Ավետիք Իշխանյան

Ամոթ էլ է ասել, թե ովքեր են այսօր Միքայել Նալբանդյանի, Րաֆֆու, Հովհաննես Թումանյանի, Վահան Տերյանի, Եղիշե Չարենցի, Ակսել Բակունցի, Հրանտ Մաթևոսյանի, Պարույր Սևակի, Սիլվա Կապուտիկյանի և մյուս տաղանդավոր գրողների գործի շարունակողները, Էդվարդ Միլիտոնյանն ու Հակոբ Մովսե՞սը․․․ Չի բացառվում, որ անտաղանդ բանաստեղծ Միքայել Նալբանդյանի հեղինակած հայոց օրհներգի տեքստի  փոփոխությունը վարչապետ կոչեցյալը հանձնարարի հանճարեղ բանաստեղծներ Էդվարդ Միլիտոնյանին կամ Հակոբ Մովսեսին։

Այսպիսով, Բարձրագույն Դատական Խորհուրդ (ԲԴԽ) կոչվող կառույցը դադարեցրեց մի քանի դատավորների, այդ թվում՝ Դավիթ Հարությունյանի լիազորությունները։Այդ դատավորներից ոչ մեկին անձամբ չեմ ճանաչում։

Ամենացավալին այն է, որ արդեն հինգ տարի հանդուրժում ենք ոչ մի սրբություն չունեցող, միայն ստերի, կեղծիքների վրա հենված գարշաիշխանությանը։

Հ․Գ․ «Ֆրիդոմ հաուզ» իրավապաշտպան կազմակերպությունը, ինչպես հոդվածի սկզբում նշեցի, անկախ կառույց չի։ «Ֆրիդոմ հաուզ»-ն արտահայտում է ԱՄՆ քաղաքական շահերը՝ մարդու իրավունքների շղարշի տակ։Մինչև 2005թ․ Ուզբեկստանում տեղի ունեցած Անդիջանի դեպքերը, «Ֆրիդոմ հաուզ»-ն Ուզբեկստանը համարում էր կայացած ժողովրդավարականերկիր:

Հոդվածում խոսվում է նախկին ՊՆ նախարարներ Սեյրան Օհանյանի և Դավիթ Տոնոյանի մասին։ Նշվում է, որ ըստ փորձագետների՝ Դավիթ Տոնոյանի ազատազրկման նպատակը պատերազմի պարտության համար նրան քավության նոխազ դարձնելն է։ Ներկայացնենք որոշ հատվածներ հոդվածից․

Սարսափած վարչապետ կոչեցյալը այսօր զանգահարել է Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելին։ Մեզ հաջողվեց մեր աղբյուրներից ստանալ խոսակցության սղագրությունը․

Շուրջ 50 օր Ադրբեջանը շրջափակման մեջ է պահում Արցախը։ Եվ այս օրերի ընթացքում էլ չմնաց որևէ հեղինակավոր պետություն՝ Ռուսաստան, ԱՄՆ, Ֆրանսիա, Մեծ Բրիտանիա և այլն, միջազգային կառույց՝ ԵՄ, ԵԽ,նույնիսկ ՄԻԵԴ-ի որոշում, որ չտադապարտի և չպահանջի բացել Բերձորի միջանցքը։

Վստահ եմ, որ այս հարցերը մնալու են անպատասխան, քանի որ դուք ընդամենը կատարում եք վարչապետ-բռնապետիկի հանձնարարականները, ուրիշ ոչինչ։

Փաստորեն ունենք մի իշխանություն, որի համար հայրենիքը անշարժ գույք է, վաճառքի առարկա և նրան սատարում են քաղաքական, հասարակական գործիչներ, իրավապաշտպաններ, լրատվամիջոցներ։

Քաղաքագիտության մեջ իրենց գիտակ համարող հայաստանյան բազմատեսակ «վերլուծաբաններ» լուրջ դեմքերով խոսում են, որ ադրբեջանաթուրքական «Զանգեզուրյան միջանցքի» շահառուն Ռուսաստանն է, և, որ Հայաստանի իշխանությունն ամեն կերպ պայքարում է դրա դեմ։ Նույն «վերլուծաբան» կոչվածներն ու ԱԺ  քպ-ական պատգամավորները կուրծք են ծեծում` իբր Ռուսաստանը Հայաստանից պահանջում է անդամակցել Միութենական Ռուսաստան-Բելառուս դաշինքին, իսկ իրենք հերոսաբար պայքարում են հանուն ինքնիշխանության։

Մի կողմ թողնենք, թե հային « թուրք» անվանելը վիրավորական է, թե՝ ոչ և արժե՞ դրանից վիրավորվել։

1․ Քաղաքական հայացքները ենթադրում են, որ հետապնդումը քաղաքական է, ուստի արտահանձնումն անհնարին։

Երևանի Պետական, Հովհաննես Թումանյանի անվան տիկնիկային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ռուբեն Բաբայանը հարցազրույց է տվել «Հրապարակ» թերթին։ Ռուբեն Բաբայանի հետ ունեցել եմ ջերմ հարաբերություններ, սակայն վերոնշյալ հարցազրույցն առաջացրեց մի շարք հարցեր։

Այս հոդվածն ընդունեք ոչ միայն վերլուծական, հենված փաստերի վրա, այլև անկեղծ զղջում, որ հավատացել և գործընկերություն եմ արել վերոնշյալ շատ գործիչների հետ։

Դարերով զրկված լինելով պետականությունից, հայ ժողովուրդը հեծում էր տարբեր երկրների տիրապետության տակ։ Իրոք, երբ կարդում ես այդ ժամանակաշրջանի ոչ միայն հայ, այլ նաև օտար ճանապարհորդների նոթերը, սարսափում ես, թե ինչ հալածանքների և նվաստացումների է ենթարկվել հայ ժողովուրդը։ Աղբյուրը չեմ մտաբերում, կարդացել եմ խորհրդային տարիներին, մի ֆրանսիացի ազգագրագետի հուշերը։

Հայաստանը չունի դիվանագիտական հարաբերություններ Թուրքիայի հետ, հետևաբար չի կարող նաև ունենալ համապատասխան պայմանագրեր էքստրադիցիայի մասին։Եթե նույնիսկ լիներ նման պայմանագիր, ապա նույն միջազգային նորմերի համաձայն Հայաստանն իրավունք չուներ ապստամբներին հանձնելու, քանի որ նրանք քաղաքական հետապնդվողներ են, ինչպես նաև Թուրքիայում կենթարկվեն խոշտանգումների։

ՀԱՊԿ-ը ոչ թե զորք, այլ պատվիրակություն կուղարկի հակամարտության գոտի։ Հայ առաջադեմ գործիչների հույսը ՄԱԿ-ն էր։ Նրանք բազմիցս առաջարկել էին իրենց հարազատ բռնապետիկին, դիմել ՄԱԿ, հակամարտության գոտի բերելու ՄԱԿ խաղաղապահներ։ Այսպիսով ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդը, Հայաստանի ավանդական բարեկամ Ֆրանսիայի նախագահությամբ, ընդառաջելով Հայաստանի աղաչանք-պաղատանքին՝  կայացրեց շատ իմաստուն որոշում՝ կոչ անելով կողմերին հաստատել զինադադար։

Հատկապես վերջին շրջանում, հատուկ ուշադրություն եմ դարձրել տարբեր խավերի քաղաքական զրույցներին, այդ թվում՝ ընկերներիս, ծանոթներիս, ինչպես նաև հմուտ քաղաքագետների իմաստուն  վերլուծություններին, խոսակցություններին, կարծիքներին։ Բոլոր խոսակցություններում քննադատվում են տարբեր աշխարհաքաղաքական ուժեր, երկրներ, հույսները դնելով այլ երկրների վրա, բայց ոչ մի խոսք մեր՝ Հայաստանի, հայ ժողովրդի պահվածքի, անելիքների մասին։ Բոլորը մեղավոր են, պատասխանատու, բացի բազմաչարչար, առաջին  քրիստոնյա հայ ժողովրդից։

Ստիպված եմ ևս մեկ անգամ անդրադառնալ Թաթուլ Հակոբյանին։ Պատճառը, ոչ այնքան, նրա հերթական «վերլուծությունն» է, կապված 1990թ․ օգոստոսի 29-ի իրադարձությունների հետ, որքան նույն հոդվածում հորս՝ Ռաֆայել Իշխանյանի վրաերթի մասին նրա «բացահայտումները»։ Բայց, բացի այդ հարցից, հույն հոդվածի հետ կապված,  այլ հարցեր ևս կուղղեմ  նրան։

Երեկ, օգոստոսի 24-ին Ուկրաինայի անկախության օրը, Ռուսաստանի և Հայաստանի մի խումբ քաղաքացիների կողմից բողոքի հանրահավաք էր կազմակերպվել Ազատության հրապարակում ընդդեմ Ռուսաստանի։ Կազմակերպիչները նախատեսել էին նաև բողոքի երթ դեպի Ռուսասատանի դեսպանատուն։ Ոստիկանությունը խոչընդոտեց խաղաղ հավաքի բնականոն ընթացքը, ինչպես նաև արգելեց երթի անցկացումը։

Ներեցեք, բայց ձեր տեսակետը զուրկ է ազգային արժանապատվությունից, ձեզ համար հայրենիքն անշարժ գույք է, որը մաս առ մաս հանձնելով կարելի է լավ ապրել։ Ցավոք, դուք մենակ չեք և ձեր նմանների քարոզչությունը հիմնականում հասել է նպատակին և դուք բոլորդ մտածում եք՝ քիչ մնաց։Հուսով եմ թույլ չենք տա։

Մի պահ պատկերացնենք, որ Պետդեպի Ադրբեջանին վերաբերող զեկույցում լինեին այսպիսի ձևակերպումներ․ «Ադրբեջանը շարունակում է ագրեսիվ գործողությունները ինքնորոշված, ազատ, ժողովրդավար Արցախի նկատմամբ»։ Եվ Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանը հրավիրեր Ադրբեջանի իրավապաշտպաններին զեկույցը քննարկելու։ Պատկերացնում եմ, թե ինչպիսի սկանդալ կլիներ։

Արցախի նկատմամբ ադրբեջանական հերթական սադրանքները հիանալի հնարավորություն տվեցին, որ իրենց քաղաքագետ, վելուծաբան համարող տարբեր մաստի գործակալները հերթական հակառուսական հիստերիան բարձրացնեն՝ մեղադրելով ռուսական խաղաղապահներին։ Համոզված եմ, որ նրանք ոչ միայն հարմար առիթի էին սպասում, այլև նրանց համար հստակ ցուցում էր վարչապետ կոչեցյալի մեղադրանքները ռուս խաղաղապահների հասցեին։

Հայ հասարակությունը, այդ թվում՝ շատ մտավորականներ, քաղաքական-հասարակական գործիչներ, դեմքի խելոք, մտահոգ, համոզված արտահայտությամբ բացատրում են, թե ինչու 2020թ․ նոյեմբերի  9-ի նվաստացուցիչ պարտությունից հետո ժողովուրդը չմիավորվեց և չհեռացրեց պարտության պատասխանատու իշխանությանը։

Այո, շուրջ չորս-հինգ տարի առաջ, վերջապես տեղադրվեցին Գարեգին Նժդեհի և Արամ Մանուկյանի արձանները, բայց արդեն ուշ էր, նոր սերնդի հերոսներ դարձել էին Պետրոս Գետադարձն ու Վեստ Սարգիսը, որոնց համար հայրենիքն անշարժ գույք է, շահույթի միջոց։

Օրերս Հայաստանի մի շարք կազմակերպություններ, ինչպես նաև մարդ-կուսակցություններ և մարդ-ՀԿ-ներ, իրենց համարելով ժողովրդավարական, ազգային-պետական կամքի կրողներ, «մտահոգված» Հայաստանի ինքնիշխանության և Արցախի ժողովրդի անվտանգության հարցերով, 4 կետանոց հայտարարություն են տարածել։ 

Այսօր՝ ապրիլի առաջին կիրակին նշվում է, որպես երկրաբանի օր։ Այն իմ առաջին և սիրելի մասնագիտական տոնն է։ Մասնագիտություն, որին դեպքերի բերումով ես դավաճանեցի։

Ադրբեջանը Արցախում ոչնչացնում է հայկական հուշարձանները, հարձակվում Արցախի բնակավայրերի վրա, ունեցանք զոհեր։ Այսպես կոչված, միջազգային հանրությունը, ի դեմս ՄԱԿ-ի, ԵՄ-ի, ԵԱՀԿ-ի, ԵԽ-ի, այսպես կոչված, քաղաքակիրթ երկրների, այս առիթով խորը մտահոգություն են հայտնում, կողմերին կոչ անում ձեռնպահ մնալ ընդհարումներից, հայ ժողովրդի բարեկամ Ֆրանսիան, նույնպես մտահոգված, պահանջում է կողմերին վերադառնալ ելման դիրքեր, հնարավոր է նույնիսկ, որ Ֆրանսիայի «հայասեր» նախագահը խստորեն դատապարտի տեղի ունեցածը։ Հիշեցման կարգով․ 2005թ․ Ադրբեջանը ոչնչացրեց Ջուղայի հազարավոր խաչքարեր։

Աշխարհի ցանկացած երկրի, անկախ համակարգից՝ ժողովրդավարական թե բռնապետական, իշխանության թիվ մեկ խնդիրը պետք է լինի պետական, նույնն է թե՝ ազգային անվտանգության ապահովումը։ Այս գիտակցության կրողները պետք է լինեն ոչ միայն պետական պաշտոնյաները, այլև քաղաքական, հասարակական գործիչները։ Բայց արդյո՞ք այդպես է Հայաստանում։

Հայ լրագրության  ռահվիրա Պետրոս Ղազարյանը զայրացած գրառում է արել, ՀՀ պսևդոնախագահի պաշտոնակատար Ալեն Սիմոնյանին հյուրընկալված մտավորականներին, իր խոսքերով՝ ծաղրուծանակի ենթարկածներին՝ նրանց անվանելով անդաստիարակ և անպատկառ։