Տնային պարտականությունների հետ կապված խոսակցությունները շատ արդիական են ընտանեկան փոխհարաբերությունների ձևավորման ընթացքում: Կենցաղային վեճերը, որպես կանոն, լինելով երկրորդական՝ առաջնային դեր են գրավում զույգերի փոխհարաբերություններում՝ դարձնելով դրանք աններդաշնակ:
Այսօր Հայաստանի կրթության ոլորտին անհրաժեշտ են կառավարիչներ, ովքեր կկարողանան ոգևորել մարդկանց, կկարողանան տեսնել լավ աշխատող ուսուցիչներին, տնօրեններին, դասախոսներին, ռեկտորներին, կկարողանան փակել վատ աշխատողների ճանապարհը։
Սեպտեմբերի 30-ին գործարկվեց Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղին: Թուրքիայի, Վրաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարությունից բացի, պաշտոնական միջաոցառմանը մասնակցում էին Ղազախստանի և Ուզբեկստանի վարչապետները: Ինչից կարելի է եզրակացնել, որ այդ երկրները ևս տնտեսական հույսեր են կապում նոր երկաթուղու գործարկման հետ:
Որպես կանոն՝ ծնողները երեխաներին դաստիարակում են՝ հիմք համարելով սեփական կյանքի փորձը, ավանդույթները, ծնողական բնազդը: Նրանք հաճախ վարվում են այնպես, ինչպես հարկ են համարում: Սակայն միշտ չէ, որ ծնողի վարքն ուղեկցվում է ողջամտությամբ և հոգեբանական տեսանկյունից ընդունելի դրսևորումներով:
Վերջին ժամանակահատվածում մեր հասարակության մեջ տարածում գտավ աուտիզմ ախտանիշի քննարկումը, և բազմաթիվ ծնողներ, որևէ ինքնամփոփ վարքային դրսևորում կամ զարգացման մի փոքր հապաղում նկատելով, անհանգստացած դիմում են մասնագետի՝ հասկանալու համար, արդյո՞ք աուտիզմ է, թե՞ ոչ: Մինչ անդրադառնալն աուտիզմի բնորոշմանը, նախ՝ պետք է նշել, որ աուտիզմը դա դատավճիռ չէ:
Կրթության և գիտության նախարար Լևոն Մկրտչյանը նոր ուսումնական տարվա շեմին հայտարարեց «Ուսուցիչ» նախաձեռնության մեկնարկի մասին։ Նպատակն է՝ ուսուցչի դերի և հեղինակության բարձրացմանը նպաստելը։ Ուսուցչի հեղինակությունը կարևոր հարց է։ 20-րդ դարի հայտնի փիլիսոփա Հաննա Արենդը տարբերակում էր ուսուցչի հեղինակություն և ուսուցչի որակավորում հասկացությունները։
Վերջին տարիներին հայ-ռուսական հարաբերությունները վերլուծվում են բացառապես զենքի վաճառքի ու գազի մատակարարման գնի թեմաներով: Ադրբեջանին զենք վաճառելու փաստը հանդգնում են քննադատել անգամ հանրապետականները: Նույնիսկ նրանց համար է «անհասկանալի» մեր ռազմաքաղաքական հիմնական գործընկեր ներկայացող ու ներկայացվող երկրի վարքը:
Հոգեբանական տեսանկյունից ելնելով՝ կարելի է ասել, որ յուրաքանչյուր մարդու մոտ կա երկչոտության հաստատուն մի մաս, որն ընդհանրապես պայմանավորված չէ անձի տեսակով կամ շրջակա միջավայրով: Փորձենք հասկանալ երկչոտության էությունը և դրան խթանող պատճառները:
Վաղուց ապացուցված փաստ է, որ շատ հիվանդությունների հիմքը հանդիսանում են հոգեբանական ապրումներն ու հույզերը, որոնք խախտում են հոգեկան և ֆիզիկական ներդաշնակությունը:
Հայաստանում շատ է խոսվում բնապահպանական խնդիրների, բռնության դեմ պայքարի, կոռուպցիայի և ընտրակեղծիքների դեմ պայքարի մասին։ Փորձ է արվում այդ խնդիրները լուծելու համար ռազմավարություններ, քարոզչական ծրագրեր, օրենքներ մշակել։
Հոկտեմբերի 16-ին Մալթայում սպանվեց 53-ամյա լրագրող Դափնա Կարուանա Գալացիան: Այս լուրն առ այսօր չի իջնում լրատվամիջոցների առաջին էջերից: Պատճառը հավանաբար այն է, որ Դափնան Եվրամիության տարածքում սպանված առաջին լրագրողն է:
Ծնողներից շատերին անհանգստացնում է այն հարցը, որ իրենց երեխաները չեն կարողանում պաշտպանել իրենք իրենց: Նման խնդիրներ կարող են առաջանալ խաղահրապարակում, մանկապարտեզում, դպրոցում և այլ հասարակական վայրերում, որտեղ կան հասակակից երեխաների խմբեր և որոշակի գործունեություն, որը հավաքագրել է նրանց նույն վայրում:
Ընտանեկան բռնության ենթարկվող երեխաները հաճախ խուսափում են շփվել այլ մեծահասակների հետ, քանի որ վախենում են բարդացնել ընտանիքի այլ անդամների վիճակը, ամաչում են իրավիճակից, մտահոգվում մեծահասակների բացասական արձագանքից և հնարավոր մեղադրանքներից:
Անկեղծ ասած, ինձ միշտ թվացել էր, որ ընտանեկան բռնությունների թեմայով զբաղվող հասարակական կազմակերպությունները մեր ժամանակներին բնորոշ հերթական «թիթիզությունն» են: Կան արևմտյան կազմակերպություններ, որոնք այդ թեմայի ուսումնասիրման ու լուսաբանման համար դրամաշնորհներ են տալիս:
Եթե մենք ունենալու ենք բնակչության նման աճ, ապա որքանո՞վ է նպատակահարմար դպրոցներ փակելը։ Հիշենք, որ 90-ականներին մենք փակեցինք մանկապարտեզները և վաճառեցինք շենքերը, իսկ այսօր մանկապարտեզի շենքերի կարիք ունենք Երևան քաղաքում։
Երբ երեխան անընդհատ բերանն է տանում մատը, ինչ-որ առարկաներ, և ծծում է դրանք, եթե երեխան քնելու ընթացքում գլուխն այս ու այն կողմ է շարժում, կամ երազում գլուխը հարվածում է բարձին, կրծում եղունգները և այլ դրսևորումներ է ունենում, ապա նա ունի մեծահասակի կողմից վաղ մանկությունից եկող փոխհարաբերությունների ոչ ճիշտ ձևավորում:
Փոխվել են ժամանակները: Փոխվել են կյանքի պահանջները: Փոխվել են մարդկային արժեհամակարգերն ու փոխհարաբերությունների դրսևորումները: Փոխվել են առաջ տանող դրդապատճառներն ու մարդկային մտածողությունը:
Գազի բորսայական գինը, ի տարբերություն, ասենք, թանկարժեք մետաղների կամ նավթի, գոյություն չունի: Հետևաբար՝ գազ արտահանող երկրները գազի գինն իսկապես քաղաքական ազդեցության խնդիր են դարձնում:
Մինչև հիմա Հայաստանի կառավարությունը կատարում է Վազգեն Սարգսյանի խոստումը՝ «Տարվա լավագույն ուսուցչին» և «Տարվա լավագույն դաստիարակին» նվիրելով ավտոմեքենա, իսկ «Լավագույն տնօրենին»՝ համակարգիչ։ Հայաստանն աշխարհի միակ երկիրն է, որը նման թանկարժեք նվեր է տալիս դպրոցի ուսուցչին և մանկապարտեզի դաստիարակին։
Միայն մեծահասակները չէ, որ բախվում են խոցելի իրավիճակների: Դրանց կարելի է հանդիպել ցանկացած տարիքում, սակայն ամեն տարիք ունի իր համապատասխան բնորոշումն ու սոցիալականացման մակարդակից կախված հակազդումը:
Շատ են դեպքերը, երբ երեխան՝ լինելով սեփական հույզերի և զգացմունքների գերին, գտնվում է անկառավարելի վիճակում, ինչը հունից հանում է նույնիսկ ամենախելամիտ ծնողին: Այնինչ ծնողը, պահպանելով սեփական հուզական հավասարակշռությունը, պետք է օգնի երեխային՝ հասկանալ և գիտակցել իր հետ կատարվելիքը:
ՄԱԿ-ում հայերեն լեզվի օգտագործումը՝ պետության նախագահի կողմից, կարելի է դիտել՝ որպես պատասխան Հայաստանի այն քաղաքական ուժերին, որոնք փոթորիկ են բարձրացրել մեկ բաժակ ջրում, թե հայոց լեզուն ճնշվում և կործանվում է դրսի ուժերի կողմից։
Դժվարանում եմ հիշել, թե երբ էր հասարակության ուշադրությունն այսչափ կենտրոնացել կրթության համակարգի վրա։ Վերջին երեք ամսում կրթության ոլորտն անընդհատ հասարակության ուշադրության կենտրոնում է։ Նախ՝ հունիսին մեծ աղմուկ բարձրացավ համալսարաններում մեծ թվով թափուր տեղերի կապակցությամբ։
Վերջին տարիներին աշնանային ամենացավոտ թեման գյուղմթերումներն են: Նույնիսկ կարելի է պնդել, որ նախորդ գյուղնախարարի պաշտոնանկության հիմնական պատճառը խաղողի մթերումների պատճառով ստեղծված իրավիճակն էր: Մթերող կազմակերպությունները նախ՝ որպես կանոն, ծանր պայմաններ էին ստեղծում հենց մթերման պահին։
Չնայած ուսումնական կիսամյակն արդեն իր բնականոն երթն է սկսել, և բազմաթիվ երեխաներ առաջին անգամ են ոտք դրել դպրոց, այնուհանդերձ, կան արդիական խնդիրներ, որոնք ծնողների համար մտահոգվելու և լարվելու պատճառ են հանդիսանում:
Իր պաշտոնավարման սկզբին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը հայտարարեց, որ նախկինում Հայաստանի իշխանությունները ճիշտ չեն աշխատել Սփյուռքի հետ: Հայտարարեց ու որոշեց ճիշտ աշխատել: Հայաստան-Սփյուռք առաջին համահայկական հավաքը գումարվեց 1999թ սեպտեմբերին, ու որոշվեց հավաքվել երեք տարին մեկ:
Օրերս ԿԳ նախարարությունն իր կայքում հանրային քննարկման ներկայացրեց ռուսերենի առանձին հայեցակարգ։ Եվ այստեղ իրավիճակը սրվեց։ Հանրությանը հատկապես դուր չեկավ այն միտքը, որ ավագ դպրոցում որոշ թեմաներ կարող են հայերենին զուգահեռ՝ դասավանդվել նաև ռուսերենով։
Կառավարության առաջին տարեդարձը մի տեսակ աննկատ անցավ: Պատճառներից ամենակարևորը, թերևս, այն է, որ Կարեն Կարապետյանի կառավարությունը չափազանց բարձր նոտայից սկսեց իր գործունեությունը:
Հայաստանի կրթական համակարգի կառավարումը նոր մոտեցում է պահանջում։ Դա պայմանավորված է համակարգի աշխարհագրության ընդլայնմամբ։ Խորհրդային տարիներին կային պետական դպրոցներ, մի քանի հատուկ դպրոցներ, շրջանային իշխանություններ և նախարարություն՝ 1-2 սպասարկող օղակներով։ Ներկայումս իրավիճակն արմատապես փոխվել է։
Կամակորությունը, առանց բացառությունների, յուրաքանչյուր երեխայի զարգացման անբաժանելի մասն է: Առհասարակ մայրիկները պետք է ուրախանան կամակորության արտահայտման համար, քանի որ որքան շուտ այն արտահայտվի, այնքան շուտ կհաղթահարվի փուլը և կանցնի: