Այս թեմայի հետ կապված՝ միգուցե կարելի է երկար խոսել և կարևորել տեղեկատվության հրապարակայնացումը, լուսաբանումները, բայց այս պահին հստակ ուզում եմ արձանագրել՝ Բակո Սահակյանը բավականին լուրջ ներդրում ունի՝ ինչպես Արցախի ներքաղաքական կայունության և համերաշխության ապահովման, այնպես էլ, համոզված եմ, Արցախի դեմ, բառի բուն իմաստով, իրականացվող պատերազմի գործում՝ Արցախի դիմադրության ապահովման հարցում:
Թե որտեղ սխալվեցինք, գնահատականները, կարծում եմ, ժամանակն ու պատմությունը կտան: Արցախի ժողովուրդն այսօր իր ինքնորոշման համար կրում է ծանր զրկանքներ: Չենք հանձնվում, որովհետև այս ամենով հանդերձ, աշխարհին մենք ասում ենք՝ հայրենիք ունենալու համար պատրաստ ենք այս զոհողություններին: Այսինքն, մեր հայրենակիցներն իրենց անկոտրում կամքով պայքարում են իրենց իրավունքի, ձայնի իրացման և ինքնորոշման համար, դիմակայելով պաշարման հետևանքով ստեղծված ճգնաժամին:
Օրերս Դատալեքսից տեղեկացանք, որ դատարանում քննվող գործով 18 զինծառայողի մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ «հանդիսանալով ՀՀ ՊՆ թիվ Ն զորամասի զինծառայող, ՀՀ կառավարության 27.09.2020 թվականի թիվ 1586-Ն որոշմամբ հայտարարված ռազմական դրության ժամանակ հրաժարվել է զինվորական ծառայության առանձին պարտականությունների կատարումից՝ ՀՀ ՊՆ 3-րդ բանակային կորպուսի հրամանատարի համապատասխան հրամանով Արցախի Հանրապետություն մեկնելուց և Պաշտպանության բանակի հրամանատարի ենթակայության անցնելուց, որը զուգորդվել է դրա փաստացի չկատարմամբ»:
44-օրյա պատերազմի օրերին մամուլում տեղեկություններ էին շրջանառվել Տավուշում պայմանագրայինների ճանապարհը հարազատների կողմից փակելու դեպքերի մասին, որպեսզի չգնան Արցախ: Ընդ որում, նույնիսկ լուրեր էին շրջանառվում, որ հարազատները հենց այդ պայմանագրայինների պահանջով էին փակել նրանց իսկ ճանապարհը, որոնցից շատերը, ըստ տարբեր տեղեկությունների, պատերազմից հետո չէին հեռացվել համակարգից և շարունակում էին ծառայությունը:
Արցախի հեռուստատեսությանը տված հարցազրույցում Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը խոսել է 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին սանձազերծված 44-օրյա պատերազմի պարտության պատճառների մասին, և, ըստ էության, առաջ է քաշել փաշինյանական թեզը՝ միայն Ադրբեջանի դեմ չէինք կռվում:
Արցախի Հանրապետությունում հումանիտար աղետն աստիճանաբար խորանում է, շրջափակման պայմաններում հազարավոր երեխաներ չեն կարողանում ստանալ պատշաճ բուժօգնություն, զրկված են նաև սննդից, քանի որ հունիսի 15-ից որևէ հումանիտար օգնություն Արցախ չի մտել։
-Մենք ո՞ւր ենք: Աստված միշտ իր տեղում է: Շատ հեշտ է, երբ քո խնդիրների համար մեղադրում ես Աստծուն: Աստված մարդուն տվել է խելք: Մարդն է պատասխանատու իր արածների, չարածների համար:Հիմա տեսնում ես, թե ինչպես են մարդիկ սոված մնում, ու անհատի ձեռքը ճար չկա.ուզում ես՝ սոցիալական ցանցերում քեզ կոտորի, երբ ամեն ինչ մնում է խոսքի մակարդակի վրա, դա պաթոս է, որը մեզ տասնամյակներով կերել է:
Օգոստոսի 1-ին և 2-ին 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովը լսել է ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանին:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը դիզայներ, ոճաբան Արամ Նիկոլյանն է:
Օգոստոսի 1-ին 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովում իշխանական պատգամավոր Անդրանիկ Քոչարյանը հարց էր ուղղել ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանին, թե ինչ վիճակում է 2018-ին ընդունել պաշտպանության նախարարությունը և զինված ուժերը: Այսինքն՝ ի՞նչ բանակ է ժառանգել իրենց իշխանությունը նախկիններից:
Հարցին՝ բարդ չէ՞ր բրազիլական կինոինդուստրիա մուտք գործելը, նա պատասխանեց. «16 տարի է՝ Բրազիլիայում եմ, այնտեղ դերասանական գործակալությունների հետ համագործակցում՝ քաստինգների եմ մասնակցում: Բրազիլիայում մրցակցությունը շատ մեծ է, օրինակ՝ կարող է ինչ-որ գովազդի քաստինգի գնաս ու տեսնես քո տիպաժով 100 հոգի, ասում ես՝ լավ, ինձ ո՞նց պետք է ընտրեն, հավանականությունը քանի՞ տոկոս է: Նույնը՝ ֆիլմերի դեպքում: Բայց քանի որ պորտուգալերեն խոսելիս միտումնավոր ակցենտ եմ դնում, մրցակցությունը մի քիչ իջնում է, որովհետև ոչ շատերն ունեն պորտուգալերենի նման ակցենտ»:
Այն իրավիճակը, որ այսօր տիրում է Արցախում և ՀՀ սահմաններում կամ սպասվում է Արցախին և ՀՀ-ին, 44-օրյա պատերազմի արդյունք է, ինչպես վերջերս 168.am-ի հետ զրույցում նշել էր ռազմական վերլուծաբան Արթուր Եղիազարյանը, 2020-ին տեղի ունեցածը կարծես կռվի ճանապարհով հողերի հանձնման գործընթաց էր:
Հուլիսի 13-ին 168.am-ը գրել էր, որ Դավիթ Տոնոյանը 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովում ուղիղ եթերով հրապարակային ելույթի մտադրությունից հետ չի կանգնել, ինչպես նաև պատրաստ է թույլատրելիության սահմաններում հրապարակային հարցուպատասխանի:
Հուլիսի 25-ին Նիկոլ Փաշինյանը հրավիրած ասուլիսի ժամանակ մի քանի «ռազմական» միտք է հնչեցրել, որի տողատակերում, ըստ էության, ինքնախոստովանական ցուցմունքներ կային, կամ՝ հաստատում այն բանի, որ Արցախի հետ կապված փաշինյանական «զինվորական քայլերն» ունեցել են հետին մտքեր, և առնվազն հրապարակային նպատակներում Փաշինյանը և նրա ընտանիքն ազնիվ չեն եղել:
«Իմ դիտարկմամբ, 2020-ին տեղի ունեցածը կարծես կռվի ճանապարհով հողերի հանձնման գործընթաց էր: Կրկնում եմ՝ ստեղծվեց, այսպես ասած, բնական սցենար, թե չկարողացանք պահել, որի արդյունքում ունեցանք սա: Բայց, կրկնում եմ, իմ տպավորությամբ, այդ ամենը կազմակերպված քաոս էր, որը պիտի հանգեցներ այն արդյունքին, ինչը եղավ: Եվ եթե հաշվի առնենք հետպատերազմյան որոշ գործընթացներ, այս տեսակետն ավելի է ամրապնդվում»:
Զինված ուժերի, այս դեպքում՝ առաջնագծի հետ կապված, իշխանությունը փորձում է որպես արդյունավետության ցուցիչ ներկայացնել ներդրվող գումարները, բայց միշտ չէ, որ դրանց ներդրումն արդյունավետ է լինում և ըստ առաջնահերթության ծախսվում: Ծրագրային առումով կան մեծ թվով խնդիրներ: Այսինքն, մի կողմից՝ թվում է, թե ռազմական բյուջեի ավելացում կա, մյուս կողմից՝ գործ ունենք ծրագրերի անարդյունավետության հետ, դրանք իրենց նպատակին չեն ծառայում և հնարավոր փոփոխություններին բավականին դանդաղ տեմպ են հաղորդում:
Հունիսի 27-ին 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովում հարցուպատասխանի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ ինքն իրեն ամեն ինչում մեղավոր է զգում, բայց երբ փորձում է ձևակերպել սեփական մեղադրական եզրակացությունը՝ փակուղու առաջ է կանգնում:
Ցանկացած պետություն և հասարակություն, ի թիվս բազմաթիվ անհրաժեշտ պայմանների, իսկ գուցե ամենայնից առաջ՝ զարգանում է նրա շնորհիվ, ինչը հավաքականորեն ընդունված է անվանել ազգային կրեդո կամ հավատամք։
Հունիսի 12-ին 168.am-ը «Ո՞վ է եղել պատերազմի ժամանակ Աշոտ Փաշինյանի հրամանատարը, որտե՞ղ է եղել, ե՞րբ է վերադարձել» վերտառությամբ հոդված էր հրապարակել:
44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանն օրերս լրագրողներին հայտնել է, որ եթե դատարանը դրական արձագանքի Դավիթ Տոնոյանի միջնորդությանը, ապա 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող քննիչ հանձնաժողովը պատրաստ է օգոստոսի 1-ին նիստ հրավիրել:
Օրեր առաջ Նիկոլ Փաշինյանի ընտանեկան լրատվամիջոցը հոդված էր «ձոնել» ՀՀ նախկին Նախագահ Սերժ Սարգսյանին և նախկին ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյանին: Այդ հրապարակման ամբողջ իմաստն այն էր, որ Փաշինյանի անունից հարց հնչեցվի. եթե Արցախի շուրջ ձևավորված այս խայտառակ և ողբերգական վիճակի շուրջ Վարդան Օսկանյանը բեկումնային գաղափարներ ունի (այն է՝ առաջնահերթ փոխել բանակցողին), որին կողմ է արտահայտվել Երրորդ նախագահը, ինչո՞ւ դրանք չեն իրականացվել իրենց պաշտոնավարման ժամանակաշրջանում:
«Փաստացի, եթե հրաժարվում ենք Արցախից, ամեն հարցում ասում ենք՝ գնացեք՝ ինչ ուզում եք՝ արեք, իրավիճակն ավելի է վատթարանում: Ադրբեջանի իշխանական էլիտայի ներկայացուցիչներն են արդեն հարցազրույցներում «Վրեժ 3» գործողության մասին խոսում, նույնիսկ տպավորություն է ստեղծվում, թե փորձում են իշխանություններին ցույց տալ, որ իրենք մի բան էլ ուշացնում են այդ գործողություններն իրականացնելու պրոցեսը: Դաշտը ստեղծում են և ինչ-որ փուլում փորձելու են դա իրականացնել, և հարց է առաջանում, թե մենք ինչ պետք է անենք»:
Ադրբեջանի կողմից մայիսի 26-ին առևանգված հայ զինծառայողներ Հարություն Հովակիմյանն ու Կարեն Ղազարյանը նախօրեին Ադրբեջանում ազատազրկման են դատապարտվել 11 տարի 6 ամիս ժամկետով։ Ադրբեջանը նրանց մեղադրում է «պետական սահմանը հատելու և ծանր հանցագործությունների նախապատրաստման մեջ», այն դեպքում, երբ նրանք առևանգվել են ադրբեջանցի դիվերսանտների կողմից դիրքեր սնունդ տանելուց հետո վերադարձի ճանապարհին։
Հուլիսի 5-ին ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանը հայտարարություն է տարածել, որտեղ նշում է, որ 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի նպատակների և աշխատաոճի հանդեպ ունեցած բոլոր վերապահումներով հանդերձ՝ որոշել է ներկայանալ այդ մարմին՝ բացատրություններ տալու և հարցերին պատասխանելու նպատակով:
Հունիսի 29-ին Արցախի ԱԺ-ում Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը պատգամավորներին հայտնել է, որ Ադրբեջանը պայման է դրել՝ երկխոսության սեղանին նստելու համար առաջին կետը ՊԲ-ի լուծարումն է:
Հունիսի 28-ին իր արձագանք-հայտարարության մեջ ԳՇ նախկին պետ, գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանը ևս խոսել էր 2018-2024 թվականների զինված ուժերի արդիականացման ծրագրից և ՍՌՏ 2020-2024 թվականների զարգացման պետական ծրագրից: Մասնավորապես, գեներալը նշել է, որ 2020 թվականի հուլիսի 10-ին ԱԽ նիստում Փաշինյանին զեկուցել է սպառազինության և ռազմական տեխնիկայի 2020-2024 թվականների զարգացման պետական ծրագրի նախագիծը, ըստ որի՝ ընդհանուր առմամբ զինված ուժերի առջև դրված խնդիրները լուծելու համար անհրաժեշտ էր 8 մլրդ ԱՄՆ դոլար: Այս առաջարկը, ըստ էության, չի կատարվել:
Անգամ հունիսի 28-ին ԶՈՒ Գլխավոր շտաբի (ԳՇ) նախկին պետ, գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանի հայտարարությունից հետո 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը շարունակում է պնդել, որ Նիկոլ Փաշինյանի և ԳՇ նախկին պետ Օնիկ Գասպարյանի՝ նշյալ հանձնաժողովում ներկայացրած «ցուցմունքների» միջև հակասություններ մեծամասամբ չկան:
44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովում Նիկոլ Փաշինյանի ելույթները հերթական անգամ բացահայտեցին այն անլրջությունը, մակերեսայնությունը, դիլետանտիզմը, որով պետությունը ղեկավարվում է արդեն 5 տարի և կառավարվել է պատերազմի ընթացքում։
Իսկ թե ԳՇ նախկին պետի այս հայտարարությունը Փաշինյանի մեղադրականի՞ համար էր հիմք, թե՞ արդարացման, արդյո՞ք որևէ մեկի հետ պասերով խաղ կա, ցույց կտա ժամանակը, թեպետ ինչ-որ բաներ արդեն իսկ հուշեցինք….
Նիկոլ Փաշինյանի աղետարարությունն Արցախի ու Հայաստանի համար տեղին է դիտարկել ժամանակային բոլոր չափումներում՝ անցյալ, ներկա և ապագա։ Նա ինքը գործում է հենց այդ երեք ժամանակային տիրույթներում՝ արդարացնելով անցյալի մեղքերը, հիմնավորում է ներկայի աղետները և հող է նախապատրաստում ապագա կործանումների համար։ Դա էր Նիկոլ Փաշինյանի խորհրդարանական զույգ բեմելների հիմնական իմաստը։
