#Շրջափակված Արցախ

«Ես տարիքով մարդ եմ, ադրբեջանցիների հետ ժամանակին ապրել եմ, եթե այսքան բան է եղել, չեմ պատկերացնում համատեղ կեցությունը։ Նախկինում գոնե, լավ-վատ, որպես երկու ազգ՝ միասին շփվում էինք, հիմա չգիտեմ՝ ինչ կլինի։ Մեկ է, եթե նույնիսկ ադրբեջանական կողմն արցախահայությանը չսպանի ու թողնի այստեղ ապրեն, մեկ է՝ Ադրբեջանի կազմում ապագա չունեն։

«Հիմա ես խնդրանքով կոչ եմ անում հայ ժողովրդին՝ ով իրեն հայ է համարում, թող ոտքի կանգնի։ Ինչո՞ւ եմ այսպես ասում, որովհետև մեր հայերի մեջ մարդիկ կան, որոնք հայ չեն, և նման մարդկանց ուղղակի պետք է մրջյունի պես տրորես ու անցնես։ Նմաններն իրավունք չունեն այս երկրում ապրեն, թող ազգանունները փոխեն Մարզպետալի ու գնան Թուրքիայում կամ Բաքվում ապրեն»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Աղաբեկ Խաչատրյանը։

168.am-ն ավելի վաղ անդրադարձել էր Արցախում ադրբեջանական շրջափակման պայմաններում ապրող 9-ամյա աղջնակին, որ ունի երիկամների քաղցկեղ, զրկված է նորմալ բուժվելու և սնվելու բոլոր հնարավորություններից։

«Նիկոլ Փաշինյանին որևէ մեկն իրավունք չի տվել նման հայտարարություն անել, նա այս երկրի տերը չէ, նա այս երկրի ժողովրդի ծառայողն է, որի համար երկրի բյուջեից աշխատավարձ է ստանում։ Նա իրավունք չունի իմ անունից նման հայտարարություն անել։ Կարծում եմ՝ խնդրի լուծումը գտնվում է նույնիսկ գնդացրի առջև կանգնած որևէ պայմանագիր չստորագրելու մեջ։

Գրեթե 9 ամիս գտնվելով ադրբեջանական շրջափակման մեջ, 120 հազար արցախահայեր կրում են բազմաթիվ զրկանքներ՝ սով, ազատ տեղաշարժի իրավունքի խախտում, կյանքին սպառնացող ադրբեջանական ագրեսիա։

168.am-ի հետ զրույցում ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի տնօրեն, պատմաբան, ակադեմիկոս Աշոտ Մելքոնյանն անդրադառնալով  Արցախի անկախության հիմքերի և երկրում տիրող ներկա իրավիճակին՝  նշեց. Արցախի անկախությանը պետք է անդրադառնալ ոչ թե զուտ 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ի կտրվածքով, երբ հռչակվեց անկախությունը, այլ պետք է ընդգծել մեկ կարևոր հանգամանք, որ համահայկական պետականության բացակայության պայմաններում Արցախը Սյունիքի հետ միասին եղել են Արևելյան Հայաստանում հայոց պետականության հիմնաքարերը։

168.am-ի հետ զրույցում Արցախի Հանրապետության Կրթության և գիտության նախարարության արտադպրոցական ծրագրերի բաժնի վարիչ, Կարատեի ֆեդերացիայի ղեկավար Արմեն Պետրոսյանն ասաց, որ անկախ ամեն ինչից, ինքը նույնպես սկսել է կարատեի պարապմունքները։

«Եղածն ու այն, ինչ տեսնում եք, չե՞ք համոզվում դրանում, ամեն օր չե՞ք համոզվում, որ Արցախը չի հանձնվելու։ Սովորական հացի խնդիր չունեցող մարդն այսօր կանգնած է ու ասում է՝ ես այդ կեղտոտ, արյունոտ ալյուրը չեմ ընդունելու, սա այդ պայքարի պարզ օրինակը չէ՞։

168.am-ի հետ զրույցում Ասկերանի շրջվարչակազմի ղեկավար Համլետ Ապրեսյանն ասաց, որ ճանապարհը փակած արցախահայերը՝ ինչպես նախորդ օրը, այնպես էլ՝ այսօր, հստակ արտահայտել են  իրենց դիրոքորոշումը։

«Այս պահին ամեն ինչ հասցնում ենք, մեծ խնդիր դեռևս չկա, բայց եթե շրջափակումը շարունակվի, ապա խնդիրները կմեծանան՝ ձեթ է, շաքարավազ է, նման բաներ չենք ունենա։ Ալյուրի, հացի խնդիրը լուծվում է, ցորենը հավաքել, տարել՝ ալյուր արել, բերել ենք, գյուղի բնակիչների մեծ մասն ալյուր ունի։ 20 ընտանիք է, որ ալյուրի խնդիր ունի, բայց աշխատում ենք, որ այդ հարցերը լուծենք։ Բայց կրկնում եմ, եթե այսպես շարունակվի, շաքարավազի ու ձեթի խնդիր է լինելու։ Երեխաները մի քանի օրից դպրոց պիտի գնան, բա շաքարավազ չլինի՞, մի բաժակ թեյ խմեն՝ գնան»,- նշեց Աշոտ Ղուլյանը։

168.am-ի հետ զրույցում Արցախի Հանրապետության ժողովրդական արտիստ, Ստեփանակերտի թատրոնի դերասան, ռեժիսոր Քաջիկ Հարությունյանն այս հայտարարության առնչությամբ ասաց՝ եթե Նիկոլ Փաշինյանը դրանով ուզում է  արցախահայության տրամադրությունները ստուգել, ապա պետք է լավ իմանա՝ արցախցին սոված կմեռնի Արցախում, բայց իր տանից դուրս չի գա, եթե, իհարկե, չփորձեն բռնի տեղահանել։

«Չեմ կարծում, որ մեծամասնությունը հակառակն է մտածում։ Ես միշտ մեկ օրինակ եմ բերում, երբ երեխան հիվանդանում է, առաջանում է  բժշկի հարց, չեն նայում, թե այդ բժիշկն ինչ քաղաքական հայացքներ ունի կամ մազերն ինչ գույնի են, առաջինը հարցնում  են, թե նա պրոֆեսիոնալ ինչ մակարդակի վրա է կանգնած։ Հիմա մենք մեր երկիրը հանձնել ենք ոչ պրոֆեսիոնալ թիմի, նայեք ոլորտ առ ոլորտ։ Այս տարիների ընթացքում այս ամենը զավեշտի է հասել, և մենք սկսել ենք որևէ բանի վրա չզարմանալ՝ այն քայլերի, որոնք կատարվում են իշխանության կողմից։

168.am-ի հետ զրույցում Արցախի Հանրապետության փաստաբանների պալատի անդամ, փաստաբան Ռաֆայել Մարտիրոսյանն անդրադառնալով արցախահայերին նկարելու ու այն տարածելու, արցախցի աղջկան մոտենալու և նրան համառորեն հարցեր ուղղելու փաստին՝ ասաց, որ այդ ամենը, բնականաբար, ոչ իրավաչափ է, ի՞նչ է նշանակում՝ զինված մարդկանց ներկայությամբ ադրբեջանցի լրագրողները մոտենան ու հայերին հարցուփորձ անեն։

«Հիմա, երբ ես այստեղ եմ, ինձ համար դժվար է այդ մարդկանց ինչ-որ բան ասելը և դժվար է այդ հարցին պատասխանելը։ Ճիշտ է, այնպես չէ, որ ես այդ ամենով չեմ անցել ժամանակին, երբ բոլորի համար լավ էր, մենք էլ ուրիշ վիճակի մեջ էինք, շաբաթներով անձրևի տակ էինք քնում։ Սա մի կողմ դնենք, սա այսօր ամեն դեպքում էական չէ, որովհետև ես այսօր այստեղ եմ, նրանք՝ այնտեղ, նույնիսկ ինձ իրավունք չեմ վերապահի իրենց խորհուրդներ տալ»։

254-րդ օրն է՝ Արցախի Հանրապետությունը գտնվում է ադրբեջանական շրջափակման մեջ։ 8 ամիս տևող շրջափակման արդյունքում Արցախն ու արցախահայությունը հայտնվել են ծայրահեղ ծանր պայմաններում,  նրանց սպառնում է ցեղասպանություն։

«Unblock Humanity» նախաձեռնության նպատակն է՝ իրականացնել միջազգային մեդիա արշավ Արցախի շրջափակման վերաբերյալ։ Այս նպատակով պատրաստել ենք Արցախի շրջափակման վերաբերյալ ազդեցիկ հոլովակ՝ թիրախային լսարանին համապատասխան հատուկ շեշտադրումներով, որի դիտումների թիվն անցել է 3.6 միլիոնից։ Հոլովակի տարածման համար իրականացրել ենք գովազդային արշավ, ինչպես նաև համագործակցություն մեծ լսարան ունեցող ազդեցիկ մարդկանց հետ։

«Ժամանակն է եկել, որ լոկալ, փոքր իրավիճակներում ատամ ցույց տրվի,  կանգնել կողքի ու մատնացույց անել խաղաղապահներին ու ասել՝ իրենք են մեղավոր… լավ, խաղաղապահները թողեցին դուրս եկան, հետո՞, մեդալի հակառակ կողմն իրենք ինչպե՞ս են տեսնում։ Ինչպե՞ս են մի քանի հոգի իրենց վրա պատասխանատվություն վերցնում 120 հազար բնակչի ճակատագրի հետ խաղալու համար, ո՞վ է փոխարինելու ռուս խաղաղապահներին, ՄԱԿ-ի խաղաղապահնե՞րը»։

252-րդ օրն է՝ արցախահայությունը փորձում է հաղթահարել ադրբեջանական շրջափակման դժվարին հետևանքները՝ զրկված էլեկտրաէներգիայից, գազից ու արտաքին աշխարհ դուրս գալու հնարավորություններից։

«Արդեն տարօրինակ է Հայաստանի իշխանությունների դերակատարությունը, և եթե մենք նայենք ոչ թե մեր, այլ աշխարհի դիտանկյունից, նույնիսկ շատ տարօրինակ էր Հայաստանի ներկայացուցչի ներկայությունն այնտեղ, որովհետև մի երկիր, որը բացահայտ ճանաչել է Արցախն Ադրբեջանի մաս (դեռևս՝ առանց ստորագրության) և շարունակում է այդ հանձնելու ակտիվ գործողություններն առաջ տանել ու ակտիվ խորհուրդներ տալ, դա արդեն չի հասկացվում ո՛չ մեր, ո՛չ աշխարհի կողմից»։

250-րդ օրն է՝ Արցախը գտնվում է ադրբեջանական շրջափակման մեջ, արցախահայությունը  զրկված  է արտաքին աշխարհի հետ կապ հաստատելու բոլոր հնարավորություններից։ Աստիճանաբար հումանիտար և անվտանգային խնդիրներն Արցախում խորանում են, իսկ Ադրբեջանը որևէ կերպ չի կատարում Հաագայում գտնվող Արդարադատության միջազգային դատարանի երկու որոշումները՝ ապարաշրջափակել Բերձորի ճանապարհը։

«Ցանկացած կառավարություն ունի իր թերությունները, մտավորականության գործոնը, աշխատանքը պետք է լինի այն, որ ցույց տա թերությունները և չդառնա ինչ-որ մեկի դրոշը կամ «ռուպրը», մյուս կողմից էլ՝ չվաճառվի։ Ցավոք, այսօր պարզվեց, որ մեր երկրում մտավորականությունը քիչ է, փոքրաքանակ է, սա մեծ խնդիր է։ Բացի դրանից, այն տեխնոլոգիաները, որոնք կիրառվեցին, որպեսզի մտավորականի ձայնը լինի ծաղրելի, այդ ֆեյքաֆաբրիկայով որ սկսեցին հարձակումներ կատարել, սա այն էժան ձևն է, որով, իրենց թվում է, թե կարող են լռեցնել, չեն կարող, ինձ համենայն դեպս կոտրել չեն կարող»։

168.am-ի հետ զրույցում Մարտակերտի շրջանի Դրմբոն գյուղի ղեկավար Աշոտ Հակոբյանն ասաց, որ, իհարկե, դժվարություններ կան, բայց ինչպես Արցախի մյուս գյուղերն, այնպես էլ Դրմբոնը նույն դժվարությամբ փորձում է  հաղթահարել ադրբեջանական շրջափակման հետևանքները։

«Այսօրվա իշխանությունը մեր հայրենիքին ու ժողովրդին ձեռք է առնում, իրենց այս ժողովուրդը պետք չէ, իրենց պետք են իրենց փողերը, ունեցվածքը։ Մեկ անգամ Արկադի Տեր- Թադևոսյանն ասաց, որ ամոթ է աղքատ երկրում լինել հարուստ։ Վազգեն Սարգսյանն էլ ասել է՝ մի կռվեք աթոռի համար, կռվեք հողի համար, որ աթոռը դնելու տեղ ունենաք։ Վաղը-մյուս օրն աթոռ դնելու տեղ չեք ունենալու։ Իրենց թվում է, որ վաղը թուրքը Հայաստանն ու Արցախը վերցրեց, իրենք ապրելո՞ւ են, չեն ապրելու, փախնեն էլ՝ չեն ապրելու»,- շեշտեց Անահիտ Մարտիրոսյանը։

«Բանաձևն արդեն պարտադիր քաղաքական փաստաթուղթ է, ոչ իրավական, այն մասին, որ միջանցքը պետք է պարտադիր բացել, որպես ցեղասպանության կանխարգելման, կանխման միջոց, որպես ՄԱԿ-ի դատարանի որոշման ի կատար ածում։ Նաև՝ որպեսզի ստեղծվի հանձնախումբ, նաև փաստահավաք խումբ ուղարկվի Արցախ՝ ՄԱԿ-ի դրոշի ներքո։ Սա մաքսիմումն է, որ ես սպասում եմ ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի նիստից։

Հարցին՝ արդյո՞ք Հայաստանը չի ուշացրել Անվտանգության խորհրդի նիստին դիմելը, Ալվինա Գյուլումյանը պատասխանեց, որ Հաագայի դատարանի որոշումներին պետք է նախորդեին որոշակի դիվանագիտական աշխատանքներ։

Վերջին ժամանակները Նիկոլ Փաշինյանն իր մամուլի ասուլիսի ժամանակ ներկայացրեց, որ Արցախը ճանաչում է Ադրբեջանի կազմում, նա ՀՀ առաջին ղեկավարն է, որ նման բան է ասում։ 2020 թվականից դաժան ժամանակներ էինք ապրում, դրանից հետո արցախահայության համար ավելի ծանր ժամանակաշրջան եկավ։ Նրա մի խոսքից հետո Ադրբեջանն առիթավորվեց, բա դուք պատկերացնո՞ւմ եք, եթե ստորագրի խաղաղության փաստաթուղթ կոչվածը, արդեն ամբողջ արցախահայությանը մտցնելու է Ադրբեջանի օրինավոր դաշտ, դե պատկերացրեք՝ արդեն ինչ կարող է կատարվել արցախահայության նկատմամբ՝ կիրականացվի ցեղասպանություն։

«Արցախում մանուկները շաքարավազ ու մանկական կեր չունեն, մի քանի օրից սեպտեմբերի 1-ն է, գրենական պիտույքների ու հագուստի խնդիր ունեն երեխաները։ Մայրաքաղաքի հետ տրանսպորտ չի աշխատում, կարողանում են միայն մեկ տրանսպորտ տրամադրել, այն էլ՝ հիվանդներին ենք տեղափոխում Ստեփանակերտի «Հանրապետական» հիվանդանոց»,- հավելեց համայնքապետը և ընդգծեց, որ մինչև հունիսի վերջ ջրի հետ կապված խնդիրներ չեն ունեցել, սակայն հուլիսից արդեն ջուրը ժամով են ստանում։

20-օրից ավելի է, Հայաստանից Արցախին տրամադրված հումանիտար բեռը շարունակում է մնալ Սյունիքի մարզի Կոռնիձոր գյուղի վարչական տարածքում, քանի որ Ադրբեջանը թույլ չի տալիս, որպեսզի այն մտնի Արցախ։

Վարդան Օսկանյանն առաջարկել էր Նիկոլ Փաշինյանին չխոսել Արցախի հարցի կարգավորումից, սա լավ առաջարկ է։ Կարծում եմ՝ ամեն անգամ, երբ Նիկոլ Փաշինյանն ԱԺ-ում կառավարության հետ հարցուպատասխանի է, Կառավարության նիստերին ժամանակ սկսում է մի թեմա բարձրացնել, ոգևորվում ու հուզական ինչ-որ բաներ է ասում, նրա ասած ամեն խոսքը հետագայում օգտագործում են մեր դեմ։

Արցախը, 246-րդ օրն է՝ շրջափակված է Ադրբեջանի կողմից, հազարավոր բազմանդամ ընտանիքներ հայտնվել են դժվար կացության մեջ, քանի որ խանութներում այլևս մթերք չկա։ Հունիսի 15-ից սկսած Արցախ որևէ հումանիտար բեռ չի մտել, հազարավոր երեխաներ, հաշմանդամություն ունեցող անձինք, ծերեր գրեթե մատնված են սովի։