ՀՀ իշխանությունները համառորեն չեն բացահայտում վերջին երկու տարիների ընթացքում ՀՀ-ում դիվանագիտական անձնագիր ստացած անձանց շրջանակը։ Սա առնվազն տարակուսելի է՝ հաշվի առնելով այն սկանդալը, որը բարձրացրել էին հենց իրենք ՀՀ-ում 2018-ին տեղի ունեցած թավշյա հեղափոխական իրադարձություններից հետո, հայտարարելով ԱԳՆ-ում աննախադեպ կոռուպցիոն դրսևորումների բացահայտման, մեծ թվով անձանց ստացած դիվանագիտական անձնագրերի, հոռի երևույթների և դրանք շուտափույթ վերացնելու անհրաժեշտության մասին։
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը 168․am-ի հետ զրույցում ասաց, որ, բնականաբար, ծանոթ է հրապարակմանը և չէր ցանկանա այն որևէ կերպ մեկնաբանել, քանի որ այդ հրապարակման նպատակը հենց դա է՝ այդ տեղեկատվության նման շրջանառությունը, դրա նկատմամբ հետաքրքրության հարուցումը և որոշակի հակառուսական տրամադրությունների սերմանումը, իրավիճակի ապակայունացումը ողջ տարածաշրջանում։
Հուլիս ամսվա առաջին կեսին` Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բռնկված լարվածությունից երկու ամիս անց, նույնիսկ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին՝ ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի ակտիվ միջնորդությամբ, չի հաջողվում Հայաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարներին նստեցնել բանակցային սեղանի շուրջ։
Սեպտեմբերի սկզբին միջազգային մամուլում մտահոգիչ տեղեկություններ տարածվեցին այն մասին, որ Սիրիայից ահաբեկչական խմբավորումներ են Թուրքիայի տարածքով ներթափանցել Նախիջևան՝ հայկական կողմի նկատմամբ դիվերսիոն գործողություններ իրականացնելու նպատակով: Այդ հարցին սեպտեմբերի 2-ի ճեպազրույցում անդրադարձավ ՀՀ ԱԳՆ խոսնակ Աննա Նաղդալյանը՝ ասելով, որ ԱԳՆ-ն ստուգում է լուրերը` արդյո՞ք Թուրքիան Աֆրինից և Ազազից վարձկաններ է տեղափոխում Ադրբեջան՝ Արցախի դեմ պայքարում ներգրավելու համար։
Հայաստանի համար Մերձավոր Արևելքը մշտապես եղել է կենսական շահերի ապահովման գոտի, տարածաշրջան, և նախարարի այցը Եգիպտոս կարևոր էր, սակայն շատ ուշացած։ Ինչո՞ւ է երկուսուկես տարի անց Հայաստանի գործող կառավարության արտաքին քաղաքականության պատասխանատուն նոր հիշում Մերձավոր Արևելքի մասին, ինչո՞ւ այդ կոնտակտները ավելի վաղ չէին սկսվել, և ինչո՞ւ են սպասել գեոպոլիտիկ սպիրալի հերթական պտույտին ու լարվածությանը, որպեսզի վերջապես հայացք նետեն անմիջապես մեր հարևանությամբ գտնվող հսկայական աշխարհաքաղաքական ռեգիոնի վրա, որի ազդեցությունը Հայաստանի և Հարավային Կովկասի անվտանգության վրա նույնպես հսկայական է։
Չափազանց գերագնահատվում է ռուսական գործոնը։ Լուկաշենկոյի դիմումը ՌԴ-ին բացառապես գրագետ և տրամաբանական քայլ է, փորձ է այդ հակամարտությանը տալ որոշակի աշխարհաքաղաքական երանգավորում, քանի որ ներկայումս, պայմանականորեն ասած, բղավում են՝ «Լուկաշենկո, հեռացիր», առանց քաղաքական և աշխարհաքաղաքական շեշտադրումների, այլ հարց է, որ նրան հաջողվի դրանք փոխել և գրավել իր կողմ հակաարևմտյան, ռուսամետ և հակամայդանական, հականատօական ուժերին։ Ես կարծում եմ՝ այդ գիծն է Լուկաշենկոն փորձում առաջ տանել, դա իր դիրքերը մի փոքր կբարելավի, բայց սկզբունքորեն չի փոխի իր քաղաքական ճակատագիրը։
«168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքագետ, վերլուծաբան Վադիմ Դուբնովը, անդրադառնալով հարցին, թե ինչո՞վ է պայմանավորված Փաշինյան-Պուտին շփումների բացակայությունը, ասել է․ «Մոսկվային, մեղմ ասած, «не до Пашиняна», Փաշինյանի տեսանկյունից էլ՝ ընդհանուր առմամբ, որքան նա քիչ գործ ունենա Մոսկվայի հետ, այնքան իր համար ավելի լավ։ Աշխատանքային գործընթաց կա, այլ ուղղություններով փորձել իրավիճակ փոխել երևի թե նպատակահարմար չեն համարում»։
Արցախյան հիմնահարցի խաղաղ կարգավորման գործընթացում առաջիկայում ուշագրավ զարգացումներ են սպասվում։ Արցախի իշխանությունների՝ մադրիդյան սկզբունքների վերաբերյալ վերջին հայտարարությունները լայնորեն քննարկվում, անգամ քննադատվում են հակամարտության վերլուծությամբ մասնագիտացված փորձագետների շրջանում։ Նշենք, որ Արցախի իշխանություններն ընդգծել էին, որ Արցախյան բանակցային սեղանին Մադրիդյան սկզբունքներն այլևս չկան, և նոր մոտեցումներ, նոր առաջարկներ են պետք։
Այսօր հայկական կողմի նախաձեռնությամբ տեղի է ունեցել Հայաստանի և Իրանի ԱԳ նախարարներ Զոհրաբ Մնացականյանի և Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆի հեռախոսազրույցը: ՀՀ ԱԳՆ հաղորդագրության համաձայն՝ զրույցի ընթացքում քննարկվել են երկկողմ օրակարգի մի շարք հարցեր, կարևորվել է ավանդական բարեկամության և փոխվստահության վրա հիմնված երկխոսության ծավալումը և համագործակցության ընդլայնման ուղղությամբ երկուստեք քայլերի ձեռնարկումը:
Հայաստանում ինտենսիվորեն շարունակում են բողոքի ակցիաներ իրականացնել ՌԴ արտագնա աշխատանքի մեկնել ցանկացող ՀՀ քաղաքացիները։ Նրանց պահանջը մեկն է՝ Ռուսաստանի հետ սահմանի բացում։ Ինչպես ՀՀ կառավարությունն է պնդում, Հայաստանն օդային և ցամաքային սահմանը հատողների համար երբևէ սահմանափակումներ չի կիրառել, սահմանափակումները կիրառել և շարունակում են կիրառել ընդունող երկրները՝ ելնելով համաճարակային իրավիճակից, այս դեպքում՝ Ռուսաստանը:
«Նոր առաջարկներ, նոր մոտեցումներ են պետք»,- այս մասին օրերս լրատվամիջոցներից մեկի հետ զրույցում ասել էր Արցախի արտգործնախարար Մասիս Մայիլյանը՝ անդրադառնալով արցախյան հակամարտության շուրջ ընթացող բանակցություններին, նշելով, որ բանակցությունների սեղանին այս պահին որևէ փաստաթուղթ չկա:
Ի վերջո, վարակի առկայությունն անձնագրի գույնից չէ կախված, Մոսկվայում արդեն նույն պայմաններում ապրում ենք կես տարի ու խենթանում ենք, անկեղծ ասած, մենք ևս չափազանց դժգոհ ենք։ Կարծում ենք, որ այդ միջոցառումներն ահավոր չափազանցված էին»,- ասաց Մոդեստ Կոլերովը՝ շարունակելով, որ հետաքրքիր վերլուծություն կա այն մասին, որ Մինսկում ու Խաբարովսկում ցույցեր են տեղի ունենում, բայց հիվանդությունը չի տարածվում առանձնապես, ինչը հետաքրքիր փաստ է վերլուծության և որոշումների կայացման համար։
«Անորոշության են մատնված նաև Տաջիկստանի, Ուզբեկստանի, Ղազախստանի, Թուրքմենստանի, Ադրբեջանի, Մոլդավայի, Ղազախստանի քաղաքացիները, որոնք ցանկանում են մեկնել Ռուսաստան և չեն կարողանում»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ՌԴ-ում ՀՀ դեսպան Վարդան Տողանյանը՝ անդրադառնալով ՀՀ-ում ՌԴ մեկնել ցանկացող ՀՀ քաղաքացիների բողոքի ակցիաներին, Վերին Լարսի անցակետում կուտակված ՀՀ քաղաքացիներին, որոնք ցամաքային ճանապարհով են ցանկանում վերադառնալ հայրենիք։
Բելառուսում օգոստոսի 9-ին տեղի ունեցած նախագահական ընտրություններին հաջորդած ներքաղաքական ցնցումների, հակաիշխանական բազմամարդ ցույցերի ֆոնին ակտիվորեն քննարկվում է Բելառուսում ստեղծված իրավիճակը ՀԱՊԿ-ի ուժերով զսպելու հարցը։
«Արցախի դիրքորոշումն այստեղ առանցքային է, որից ուրվագծվում է ավելի հստակ դիրքորոշում, ինչը, իհարկե, բարդացնում է բանակցությունների հեռանկարը։ Դժվար է պատկերացնել, թե ինչ հունով են գնալու ապագա բանակցությունները և ինչի շուրջ, ինչպես է հաջողվելու այս սուր դիրքորոշումներով խաղաղ գործընթաց ապահովել»,- ասաց նա։
ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը դեմ է Հայաստանից և Ադրբեջանից հնչող՝ բանակցությունները մաքուր էջից սկսելու առաջարկներին։ Օրերս МГИМО-ի ուսանողների առաջ ունեցած ելույթի ժամանակ Լավրովը նշել է, որ Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման փաստաթղթերում կա հանգուցալուծում, որը կարող է ապահովել արդարացիություն։
«Պարոն Սինանյանի վերոնշյալ հայտարարությունը դիտարկում ենք` որպես իր կողմից արված անձնական հայտարարություն»,- այս մասին այսօրվա ասուլիսում հայտարարեց ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Աննա Նաղդալյանը։
«Միայն այս տարվա ընթացքում ՀՀ իրավասության ներքո են հայտնվել Ադրբեջանի երկու քաղաքացի։ Ի տարբերություն Ադրբեջանի՝ Հայաստանը նրանց նկատմամբ չի իրականացնում քրեական հետապնդում»,- այս մասին այսօր ՀՀ ԱԳՆ-ում լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց ՀՀ ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Աննա Նաղդալյանը՝ անդրադառնալով Ադրբեջանի տարածքում հայտնված հայ սպա Գուրգեն Ալավերդյանի ճակատագրին և քայլերին, որոնք ՀՀ-ն է ձեռնարկում նրան ՀՀ վերադարձնելու ուղղությամբ։
«Հրադադարի ամրապնդումը ՀՀ առաջնահերթություններից է խաղաղ գործընթացում, առանց որի անհնար է պատկերացնել խաղաղ գործընթացի զարգացումը»,- այս մասին այսօր ՀՀ ԱԳՆ-ում լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց ՀՀ ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Աննա Նաղդալյանը՝ անդրադառնալով Թուրքիայի Պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարի հայտարարությանն այն մասին, որ Թուրքիան ԼՂ հակամարտության կողմ է։
«Հայկական կողմը հուլիսյան մարտերից հետո ներկայացրել է խաղաղ գործընթացի վերաբերյալ մոտեցումները, որոնք ներկայացվել են ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից հուլիսի 23-ին ՀՀ Կառավարության նիստի ժամանակ»,- այս մասին այսօր ՀՀ ԱԳՆ-ում լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց ՀՀ ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Աննա Նաղդալյանը՝ անդրադառնալով հայ-ռուսական ռազմատեխնիկական համագործակցության վերաբերյալ Ադրբեջանի իշխանությունների հայտնած մտահոգությանը։
«Մեր քաղաքացիների համար օդային սահմանով մուտքի ու ելքի արգելքներ չեն գործում»,- այս մասին այսօր ՀՀ ԱԳՆ-ում լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց ՀՀ ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Աննա Նաղդալյանը՝ անդրադառնալով ՀՀ ելքումուտքի վերաբերյալ ՀՀ ԱԳՆ ստացվող բազմաթիվ ակտուալ հարցերի։
«Հուլիսյան մարտերից առաջ բազմիցս ենք նշել, որ խաղաղ բանակցային սեղանին չկա որևէ փաստաթուղթ, իսկ մարտերից հետո առաջնահերթությունը խաղաղ գործընթացի վերականգնման ուղղությամբ ջանքերի գործադրումն է»,- այս մասին այսօր ՀՀ ԱԳՆ-ում լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց ՀՀ ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Աննա Նաղդալյանը` անդրադառնալով ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի ապրիլյան հայտարարությանը, որ բանակցային սեղանին քննարկվում են Մոսկվայի՝ 2019 թվականի ներկայացրած առաջարկները։
Տավուշյան սրացումից հետո ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը հայտնվել է ադրբեջանաթուրքական հերթական «գրոհի» տակ: Արցախյան հիմնահարցի կարգավորմամբ զբաղվող ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափը հեղինակազրկելու, թուլացնելու, ինչպես նաև կարգավորման գործընթացը Թուրքիա-Ռուսաստան-Հայաստան-Ադրբեջան հարթություն տեղափոխելու գործին այս անգամ կցված են ոչ միայն Ադրբեջանի, այլև Թուրքիայի իշխանությունները՝ համապատասխան գործողություններով, ինչպես նաև՝ որոշ փորձագիտական շրջանակներ։
Պաշտոնական Բաքուն կրկին ամենաբարձր մակարդակով դժգոհություն է արտահայտում Կրեմլին՝ Հայաստանին մատակարարվող զենք-զինամթերքի վերաբերյալ: Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմի արտաքին հարաբերությունների բաժնի ղեկավար Հիքմեթ Հաջիևը հայտարարել է, որ Բաքվին չի գոհացրել հուլիսյան մարտերից հետո Հայաստան մոտ 400 տոննա ռազմական բեռ մատակարարելու վերաբերյալ Մոսկվայի պարզաբանումը։
Տավուշյան սրացմանը հաջորդած թուրք-ադրբեջանական տանդեմը շարունակում է ինտենսիվ աշխատել Արցախյան հիմնահարցի կարգավորման գործընթացի ուղղությամբ։ Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարը, ըստ էության, աննախադեպ հայտարարություն է արել՝ ասելով, որ Թուրքիան Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կողմ է հանդիսանում և դատապարտում է Հայաստանի «հարձակողական» պահվածքը։ Հուլուսի Աքարը Հայաստանը ներկայացրել է՝ որպես իրեն սատարող ուժերի հաշվին «իր հասակից բարձր գործերի» խառնվող մի երկիր՝ նշելով, որ Հայաստանի պահվածքը ոչ մի արդարացում չունի, և բոլորը պետք է հասկանան դա։
Մինչ Հայաստանում փոխվում են արտասահմանյան, այդ թվում՝ ռուսական հեռուստաալիքների հեռարձակման կանոնները և ռուսական հեռուստաալիքների հեռարձակումը Հայաստանում դարձնում «դեղատոմսով», Արցախում մտադիր են ավելացնել Հանրային հեռուստառադիոընկերությամբ հեռարձակվող ռուսերենով հաղորդումների եթերաժամանակը և ռուսաց լեզվի դասավանդման ժամաքանակը հանրակրթական և բուհական կրթական ծրագրերում։ Այդ մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել էր Արցախի նախագահի խոսնակ Վահրամ Պողոսյանը։
Ռուսաստանը շարունակում է ակտիվ ջանքեր ներդնել Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթացում, վերջին օրերին ինտենսիվ շփումներ ծավալելով Ադրբեջանի Պաշտպանության և Արտաքին գործերի նախարարությունների ղեկավարների հետ։ Ինչպես հայտնի է, Ադրբեջանի ԱԳ նորանշանակ նախարար Ջեյհուն Բայրամովը կատարեց իր երկրորդ պաշտոնական այցը։ Օգոստոսի 26-ին Մոսկվայում կայացել է նրա առաջին հանդիպումը ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի հետ և բանակցություններն Արցախյան հիմնահարցի կարգավորման գործընթացի վերաբերյալ։ Կողմերը նախ առանձնազրույց են ունեցել, այնուհետև հանդիպումը շարունակել երկու երկրների պատվիրակությունների մասնակցությամբ։ Հանդիպման արդյունքներն ամփոփվել են համատեղ մամուլի ասուլիսում։
«Ինչպես տեսնում եք, Ռուսաստանը հարաբերություններ ունի նաև Ադրբեջանի, Թուրքիայի հետ, հարևանությամբ Բելառուսն է, Մոսկվայի համար հեշտ ժամանակներ չեն։ Չնայած դրան, Մոսկվան փորձում է իսկապես թույլ չտալ բռնկում, ինչը չափազանց բարդ է, և դրա ապացույցը հենց Տավուշյան սրացումն էր, երբ Մոսկվան կրկին գործի դրեց իր լծակները։ Սակայն տարածաշրջանային և աշխարհաքաղաքական ներկայիս զարգացումների կոնտեքստում, երբ ռուս-թուրքական հարաբերություններում նոր բացասական միտումներ են ի հայտ գալիս, բարդ է վերահսկողություն պահպանելը, երբ չկա լուծում, իսկ այն իսկապես չկա»,- ասաց նա։
Սպիտակ տանը հայտնվելու համար գլխավոր «մենամարտին» քիչ ժամանակ է մնացել։ Մինչ նոյեմբերի 3-ին կայանալիք նախագահական ընտրությունները՝ ԱՄՆ 46-րդ նախագահը դառնալու համար ամերիկյան քաղաքական ռինգում կմրցակցեն գործող նախագահ Դոնալդ Թրամփը՝ Հանրապետական կուսակցությունից, և Ջո Բայդենը՝ Դեմոկրատական կուսակցությունից։
Այս ցույցերը տեղի են ունենում ալիքաձև, մեկ վերելք է, մեկ՝ անկում, վերջին շրջանում որոշակի անկում կար, բայց կիրակի օրը փողոց դուրս եկավ 100.000 մարդ, այսինքն՝ այս բողոքը ցույց է տալիս ու արտացոլում, որ հասարակությունը չի ցանկանում հանձնվել և պատրաստ է շարունակել ցույցերը, գուցե ոչ այնքան ինտենսիվ, ինչպես նախկինում՝ սկզբնական փուլում, բայց դրանք շարունակվում են։
