Ներքին Սուսի գյուղապետ Մխիթար Ներսիսյանի խոսքով՝ 2023 թվականին, երբ Ադրբեջանն օկուպացրեց Արցախի Հանրապետությունն ամբողջությամբ, շատ բնակիչների սերտիֆիկատների համար խնդիրներ առաջացան, քանի որ տեղահանված բնակիչների մի մասի գումարը տրամադրում էր Արցախի Կառավարությունը։
«Պետք է վերականգնվի 2023 թվականի սեպտեմբերի 18-ի իրավիճակը, այսինքն՝ երբ Արցախի մի հատվածը կար արցախահայերով, քանի դեռ այս վիճակը չի վերականգնվել, նոյեմբերի 9-ի եռակողմ պայմանագիրը համարվում է գոյություն չունեցող։ Այս պայմաններում սաբոտաժ անում են ռուս-ադրբեջանական կողմերը։ Անկախ այն հանգամանքից, թե ՀՀ իշխանությունը որքանով է խամաճիկային, չի կարող կյանքի կոչել այդ պայմանագիրը, որն իրականում գոյություն չունի այս պահին»,- հավելեց մեր զրուցակիցը։
«Գաղափարն ընդունելի է, անկախ այն հանգամանքից, թե արցախահայերը որտեղ են հավաքվում, այդ օրը շատ կարևոր է, թեկուզ ցույց տալով, որ Արցախի անկախության հռչակման տարեդարձը չի մոռացվել ոչ մեկի կողմից և Արցախ վերադառնալու մեր պահանջը կա ու լինելու է»։
Ցավոք, իմ և մեր գործընկերների կողմից հրապարակվող աղաղակող փաստերին այս կամ այն միջազգային կազմակերպությունները բավարարվում են միայն արարողակարգային հայտարարություններ անելով։ Իսկ դրանք որևէ ազդեցություն չեն ունենում Ադրբեջանի վրա, որովհետև դրանց չեն հաջորդում իրավական գործընթացներ։
Բանաստեղծը նաև ընդգծեց՝ Նիկոլ Փաշինյանն անում է այն, ինչ ժողովրդի մի մասն է ուզում, և Փաշինյանը երբեք Հայաստանը բաց չի թողնի այնքան ժամանակ, մինչև վերջնականապես երկիրը չոչնչացնի՝ «հայտարարելով՝ «սա պիտի տանք, որ լավ ապրենք»»։
«Գնացեք շուկա, տեսեք, որ որևէ ապրանք փորձաքննության չի ենթարկվում, ու մենք դարձել ենք թունաքիմիկատների «գերեզմանատուն»»,- ընդգծեց նա։
«Մեր ճանապարհի վիճակը վատ է, և մարդիկ փորձում են մեքենան չվնասելու համար ճանապարհին հանդիպած փոսերը, քանդած հատվածները շրջանցել, որի արդյունքում կարող են հանդիպակաց դուրս գալ, վթարներ տեղի ունենան, մարմնական վնասվածքներ լինեն, նաև զոհեր։ Այսինքն՝ ճանապարհների ոչ բարվոք վիճակը պետք է լուծեն, դրանից զատ՝ կահավորեն, գծանշեն, ճանապարհային նշաներ դնեն, լուսավորեն։
«Մեր բնապահպանական խնդիրները համահունչ են հետխորհրդային երկրների խնդիրների հետ և այստեղ արտառոց որևէ բան չկա։ Բայց այն, ինչն Ադրբեջանն է ասում, իհարկե, իրականությանը չի համապատասխանում։ Մեր բնապահպանական խնդիրներն այնպիսին չեն, որոնք կարող են լուրջ արձագանք գտել ու, օրինակ, վնասել հարևան երկրներին։
Փաստաբան Վահան Հովհաննիսյանն օրերս բարձրաձայնել էր օրենքով սահմանված 6-ժամյա կալանքի և սահմանված ժամկետը խախտելու հետ կապված խնդրի մասին։
«Ասում եմ ձեզ՝ Ադրբեջանը խրամատ է փորել, խրամատների հետևում դիրքեր է տեղադրել, այդքան աշխատանք անելուց ու ամրանալուց հետո, մի սպասեք, որ դուրս կգա»։
«Ադրբեջանի համար այս պրակտիկան նոր չէ, նա ինֆորմացիոն հող պետք է նախապատրաստի նոր ագրեսիայի համար, և այդ հողը նախապատրաստվում է։ Այլ հարց է՝ այսօրվա բարդագույն աշխարհաքաղաքական իրավիճակում Ադրբեջանի ղեկավարությունը կգնա՞ այդ քայլին, թե՞ ոչ։ Ըստ էության, այս դեպքում Ադրբեջանին հիմնական զսպող գործոնը բարեկամ Իրանն է, սա ես ցավով եմ ասում, որ այդ ագրեսիան կանխողը ոչ թե մեր երկրի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունն է, այլ բարեկամ երկիրը։
Երբ վարորդներից մեկն ասաց, որ եթե այդ որոշումը սկսի գործել, տաքսու վարորդները «պատուհանից Նիկոլ Փաշինյանին շպրտելու են ներքև», քանի որ չեն կարողանալու իրենց «նաֆարին» պահել, ներկա վարորդներից մեկը սկսեց կրկին բանավիճել, որ ոչ մի բան էլ չեն անելու, «խելոք, հանգիստ» իրենց տաքսին կքշեն։
Նախիջևանում կազմակերպված «Կլիմայի փոփոխությանը նպաստող էկոլոգիական ջրային խախտումները» գիտաժողովում Ադրբեջանի նախագահի լիազոր ներկայացուցիչ Ֆուադ Նաջաֆլին հերթական մեղադրանքներն է ներկայացրել Հայաստանին՝ կապված հանքարդյունաբերության ոլորտի հետ։
«Մինսկի խմբի չեղարկումը նշանակում է, որ միջազգայնորեն հարցերը, հակամարտությունները հետայսու աշխարհում կարող են լուծվել միայն պատերազմով։ Այսինքն՝ որ կողմն ուժեղ է ու հաջողություններ է գրանցում, նա կանոններ է ամրագրում, ու բոլորն այն ընդունում են։ Նշանակում է, որ սա պանդորայի մի մեծ արկղ է բացում բոլոր հակամարտությունների համար»,- ընդգծեց Տաթևիկ Հայրապետյանը։
Նոյեմբերին Բաքվում կայանալիք COP-29-ին՝ կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ ՄԱԿ-ի 29-րդ համաժողովին, Հայաստանը պետք է մասնակցի և բարձրաձայնի բոլոր խնդիրների, մասնավորապես՝ հայ ռազմագերիների, Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարների՝ Բաքվում պատանդ պահելու հարցը։ 168.am-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց էներգետիկ ոլորտի փորձագետ, միջազգայնագետ Արմեն Մանվելյանը։
168.am-ի հետ զրույցում վերլուծաբան Արման Աբովյանը խոսելով այս հարցերի շուրջ, նախ ասաց՝ Ուկրաինայի քայլը՝ կապված Ռուսաստանի տարածք մտնելու հետ, ռազմական և այլ առումներով անհեռանկարային է։
«Չնայած՝ Հայաստանի իշխանությունը հակադարձող լիներ, Արցախը կպահեր, ՀՀ տարածքներն ադրբեջանական օկուպացիայից կպաշտպաներ։ Կրկնում եմ՝ եթե պետությունը չի անում, անհատի արածը մի կոպեկի արժեք չունի։ Բայց երբ պետությունն անում է, անհատն էլ օգնում է՝ միշտ լինում է սպասված արդյունքը։ Եթե այսպես շարունակվի, վաղն էլ Ադրբեջանը կասի՝ ««Զորաց քարերը» եղել են ադրբեջանական առաջին աստղադիտարանը»»,- եզրափակեց Աշոտ Ավագյանը։
«Ինքս երկու հիմնարկ եմ ղեկավարում՝ գործարան ու հիմնադրամ, արդեն տևական ժամանակ է՝ չեմ հասցնում գնալ արձակուրդ, իմ ընտանիքի անդամներին չեմ տեսնում, շաբաթ-կիրակի աշխատում եմ, բայց մեկ է՝ գործերս չեմ հասցնում։ Այս մարդը մի ամբողջ երկիր է ղեկավարում, հասցնում է գնալ արձակուրդ, լոնդոններում նկարվի ու տեսանյութեր հրապարակի։ Կամ էլ՝ կիսամերկ գնում են հանդիպումների, լավ, դրես-կոդ չկա՞։ Մի խոսքով՝ արդեն չենք կարողանում որևէ բան նայել։ Այս ամենը ասում եմ նրա համար, որ ավելի կարևոր հարցեր ունի լուծելու, քան մայթերի հարցն է»,- եզրափակեց Վահագն Սահակյանը։
168.am-ի հետ զրույցում Արցախի Հանրապետության ԱԺ պատգամավոր, «Մարտական եղբայրություն միաբանության» անդամ Արամայիս Աղաբեկյանը ևս ասաց՝ իրատեսական չի համարում, որ այսօր Հայաստանը պետական մակարդակով միջազգային հարթակներում կխոսի Արցախի ու արցախահայության խնդրի մասին, քանի որ Հայաստանի իշխանությունը նախորդ տարվա տեղահանությունից հետո ամեն ինչ արել է, նույնիսկ Ադրբեջանից էլ ավելի ակտիվ դրսևորումներով, որպեսզի Արցախի հարցն օրակարգից լրիվությամբ դուրս մնա։
«Մեզ մեր ոստիկանապետը փոխանցեց, որ Վահե Ղազարյանն ասել է, որ կգա մարզ ու մեզ հետ կհանդիպի։ Մենք պատասխանեցինք, որ դրանք սուտասան են, մենք չենք հավատում, մեր ոստիկանապետն էլ ասաց, որ նախարար մարդ է, եթե ասել է՝ ուրեմն կանի»,- նշեց Գևորգ Հակոբյանը։
«Ադրբեջանը երբեք որևէ փաստաթուղթ չի ստորագրելու և երբեք չի հրաժարվելու իր դրած որևէ նպատակից, սա այդպես էլ հայկական կողմում չհասկացա՞ն։ Ադրբեջանը տարբեր մանիպուլյացիաներով իր խաղն է առաջ տանում՝ ցանկություն չունենալով որևէ բան ստորագրել։ Ադրբեջանն ասել է՝ Սյունիքն էլ եմ տանելու, Սևանի կեսն էլ, դրա համար այժմ ինչո՞ւ պետք է ինչ-որ բան ստորագրի»։
Սյունիքի մարզի սահմանամերձ Խնածախ գյուղն ունի ոչ միայն անվտանգային, այլև խմելու ջրի ու գազիֆիկացման խնդիրներ։ Գյուղում մարդիկ խմելու ջուր երեքը օրը մեկ են ունենում, իսկ գազ գյուղից միայն 12 տուն ունի, մյուսների համար այն դեռ անհասանելի է, քանի որ մինչև տներ գազ մտցնելը, ըստ նախնական հաշվարկների՝ յուրաքանչյուր տան համար անհրաժեշտ է 250-300 հազար դրամ։ Գյուղի միակ դպրոցը ևս գազիֆիկացված չէ, ձմռանը դասասենյակները տաքացվում են փայտի վառարաններով։
Մինչ Նիկոլ Փաշինյանը կնոջ՝ Աննա Հակոբյանի հետ զբոսնում է Իջևանում, մասնակցում այնտեղ տեղի ունեցած ֆեստիվառին, տեսանյութեր նկարահանում ու հրապարակում, Կիրանցում մարդիկ շարունակում են մտահոգվել անվտանգային խնդիրներով, որոնք ավելի մեծացան, երբ Ադրբեջանի հետ ՀՀ իշխանությունը Տավուշում իրականացրեց սահմանագծում, որոշակի տարածքներ տալով Ադրբեջանին, այս թվում՝ Կիրանց գյուղի մի քանի բնակիչների տներ անցան Ադրբեջանի հսկողության տակ, գյուղի կամրջի հետ միասին։
«Տվյալ ոլորտի հասարակական կազմակերպությունները պետք է խփեին մեկ թիրախի, որպեսզի արդյունքը տեսանելի լիներ, ոչ թե աշխատեին տարբեր թիրախների ուղղությամբ։ Ուստի, եթե վերը նշած մարմինը ստեղծվի, ապա այս աշխատանքները կկարողանա կոորդինացնել։
«Եթե համացանցում գրեք «Շուշիի գորգերի թանգարան», քանի լեզու գիտեք, բոլորով բերելու է, մինչև հիմա թուրքերը որևէ բան չեն կարողացել անել։ Այսինքն՝ այդ թանգարանը հայտնի է իր յուրահատուկ ավանդույթներով, և մենք ուզում ենք, որ այդ շարունակականությունը պահպանվի։ Մենք այդ ամենի վերաբերյալ ունենք գիտական գործեր, և միջազգային գիտական հանրության կողմից էլ այդ ամենն ընդունված է։
«Մեր գենետիկ հիշողության մեջ կա գորգը, մարդը շատ հաճախ ուզում է միշտ իր հետ վերցնել այդ տաքուկ ու փոքր խորհրդանիշը։ Հիմա ես որքան շատ սովորեցնեմ ու որքան շատ տամ երեխաներին, այս մշակույթն այնքան ավելի երկար է ապրելու։ Չգիտեմ՝ հետագայում քանի հոգի կսովորեցնի այլ մարդկանց, բայց կարևորը, որ այդ ամենը մնա իրենց հիշողության մեջ»,- շեշտեց մեր զրուցակիցը։
«ՌԴ-ն արդեն մեծ քայլ կատարեց մեր տարածաշրջանում՝ Շոյգուին գործուղելով Բաքու, հասնելով Ադրբեջանի կողմից գոնե այս պահին «Զանգեզուրի միջանցքից» հրաժարվելու հայտարարությանը»,- եզրափակեց Գրիգոր Բալասանյանը։
«Տեղեկացրեցինք, որ գյուղը գերեզմանոց չունի, գյուղի գերեզմանոցը հայտնվել է թշնամու դիտարկման տակ, նաև ասացինք, որ մեր վարելահողերը մնացել են միջդիրքային հատվածներում։ Այսքանը ներկայացրել ենք, թե ինչ ընթացք կտան այդ ամենին, չեմ կարող ասել»,- հավելեց Ներքին Հանդի վարչական ղեկավարը։
«Հայաստանում իշխանությունը պետք է փոխվի, քանի որ օրվա իշխանությունը բացահայտ ցուցադրում է, որ նպատակ չունեն տեր կանգնել թե՛ Արցախի հարցին, թե՛ Արցախի ժողովրդի ոտնահարված իրավունքներին։ Այսինքն՝ միակ քաղաքական մեթոդը ՀՀ-ում իշխանափոխությունն է և այնպիսի քաղաքական ուժի իշխանության ղեկին գալը, որը տեր կկանգնի ոչ միայն արցախահայությանը, այլև ոչ հայ ժողովրդի իրավունքների պաշտպանությանը»։
Այսօր 168.am-ի հետ զրույցում Վարդենուտ գյուղի բնակիչ Խորեն Պողոսյանն ասաց՝ իրենց այնպիսի պատասխան չեն տվել, որպեսզի կարողանա գնահատականներ տա, միայն խոստացել են՝ քննարկում կանեն, սակայն բնակիչների հետ դեռևս որևէ մեկը կապ չի հաստատել։
