Շուշիի տեխնոլոգիական համալսարանի դոցենտ, «Կաճառ» գիտական կենտրոնի ղեկավար, պատմաբան Մհեր Հարությունյանի խոսքով՝ հակամարտության պարտմության ամբողջ ընթացքում Ադրբեջանը բանակցությունները որպես միջոց է օգտագործել հետագա մարտական գործողություններին նախապատրաստվելու համար։
«Նորից ընկել են ամերիկաների ու եվրոպաների հետևից, բա երեք տարի է՝ կոտորում ու կոտորում են, բա ինչպե՞ս եղավ, որ սեպտեմբերի 13-ից հետո հայտնվեցին, մեկը չկա հարցնի՝ ինչպե՞ս եղավ։ Լավ, այս երկրում մի ուղեղ ունեցող մարդ չկա՞։
Մինչ Հայաստանի իշխանությունները հայտարարում են, որ Բաքուն ու Ստեփանակերտը պետք է միմյանց հետ ուղիղ բանակցեն, իսկ դրա համար փորձում են ներդնել միջազգային մեխանիզմներ, Ադրբեջանի ղեկավարությունն ի պատասխան՝ հայտարարում է՝ նման բան չի կարող լինել։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարի հերթական թողարկման ընթացքում արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Շավարշ Քոչարյանին հարցրեցինք՝ ինչպիսի՞ն էր ՀՀ իշխանությունների դիրքորոշումը Ալմա Աթայի հռչակագրի վերաբերյալ:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ Արտաքին գործերի նախկին փոխնախարար Շավարշ Քոչարյանն է:
Ի տարբերություն մեծահասակների՝ փոքրերը հիմնականում լռում են, ու հենց այդ լռությունն է ավելի հետաքրքիր արտացոլում լուսանկարչությունը։ Կարող է առօրյայում իրենք շատ ժամանակ ուրախ են, խաղեր են խաղում, բայց հենց պատերազմական թեման բարձրաձայնվում է՝ իրենց խաղից դուրս են գալիս ու լռում են։ Այդ լռությունից ես ապրումն եմ վերցնում։ Օրինակ, այդ երեխան, որ տիկնիկի փոխարեն՝ հրացան էր վերցրել՝ կյանքն էր նրան ստիպել, որ այդպես անի։
Հոկտեմբերի 16-ը Պարենի միջազգային օրն է. մասնագետներն արձանագրում են՝ պարենային անվտանգության առկա խնդիրներն առավել են սրվել համաշխարհային մարտահրավերների պայմաններում:
Տիկին Թամարը 168.am-ի հետ զրույցում պատմեց, որ ամուսինը Աղավնոյի դպրոցում օպերատոր է աշխատել և ամսական 84.000 դրամ աշխատավարձ է ստացել, ասաց, որ ԱՀ իշխանությունները խոստացել են մինչև տարեվերջ պահպանել աշխատավարձը, բայց․
Հասարակական-քաղաքական գործիչ Ավետիք Չալաբյանը վստահեցնում է՝ Հայաստանի համար ռազմականացումը խիստ անհրաժեշտ է և անխուսափելի, քանզի շրջապատված ենք թշնամական օղակով, ուստի, եթե նախկինում կարող էինք մտածել, որ այդ օղակից մեզ կարող է պաշտպանել նաև մեր դաշնակից Ռուսաստանը, ապա հիմա այդպես մտածելու իրավունք պարզապես չունենք, որովհետև մեր դաշնակիցն ինքն է ներքաշված հյուծիչ պատերազմի մեջ, որում ներդրել է […]
168.am-ի հարցին՝ արդյո՞ք հանրության հաշտեցման ապաքաղաքական օրակարգով, քաղաքական գործիքակազմի բացակայությամբ հնարավոր կլինի հասնել իշխանափոխության, նա պատասխանեց. «Իշխանափոխությունը նպատակ չէ` միջոց է, որով պետք է հնարավոր լինի լուծել շատ ավելի կարևոր խնդիր:
«Այս երկխոսությունը ցույց է տալիս այն ողորմելի վիճակը, որի մեջ է Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը։ Լավրովն Արարատ Միրզոյանին ասաց՝ ձեր սեպարատ պայմանավորվածությունները, որոնց գնում եք Արևմուտքի միջնորդությամբ, Ալիևի և Էրդողանի հետ, գցել ՀԱՊԿ-ի կամ Ռուսաստանի գրպանը։ Լավրովն ասաց, որ դուք ձեր պարտականությունները չեք կատարում, հարայ-հրոցով դա ուզում եք բարդել Ռուսաստանի վրա։ Լավրովն ասաց նաև, որ Հայաստանը, որպես Հայաստանի սահմանների երաշխավոր պետություն, իր պարտականությունը չի կատարում»,- ասաց Շարմազանովը։
Արցախի Հանրապետության ԱԺ «Արդարություն» խմբակցության ղեկավար Դավիթ Գալստյանի մեկնաբանությամբ՝ ՀՀ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ, ՔՊ-ական պատգամավոր Էդուարդ Աղաջանյանն իր վերջին հայտարարությունն արցախահայության համար չի արել, նա այդ հայտարարությունը Հայստանում բնակվողների համար է արել՝ մանիպուլյացիայի նպատակով։ «Այդ հայտարարությունից օրեր առաջ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը հայտարարեց, թե գումար ունեն, բայց իրենց որևէ մեկը զենք չի վաճառում, […]
«Այդ հանդիպումներից հետո պետք է սպասենք արդյունք ոչ թե ՆԱՏՕ-ից, այլ Ռուսաստանից. Ռուսաստանը ցավոտ պատասխան է տալու, որովհետև գիտի՝ ԱՄՆ-ը մեր տարածաշրջանում ակտիվացել է բացառապես սեփական շահի համար, իսկ այդ երկրի շահը մեկն է՝ անել ամեն բան, որպեսզի Ռուսաստանը դուրս մղվի մեր տարածաշրջանից։ Նույնն է նաև հավաքական արևմուտքի նպատակը, ուստի նրանք մեզ կարող են աջակցել, եթե մենք դուրս գանք ՀԱՊԿ-ից ու տեղավորվենք արևմտյան ուղեծրում»,- ասաց Բաղդասարյանը։
«Էս պատերազմը նոր չի սկսվել։ Էս պատերազմը, առնվազն մի քանի հարյուր տարի է, վարում են մեր դեմ։ Նպատակը տարածք պոկելը չի, Վարանդան ու Բերձորը չեն, ոչ էլ՝ Շուշին ու Ստեփանակերտը։ Նպատակը մեր ազգի ու պետության խեղճ ու անճար բուտաֆորիայի վերածումն է, քաղաքական քարտեզից մեր վերացումը, հնարավորության դեպքում՝ իսպառ բնաջնջումը։
Այսօր Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանն աշխատանքային այցով ժամանել է Երևան՝ Նիկոլ Փաշինյանի հետ քննարկելու Արցախի և Հայաստանի շուրջ ստեղծված իրավիճակը։ Ավելի ուշ հայտնի դարձավ, որ Փաշինյանի գլխավորությամբ կայացել է Անվտանգության խորհրդի նիստ, որին չի մասնակցել Արայիկ Հարությունյանը, փոխարենը՝ մասնակցել է ԱԽ անդամ չհանդիսացող ՔՊ-ական պատգամավոր Հայկ Կոնջորյանը, իսկ քննարկման թեման եղել է Հայաստանի շուրջ ծառացած մարտահրավերը, որն ուղիղ կապված է Արցախի հետ։
«Այն տեքստը, որը հրապարակվել է, և դրան հաջորդած՝ Նիկոլ Փաշինյանի թվիթերյան գրառումը, իմ կարծիքով, վկայում է այն մասին, որ Ադրբեջանը շարունակում է հաջողությամբ առաջ տանել իր օրակարգը, իսկ ՀՀ ներկայիս վարչակազմը, ՀՀ անունից բանակցողները չեն կարողանում առաջ տանել հայ ժողովրդի շահերից բխող օրակարգ»,- 168.am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով Պրահայի քառակողմ հանդիպման արդյունքներին՝ նշեց Արցախի նախկին արտգործնախարար Կարեն Միրզոյանը:
168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում վերլուծաբան Արգիշտի Կիվիրյանը կոչ արեց Փաշինյանի, Ալիևի և Էրդողանի հանդիպումը դիտարկել Փաշինյանի՝ ավելի վաղ արած հայտարարության խմբագրված տարբերակի համատեքստում.
Քարտեզագիր Ռուբեն Գալչյանը՝ 168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում խոսելով Նիկոլ Փաշինյանի ընտանեկան ԶԼՄ-ում «հավաստի աղբյուր» ստորագրությամբ հայտնի հրապարակման մասին, ըստ որի՝ Ադրբեջանը Հայաստանից պահանջում է սահմանագծում և սահմանազատում անել 1919 և 1920 թվականների քարտեզներով, ասաց, որ մինչև 1918 թվականն Ադրբեջան անունով պետություն գոյություն չի ունեցել, իսկ երբ 1918 թվականին այդ պետությունը «ծնվեց», չունենալով ոչինչ, սկսեց պահանջել իր հարակից տարածքների մի մասի միացումն իրեն։
«Սիսիանի պանթեոնն անգթորեն ընդարձակվել է… այն մահվան մասին չէ, այլ` հավերժումի, այս պանթեոնը զոհվելու մասին չէ, այլ` հերոսացման, այս պանթեոնը պարտության մասին չէ, այլ` զենքը ձեռքին մինչև վերջ հանուն հայրենիքի նահատակության…: Այս պանթեոնը քաղաքակիրթ աշխարհի անբարոյականության մասին է ու աշխարհում բարոյականության պարտության մասին, նաև` աշխարհի խիղճը արթուն պահելու մասին: Այս պանթեոնը մեր անավարտ թռիչքի և թռիչքը ավարտին հասցնելու աներեր երազանքի մասին է…»:
ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 77-րդ նստաշրջանին հնչեցրած իր ելույթում, ի թիվս մեծ թվով խնդիրների, ՀՀ իշխող քաղաքական ուժի ղեկավարը փաստացի սակարկման դրեց ՀՀ ինքնիշխան տարածքը՝ առաջարկելով Ալիևին, ամբողջական ցանկով ներկայացնելու իր տարածքային պահանջները։
Հայաստանում և Սփյուռքում ապրող գրականության ներկայացուցիչները 168.am-ի հետ զրույցում անդրադարձան այն հարցին, թե ինչո՞ւ մենք չենք կարողանում միավորվել մեր առջև ծառացած խնդիրները լուծելու, դժվարությունները միասին հաղթահարելու համար, փոխարենը՝ բաժանվել ենք գաղափարական, երբեմն էլ՝ ոչ գաղափարական բևեռների։ Ի՞նչն է սխալ արվել այս 30 տարվա ընթացքում և ինչպե՞ս պետք է ուղղել սխալը։
«Եթե անգամ ռազմական գործողությունների ժամանակ Հայաստանն իր օդը չի պաշտպանում Ադրբեջան թռչող թուրքական ինքնաթիռներից, եթե Հայաստանն ինքն իրեն չի պաշտպանում, ինչո՞ւ պետք է ՌԴ-ն կամ ԱՄՆ-ը մեզ գան և պաշտպանեն»,- ասաց Տիգրան Թորոսյանը՝ ընդգծելով ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու կոչեր անողները պետք է դրա այլընտրանքը ցույց տան և ասեն, թե ՀԱՊԿ-ին մերժելով՝ ի՞նչ են առաջարկում և իրենց առաջարկն ինչպե՞ս է իրականություն դառնալու։
2020թ. նոյեմբերի 9-ից հետո Արցախում և դրա շուրջ ստեղծված իրավիճակը պարբերաբար ծնել է հրատապ պատասխաններ պահանջող՝ հանրային կյանքին առնչվող հարցեր, առաջ բերել նորանոր խնդիրներ: Դրանց հրատապ արձագանքելու անհրաժեշտությամբ պայմանավորված՝ երբեմն անհնարին է եղել հետևել այդ հարցերը կամ խնդիրները լուծելու դասական մեխանիզմներին և մեթոդներին:
«Դա նշանակում է՝ Արցախը հանձնել Ադրբեջանին, նաև հանձնել այն տարածքները, որոնք Խորհրդային Միության ժամանակ եղել են Խորհրդային Ադրբեջանի անկլավները և հետո ազատագրվել են: Խոսքը Տիգրանաշենի, Վերին Ոսկեպարի և Ազատամուտ, Կայան գյուղերին հարող տարածքների մասին է»,- 168.am-ի հետ զրույցում պարզաբանեց քաղաքագետ Էդգար Էլբակյանը:
«Ռուսաստանում շատերը կարող է տանջվեն, որ Ռուսաստանը զիջի դիրքերը Հայաստանում ու Ղարաբաղում, բայց դա շատ հավանական է»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Մոսկվայի Քաղաքական և ռազմական վերլուծությունների կենտրոնի փոխտնօրեն, ռազմական փորձագետ Ալեքսանդր Խրամչիխինը՝ անդրադառնալով Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմին Հայաստանի դեմ:
«Նման դեպքերում ուրիշներին մեղադրելով, թաքնվելով և ամենաարդարը ձևանալով՝ հաշտության չենք հասնի երբեք։ Հաշտություն ասելով, սակայն, պետք է հիշենք, որ դա չի ենթադրում, որ պետք է ոչ ասել արդարադատությանը. հաշտությունն առաջին հերթին արդարադատություն է ենթադրում. սա չափազանց մեծ կարևորություն ունեցող հանգամանք է»,- ասաց Բագրատ Սրբազանը՝ ընդգծելով՝ աղետի մեջ հայտնված մեր երկրում ցավալիորեն որևէ համակարգ ըստ նպատակի չի գործում և, առհասարակ, մեր երկիրը նպատակ չունի՝ ապրում ենք անորոշության մեջ։
«Պատիվ ունեմ» խմբակցությունն ակտիվորեն ներգրավված է եղել և կլինի խորհրդարանական դիվանագիտության, խորհդարանի այս կամ այն վերահսկողական ֆունկցիաների իրականացման, մեր քաղաքացիների շահերի պաշտպանության մեջ»,- հավելեց պատգամավորը:
«Պետք է կարողանանք ներկայացնել, թե ինչպիսի Հայաստան ենք մենք պատկերացնում: Սա է ճանապարհը, որ հաջորդ հանրային փողոցային պայքարում ունենանք հարյուր-հազարավոր աջակիցներ: Պետք է նաև ստեղծվի քննիչ հանձնաժողով՝ բոլոր ուժերի հավասարակշիռ ներկայացմամբ: Հասարակության մեծ մասը չգիտի, որ այսպիսի նախաձեռնություն կա»,- շեշտեց ԱԺ ընդդիմադիր պատգամավորը:
«Թշնամիներին պետք է իշխանությունից հեռացնել: Ցանկացած միջոցով, որովհետև իրենք որևէ միջոց չեն խնայում՝ հայ ժողովրդին վնաս տալու համար: Արցախյան 44-օրյա պատերազմը ձեզ փաստ, որ Նիկոլը խնդիր էր դրել հանձնել Արցախը, և դա շատ գեղեցիկ արեց»,- «Հայաստանի իրական օրակարգը» հանրային քննարկման ժամանակ ասաց Ազգային անվտանգություն» կուսակցության նախագահ Գառնիկ Իսագուլյանը:
«Հայաստանի Հանրապետությունը ստեղծվել է «Պայքար, պայքար մինչև վերջ» և «Միացում» կարգախոսների ներքո: Նշանակում է՝ պայքար այնքան, մինչև Արցախը կմնա հայկական և ի վերջո կմիավորվի մայր Հայրենիքին»,- «Հայաստանի իրական օրակարգը» հանրային քննարկման ժամանակ ասաց «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Անդրանիկ Թևանյանը:
