Պատերազմի ավարտից հետո հայ հասարակության տարբեր շերտերի մոտ հոգեբանական պատկերը տարբեր է, սակայն կան ընդհանուր հարցեր, որոնք բնորոշ են բոլոր շերտերին, և այդ ընդհանուր հարցերից մեկն այն է, որ մենք տասնամյակներով սովոր էինք հաղթելու, բայց այս պատերազմից հետո պարտվեցինք. դրա տված զգացողությունը բոլորի մոտ ընդհանրական է։ 168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում, անդրադառնալով հետպատերազմյան Հայաստանում տիրող հոգեբանական վիճակին, ասաց հոգեբան, պրոֆեսոր Ռուբեն Աղուզումցյանը։
«Եթե այդպիսի փաստաթուղթ չլիներ, մենք հաստատ չէինք իջնի: Մինչև վերջին վայրկյանը, մինչև վերջին շունչը պատրաստ էինք ու պատրաստ ենք կռվել: Դաժան էր իջնելը: Մարդ ո՞նց կարող է իր տունը թողնել՝ իջնել: Մենք մեր խրամատներին, մեր բլինդաժներին, մեր թաքստոցներին նայել ենք այնպես, ոնց որ նայենք մեր տանը: Իրականում շատ լավ խրամատներ ենք ունեցել, շատ ուժեղ թաքստոցներ ենք ունեցել»:
«Այս պատերազմ մենք մտանք պարտվելու, ոչ թե հաղթելու համար, ցավալին դա էր: Ես շարքային զինվոր եմ, գեներալ չեմ, մասնագետ չեմ, բայց, իմ կարծիքով, եթե ամեն ինչ ճիշտ կազմակերպված լիներ, եթե չլիներ դավադրություն, եթե նորմալ ազգային ղեկավարություն ունենայինք, նույնիսկ մեր եղած զենքերով կկարողանայինք մի քանի ամիս էլ շարունակել դիմադրությունը, մինչև այդ ահաբեկչական պետությունը ներսից սնանկանար և կործանվեր»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
«Այն, ինչ տեղի ունեցավ նոյեմբերի 10-ից հետո, հարված էր գոտատեղից ներքև դիրքում կանգնած այն զինվորի համար, որը չգիտի, թե ինչ պարտիա է խաղարկվում, և պահում է պետական սահմանը»,- ասաց Սարկիսովը՝ նշելով, որ ստորագրված հայտարարությամբ, որն իրավական ուժ չունի, հանձնվեց ոչ միայն՝ Արցախի մեծ մասը, այլ նաև հիմա՝ Հայաստանից տարածքներ։
«Բավականին մանիպուլյատիվ քննարկում է գնում, դիտավորյալ կամ անզգուշությամբ: Իրականում սահմանների ու տարածքների հարցը պետք է իրարից տարանջատել: Վերցրեք միջազգային իրավունքի ցանկացած դասագիրք ու կտեսնեք, որ այնտեղ սահմանների ու տարածքների կարգավիճակի հարցերն առանձին հարցեր են ու կարգավորվում են միջազգային օրենքներով»,- 168.am-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում, անդրադառնալով ներկայումս Սյունիքում տեղի ունեցող սահմանազատման խնդիրներին, ասաց «Կոնցեռն-Դիալոգ» փաստաբանական գրասենյակի փաստաբան, միջազգային և հանրային իրավունքի մասնագետ Արամ Օրբելյանը:
Արցախյան վերջին պատերազմին մասնակցած ռեժիսորը բոլոր կետերի համադրությամբ գալիս է այն եզրակացության, որ գործող իշխանություններն ուզում էին պատերազմում պարտվել. «Երբ պատերազմի մեջ ես ու չես համախմբում քո ամբողջ պոտենցիալը, եթե քո գեներալիտետին չես թողնում մասնակցել օպերացիաներին, երբ դաշնակիցներիդ հետ հարաբերությունները խզում ես, երբ երրորդ օրը քո ԳՇ պետն ասում է՝ հաղթելու հնարավորություն չունենք… առհասարակ, ամբողջ այս 2.5 տարվա պատմությունից պարզ երևում էր, որ այս իշխանությունը գնում է պարտության: Իհարկե, այն ժամանակ մտածում էի, որ տգետ են, իսկ հիմա հասկանում եմ, որ և՛ տգետ են, և՛ տանում էին պարտության, այսինքն՝ դավաճան են»:
«Ես չգիտեմ, թե ընդդիմությունն էլ ի՞նչ լեզվով բացատրի, որ մարդիկ հասկանան, որ իրենց հայրենիքն ամեն օր պակասում է։ Եթե կան մարդիկ, որոնք այնքան տգետ են, որ մտածում են, թե Արցախի խնդիրն ավարտվեց, էլ խնդիր չունենք անվտանգության, սխալվում են, որովհետև մենք խնդիր չունեինք, երբ մեր սահմանն անցնում էր Հորադիզով, իսկ հիմա իսկապես ունենք անվտանգության խնդիր, հետևաբար՝ պետք չէ թույլ տալ, որ Փաշինյանը փափուկ բարձ դնի մարդկանց գլխի տակ»,- ասաց մեր զրուցակիցը։
Նրա խոսքով՝ հայ ազգը ստրկացել է, դարձել է ժողովուրդ. «Ընդ որում՝ դա ավելի վաղ է սկսվել: Նախկինների կողմից դա ամենամեծ աղետն էր, որ արեցին այս երկրի հետ. փողով առնում էին մարդկանց: Նրանք կարողանում են առնել անտաղանդ, անբան մարդկանց, որովհետև եթե մարդը տաղանդավոր է, չի համաձայնում: Մնում են անճար, անբան, անտաղանդները: Այդ մարդկանց քաղաքականության մեջ օգտագործում են: Բան չի փոխվել: Իմիջիայլոց, ով այդ վիժվածքի հետ Եռաբլուր էր գնում, հենց այդ մասսան է 5000 դրամ վերցնողը: Վաղը կգա ուրիշ իշխանություն, կապ չունի՝ ով, օրինակ՝ Էրդողանը, կտա լիրայով, էլի կվերցնեն»:
Արցախի 70 տոկոսը և ավելին Ադրբեջանին հանձնելու՝ կապիտուլյացիայի ակտի ստրագրումից հետո, շարունակվում է Ադրբեջանին տարածքներ հանձնելու գործընթացը՝ արդեն Հայաստանից, իսկ հայկական դիրքերի հանձնումը, մասնավորապես Սյունիքի մարզից 13 գյուղի ռազմական նշանակություն ունեցող դիրքերի հանձնումն Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը համարում է սահմանազատման ցավոտ գործընթաց, որը, ըստ նրա, բխում է Հայաստանի անվտանգության շահերից։ Սյունիքում մեզ համար կարևորագույն […]
«Դիմելով այդ մարդկանց, ուզում եմ ասել՝ այ ձեր հոգուն մատաղ, ձեր նշած կոշտացող քայլերի մասին հայտարարությունը, իհարկե, բռնության կոչ չէ, որովհետև ես էլ ձեզ նման բռնության կողմնակից չեմ: Դրանք չեն կարող բռնության կոչ դիտվել, որովհետև շարժման ոչ միայն ակտիվ մասսան, առավել ևս՝ ղեկավար մասը, բոլորն էլ պարկեշտ, կրթված և օրինապահ քաղաքացիներ են: Նաև ուզում եմ հատուկ շեշտել, որ որոշակի կոշտ և անզիջում քայլերի մասին հայտարարողը ռեալ գիտակցի ու պատկերացնի, որ իր այդ խոսքերը անգամ ձեր բոլորի կողմից «սիրված» Սասուն Խաչատրյանը չի կարող իրավական գնահատական տալ և տեղավորել բռնության կոչերի շրջանակի մեջ: Չի՛ կարող, որովհետև դրանք այդպիսին չեն»:
«Ես չունեմ կիսելու գործողություններ այդ քաղաքական ուժերից շատերի հետ, որովհետև անցել եմ ճամապարհ, կիսել եմ 2015 թիվ, երբ այդ նույն պահանջով մնացել եմ միայնակ, ես չունեմ անցնելու ճանապարհ այն մարդկանց հետ, որոնց հետ այն արդեն անցել եմ։ Մյուս կողմից՝ մենք չունենք միասնական թեկնածու. Վազգեն Մանուկյանի թեկնածությունը մեզ հետ չի՛ քննարկվել. մենք չունենք որևէ առնչություն»։
Եթե դա այլ պետության տարածք է, ստացվում է, որ իր այդ հայտարարությամբ Նիկոլ Փաշինյանն իսկապես պատերազմ է հրահրել, և ստացվում է, որ Իլհամ Ալիևը ճիշտ է, երբ մեղադրում է, որ Փաշինյանն է հրահրել այդ պատերազմը: Իսկ քանի որ պատերազմ հրահրելը միջազգային լրջագույն հանցագործություն է, ապա ստացվում է, որ ըստ Նիկոլ Փաշինյանի կողմնակիցների տրամաբանության՝ Նիկոլ Փաշինյանը պետք է դատվի Հաագայի դատարանում, եթե դա այլ պետության տարածք է, ինչպես իրենք են պնդում:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանն է։
«Տարածաշրջանային ավելի լայնամասշտաբ գործողությունների պետք է սպասենք՝ հիշելով, որ մեծերի պատերազմում Հայաստանի լինել-չլինելու հարցն այդ մեծերի համար կարող է չունենալ ինչ-որ արժեք»,- ասաց Մելքոնյանը՝ նշելով, որ Հայաստանի նկատմամբ թուրք-ադրբեջանական սպառնալիքը երկու ուղղությամբ է՝ ռազմական՝ Արցախում, և խաղաղասիրական՝ ինչ-որ վեցակողմյան հարթակներ ձևավորելու առաջարկների տեսքով։
Թուրքագետը զուգահեռներ է անցկացնում 1915թ․ Հայոց ցեղասպանությանը նախորդող իրադարձությունների և այս օրերի միջև, ձեռագիրը նույնն է։ Հայաստանում «թավշյա» հեղափոխությունից հետո 2.5 տարվա ընթացքում հասարակությանը բթացնելու համար հետևողական և հատուկ նպատակներով ծրագրված գաղափարական դիվերսիա էր կազմակերպվում աշխարհաքաղաքական տարբեր կենտրոնների և ՀՀ իշխանությունների կողմից՝ եկեղեցու, մշակույթի, կրթական համակարգի, անվտանգային համակարգերի, բանակի դեմ։
«Ադրբեջանի ղեկավարը հայտարարել էր, որ Զանգելանի և Կուբաթլուի շրջաններն ազատագրված են և ըստ դրա՝ ստացվում էր, որ Սյունիքից հանձնվող տարածքները Զանգելանի և Կուբաթլուի շրջաններ չեն: Եթե Ալիևը համարեր, որ այդտեղից դե յուրե տարածքներ են մնացել, դա համաձայնագրի տեքստում կլիներ, ինչպես այնտեղ ներառվել են Քարվաճառի և Աղդամի շրջանները: Այս պարագայում, Նիկոլ Փաշինյանը՝ շտապողականություն ցուցաբերելով, ասում է՝ գիտե՞ք ինչ կա, սա մերը չէ, սա Ադրբեջանինն է»:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Սյունիքի նախկին մարզպետ, «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ խորհրդի անդամ Վահե Հակոբյանն է։
«Թե բացի այդ տխրահռչակ կապիտուլյացիոն փաստաթղթից, էլ ի՞նչ ներքին պայմանավորվածություններ կան, պետք է հասկանալ, իսկ հասկանալու համար միակ փաստացի վիճակը, որ մենք կարող ենք գնահատել, այն է, որ ՀՀ իշխանություններն ամբողջովին ձեռքերը վեր են բարձրացրել, քաշվել են մի կողմ և դաշտը միայն թողել են ադրբեջանցիների առաջ: Իսկ ախորժակը ուտելուց է բացվում: Այս օրհասական իրավիճակից դուրս գալու միակ ելքը իշխանափոխությունն է, քանի դա տեղի չի ունեցել, որևէ պետական մարմին չի գործում և, ընդհակառակը՝ ծառայում է թշնամուն»:
«Եթե դու հակառուսական կեցվածք ես ընդունում, ապա դու դառնում ես Թուրքիայի պոլիգոնը, ուստի ստացվում է, որ իրականացվում է թուրքական պրոյեկտ, որի գինը եղավ Արցախը, իսկ հիմա շարունակվում է և կլինի Հայաստանը, որովհետև բազմիցս ասվել է, որ բրիտանական նավերը չեն կարող բարձրանալ մեր լեռները, հիշենք Կիլիկիայից ֆրանսիական զորքերի դուրսբերումը. ոչինչ չի փոխվել։ Վարչապետը այսպես գուցե շանտաժ է անում, որ Ռուսաստանն իրեն պաշտպանի, բայց ավելի հավանական է, որ սա քաղաքականություն է, որի արդյունքում Հայաստանը դառնալու է Թուրքիայի պոլիգոն»,- ասաց Ավետիք Իշխանյանը։
Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև ստորագրվեց հուշագիր, որով նախատեսվում է կառուցել Իգդիր-Նախիջևան գազատար. այն դառնալու է ավելի մեծ գազատարի հիմքը, որը Թուրքիան և Ադրբեջանը նախատեսում են կառուցել Մեղրիի միջանցքով։ Արդեն մտահոգություններ կան, որ այդ դեպքում գազատարի «անվտանգությունն» ապահովելու նպատակով թե՛ Թուրքիան, թե՛ Ադրբեջանն ունենալու են լեգիտիմ հիմք գազատարի տարածքն իրենց անմիջական վերահսկողության տակ վերցնելու։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) Գործադիր մարմնի անդամ, տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Վահրամ Բաղդասարյանն է։
«Առաջին օրվանից այս նոր քայլողների մեջ եմ, որոնց շարքերում տեսնում եմ Սերժ Սրապիոնյանին, Շուշան Պետրոսյանին, Սմբատ Լպուտյանին, պրոֆեսոր Աստվածատուրյանին. նրանք մարդիկ են, որոնք աթոռի համար չեն քայլում, ու այդպիսի մարդիկ շատ են։ Այս քայլարշավի ժամանակ ես արձանագրել եմ մոտ 10 հազար քայլող, ու եթե Փաշինյանը համարում է, որ 10 հազար էլիտար քայլող ունենք, ապա դա ինձ համար շատ ոգևորիչ է, ինձ համար ավելի լավ է էլիտան ելնի և քայլի, քան Բուլգակովի Շարիկովը»,- ասաց Հակոբյանը։
«Շուշիի շրջանի Բերդաձորի գյուղերում որոշակի քանակով մարդկանց զենքերը հավաքել են, կան տեսանյութեր, որտեղ բնակիչներն ասում են՝ գոնե զենքը թողեք, որ կարողանանք ինքնապաշտպանվել, որովհետև մի քանի մետրի վրա սահման են հաստատում: Ասում են՝ երաշխիք չունեն, որ ոչխարներին գողանալուց հետո իրենց ու իրենց ընտանիքի անդամներին չեն գողանալու: Սա նորմալ չէ, երբ տեղացիները կամավորական շարժումով փորձում են պաշտպանել սահմանի ինչ-որ հատված, որովհետև սա կարող է նոր խնդիրների առաջ կանգնեցնել: Այստեղ պետք է պետությունը գործի»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց ռազմական փորձագետ Արթուր Եղիազարյանը:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ նախկին գլխավոր դատախազ, ՄԻԵԴ-ում ՀՀ նախկին ներկայացուցիչ, ՀՀ ԱԺ Պետական-իրավական և մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախկին նախագահ Գևորգ Կոստանյանն է։
Երեկ երեկոյան ադրբեջանական ԶԼՄ-ները տարածեցին տեսանյութեր և լուրեր այն մասին, որ գերի են վերցրել 100-ից ավելի հայ զինվորի։ Այս տեղեկության տարածումից անգամ ժամեր անց Հայաստանի և Արցախի պատկան կառույցները պահպանում էին լռություն, միայն այսօր առավոտյան Արցախի Պաշտպանության բանակի մամուլի ծառայությունը տարածեց հաղորդագրություն առ այն, որ անհայտ պայմաններում կորել է կապը Հադրութի Հին Թաղեր և Խծաբերդ գյուղերի ուղղությամբ տեղակայված ԱՀ ՊԲ մի քանի մարտական դիրքերի անձնակազմի հետ։
«Մարդուժը, հասկացանք՝ պետք էր, բայց բոլոր մարդկանց մոտ էլ ընդամենը 1 «Կալաշնիկով» ավտոմատ էր, 4 «մագազին» պատրոն, և կռվում էինք ԱԹՍ-ի դեմ: Եթե փոքր ԱԹՍ-ներ էին, կարողանում էին սովորական «Կալաշնիկովով» խոցել, բայց մեծերի դեմ անզոր էինք: Մենք անմիջական մարտի 4-5 անգամ ենք բռնվել, մնացած պատերազմը օդային էր, իսկ մեր օդը բաց էր: Օդը հնարավոր էր փակել, եթե հիմա էլ փորփրեն՝ կտեսնեն, որ Ռուսաստանի կողմից զինտեխնիկան եկել է Հայաստան, բայց չի հասել Արցախ, հիմա Թուրքիա են ուղարկել, թե Ադրբեջան են ուղարկել… Համենայնդեպս, Արցախ՝ մեզ մոտ, ինչ պատերազմը սկսել է, միայն Ցորի զորամասից եկել է մի քանի տասնյակ հրանոթ, բայց դրանից բացի՝ Հադրութի կողմի վրա ոչ մի զինտեխնիկա չի եկել»:
«Անվտանգության խորհրդի նիստին մասնակցելուց հետո պնդում եմ՝ Փաշինյանը որքան հնարավոր է շուտ պետք է հեռանա, նա ունակ չէ իրավիճակը ճիշտ գնահատել։ Նիստից որևէ բան ասել չեմ կարող, բայց այն մարդիկ, որոնք այսօր խոսում են Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ հարաբերություններ հաստատելու մասին, կա՛մ տգետ են, կա՛մ դավաճան։ Ես վախենում եմ, որ Թուրքիան առաջինը քայլ անի, ասի՝ եկեք, բացենք սահմանները։ Մտավախություն ունեմ, որ Թուրքիայի հետ սահմանները բացելու հետ կապված քողարկված խոսակցություններ են գնում»,- ասաց Աբովյանը՝ ընդգծելով, որ Թուրքիան սահմանները բացելու համար Հայաստանի առաջ դնելու է պայմաններ, որոնցից մեկով պահանջելու է չճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը։
«Տագնապ, ապատեղեկատվություն, չճշտված ինֆորմացիա կամ հակասող ինֆորմացիա հայտնվում է միայն այն դեպքում, երբ առաջին՝ պաշտոնական աղբյուրներից կատարվողի վերաբերյալ բավականաչափ տեղեկացված չէ հանրությունը, չկա հստակ ու ճշգրիտ ինֆորմացիա, երկրորդ՝ երբ իրենք չունեն վստահություն պաշտոնական աղբյուրների հանդեպ: Դրա մեղավորը, իհարկե, պաշտոնական քարոզչությունն է»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց Ադրբեջանի հարցերով փորձագետ Անժելա Էլիբեգովան՝ անդրադառնալով Նիկոլ Փաշինյանի՝ մեդիաահաբեկչության վերաբերյալ հայտարարությանը:
«Որպես մասնագետ, ով ամեն օր հետևում է ադրբեջանական մամուլին, հեռուստատեսությանը, տեղի ունեցողին, կարող եմ ասել, որ պետք է հաշվի առնել, թե ինչպիսի վերաբերմունք է ձևավորվել Փաշինյանի հանդեպ՝ ադրբեջանական ռազմական վերնախավից սկսած՝ մինչև ամենահասարակ քաղաքացին: Ինչքանո՞վ է նպատակահարմար, որ հենց ինքը լինի գլխավոր բանակցողը: Որևէ մեկի համար գաղտնիք չէ, թե ինչպիսի անուններով է հիշատակել մեր երկրի ղեկավարին Ադրբեջանի նախագահը և չի ստացել որևէ պատասխան նույն այդ ղեկավարից, որը ցանկանում է շարունակել լինել գլխավոր բանակցողը»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց արևելագետ Արտյոմ Տոնոյանը:
«Նիկոլ Փաշինյանն ու այս կառավարությունը՝ իրենց բոլոր քայլերով, թե՛ պատերազմից առաջ՝ անցնող 2.5 տարիներին, թե՛ պատերազմի ընթացքում հասցրին նրան, որ նոյեմբերի 9-ին ստորագրեն այդ ամոթալի փաստաթուղթը: Միգուցե ամսի 9-ին արդեն վիճակն այնպիսին էր, որ չէին կարող չստորագրել, բայց ինչի՞ արդյունքում հասանք դրան»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց ՀՅԴ ՀԵՄ կենտրոնական վարչության անդամ Գոռ Սարգսյանը՝ ընդգծելով՝ Նիկոլ Փաշինյանը ամբողջ պատերազմի ընթացքում և մինչև օրս էլ ավելի շատ ուշադրություն դարձրեց ներքաղաքական խնդիրների, քան արտաքին թշնամու խնդրի վրա:
