168.am-ի հետ զրույցում գերմանացի քաղաքագետ Ուվե Հալբախը Բելառուսում ծավալվողը որակեց պայքար հին և նոր քաղաքական համակարգերի միջև։ Ըստ նրա՝ հասկանալի է, որ հետսովետական հին համակարգի ներկայացուցիչները փորձելու են պահպանել այդ համակարգը, որոնց մաս է կազմում նաև Ռուսաստանը, և Բելառուսն այդ օղակում առանցքային երկիր է։
Ռուսական փորձագիտական հանրությունն անհանգստացած է Բաքվի թուրքական աննախադեպ ռևերանսներով։ Երկու թուրքական պետությունների մտերմությունն անակնկալ չի եղել Մոսկվայի համար, սակայն Բաքուն մշտապես առանձնակի հարգանքով է վերաբերվել Ռուսաստանին Թուրքիայի հետ հարաբերությունների ֆոնին, իսկ հուլիսյան մարտերը բացահայտեցին այլ որակի թուրք-ադրբեջանական համագործակցություն 2016 թվականի ապրիլյան պատերազմից հետո առաջին անգամ, ինչը նույնիսկ որոշ վերլուծաբանների թույլ է տալիս պնդումներ անել, որ Էրդողանն Ալիևի թիվ մեկ գործընկերն է դառնում։ Նման կարծիք է հայտնել ռուս վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն իր վերջին հոդվածում։
Հայ-ադրբեջանական հուլիսյան մարտերից հետո առաջին անգամ՝ նախօրեին ադրբեջանական կողմի նախաձեռնությամբ Պուտին-Ալիև հեռախոսազրույց է տեղի ունեցել։ Կրեմլի մամուլի ծառայության փոխանցմամբ՝ տեղի է ունեցել մտքերի փոխանակում հուլիսին տարածաշրջանում ադրբեջանահայկական պետական սահմանում իրավիճակի սրման համատեքստում, և ռուսական կողմը կարևորել է լարվածության սրմանը նպաստող ցանկացած գործողության կանխման կարևորությունը:
Չնայած պաշտոնապես Ադրբեջանը բազմիցս հայտարարել է, որ չի պատրաստվում մոտ ապագայում միանալ Եվրասիական տնտեսական միությանը, ադրբեջանական պրոպագանդան և փորձագիտական հանրությունը շարունակում են խաղարկել այս հարցը Արցախյան հիմնահարցի կարգավորման տիրույթում։ Ադրբեջանական շրջանակներում այս թեման և ուշադրությունն Ադրբեջանի ԵԱՏՄ անդամակցության նկատմամբ կրկին ակտիվացել է տավուշյան սրացումից հետո։
«Չի բացառվում, որ չհաշվարկված որոշում է եղել»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց վրացի քաղաքական վերլուծաբան Իրակլի Մենագարիշվիլին՝ անդրադառնալով Բելառուսում տեղի ունեցած ընտրություններին, հետընտրական ցնցումներին և ՀՀ իշխանությունների շնորհավորանքին։
Չնայած Բելառուսի գործող նախագահ և նախագահի թեկնածու Ալեքսանդր Լուկաշենկոն արդեն շնորհավորանքներ է ստանում նախօրեի ընտրություններում հաղթանակ տանելու կապակցությամբ, նրա ջախջախիչ հաղթանակը երկրում քաղաքական ցնցումների և ճգնաժամի պատճառ է դարձել։
«Կարծում եմ՝ բնականոն են և նման արձագանքները, և արձագանքների արձագանքները, և պաշտոնական դիրքորոշումները, ինչպես նաև այն խնդիրները, որոնք առկա են, ամեն ինչ լուծվում է»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ալեքսանդր Սկակովը՝ անդրադառնալով հայ-ռուսական հարաբերություններին և վերջերս այդ ֆոնին քննարկվող՝ ՌԴ-ում հայազգի խմբագիր Մարգարիտա Սիմոնյանի գրառումների բովանդակությանը։
12 տարի առաջ այս օրը բռնկվեց ռուս-վրացական հնգօրյա կամ օգոստոսյան պատերազմը, որի հետևանքով ավելի քան 400 մարդ զոհվեց, այդ թվում՝ երկու հարյուրից ավելի խաղաղ բնակիչներ, հարյուրավոր մարդիկ զրկվեցին իրենց բնակավայրերից, տներից՝ դառնալով փախստական։
Ռուս միջազգայնագետ Ֆյոդոր Լուկիանովը 168․am-ի հետ զրույցում ասաց, որ ամերիկացի դիվանագետները բավականին ճկուն ոճ ունեն, որը դիվանագիտական այդ դպրոցի բնորոշ գիծն է։ Նրա գնահատմամբ՝ դրական է, որ նախկինում համանախագահ աշխատած դիվանագետներն այսօր կարծիք են հայտնում և կիսվում իրենց մտորումներով, որը չի կարող օգտակար չլինել։
Ամերիկացի նախկին ժամանակավոր համանախագահ Ռիչարդ Հոգլանդի ուշագրավ ակնարկները շարունակում են քննարկվել Արցախյան կարգավորման գործընթացով հետաքրքրված շրջանակներում։
«Բեյրութում տեղի ունեցած աննախադեպ պայթյունի հետևանքով հայազգի մահացածների թիվն այս պահի դրությամբ, դժբախտաբար, 11-ն է»,- 168․am-ի հետ զրույցում ասաց Լիբանանի «Ազդակ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Շահան Գանտահարյանը՝ ներկայացնելով Բեյրույթում վերջին ժամերին ստեղծված իրավիճակը, հայ համայնքի կրած վնասները և խոսելով Հայաստանի Կառավարությունից ակնկալվող աջակցության մասին։
Տավուշյան սրացման ֆոնին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում ԱՄՆ նախկին համանախագահ, դեսպան Ռիչարդ Հոգլանդն ուշագրավ հայտարարություններ է արել՝ խոսելով Արցախյան հակամարտության կարգավորման հարցի շուրջ։ Դեսպան Հոգլանդը նշել է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը խնդիրներ ունեն Քովիդ-19-ի հետ կապված, բայց այդ նույն խնդիրներն ունեն նաև ԱՄՆ-ը, Եվրոպան, Ռուսաստանը։
Թուրքիայի նախագահի խոսնակը բացահայտել է տավուշյան սրացմանը հաջորդած Պուտին-Էրդողան հեռախոսազրույցի բովանդակությունը, ըստ էության, հաստատելով ավելի վաղ մամուլում և փորձագիտական հանրության շրջանում առկա կասկածները Թուրքիայի՝ Արցախյան հիմնահարցի կարգավորման գործընթացում որոշակի դերակատարություն ստանձնելու հավակնության վերաբերյալ։
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ալեքսեյ Մալաշենկոն մեզ հետ զրույցում ասաց, որ բանակցություններում վերջին երկու տարիներին արձանագրվող լավատեսությունը մի օր պետք է վերածվեր նման իրավիճակի, քանի որ այդ լավատեսությունն անհիմն ու անմտածված էր։
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը մերժում է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ ԼՂ խաղաղ գործընթացի վերաբերյալ դիրքորոշումն ու 7 կետերը՝ նշելով, որ 7 պայմաններից ոչ մեկն Ադրբեջանի համար ընդունելի չէ: Ալիևը հայտարարել է, որ այն պայմանը, թե Ադրբեջանը պետք է բանակցություններ վարի Արցախի Հանրապետության ներկայացուցիչների հետ, անընդունելի է, քանի որ, ըստ Ադրբեջանի նախագահի, ԼՂՀ գոյություն չունի:
«Եթե հիշենք Վիեննայի հանդիպումը, այն բարձրաստիճան էր, որոշ համաձայնություններ ձեռք բերվեցին կողմերի միջև, սակայն, երբ վրա հասավ դրանց իրագործման փուլը, հարցը մտավ փակուղի։ Ուստի կարծում եմ, ընդհանուր առմամբ, ավելի բարձր արդյունավետության համար այս հակամարտությանն ավելի մեծ ու բարձր մակարդակի միջնորդություն և ուշադրություն է հարկավոր, քանի որ այն շատ բարդ է։ Եթե հաջողվի նախարարական մակարդակով հանդիպում կազմակերպել, պարզ է, որ Ադրբեջանն այլևս հումանիտար պրոյեկտներ չի քննարկելու, պարզ է նաև, որ Հայաստանը փորձում է վերադառնալ 2016 թվականի հետպատերազմյա պայմանավորվածություններին, որոնք Ադրբեջանը չի ընդունի»։
Հայ-ադրբեջանական սահմանին նախանցած շաբաթ տեղի ունեցած մարտական գործողություններից հետո այսօր Ադրբեջանը և Թուրքիան համատեղ լայնածավալ մարտավարական զորավարժություններ են սկսում։ Զորավարժություններին, ըստ ռուսական մամուլի, ներգրավված են մեծ թվով զրահատեխնիկա, հրետանու կայանքներ, ականանետեր, մարտական ավիացիա և հակաօդային պաշտպանության համակարգեր:
168․am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքագետ Ֆյոդոր Լուկիանովն ասաց, որ այս թեմայով շփումներ կարող են լինել այնքան, որքան Անկարան դրա նախաձեռնությունը ցույց կտա։ Սակայն, նրա խոսքով, Մոսկվայի կողմից նկատելի չէ որևէ շահագրգռություն՝ գործընթացը դուրս բերել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափի շրջանակից։
Կովկասում Թուրքիան ունի ազդեցություն, Ռուսաստանը՝ ևս, բայց նրանք դեռ գործում են ոչ թե առճակատման, այլ համագործակցության ռեժիմում։ Թուրքիայի նախագահն այդ զանգով փորձում է հիշեցնել տարածաշրջանում Ադրբեջանի միջոցով իր ներկայության մասին, «մեկ ազգ, երկու պետություն» կարգախոսի տրամաբանությամբ է փորձում գործել Թուրքիան, իսկ Ռուսաստանը, չցանկանալով որևէ բախում Արցախյան հակամարտության գոտում, փորձում է հանդես գալ՝ որպես հավասարակշռող ուժ, և դատելով հաղորդագրության բովանդակությունից, ՌԴ-ն նշել է հակամարտության կարգավորման կարևոր ասպեկտները, որ այն չունի ռազմական լուծում, ինչն ուղերձ էր նաև Էրդողանին։
«ՌԴ-ում հայերի գործողություններում չկար կազմակերպվածություն, թեև կարող էր լինել»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց «Ռեգնում» լրատվական գործակալության գլխավոր խմբագիր, ՌԴ առաջին կարգի պետական խորհրդական, վերլուծաբան Մոդեստ Կոլերովը՝ անդրադառնալով տավուշյան սրացումից հետո ՌԴ տարածքում գրանցված հայ-ադրբեջանական ազգամիջյան միջադեպերին ու անկարգություններին։
Հայ-ադրբեջանական սահմանին բռնկված տավուշյան սրացումը և դրա քաղաքական հետևանքները հարթելու ուղղությամբ դիվանագիտական ջանքեր է գործադրում Ռուսաստանը։ Հուլիսի 23-ին ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան նշել է, որ Մոսկվան Երևանի և Բաքվի հետ կքննարկի հայ-ադրբեջանական սահմանին հրադադարի ամրապնդման և բանակցային գործընթացն ակտիվացնելու տարբեր նախաձեռնություններ:
«Տղերք, հազիվ փխրուն համերաշխություն է ստեղծվել, բոլորս եռագույնի տակ հավաքվել ենք, այնպես արեք, որ տեղ ունենաք այդ եռագույն դրոշի տակ: Այլապես հարց է ծագում՝ մեր 5 զինվորականների կյանքերն Ալիևի խղճի վրա են, իսկ ո՞ւմ խղճի վրա են կորոնավիրուսի փնթի կազմակերպված պայքարի արդյունքում 900-ից ավելի զոհերը»:
Մեզ հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ ակնհայտ է դառնում, որ Ադրբեջանի նախագահը մեծ հույսեր է կապում Թուրքիայի և ընդհանուր առմամբ միջազգային հանրության աջակցության հետ, իսկ Էրդողանի համար ալիևյան խնդիրներն ամենևին էլ արտաքին քաղաքական օրակարգի առաջին տեղերում չեն։ Սա, նրա որակմամբ, որոշիչ հանգամանք է դառնում ԼՂ հակամարտության գոտու հնարավոր զարգացումների կոնտեքստում։
«Գրառման վերաբերյալ իմ նեղ անձնական կարծիքը զերծ կմնամ բարձրաձայնել»,- այս մասին այսօր «Ազատություն» ռադիոկայանի ֆեյսբուքյան առցանց ասուլիսի ընթացքում ասաց ՀՀ ԱԳՆ խոսնակ Աննա Նաղդալյանը` անդրադառնալով օրերս «Russia Today»-ի գլխավոր խմբագիր Մարգարիտա Սիմոնյանի արած աղմկահարույց գրառմանը և հարցին, թե արդյո՞ք ՀՀ որևէ դիվանագետի Սիմոնյանի տեքստի բովանդակության նման ակնարկներ են արվել Ռուսաստանի պաշտոնատար անձանց կողմից։
«Դժվար է ասել նաև, թե դրանց կիրառումը որքան կնվազեցնի հրադադարի խախտումների քանակը և ինչ ազդեցություն կունենա հրադադարը խախտել ցանկացող կողմի մտադրությունների վրա, սակայն դրանց ներդրումից հետո պատշաճ միջազգային արձագանքը կարող է զսպօղակ լինել և դառնալ հրադադարի պահպանման որոշակի երաշխավոր։ Ինչպես ավելի վաղ էինք նշում, թեժ կապը կամ օպերատիվ կապը կողմերի միջև վատ պրակտիկա չէ, բայց այն կարող է և չգործել քաղաքական և ռազմական սրացման դեպքում, ինչը և տեղի ունեցավ, իսկ միջազգային բաղադրիչը դուրս կբերի այս հարցից կողմերի քաղաքական կամքը։ Չնայած կան նաև աշխարհում օրինակներ, երբ այդ կապը լավ է գործում, բայց սա լարված հակամարտություն է, և նման պայմանավորվածությունների կատարումը որոշակի իրավիճակ կփոխի»,- ասաց Ֆելգենգաուերը։
«Ռուսաստանին քիչ թե շատ ձեռնտու է այն ստատուս-քվոն, որը պահպանվում է ԼՂ հակամարտության գոտում»,- 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը՝ անդրադառնալով վերջին շաբաթների ընթացքում հայ-ադրբեջանական սահմանին ծագած սրացմանը։
«ԼՂ հակամարտության գոտում իրավիճակի սրումը սպասելի էր»,- 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ Ալեքսեյ Մալաշենկոն՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանի սրացմանը, աշխարհաքաղաքական մթնոլորտին և հնարավոր զարգացումներին։
Սա այն փուլն է, երբ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատում քննարկվում են հաջորդ տարվա բյուջետային հատկացումները և այդ հատկացումները, բնականաբար, տարբեր ուղղություններով ԱՄՆ ֆինանսական աջակցությունն են իրենց մեջ ներառում, այդ թվում՝ Պենտագոնի տարեկան բյուջեն, որով նախատեսված է աջակցություն Ադրբեջանին։ Հաշվի առնելով վերջին զարգացումները՝ նաև հայկական երկու կառույցները՝ Հայ Դատի գրասենյակը և Հայկական ասամբլեան փորձում են այնպես անել, որ ԱՄՆ նախագահի վարչակազմը ֆինանսական աջակցություն կամ չտրամադրի Ադրբեջանին ընդհանրապես, կամ տրամադրի Հայաստանին նույնպես համարժեք ֆինանսական միջոցներ։ Ամբողջ քննարկման թեման սա է։
«Հայաստանը երիտասարդ ժողովրդավարություն է, պետություն է բարեփոխիչ կառավարությամբ և պատճառ չունի որևէ երկրի վրա հարձակվելու համար»,- «Ալ Ջազիրա» հեռուստաընկերության եթերում՝ հայ-ադրբեջանական սահմանին տիրող իրավիճակի և ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացի վերաբերյալ տեսակապի միջոցով Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևի հետ դեբատի ընթացքում ասաց ՀՀ վարչապետի նախկին խորհրդական Արսեն Խառատյանը։
«Փաշինյանն ասում էր, որ օպերատիվ կապ է գործում։ Իսկ ինչո՞ւ՝ երբ այդ հակամարտությունը ծագեց, չզանգեցին միմյանց այդ կապով, չկարգավորեցին իրավիճակը միայն մեկ զանգով։ Փաշինյանը մեկ անգամ չէ գովել Ալիևին, նրան ասել դաստիարակված և կիրթ անձ, որ, երբ Փաշինյանը նրա հետ շփվում է, որևէ խնդիր չկա, և այդ թեժ կապն ինչո՞ւ չգործեց»։
