Բայց առաջնորդի փնտրտուքներին նվիրված քննարկումներում կա մի հայեցակարգային բացթողում, որը շատերի կողմից կատարվում է ակամայից, ավելի փոքր հատված՝ դա անում է կանխամտածված։

2018 թվականին Նիկոլ Փաշինյանն իշխանության եկավ «Սերժին մերժելու» ալիքով։ Հիմա նա բանականություն ու բարոյականություն ունեցողների կողմից ոչ թե ուղղակի մերժվում է, այլ համարվում է պղծության աղբյուր։ Հիմա Նիկոլ Փաշինյանն արդեն դալիթ է։ Իսկ Հայաստանի ողբերգությունն այն է, որ, ի տարբերություն Հնդկաստանի, դալիթները ոչ թե արտաքնոցներ են մաքրում, այլ զբաղեցնում են նախարարների, պատգամավորների և այլ պաշտոններ՝ դրանից բխող բոլոր պիղծ հետևանքներով։

Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա իշխանության բնույթը հասկանալու համար քաղաքական, քաղաքագիտական հետազոտություններն ու վերլուծությունները ոչ միայն բավարար չեն, այլև կարող են ապակողմնորոշիչ լինել։ Նիկոլ Փաշինյանին հասկանալու համար անհրաժեշտ է հոգեբանական-հոգեբուժական լրջագույն հետազոտություն։ Ոչ թե «դեղերը չի խմել» հակաքարոզչության անլուրջ թեզի շրջանակներում, այլ լրջորեն վերլուծելով նրա յուրաքանչյուր քայլի դրդապատճառները և հիմնավորումները։

Անցած շաբաթ 168.am-ը տեղեկություն էր ստացել, որ Սամվել Բաբայանը որոշել է չմասնակցել 44-օրյա պատերազմի ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի աշխատանքներին, որին, իր խոսքերով, մասնակցում էր ոչ թե՝ որպես փորձագետ, այլ՝ արտախորհրդարանական ուժերի ներկայացուցիչ: Մենք մի քանի օր շարունակ փորձեցինք կապ հաստատել Բաբայանի հետ և պարզաբանում ստանալ՝ հեռախոսազանգի, հաղորդագրության միջոցով, սակայն մեր ջանքերն ապարդյուն անցան: Այդ ընթացքում քննիչ հանձնաժողովից, ԱԺ-ից նաև իրար հակասող տեղեկություններ ստացանք:

Դպրոցների տնօրենների ընտրության գործընթացը շարունակում է մնալ Հայաստանի կրթության ամենացավոտ խնդիրներից մեկը։ Իրականում շատ կարևոր է, որ Հայաստանի դպրոցներն ունենան բարձրակարգ տնօրեններ։ Ոչ մի նախարար, փոխնախարար, վարչության պետ չի կարող կրթության համակարգում լուրջ փոփոխությունների հասնել՝ առանց դպրոցների կառավարման որակը բարձրացնելու։

Նիկոլ Փաշինյանն ունի Հայաստանն ու Արցախը փրկելու վերջին հնարավորություն, և դա կարող է տեղի ունենալ նրա հրաժարականի դեպքում։ Պատրա՞ստ է Նիկոլ Փաշինյանը հաղթահարել սեփական արատն ու ողբերգությունը միաժամանակ։ Ըստ ամենայնի, ոչ։ Բայց պետության ճակատագրով մտահոգ բոլոր անհատներն ու խմբերը, ընդ որում, առաջին հերթին՝ իշխանության մեջ գտնվողները, պետք է փորձեն Նիկոլ Փաշինյանին հասկացնել, որ առանց իշխանության ևս կա կյանք, և, որ հրաժարականը ոչ թե դատավճիռ է, այլ փրկություն։ Ոչ միայն Հայաստանի ու Արցախի, այլ նաև՝ հենց Նիկոլ Փաշինյանի համար։

«Նիկոլ Փաշինյանը, ով չունի խորը քաղաքական սկզբունքներ, մարդ, ում համար կարևոր է իշխանությունը, ու հանուն այդ իշխանության նա կկատարի այդ պատմական առաքելությունը, ու դրա վրա խաղադրույքներ են անում Մոսկվան ու աշխարհը: Նրան է վստահված երկիրն ազատել միֆերից ու կարծրատիպերից, և իրողություններից ելնելով՝ տհաճ, անցանկալի որոշումներ կայացնել: Սա շատ բարդ է, փորձել է դա անել Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, սա երկրորդ փորձն է, տրագիկոմեդիկ է, որ սա պետք է անի Նիկոլ Փաշինյանը»,- ասաց Դուբնովը:

Կա տպավորություն, որ այս օրերին Ազատության հրապարակում ծավալվող գործողությունները կարող են լինել Նիկոլ Փաշինյանի «խաղաղասիրությունը» կանխող վերջին միջոցը։ Եթե տեղի չունենա հրապարակի ռեսուրսի կապիտալիզացիան, իշխանությունը դա կօգտագործի որպես  սեփական քայլերի լեգիտիմացման միջոց՝ այս օրերին իր դեմ գեներացվող բողոքն օգտագործելով իր շահերի օգտին և Հայաստանի ու Արցախի շահերի դեմ։  

Քաղաքականության մեջ սիմվոլները շատ կարևոր են։ Պատահում է, երբ սկզբնապես որևէ խորհրդանիշի առանցքի շուրջ ձևավորվում է շարժում, գեներացվում է գործընթաց։ Լինում է նաև հակառակը՝ երբ արդեն իսկ տեղի ունեցած գործընթացները, հանրային-քաղաքական իրադարձություններն են դառնում խորհրդանիշներ ծնողներ՝ վերարժևորելով ու վերափոխելով նախկին՝ միանգամայն այլ իմաստ ունեցած սիմվոլները։