Հունվարի 12-ին առավոտյան լրատվամիջոցներով տեղեկություն էր տարածվել, որ Կոտայքում գործող ռեստորաններից մեկում կրակոցներ են հնչել: Նշվում էր, որ խնջույքի մասնակիցների թվում է եղել Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի նախկին պետի նախկին տեղակալ Տիրան Խաչատրյանը, ով գինովցած կրակոց է արձակել, որի հետևանքով վիրավորվել է հարևան սեղանի շուրջ նստած քաղաքացին, ով առնչություն չի ունեցել վիճաբանության ու դրա մասնակիցների հետ:
168.am-ի խիստ հավաստի տեղեկություններով՝ ամիսներ առաջ Նիկոլ Փաշինյանի կինը՝ Աննա Հակոբյանը, հանդիպման է հրավիրել 2020թ. 44-օրյա պատերազմից հետո անհետ կորած զինծառայողների ծնողներին. հանդիպման նպատակը եղել է «խաղաղության պայմանագիրը» գովերգելու հարցում նոր համախոհների հավաքագրումը:
Ադրբեջանի ղեկավարությունը մեկ անգամ չէ, որ ասել է՝ Հայաստանի հետ նոր պատերազմ չեն ուզում, բայց սեփական զինված ուժերի զարգացումն ու հզորացումը շարունակելու է իրենց համար առաջնահերթություն լինել:
Հաշվի առնելով քաղաքական տեսանկյունից իշխանության մոտեցումները՝ 44-օրյա պատերազմի հետ կապված, ոչ կարելի է բացառել, ոչ էլ հաստատել իրադարձությունների նոր ընթացքը, առավելևս՝ դրանում նոր գործոնների ներգրավումը, քանի որ դա քաղաքական որոշակի իրավիճակից է կախված: Բայց եթե խոսում ենք հանրության համար կարևոր կամ իրական պատճառների, հանգամանքների բացահայտումից, ապա այս իշխանության օրոք, բնականաբար, բոլոր հարցերի պատասխանները չենք ստանալու: Այսինքն, դրանց մի մասը քողարկվելու է, մի մասն էլ պատասխանատվության մասով լղոզվելու է:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ, տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանն է.
2023 թվականին Արցախի ՊԲ և ՀՀ զինված ուժերի, պաշտպանական գերատեսչության նախկին ղեկավարությունը և՛ 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի տրամաբանության մեջ, և՛ դրանից դուրս ուշագրավ հայտարարություններ արեց, այդ թվում՝ խախտելով տևական լռությունը:
ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար, գեներալ-մայոր, «Համահայկական ճակատ» շարժման առաջնորդ Արշակ Կարապետյանը Ռուսաստանից հեռավար տարբերակով ներկայացրել է քաղաքական իր պայքարի նպատակները, այնուհետև պատասխանել լրագրողների հարցերին:
Այն, որ Փաշինյանի՝ իշխանության ղեկին մնալու դեպքում, մի օր նույն բառերը լսելու ենք Հայաստանի Հանրապետության դեպքում, ինչ Արցախի վերաբերյալ Փաշինյանն ասել է դեկտեմբերի 9-ին Իջևանում, ոչ մի կասկած:
«Հրապարակ» օրաթերթը գրել էր, որ ԱՀ անվտանգության խորհրդի նախկին քարտուղար Սամվել Բաբայանը 44-օրյա պատերազմի և 2020թ. նոյեմբերի 9-ին ստորագրված եռակողմ հայտարարության առնչությամբ ԱՀ դատախազությունում հարուցված քրեական վարույթի շրջանակում հարցաքննվել է: Լրատվամիջոցն այդ հարցաքննությունից արդեն որոշ դրվագներ ներկայացրել է:
Հայաստանն էլ մի ժամանակ ձիգ էր, ուժեղ, տարածաշրջանում ամենամարտունակ բանակի համբավ ունեցող, որը թշնամուն լավ կամ վատ կարողանում էր խաղաղություն պարտադրել և պահել հայկական երկու պետություն, իսկ հիմա…
«Դեռևս 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մենք ունենք 20 հազար արցախահայեր, որոնք Հայաստանից հետ չեն գնացել Արցախ։ Մինչև այսօր նրանց մեծ մասը չունի բնակարան։ Հետևաբար՝ այս օրինակն ունենալով՝ առաջարկեցի հետևյալը՝ եթե ամեն տարի ՀՀ-ն Արցախ է ուղարկել կոնկրետ դրամական միջոցներ, պետք է համարենք, որ մենք շարունակում ենք օգնել արցախահայությանն այդ միջոցներով, սակայն այդ միջոցները տրամադրվեն արցախահայության բնակարանային հարցերը լուծելու համար։
Որպեսզի Հայաստանը համահունչ շարժվի ստեղծված ռազմաքաղաքական և աշխարհաքաղաքական իրողություններին, պետք է կարողանա ճկուն և արդյունավետ քաղաքականություն իրականացնել: Կարողանո՞ւմ է արդյոք իրականացնել, կարծում եմ, դրա պատասխանն արտահայտվում է Արցախի վերջնական կորստով, ՀՀ սուվեներեն տարածքում ադրբեջանական կողմի գտնվելով:
«Գնացել եմ իմ վարորդական իրավունքը փոխելու, ինձ ասում են՝ Հադրութում ես հաշվառված, պետք է հանվի։ Հարցնում եմ, ինչո՞ւ պետք է հանվի, ձեր տված վկայականն է, Արցախում վարորդական իրավունք չեն տվել, իմ վարորդական իրավունքի վրա գրված է՝ ՀՀ ոստիկանություն։ Տեսեք՝ ինձ ինչ է ասում աշխատակիցը, ով փոխգնդապետ էր, ասում է՝ վաղն էլ կարող է մի ադրբեջանցի գա ու ինձանից վարորդական իրավունք պահանջի, ես չդիմացա ու պատասխանեցի՝ դե ուրեմն՝ Կառավարությունում նստած բոլոր պաշտոնյաները Ադրբեջանի քաղաքացիներ են»,- ասաց Լևոն Հայրյանը։
Թե ի՞նչ փոխանցված լիազորությունների մասին էր խոսում Բաբայանը, այդպես էլ գաղտնի է: Բայց ավելի ուշ Սամվել Բաբայանը սրբագրել էր իր իսկ ասածը՝ հայտարարելով, որ ինքը, ԱԽ քարտուղարի լիազորությունների շրջանակում, պատերազմի օրերին մասնագիտական խորհրդատվություն է տրամադրել ԱՀ նախագահին, օրինակ, «всего лишь քարտեզի վրա ցույց է տվել, որ էդ տարածքը կարելի է ազատագրել»:
Այս տարվա մարտի 14-ին հրավիրված ասուլիսի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, թե պատերազմում պարտվել ենք նաև, որովհետև բանակում 5-րդ շարասյուն է եղել:
Հիմա արդեն պարզ է, որ 44-օրյա պատերազմն Արցախի ամբողջական հանձնման առաջին արարն էր ընդամենը։ Դրան հաջորդած երեք տարում Փաշինյանն ամեն ինչ արեց մնացած հայապատկան հատվածն էլ թշնամուն հանձնելու համար, սակայն նույնիսկ դրանից հետո չի արժանանում Ալիևի հետ հանդիպման և նոր կապիտուլյացիոն պայմանագրի ստորագրման։
Ես հասկանում եմ բառի ու բառերիս արժեքը, և հստակ էի նշել, որ ֆինանսների նախարարության առաջին 9 ամսվա հաշվետվության հիման վրա է կատարողականը 55 տոկոս։ Անցնող ամսվա ընթացքում աննշան է եղել փոփոխությունը։ Ելույթումս կապիտալ ծախսերի թերության առումով նշել էի մի քանի ոլորտ, մասնավորապես՝ այս տարի պաշտպանության նախարարությունը մեծ քարոզչությամբ ու հասարակությանը մոլորեցնելով ազդարարել էր, որ ՀՀ Զինված ուժերը 2024 թվականին ունենալու են նոր հանդերձանք։ Աշխարհն էլ փուլ գա, մինչև տարվա վերջ այդ ծրագիրը չեն կարող իրականացնել, հետևաբար՝ էլի կատարողականը մնալու է թերի։
ՀՀ ԱԺ Պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանն ԱԺ-ում լրագրողների հետ ճեպազրույցում ասել էր, որ Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանին պաշտոնական գրություն է փոխանցվել, որպեսզի նա ներկայանա 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողով:
Մի քանի օր առաջ 44-օրյա պատերազմը դադարեցնելու 3-րդ տարին էր՝ կապիտուլյացիոն եռակողմ հայտարարությամբ, թեպետ այն զուտ զինադադարի համար էր: Եվ այս համատեքստում որոշ գործիչներ նորից հիշեցին, որ 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին՝ 44-օրյա պատերազմի առաջին օրը, այդ ժամանակ ՀՀ պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանը Հայաստանում չի եղել, և, որ օտար երկրում մասնակցել է բանակին զենքի մատակարար Դավիթ Գալստյանի (Պատրոն Դավիթ) ծննդյան տարեդարձի արարողությանը:
Օրեր առաջ 44-օրյա պատերազմը դադարեցնելու 3-րդ տարին էր՝ կապիտուլյացիոն եռակողմ հայտարարությամբ, թեպետ այն զուտ զինադադարի համար էր: Դեռևս շարունակում ենք կրել 2020թ. նոյեմբերի 9-ի կամ 10-ի եռակողմ հայտարարության հետևանքները, Ադրբեջանը շարունակում է Հայաստանին պահանջներ ներկայացնել և մեղադրել տարբեր պայմանավորվածությունների չկատարման համար, այդ թվում՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» հետ կապված՝ հղում անելով հենց այս հայտարարությանը:
Այս համապատկերում ամենևին պատահական չի թվում, որ վերջին շրջանում Նիկոլ Փաշինյանը սկսել է հետևողականորեն թերագնահատել անվտանգության ապահովման հարցում զինված ուժերի դերը, ինչը տիրաժավորվում է իշխանական քարոզչության կողմից։ Այսինքն՝ քարոզչական հարթությունում իշխանությունը ստեղծել է փոքր բանակ ունենալու հանրային պահանջ և հիմա տեխնիկապես ցանկանում է իրագործել դա։ Հետաքրքիր է՝ ինչո՞ւ։
2018թ. սեպտեմբերին «Զինուժ Մեդիային» տված հարցազրույցում ՀՀ ՊՆ տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչության նախկին պետԳևորգ Ալթունյանը Նիկոլ Փաշինյանին հիշեցրել էր, որ, երբ նույն թվականի մայիսին ԱԺ-ում քննարկվում էր նրա՝ վարչապետի պաշտոնում թեկնածության հարցը, ընդդիմախոսներն ասել էին, որ Փաշինյանը բանակում չի ծառայել, ուստի պատկերացում չունի՝ ինչ էբանակը, և, մեծ հաշվով, խորությամբ չի տիրապետում անվտանգային խնդիրներին:
Այն ժամանակ ժողովուրդը գրողին ավելի շատ էր ուզում լսել, հավատում էր, բանաստեղծի մեջ տեսնում էր իրեն: Իսկ հիմա ինչ-որ բանից հոգնած է, դա վտանգավոր է: Անտարբերություն կա ամեն ինչի, անգամ ազգային արժեքների նկատմամբ: Աաում է հայ մեծանուն բանաստեղծ Հովհաննես Շիրազի կրտսեր որդին՝ նկարիչ Վանանդ Շիրազը, ում հետ զրուցել ենք հայրիկի, մշակույթի, մտավորականների լռության և այլ հարցերի մասին։
168.am-ը հոկտեմբերի 29-ին գրել էր, որ 2023 թվականի մայիսի 3-ին երկրորդ անգամ 6 ամսով երկարաձգվել էր 2020 թվականի պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի գործունեության ժամկետը, որի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը վստահեցրել էր, որ սա վերջին երկարաձգումն է լինելու։ Ըստ այդմ՝ հանձնաժողովի լիազորությունների ժամկետը նոյեմբերի 3-ին է լրանում:
Անդրանիկ Քոչարյանի ղեկավարած 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի լիազորությունների ժամկետը լրանում է: Սակայն մամուլում վերջերս տեղեկություններ էին շրջանառվել, որ ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը մտադիր է 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողով կանչել Սամվել Բաբայանին, որի հետ Անդրանիկ Քոչարյանը կապի մեջ է եղել անգամ, երբ ՊԲ նախկին հրամանատարն Արցախում էր:
Արդեն 3-րդ տարին է՝ Ավանի շախմատի դպրոցում անցկացվում է շախմատի հուշամրցաշար՝ նվիրված 44-օրյա պատերազմում նահատակված Հայկազ Մկրտչյանի հիշատակին։ Հայկազ Մկրտչյանն ուսանել է հենց Ավանի շախմատի մանկապատանեկան մարզադպրոցում և մինչև 2018 թվականը զբաղվել է շախմատով։
Ինչպես և սպասվում էր, անգամ թույլատրելի հարցի պատասխաններ հնարավոր չէ ստանալ ՀՀ գլխավոր դատախազությունից: Այն, որ տարբեր քրեական գործերով հանրային հետապնդումներ կան հարուցված Հ ԶՈՒ բարձրաստիճան և ավագ մի շարք սպաների նկատմամբ, նորություն չէ, դրան ծանոթ ենք Դատախազության և Քննչական կոմիտեի տարածած պաշտոնական հաղորդագրություններից, անգամ, ըստ դրանց, կարող ենք զբաղեցրած պաշտոն և անուն-ազգանուն ասել, կամ՝ քրեական գործերը 44-օրյայի պատերազմի շրջանակո՞ւմ են, թե՞ ՀՀ տարածք ադրբեջանական ներխուժումների, այս պահին կալանավորվա՞ծ են, թե՞ նրանց նկատմամբ խափանման այլ միջոց է կիրառվել: Այսինքն, այս պատասխանը ոչ այլ ինչ է, քան անբարեխիղճ աշխատանք, անհարգալից վերաբերմունք սեփական գերատեսչության և լրատվամիջոցի նկատմամբ:
Հոկտեմբերի 4-ին ՀՀ Պաշտպանության նախկին նախարար Արշակ Կարապետյանը հայտարարել էր քաղաքական պայքար սկսելու մասին՝ նշելով, որ դրան մղել է Նիկոլ Փաշինյանի կողմից Հայաստանի շահերի դավաճանությունը և Հայաստանի գոյատևմանը սպառնացող վտանգը:
2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ռազմական դրվագներով քանի՞ բարձրաստիճան զինվորականի նկատմամբ կա հարուցված գործ, ովքե՞ր են նրանք: Այս հարցի պատասխանը փորձեցինք ստանալ ՀՀ քննչական կոմիտեից:
