«Պատերազմից հետո հաջորդ ցավոտ զիջումները մշակույթի ոլորտում են լինելու. ռազմավարություն է պետք». Նարեկ Վան Աշուղաթոյան

Իրավագետ, մշակութային գործիչ Նարեկ Վան Աշուղաթոյանն այն կարծիքին է, որ հատկապես պատերազմից հետո հաջորդ դիրքերը զիջվելու են և զիջվում են հենց մշակույթի ոլորտում:

«Սա շատ ցավոտ է լինելու, որովհետև այս դիրքերը վերականգնելու համար մեր հաջորդ սերունդներին բավականին ծանր ռեսուրսներ են անհրաժեշտ: Եթե մենք այս պահին սրան չվերաբերվենք իբրև ռազմավարական ուղղություն, մենք տանուլ կտանք նաև այս ճակատում: Շատ լավ գիտենք, դիցուք՝ գորգերի ոլորտը, ժողովրդական արվեստի տարբեր ոլորտներ, թե ինչպես են մեր հարևանները դրանք յուրացնում: Այդ յուրացնելը կոնկրետ գործողություններով են ուղղորդվում՝ լավ հրատարակություններ, լավ թանգարաններ բացելով են լինում: Ի՞նչ ենք անում մենք. Միայն նստել և հայտարարել, որ մենք ունենք դարավոր պատմություն, լավ ժառանգություն, և այդ ժառանգությունն այսօրվա լեզվով հասկանալի ձևով չմեկնաբանել և մեջտեղ չհանել, շատ վտանգավոր բան կսպասվի մեզ ապագայում: Դրա համար, որ դա չմնա անհատ նախաձեռնողների կամ էնտուզիաստ թանգարանների ուսերին, պետք է պետական մեծ հոգածություն, ոլորտի՝ ռազմավարական հռչակում, որպեսզի կարողանանք խելքի բերել այդ ոլորտը»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:

«Մեր հարևանները հրաշալի հրատարակություններ են անում. Դա անում են համատեղ հոդվածների, գրքերի, հրատարակությունների տեսքով, դրանց մեջ ներգրավում են դրսի այն հայտնի հրատարակիչներին կամ գիտական ինստիտուտներին, որոնց հեղինակությունը շատ բարձր է, և այդպես լեգալացնում են այն թեզերը, որոնք իրենք շրջանառում են. մեզ էլ է պետք դա անել»,- ընդգծեց նա:

Նրա խոսքով՝ մշակույթի ոլորտում անհրաժեշտ է իրականացնել կապիտալ ներդրումներ. «Անկախությունից հետո մշակույթի ոլորտին լուրջ չենք վերաբերվել, և եթե տեսնեք՝ կապիտալ ներդրումներն այս ոլորտում շատ քիչ են՝ մյուս ոլորտների համեմատ: Այդ վերաբերմունքը եթե չփոխվի, մեր մշակութային կյանքում, ընդհուպ՝ մշակութային անվտանգության մեջ, ոչինչ չի փոխվելու»:

Հարցին՝ հատկապես՝ 2018 թվականից հետո մշակույթը Հայաստանում հայտնվել է լուսանցքում. արդյո՞ք առանց մշակույթի որևէ երկիր հետաքրքիր է աշխարհին, նա պատասխանեց. «Մեր պարագայում խնդիր է դրված՝ ոչ միայն հետաքրքիր լինել-չլինելու, այստեղ նաև մեր գոյության հարցն է, դրա համար ես շատ սուր եմ վերաբերվում այդ հարցին: Շատ հաճախ եմ կիսվում այն գաղափարով, որ մենք երևի պետք է մեր մեջ նորից սահմանենք մեր պետության իմաստը, առհասարակ, ինչի՞ համար է կոչված պետությունը, ինչի համար ենք այսքան երկար սպասել, պայքարել, որպեսզի պետություն ունենանք: Գոնե ինձ համար ես իմ սուբյեկտիվ պատասխանը գտել եմ. Պետությունն այն երաշխիքն է, որով ես պետք է իրականացնեմ իմ հոգևոր և մտավոր այն իրավունքները, որոնք գուցե հնարավորություն չունենամ այլ պետություններում իրականացնել: Այսինքն՝ պետությունը միայն նրա համար չէ, որ ապահովի իմ կուշտ փորն ու առողջապահությունը, իհարկե, դա շղթա է. մենք ստեղծում ենք բանակ, բանակը մեր անվտանգությունն է ապահովում, որ արարող մարդը կարողանա ազատ իր հոգևոր իրավունքներն իրացնել: Բայց ազգային պետություն մենք ունենք, որովհետև այլ կայսրություններում որոշ մեր իրավունքներ սահմանափակված էին: Դրա համար հիմա, եթե այդ իրավունքները մենք անտեսում ենք, դրանց չենք մոտենում՝ որպես ռազմավարական, սկսած՝ լեզվից, մշակութային ինքնության տարբեր դրսևորումներից, մի տեսակ հարցականի տակ է դրվում առհասարակ ամբողջ պետականության գաղափարը: Դրա համար ես շատ եմ կարևորում մշակույթի գործոնը: Սա է, որ մեզ մեր տեսակի մեջ է պահել»:

Նարեն Վան Աշուղաթոյանի գնահատմամբ՝ մշակույթի հանդեպ երբեմն քամահրական վերաբերմունքը գալիս է նրանից, որ մեր ունեցած մշակութային հարստությունը ճիշտ չի ներկայացվում. «Երբեմն այն ներկայացվում է՝ որպես հնացած ոլորտ, բեռ դարձած ժառանգություն, որ այդ հաստատությունները չես կարող փակել, բայց նաև պահել. Դրա համար այստեղ պետք է վիրահատական լուրջ միջամտություն, և ես կարծում եմ, որ դրանք կապիտալ ներդրումներն են և նոր ենթակառուցվածքների ստեղծումը, որից հետո նոր այս մթնոլորտը կփոխի: Երանի նրան, ով սա կնախաձեռնի և կիրականացնի: Իհարկե, անհատներն ահագին բան արել են և կարող են անել, բայց պետական մեծ միջամտություն պետք է: Ի վերջո, մենք պետություն ենք ստեղծել, որ այդ ընդհանուր ուժը լինի, որը պետք է միջամտի այս հարցում»:

Դիտարկմանը՝ այսինքն՝ մեզ պետք է նաև մշակույթի նախարարություն, նա արձագանքեց. «Թյուրիմացություն էր նախարարությունների միրավորումը, դա կարծեմ հիմնավորվում էր, թե՝ իրար փոխկապակցված ոլորտներ են և պետք է դրանով ավելի արդյունավետ դառնա, բայց ես գոնե չեմ տեսնում մի այնպիսի կատարված ծրագիր, որ հնարավոր էր անել առանձին»:

Անդրադառնալով երկրում առկա իրավիճակում մտավորականների զգալի հատվածի լռությանը՝ նա նշեց, որ խոսելու համար բովանդակություն է պետք, իսկ դրա համար՝ խոսողի հետևում պետք է արված գործ լինի. «Ասում ենք՝ մտավորականը մտածող մարդն է, իսկ ո՞վ ասաց, որ ամեն մտածող մարդ է մտածում հօգուտ իր հայրենիքի: Մարդը մտածում է իր նեղ ոլորտի մեջ, ինչո՞ւ եք ակնկալում նրանից խոսել մի բանի մասին, որից նա գլուխ չի հանում: Հետո խոսում է, այդ ակնկալածը չի լինում և ստվեր է նետվում բոլոր մտածող մարդկանց վրա: Մարդը նկարում է, իր խնդիրը լուծում է նկարչական կտավի շրջանակներում, և լավ է լուծում. Այո, նա մտավորական է, բայց ո՞վ ասաց, որ նա պետք է խոսի երկրի պաշտպանական համակարգից: Ըստ ոլորտների պետք է խոսեն, դրա համար մասնագիտական համայնքները պետք է զարգանան»:

Մանրամասները՝ 168TV-ի տեսանյութում