Տարածաշրջան

Շուշին օկուպացրած ադրբեջանցիները քանդել են Սուրբ Ղազանչեցոց եկեղեցու դարպասների մոտ գտնվող հրեշտակների քանդակները, հանել դարպասի խաչը։

Թուրքիայի «Anadolu» պետական լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Պակիստանի արտգործնախարար Շահ Մահմուդ Քուրեյշին ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի՝ Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող հայտարարությունից հետո իր աջակցությունն է հայտնել թուրքական կողմին:

Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունը Չերնոբիլի ատոմակայանի աղետի 35-րդ տարելիցի կապակցությամբ տարածած հաղորդագրության մեջ կոչ է արել «Մեծամորի ԱԷԿ-ի փակման համար համատեղել ջանքերը», գրում է minval.az-ը։

Իրանական ԶԼՄ-ները անդրադարձել են Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» ստեղծման մասին հայտարարությանը՝ ընդգծելով, որ պատմության ընթացքում նման միջանցք գոյություն չի ունեցել, և դա պատմության խեղաթյուրում է:

ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի՝ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին հայտարարությունը «պարզապես վրդովեցուցիչ է», և Թուրքիան առաջիկա ամիսների ընթացքում կպատասխանի դրան:

ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմում ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) ղեկավարի պաշտոնում առաջադրված, ՄԱԿ-ում ԱՄՆ նախկին դեսպան Սամանտա Փաուերը թվիթերյան իր միկրոբլոգի էջում Բայդենի կողմից Ցեղասպանության պաշտոնական ճանաչումից հետո մի շարք անձնական մտորումներով է կիսվել։

2021թ. ապրիլին Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (IMF) հրապարակած զեկույցի տվյալներով՝ Թուրքիայում գնաճի մակարդակը կազմել է 13.6 տոկոս: Նման ցուցանիշով Թուրքիան Եվրոպայում զբաղեցնում է վերջին հորիզոնականը:

Վերջին տարիներին Հայոց ցեղասպանության մասին առավել շատ գիտական, փաստագրական գրքեր են տպագրվում։ Գրքերը լույս են տեսնում Հայաստանում և Հայաստանի սահմաններից դուրս։ Հատկանշական է, որ 20-րդ դարասկզբի անպատիժ մնացած մեծ ոճրագործության մասին ուսումնասիրություններ կատարում են նաև օտարազգի գիտնականներ։ Այդ ամենի հետ մեկտեղ՝ մեզ են հասել նաև ցեղասպանության մասին իրական պատմություններ, հուշեր, որոնք առավել խոսուն ու ազդեցիկ փաստեր են։

Թուրքիայի վիճակագրական կազմակերպությունը (TÜİK) հրապարակել է 2020-ին Թուրքիայի բնակչության թվաքանակի վերաբերյալ տվյալներ, որոնք մշակվել են ըստ բնակության հասցեների։ Այս մասին տեղեկացնում է ermenihaber.am-ը։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը պատմական գիտությունների թեկնածու, միջազգայնագետ Տիգրան Սարուխանյանն է:

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, չհամակերպվելով սեփական պետության անցյալի հետ, կրկին խուսափել է ցեղասպանություն անվանել 1915թ. Օսմանյան Թուրքիայի կողմից ծրագրված և իրականացված հայերի կոտորածները:

Այստեղ մի խնդիր էլ կար․ երբ հայերը վերադարձել են իրենց տները, ո՞վ, թուրքը պետք է դո՞ւրս գար հայից գրաված տնից, իհարկե՝ ոչ։ Ու մարդիկ մնում էին թափառաշրջիկի կարգավիճակում՝ անտուն, անփող։ Պարզ է, որ պետք է կրկին գաղթականի ցուպը վերցնեին ու շարժվեին հարևան երկրներ։

Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլյութ Չավուշօղլուն հայտարարել է, որ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի՝ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին հայտարարությունը հիմնվում է պոպուլիզմի վրա, և Թուրքիան մերժում է այն:

«Պատմությունը ցույց է տալիս, որ մեր մաքսիմալիզմը միշտ մեզ կործանել է՝ սկսած 1890-ական թվականներից, երբ Հայկական հարցն առաջ քաշեցինք՝ կորցրեցինք Արևմտյան Հայաստանը, երբ ասում էին՝ Արցախի տարածքների մի մասը զիջեք՝ գնանք ստատուս-քվոյի փոփոխության, ասում էինք, չէ՞, ու դա բերեց Արցախի մեծ մասի կորստին։ Հիմա էլ խոսում են, այսպես կոչված, Մեղրիի միջանցքի մասին։ Պետք է դուրս գանք անիմաստ ամբիցիաներից, որովհետև մենք այդ ռեսուրսները չունենք։

Միացյալ Նահանգների նախագահ Ջո Բայդենն ապրիլի 24-ին հայ ժողովրդին հղված ուղերձում ԱՄՆ նախագահների շարքում պաշտոնապես ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը: Բայդենն իր ուղերձում օգտագործեց «ցեղասպանություն» եզրույթը:

Միջազգային հանրությունն արդեն ճանաչել է այս Ցեղասպանությունը։ Պատմական այս փաստի հարցում որևէ կասկած չկա, և կասկած չկա նաև այն հարցում, թե ով է եղել զոհը, ով՝ դահիճը: Ամենամեծ մարտահրավերն այսօր մնում է Թուրքիայի կողմից այս Ցեղասպանության խիստ ու ազնիվ չվերագնահատելու ու չճանաչելու իրողությունը։ Մինչ օրս Թուրքիան չի ճանաչում ​​այդ ժամանակ տեղի ունեցած անարդարությունը։ Ուստի ես շարունակում եմ հորդորել Թուրքիայի կառավարությանը՝ քննադատաբար նայել անցյալին և պատմությանը, ճանաչել և վերամշակել այն: Դա համատեղ ապագայի լավագույն ճանապարհն է:

Եվրախորհրդարանում Հարավային Կովկասի հետ հարաբերությունների հարցերով պատվիրակության ղեկավար, պատգամավոր Մարինա Կալյուրանդը Ցեղասպանության 106-րդ տարելիցի կապակցությամբ ուղերձ է տարածել։

Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցի կապակցությամբ Թուրքիայում մարդու իրավունքների պաշտպանի Ստամբուլի գրասենյակի ռասիզմի և խտրականության դեմ հանձնաժողովը «Ոգեկոչում ենք ցեղասպանությունը և ասում ենք վերջ ժխտողականությանը» խորագրով հայտարարությամբ է հանդես եկել: 

Ամերիկյան The New York Times հեղինակավոր պարբերականի թղթակից Ռիք Գլեդսթոունը ծավալուն հոդված է հրապարակել, որում անդրադարձել է ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի կողմից Հայոց ցեղասպանության հավանական ճանաչման թեմային և հարակից հարցերի:

Եվրախորհրդարանի պատգամավոր, Եվրոպայի ժողովրդական կուսակցության (ԵԺԿ) անդամ Անդրեյ Կովատչևը Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցի առիթով ուղերձ է տարածել։ Նա նշել է, որ պատմությունը չպետք է կրկնվի։

Մենք հրավիրում ենք Թուրքիային իր ստանձնած միջազգային պարտավորությունների համապատասխան միջոցառումներ ձեռնարկել ճանաչելու և դատապարտելու Օսմանյան կայսրության կողմից կատարված հայկական ցեղասպանությունը` սթափ գնահատելով սեփական պատմությունը և հիշողությունը՝ հարգանքի տուրք մատուցելով մարդկության դեմ կատարված այլ զազրելի ոճրագործությունների զոհերի հիշատակին:

Այս տեսանկյունից կասկած չունեմ, որ հայ ժողովուրդը ևս մեկ անգամ ինչպես անցյալում, այնպես էլ հիմա՝ ի զորու է մեկը մյուսին թև ու թիկունք լինելով հաղթահարել այս անդունդը։ 1909 թվականի Կիլիկիայի կոտորածներից հետո Զաբել Եսայանի խոսքերը հիմա էլ արդիական են. «Եթե որբ ենք, մեկս մյուսի ընտանիքը լինելուց զատ այլ ճար չունենք»։

 «Այսօր մենք ոգեկոչում ենք Հայոց ցեղասպանությունը և հարգանքի տուրք մատուցում այս ողբերգության զոհերին: 1915-ին 1.5 միլիոն հայեր իրենց կյանքը կորցրին Օսմանյան կայսրության կողմից իրականացված կոտորածների հետևանքով: Մենք Թուրքիային կոչ ենք անում ամբողջությամբ ճանաչել Ցեղասպանության իրողությունը»,- ասել է Մանֆրեդ Վեբերը։

Թուրքիայի պետական «Anadolu» լրատվական գործակալությունը Հայոց ցեղասպանության նախօրյակին հարցազրույց է վերցրել Պոլսի հայոց պատրիարք Սահակ արքեպիսկոպոս Մաշալյանից։ Ապրիլի 24-ից մեկ օր առաջ, երբ սպասվում է, որ ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը կարող է ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը, Մաշալյանը ցավալի է համարել, որ «հայ ժողովրդի ցավը և նախնիների սուրբ հիշատակը քաղաքական նպատակների համար գործիք է դարձել»:

Արցախյան պատերազմից հետո Թուրքիայի քաղաքականության մեջ որևէ ջանք չի նկատվում՝ կարգավորելու Հայաստանի հետ հարաբերությունները: Դեռևս շարունակվում է Հայասատանի դեմ Թուրքիայի կիրառած էմբարգոն: Հաշվի առնելով պատերազմին մարտական անձնակազմով, հարվածային անօդաչու թռչող սարքերով և Մերձավոր Արևելքի երկրներից բերած ջիհադիստների խմբերով ակտիվ մասնակցությունը (Թուրքիայի-խմբ.)` Հայաստանը որևէ սպասելիք չի կարող ունենալ Թուրքիայից:

Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցն այս տարի հայ ժողովուրդը դիմավորում է տարածաշրջանում նոր՝ Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի համար աննախադեպ ծանր աշխարհաքաղաքական իրողությունների պայմաններում:

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի գլխավորած իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության խոսնակ Օմեր Չելիքն անդրադարձել է ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի կողմից Հայոց ցեղասպանության հնարավոր ճանաչման թեմային: 

Չեմ կարծում, թե Բայդենի կամ ցանկացած այլ արևմտյան լիդերի քաղաքական նախընտրությունները կարող են շատ անմեղ լինել։ Բայց Հայոց ցեղասպանության հետ կապված ցանկացած ճանաչում, ընդունում կամ Թուրքիային ուղղված ճանաչման, ընդունման և առերեսման կոչ պարունակող ցանկացած որոշում դրական եմ գնահատում։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Ադեկվատ» միաբանության առաջնորդ Արթուր Դանիելյանն է:

«Ալիևը չի խոսում ինչ-որ մի միջանցքի մասին, այլ ամբողջ Զանգեզուրի մասին, իսկ եթե միջանցքից է խոսում, ապա՝ նշում է միջանցքների մասին։ Իհարկե, խոսքը ոչ  իր տարածքով միջանցքների մասին է․ իրենք միայն միակողմանի են մտածում։ Նկատենք՝ դա ոչ թե ինչ-որ բեռների փոխադրման համար է, այլ ավելի հեռուն գնացող քաղաքական նպատակներ է հետապնդում, որը, ըստ էության, Թուրքիայի պահանջն է՝ պանթուրքիզմի նպատակներից ելնելով։