«Վերջին 100 տարվա կտրվածքում այս իրավիճակն աննախադեպ էր, և այն պետք է մեզ մղի խմբային ռեֆլեքսիայի՝ հասարակության մի լայն հատված փորձի հետադարձ կապ հաստատել առկա իրավիճակների, այն ամենի հետ, ինչ տեղի է ունեցել: Դա կարևոր է՝ հասկանալու համար այն վերջնակետը, որտեղ մենք հայտնվել ենք, և հասկանալ՝ ուր և ինչ միջոցներով պետք է շարժվենք: Դա կարևոր է, որովհետև հայտնվել ենք որոշակի փակուղում և չենք հասկանում՝ ինչու է իրավիճակը փակուղային»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
Հոկտեմբերի 31-ին 168.am-ը գրել էր, որ 44-օրյա պատերազմին առնչվող քննիչ հանձնաժողովի զեկույցի վերաբերյալ դռնփակ նիստ հրավիրելու համար ԱԺ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը նամակով առայժմ չի դիմել ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանին:
Ադրբեջանում այսօր նշում են 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմում տարած հաղթանակը, հատկապես առանձնացվում է Շուշիի գրավումը, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն ուղերձ է հղել իր ժողովրդին, դրան ավելի ուշ կանդրադառնանք:
Մինչև Հայաստանում 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի զեկույցի ներկայացման քաղաքական առումով հարմար պահի են սպասում, Ադրբեջանում արդեն անգլերեն լեզվով 44-օրյա պատերազմին առնչվող զեկույց են մշակել և հրապարակել՝ ի դեմս երկրում գործող միջազգային հարաբերությունների վերլուծական կենտրոնի, բնականաբար, երկրի ղեկավարության իմացությամբ, եթե ոչ՝ հանձնարարությամբ:
Նոյեմբերի 7-ը Շուշիի իրական անկման օրն է, տարելիցը։ Ուղիղ 4 տարի առաջ այս օրը՝ 2020թ․ նոյեմբերի 7-ին, Շուշին ամբողջությամբ անցավ ադրբեջանական ուժերի վերահսկողության տակ։ Բայց այդ մասին հայտնի էր լինելու տևական ժամանակ հետո, որովհետև մինչև այսօր համացանցում՝ ՀՀ Կառավարության պաշտոնական էջում, պահպանվում է 2020թ․ նոյեմբերի 9-ի ժամը 19։19-ի հրապարակումը․ «Շուշիի համար մարտերը շարունակվում են, Նիկոլ Փաշինյան, ՀՀ վարչապետ»։
168.am-ը գրել էր, որ 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմին առնչվող՝ գնդապետ Սևակ Աբրահամյանի գործով հարցաքննվել է ՀՀ Զինված ուժերի (ԶՈՒ) Գլխավոր շտաբի (ԳՇ) նախկին պետ, գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանը, այլ հարցաքննվող ևս եղել է: Հոդվածում ներկայացրել էինք նաև 44-օրյա պատերազմից օրեր առաջ Օնիկ Գասպարյանի տված հրամանները:
ԱԺ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանի շուրջ քպ-ականների նախաձեռնած զարգացումների ֆոնին օրերս Ռուսաստանում Հայաստանի դեսպանությունը, ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը հետևյալ բովանդակությամբ հաղորդագրություն էր տարածել.
Հոկտեմբերի 31-ի կառավարության նիստում ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը ներկայացրել է «Պաշտպանության մասին», «Տարածքային կառավարման մասին», «Երևան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» և «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքներում փոփոխություններ կատարելու մասին» նախագծերի փաթեթը, որով առաջարկվում է, որ Հայաստանում աշխարհազորը փոխարինվի տեղական պաշտպանության ուժերով: Կառավարությունը հավանություն է տվել օրենսդրական այս նախաձեռնությանը:
Սեպտեմբերի սկզբին Հանրային հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում ԱԺ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը հայտարարել էր, որ հոկտեմբերին նամակով դիմելու է խորհրդարանի նախագահին դռնփակ նիստ հրավիրելու համար, որի ժամանակ էլ կներկայացվի 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի զեկույցը, և որ հանրությունը կկարողանա ծանոթանալ հատվածների, բայց ոչ ամբողջական զեկույցին, քանի որ փաստաթուղթը գաղտնի տեղեկություն է պարունակում։
Հոկտեմբերի 27-ին «Եռաբլուր» պանթեոնում լրագրողների հետ զրույցում ԵԿՄ վարչության նախագահ Սասուն Միքայելյանը հայտարարել է, որ մինչև հիմա անկախ պետություն չենք ունեցել, եղել ենք Ռուսաստանի «ֆորպոստը»:
44-օրյա պատերազմը, ըստ էության, կարելի է բաժանել մի քանի փուլի, շրջափուլի կամ ժամանակահատվածի, որոնց մենք ժամանակ առ ժամանակ անդրադառնում ենք։
Հոկտեմբերի 15-ին Ազգային անվտանգության ծառայության տնօրեն Արմեն Աբազյանը 2019-2024թթ. հանցավորության վիճակի վերաբերյալ խորհրդարանական լսումների ժամանակ հայտարարել էր. «2019-2024թթ. բացահայտվել է սահմանադրական կարգի հիմունքների և պետության անվտանգության դեմ ուղղված 86 հանցագործություն, որից պետական դավաճանության 28 դեպք՝ զուգորդված լրտեսությամբ, ինչպես նաև՝ լրտեսության 2 դեպք»:
Բաքուն կողմնակալ է որակում Եվրախորհրդարանի կոողմից երեկ ընդունված բանաձևը։ Ըստ «Ազատության»՝ Ադրբեջանի Միլի մեջլիսը հայտարարել է, թե Եվրախորհրդարանը, մի կողմ դնելով բոլոր խնդիրները, «կրկին հարձակվել է Ադրբեջանի վրա»։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն «Օրբելի» վերլուծական կենտրոնի Վրաստանի հարցերով փորձագետ Ջոնի Մելիքյանն է։
Մեր հարցադրումներից շատերն ընդամենն «այո» կամ «ոչ» պատասխան էին պահանջում, օրինակ, 44-օրյայի զեկույցի՝ ԱԽ նիստում ներկայացման մասին հայտարարել էր ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը, և մենք ընդամենը փորձել էինք պարզել՝ արդյո՞ք դա իրականացվել է: Ի դեպ, մեր տեղեկություններով, 44-օրյա պատերազմին առնչվող ԳՇ վերլուծությունն Օնիկ Գասպարյանից հետո ներկայացվել է և բուռն քննարկում է եղել: Սա՝ առաջին:
2024 թվականի հունվարին ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահ Արգիշտի Քյարամյանը Հանրային հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում հայտարարել էր, որ 44-օրյա պատերազմին առնչվող գործերի ավելի արդյունավետ քննություն ապահովելու համար 44-օրյա պատերազմի վարույթները բաժանվել են՝ ըստ ուղղությունների, որի շրջանակում առանձնացվել էին «հոկտեմբերի 7-8-ի օպերացիայի հետ կապված դեպքերը»:
Դավիթ Ամալյանն Ալեն Սիմոնյանի և առհասարակ իշխանության որևէ ներկայացուցչի նմանօրինակ հայտարարություններից չի զարմանում. ըստ նրա՝ նրանք անում ու ասում են այն, ինչի համար եկել են իշխանության։
Հայաստանը գտնվում է չբարձրաձայնվող, արհամարհվող ճգնաժամում։ Դա հաղթահարելու համար, ի թիվս այլ անելիքների, գուցե առաջին հերթին՝ անհրաժեշտ է բազմաթիվ գաղափարների, հատկապես՝ կաղապարների, մտածողության, աշխարհայացքի և էլի շատ հասկացությունների վերարժևորում։ Սակայն դա անելուց առաջ, կենսականորեն կարևոր է «ցանկապատի կառուցումը» կամ ներքին սահմանազատումը, որի դեպքում՝ ամրագրելով անսակարկելի արժեքներն ու կառուցակարգերը, արտաքին սահմանազատումը կարող է սպասարկել ցանկապատից/սահմանից ներս գտնվող ամենայնի շահերի սպասարկմանը, և ոչ թե՝ հակառակը, ինչը տեղի է ունենում այսօր։
«Ծնվել է Արցախյան 44-օրյա պատերազմի հերոս Ռադիկ Հովակիմյանի եղբայրը», «Ծնվել է 44-օրյա պատերազմի հերոս Հարութ Հովհաննիսյանի քույր Նարեն», «Ծնվել է 44-օրյա պատերազմի նահատակ-հերոս Գաբրիել Ավետիսյանի քույրը», «Ծնվել է Արցախյան 44-օրյա պատերազմում անմահացած հերոս Նարեկ Ասատուրյանի եղբայրը՝ Լեոն», «Ծնվել է 44-օրյա պատերազմի անմահ հերոս Արշամ Մանուկյանի քույրը», «Ծնվել են 44-օրյա պատերազմի հերոս Լևոն Մարտիրոսյանի զույգ քույրերը»․․․
2018-ին իշխանության գալով՝ Նիկոլ Փաշինյանը հասկացել է, որ իր լավատեսությանը խանգարում է Արցախը, և հետևողական գործողություններ է իրականացրել՝ սեփական լավատեսությունը բարձրացնելու, իմա՝ Արցախից ազատվելու համար։
Երկրում առկա ծանր բարոյահոգեբանական մթնոլորտը փոխանցվում է նաև բանակին, այդ թվում՝ մերժելի բարքերի միջոցով: Ճիշտ է՝ սա չի արդարացնում արձանագրվող միջադեպերը, սակայն բանակում ճիշտ աշխատանք տանելու համար բոլոր գործոնները պետք է հաշվի առնվեն, համապատասխան մարմիններն ու ստորաբաժանումները պիտի աշխատեն զորքի հետ, վեր հանեն ռիսկային բոլոր փաստերը և, որ ամենակարևորն է, ինչը հաճախ չի արվում՝ իրական կանխարգելիչ միջոցառումներ իրականացնեն:
Փաշինյանը բառացի արտաբերեց դասական քաղաքագիտության ռահվիրաներին իրենց դագաղներում անվերջ պտտացնելու հսկայական ներուժ ունեցող կարծիք, այն է՝ «Եթե անվտանգության թիվ 1 գործիքը բանակն ա, ուրեմն անվտանգություն չունես», ու զարդարեց մտքերի այդ գոհարը նույնքան պրիմիտիվ և տխմար «օրինակներով»։
Այսօր ԱԺ-ում ընթացող հանրային քննարկման ժամանակ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Վիլեն Գաբրիելյանը Քննչական կոմիտեի նախագահ Արգիշտի Քյարամյանից հետաքրքրվեց՝ 44-օրյա պատերազմից հետո հարուցված քրեական վարույթն ի՞նչ փուլում է, և կա՞ հստակ սահմանված ժամանակ, թե այն երբ պետք է հասնի ավարտին։
Եթե ամիսներ առաջ կարող էինք արձանագրել, որ Ադրբեջանի նախագահը երկրի զինված ուժերում բարձր պաշտոններ է վստահում 2020 թվականի պատերազմով անցածներին և թուրքական բանակի չափորոշիչներին տիրապետողներին, ապա այսօր կարող ենք ասել նաև հակառակը՝ ադրբեջանական զինված ուժերից հեռացվում են 44-օրյա պատերազմի ժամանակ և, առհասարակ բանակում ներդրում ունեցած զինվորականները:
Նախօրեին Մոսկվայում անցկացվող ԱՊՀ արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի նիստի շրջանակներում Հայաստանը չի միացել «Եվրասիայում անվտանգության ապահովման սկզբունքների» և «միջազգային հարաբերություններում միակողմանի միջոցների անթույլատրելիության» վերաբերյալ հայտարարություններին:
Մոտ երկու շաբաթ առաջ, ավելի ստույգ՝ սեպտեմբերի 20-ին, Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերությունն ու «Բրիթիշ Պետրոլիումը» հայտարարեցին Կասպիցում նավթագազային համատեղ հետախուզություն իրականացնելու և արդյունահանման ծրագրեր մշակելու նոր պայմանավորվածության մասին:
2020 թվականին Հադրութի Թաղասեռ գյուղից բռնի տեղահանված 55-ամյա Շուշան Սիմոնյանը 1990–ականներից սկսած մեծ գին է վճարել Արցախը հայկական պահելու համար, սկզբում ամուսինն է պատերազմում ձեռք բերել հաշմանդամություն, հետո 2016 թվականի ապրիլյան պատերազմում ավագ որդին է զոհվել, իսկ 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից հետո մահացել է միջնեկ որդին։ Տիկին Շուշանը միայն Արցախի կորստից հետո է զգացել այն մեծ վիշտը, որ որդիներն են տվել՝ նրանք զոհվել էին, որպեսզի Արցախը հայկական մնար։
Փաշինյան-Էրդողան նյույորքյան հանդիպումից հետո Anadolu գործակալությունը փոխանցել էր Թուրքիայի նախագահի խոսքը, թե Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության գործընթացի շուրջ Նիկոլ Փաշինյանի մոտեցումները բացասական չեն թվում:
Մեր տարածաշրջանում ընթացող պրոցեսների ռիսկայնությունը կտրուկ բարձրացել է: Եվ խնդիրն այն է, որ պատերազմական գործողություններ կարող են տեղի ունենալ ոչ միայն մեր սահմանների անմիջական հարևանությամբ, այլև մեր սահմաններից ներս, նայած, թե իրադարձությունները, տվյալ դեպքում՝ Իրան-Իսրայել հավանական բախման ընթացքում ինչպես կզարգանան:
2020թ. 44-օրյա պատերազմի 4-րդ տարելիցի օրը՝ սեպտեմբերի 27-ին, Նիկոլ Փաշինյանի «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության անդամ, ԵԿՄ վարչության նախագահ Սասուն Միքայելյանն Աջափնյակ վարչական շրջանում մասնակցել է մատուռի բացման, օծման արարողությանը և հայտարարել.
