Շենունի վարքը թվում է նույնքան խելագար, ինչպես և նրա ուսուցչի անհայտ զրույցները, որոնք նա բարեհաջող իր հետ գերեզման տարավ: «Խելագարությունը» որպես ցուցադրական քամահրանք` սթափ բանականության նկատմամբ Չժուան-ցզիի գրելաեղանակի բնութագրական հատկանիշներից մեկն է:
Մեր երկրում վերահսկողություն իրականացնող և ոչ մի կառույց հասարակության վստահությունը չի վայելում: Ավելի շուտ` հակառակը: Պատճառն այն է, որ վերահսկողական գործառույթով օժտված մարմիններից և ոչ մեկն ինքնուրույն գործել ոչ միայն չի կարող, այլև չի էլ ցանկանում:
«Եթե կրկնվի Սպիտակի երկրաշարժի ուժգնության ցնցում, մայրաքաղաքի շենքերի 80 տոկոսը կփլվի: Կզոհվի առնվազն 300.000 մարդ»: Սա ոչ թե զգացմունքային ենթադրություն է, այլ մասնագիտական եզրակացություն` հիմնված կոնկրետ հաշվարկների վրա:
Արարատի մարզի հայտնի Մխչյան գյուղին 70 հազար լիտր վառելիք էր հատկացվել: Այդ խմբաքանակի մոտ 70 տոկոսը ստացել էր նույնքան հայտնի Աբրահամյան ընտանիքը: Բարդ չէ ենթադրել, որ սա եզակի օրինակ չէ: Գյուղացիներին աջակցելու անվան տակ մեր բյուջետային փողերը մեր իսկ կառավարությունը փաստորեն հատկացնում է մեծահարուստներին:
Գրական շնորհով և անհատնելի երևակայությամբ Չժուան-ցզին ստեղծում է երգիծական կերպարների դասական պատկերասրահ, որ մերկացնում են պետական և գիտուն այրերի արատները, նրանց փառասիրությունը, բանսարկությունը, անգիտությունը, մանրապճեղությունը, անհոգիությունը, կաշառակերությունը, կեղծավորությունը:
Կաշառակերներին գող չեն անվանում: Գողերը մայրաքաղաքի փողոցներից ծաղկի թաղարներ գողացողներն են, դարպասից դուրս մնացած խողովակները, շինարարությունից ավելացած կղմինդրը, գերեզմանում խունկ այրելու ալյումինե թասերը, շիրմաքարի ետևում դրված խունկի տոպրակները գողացողները, բնակարան կողոպտողները… Նրանց հանդեպ օրենքը խիստ է:
Թամանյանից հետո աշխատել են ևս լուրջ ճարտարապետներ, որոնք կառուցել են Մատենադարանը, ԳԱԱ շենքը, Հանրապետության հրապարակի շենքերը, գինու գործարանը: Այս տեսանկյունից` քաղաքը խիստ անսամբլային է: Կառուցել են Հյուսիսային պողոտան: Այնպիսի տպավորություն է, որ այդ նոր շենքերը միմյանց հետ կռվում են, ներդաշնակ չեն, ուզում են ապացուցել` ո՞ւմ տերն ավելի շատ փող ու ավելի մեծ կապեր ունի:
Հայի արտագաղթի պատճառը նախևառաջ հոգեբանական վիճակն է: Հայը ցեղասպանություն տեսած, վիրավոր ազգ է` էն գլխից: Իսկ ցեղասպանությունը 1000 տարի է տևել. մինչև 1915թ. քո երեսին թքել են, ով մեզ ժպտացել է, ուրախացել ենք, որ մարդու տեղ են դնում: Ինքնասիրությունը մեզ դարձրել է ոչ թե հպարտ, այլ գոռոզ:
Մեր անխոնջ Ոստիկանությունը նոր-նոր էր տարածել հանրահայտ դարձած «գործարար» Աշոտ Սուքիասյանի հետախուզման մասին տեղեկատվությունը, երբ սույն պարոնը նամակ գրեց ՀՀ գլխավոր դատախազին:
Տիրակալի հետ հարաբերություններում քո անկախությունը շեշտելը կնշանակեր` բացահայտ ձեռնոց նետել նրա տիրակալական իրավասություններին:
Լեզուն պահպանվում է լեզուն կրողով, իսկ եթե կրողն էլ կտրվում է իր հողից, լեզուն ապագա չունի:
Մեր կառավարությունը և խորհրդարանը կարելի է քննադատել մինչև դրանց հերթական փոփոխությունը և հետո սկսել նորից։ Բայց մարդիկ իզուր չեն իշխանության երեք ճյուղ հնարել։
Ափսոս, չենք պարզի, թե ո՞վ էր գրել խորհրդարանում երեկ վարչապետի ունեցած ելույթի տեքստը: Հետևաբար` չենք իմանա, թե ո՞վ էր վարչապետի հանձնարարականներն այդքան անփույթ ու փնթի կատարում
Ի՞նչ են պահանջում ազատամարտիկներն իշխանություններից: Նույնը, ինչ պահանջում է սոցիալական խոցելի խմբերից յուրաքանչյուրի անդամ` կոմունալ ծառայություններից օգտվելու զեղչեր, արտոնություններ առողջապահության ոլորտում, արժանապատիվ թոշակ:
Արդարության հանդեպ պահանջը հատկապես սրվում է, երբ մարդը հայտնվում է էքստրեմալ վիճակում, ուր կյանքի ու մահվան եզրագծին է: Կյանքն ամեն րոպե կորցնելու վտանգը ստիպում է վերագնահատել արժեքները:
Արդեն տասը օր է, հանգիստ չի տալիս այն զգացողությունը, թե որքան են նման մեր իշխանավորները Թուրքիայի կառավարիչներին:
Եթե հայ բոլոր տղաների ու անգամ՝ հասուն տղամարդկանց ձեռքին զենք լինի, հավատացեք, օրական տասնյակ զոհեր կունենանք նույն պատճառով, ինչ պատճառով որ բանակում սպանվում են մեր զորակոչիկները:
Մեկ շաբաթ առաջ Ֆրանսիայի խորհրդարանն ընդունեց օրենք, որը թույլ կտա միասեռականներին երեխա որդեգրել: Այս օրենքը «սրբագրում» է Բնության օրենքը: Դեռևս դպրոցական դասագրքերում է սևով սպիտակին գրված, թե ինչպես են ծնվում երեխաները. և ոչ մի խոսք` նույնասեռ կապից երեխա ունենալու հնարավորության մասին
Արքայական կապույտ արյուն, շոտլանդական ազգային տարազ` կիլտ` համապատասխան կանաչ գուլպաներով և էլեգանտ ձեռնափայտով, հրաշալի վարվեցողություն, նախանձելի կրթություն Քեմբրիջում, իր երկրի զինված ուժերում ծառայություն, ռազմական ինքնաթիռի օդաչուի որակավորում, ծառայություն սեփական երկրի ռազմածովային նավատորմում:
Չժուան-ցզին սիրում է ծանակել դոգմատիկ փիլիսոփաներին, որ ազատ են լոկ այլոց ժխտելիս, իսկ ներքուստ կաշկանդված են սեփական կանխակալ գաղափարներով:
Տնտեսական կյանքի ամենահետաքրքիր թեման շարունակում է մնալ գազի սակագնի բարձրացումը: Նույնիսկ Հանրային խորհուրդը ներքաշվեց այս պատմության մեջ: Դեպքերն իսկապես հետաքրքիր են զարգանում:
Արտագաղթի թեմային զուգընթաց` կոռուպցիայի դեմ պայքարը ևս իշխանությունները ներառում են զանազան ծրագրերում, այն տեղ է գտնում թիրախային խնդիրների լավագույն հորիզոնականներում: Իսկ կոռուպցիայի դեմ պայքարը, եթե կուզեք, այս պահին Հայաստանի համար ամենևին էլ ակտուալ չէ:
Կարկուտն ահագին բան բացահայտեց: Ե՛վ տնտեսության ոլորտում, և՛ քաղաքականության: Անկեղծ ասած, քաղաքական գործիչներից ու ուժերից հասարակությունը վաղուց սպասելիքներ չունի: Գյուղացին` առավել ևս:
Բերելով իրականության ամբողջական ընկալման, այդ մոտեցումն ամենևին չի նշանակում` միասնականի և, հետևաբար, մտքի պատմության ժխտում:
Եթե լրատվամիջոցների գործը միայն ձեռքի տակ ընկած «ինֆորմացիայի» հնարավորինս արագ և լայն տարածումը լիներ, ապա իրենք վաղուց արդեն պետք է սնանկացած լինեին տաքսիների վարորդների հետ մրցակցության պատճառով:
Նախագահական ընտրություններից հետո հասարակության ինքնագնահատականը կարծես բարձրացավ. բոլորը սկսեցին միմյանց հարգել և նույնիսկ սիրել: Բանն այն է, որ լուռ, առանց պայմանավորվելու` գնացել էինք ընտրատեղամասեր և մեր «ոչ»-ն ասել գործող իշխանությանը:
Իշխանությունների հանգստությունը հասկանալի է: Սակայն, որքան հասկանալի է իշխանությունների հանգստությունը, նույնքան անհասկանալի է ընդդիմության հանգստությունը: Գազի թանկացումը, սոցիալական խնդիրները, թվում է, իսկական նվեր են ընդդիմությանը:
Այս գիրքը կարող է այնքան էլ սովորական չթվալ ստեղծագործական կենսագրության ժանրի ուսումնասիրությունների համար, որոնք միավորում է «Արևելքի գրողներն ու գիտնականները» շարքը:
Շատ ենք խոսում, անդադար խոսում ենք այն մասին, որ ընտրությունները միշտ կեղծվում են, և, որ ընտրություններից հետո երբեք նախագահին ընդդիմադիր որևէ թեկնածու, ով թեկուզև տասը տոկոս ձայն հավաքած լինի` չի շնորհավորում, չի ճանաչում ընտրությունների արդյունքները։ Եվ այդպես շարունակ։
Այսօրվա իշխող քաղաքական ուժը` ՀՀԿ-ն, կրկնում է Նժդեհի մատնանշած սխալները, որոնք չպետք է թույլ տալ` դավաճանություն, ցոփություն, շահամոլություն, անբարոյականություն, հավաքական շահի ստորադասում անձնական շահին: