Ռուսական աղբյուրների փոխանցմամբ՝ նախօրեին Մոսկվայում նախատեսվում էր Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի փոխվարչապետների հանդիպումը տարածաշրջանային տնտեսական և հաղորդակցական ապաշրջափակման ծրագրերը քննարկելու նպատակով: Փոխվարչապետների մակարդակով այս հարցի քննարկման շուրջ Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները համաձայնության էին եկել հունվարի 11-ի մոսկովյան եռակողմ հանդիպման ժամանակ, երբ Փաշինյանը հայտարարեց, որ գերիների հարցով առաջընթաց չի գրանցել, բայց ստորագրել է տնտեսական համագործակցության հուշագիր: Հունվարյան համաձայնությունների համաձայն՝ եռակողմ աշխատանքային խումբը պետք է ներկայացնի պրոյեկտների ցանկն ու իրագործման գրաֆիկը մինչ մարտի մեկը:
Տարածաշրջանային այցի շրջանակում ՀՀ է ժամանել Իրանի ԱԳ նախարար Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆը: Այսօր ՀՀ ԱԳՆ-ում կայացել է նրա հանդիպումը ՀՀ ԱԳ նախարար Արա Այվազյանի հետ: Հայաստանի և Իրանի ԱԳ նախարարները նախ առանձնազրույց են ունեցել, ապա հանդիպումը շարունակել ընդլայնված կազմով: ՀՀ ԱԳՆ փոխանցմամբ, ՀՀ ԱԳ նախարար Արա Այվազյանն Իրանի ԱԳ նախարար Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆի հետ ընդլայնված կազմով հանդիպման ժամանակ ասել է.
«ԻԻՀ ԱԳ նախարարի հայտարարությունները պետք է գնահատել՝ որպես դիվանագիտական»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց իրանցի վերլուծաբան Ալի Սալամին՝ անդրադառնալով ԻԻՀ ԱԳ նախարար Մուհամադ Զարիֆի այցին տարածաշրջան, Իրանի դերին տարածաշրջանում ստեղծված նոր իրավիճակում, երբ եռակողմ հայտարարությունների համաձայն՝ նախատեսվում է տնտեսական հաղորդակցությունների ապաշրջափակում:
Արցախյան պատերազմից հետո ստեղծված նոր իրողությունների ֆոնին մեկնարկել է Իրանի Իսլամական Հանրապետության արտաքին գերատեսչության ղեկավար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆի բազմականգառ այցը տարածաշրջան: Ավելի վաղ Զարիֆը նշել էր, որ մտադիր է այցելել այն երկրներ, որոնք կօգնեն ղարաբաղյան ճգնաժամից դուրս գալ և տարածաշրջանում խաղաղություն ու կայունություն հաստատել:
«Կարծում եմ՝ առավելագույն արդյունքը կլինի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի աշխատանքների վերսկսումը»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց գերմանացի վերլուծաբան Ուվե Հալբախը՝ անդրադառնալով Արցախյան հիմնահարցի կարգավորման գործընթացում ԱՄՆ հնարավոր ներգրավմանն ու դրա արդյունքներին։
«Կա երկու ձևաչափ՝ Մինսկի խումբն ու եռակողմ ձևաչափը: Լավրովը հասկացրեց, որ կարգավիճակը կարող է քննարկվել այս ձևաչափերից մեկի շրջանակում, և եթե ոչ՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի, ապա կարող է լինել եռակողմ ձևաչափը: Ամերիկացիներն ու Եվրոպան, չաջակցելով Երևանին, երբ դրա կարիքը կար, պարտվեցին Կովկասը: Ամերիկացիները կարող են վերջնագիր ներկայացնել Ադրբեջանին, որ դադարեցնում են գնել նավթ, էմբարգո են հայտարարում, որ պետք է զորքերը վերադառնան իրենց նախնական դիրքերին, կճանաչեն Արցախի անկախությունը, դա ինչ-որ տեղ գործուն տարբերակ է, մնացածն անկապ խոսակցություններ են: Հայերը կարող են պահանջել վերադարձնել շրջանները, ամերիկացիներն ինչ-որ բաներ կպահանջեն, բայց ի՞նչ է՝ պատերազմելո՞ւ են հայերը, ինչո՞վ: Կրկնեմ, որ Արևմուտքն ուշացել է, պարտվել է պարտիան:
Վրացի քաղաքական վերլուծաբան, նախկին դիվանագետ Իրակլի Մենագարիշվիլին մեզ հետ զրույցում ասաց, որ, հաշվի առնելով Թրամփի պասիվ քաղաքականությունը մեր տարածաշրջանում, Ռուսաստանի ուղղությամբ և, ընդհանուր առմամբ կարգախոսը, որի կենտրոնում ԱՄՆ-ն էր, ԱՄՆ ներքին խնդիրները, քաղաքականությունը, ապա Բայդենի դեպքում եվրասիական, հարավկովկասյան տարածաշրջանում եվրաատլանտյան ձգտումներ ունեցող ուժերի ակնկալիքներն էապես մեծ են:
«Ներկայիս միտումները թույլ են տալիս ենթադրել, որ բանակցությունները և արդյունքները կարող են դանդաղել։ Սրան հավելյալ, Ռուսաստանը զգում է, որ Արևմուտքը փորձելու է վերցնել նախաձեռնությունը և քննարկել հարցեր, ուստի չի փորձում մտնել առճակատման մեջ, բայց Արևմուտքի մասնակցությունը ևս հավելյալ կերպով կարող է խաթարել ներկայիս ընթացքը։ Սա դեռ անկայուն իրավիճակ է․ Ռուսաստանն ունի քայլերի հերթականություն, սակայն դրանք կարող են խախտվել»,- ասաց նա։
«Ռուսաստանը խելացի քաղաքականություն է վարում՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների համար տնային աշխատանքի հնարավորություն տալով, քանի որ այդպես Ռուսաստանը փոքրացնում է իր հակասությունները Ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ Արևմտյան համանախագահների հետ, միևնույն ժամանակ հասկանալով, որ Ադրբեջանը նախընտրում է ներկայումս առկա եռակողմ ձևաչափը»։
Այո, իհարկե, սա ինչ-որ առումով ուղերձ է Հայաստանի համար, որ, եթե ինչ-որ բան այն չլինի, շատ հավանական է, և պատրաստ են ռազմական առումով ինչ-որ խնդիրներ լուծել: Հարկ է նշել, որ հայկական տարածքը երաշխավորված է Ռուսաստանի կողմից, թեև ռուսական զորքերը Հայաստանում շատ քիչ են ու սահմանափակ հնարավորություններ ունեն, և իրական սպառնալիքի՝ մեծ պատերազմի դեպքում պաշտպանել Հայաստանին այդ ուժերը չեն կարող: Բայց քանի որ Ռուսաստանի հետ կռվել որևէ մեկը չի պատրաստվում, ի վերջո, Ռուսաստանը միջուկային տերություն է, և դա ներկայումս չի համապատասխանում ոչ Ալիևի, ոչ Էրդողանի մտադրություններին, ուստի ուղիղ պատերազմի սպառնալիք ներկայումս չկա:
Արցախյան երկրորդ մեծ պատերազմի ավարտից հետո Թուրքիան և Ադրբեջանը վերսկսում են համատեղ զորավարժությունները: Փետրվարի 1-12-ը Հայաստանի սահմանի հարևանությամբ՝ Կարսում, Թուրքիան ու Ադրբեջանը համատեղ զորավարժություն են անցկացնելու: Զորավարժությանը ներգրավվելու են տանկային ու հրետանային ստորաբաժանումներ, ուղղաթիռներ, հատուկջոկատայինների ստորաբաժանումներ, որոնք նոր սպառազինություն են փորձարկելու։ Զորավարժությունը կոչվում է «Ձմեռ 2021»․ ադրբեջանցի զինծառայողներն արդեն ժամանել են Կարս։
«Մենք պատրաստ կլինենք աջակցել որոշման փնտրտուքին, որը կապահովի խաղաղություն, կայունություն, անվտանգություն և, ամենակարևորը, անվտանգություն այն մարդկանց համար, ովքեր այստեղ ապրել են միշտ և ապրելու են ապագայում»,- այս մասին այսօր 2020 թվականի ՌԴ դիվանագիտական տարվա առցանց ամփոփիչ ասուլիսի ընթացքում ասաց ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը՝ անդրադառնալով Արցախի կարգավիճակի հարցին:
«Երկար տասնամյակների բանակցությունների ընթացքում երբեք չի քննարկվել հարց, որպեսզի կտրվի Հայաստանը ԼՂ-ից, հենց այդ պատճառով Լաչինի միջանցքը՝ որպես կոնցեպտ, ոչ մեկի կողմից չի մերժվել»,- այս մասին այսօր լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը՝ անդրադառնալով լրագրողի հարցին, թե ինչու հաշվի չի առնվում Ադրբեջանի դժգոհությունը ՀՀ պաշտոնյաների Ղարաբաղ այցերի վերաբերյալ:
«Բոլոր պայմանավորվածություններն իրականացվում են արդյունավետ»,- այս մասին այսօր 2020 թվականի ՌԴ դիվանագիտական տարվա առցանց ամփոփիչ ասուլիսի ընթացքում ասաց ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը՝ պատասխանելով հայ լրագրողի դիտարկմանը, թե իրականում տեղի ունեցող գործընթացները եռակողմ հայտարարություններից հետո դուրս են գալիս դրանց շրջանակից:
«Առաջ ենք մղում գերիների փոխանակման բոլորը՝ բոլորի դիմաց սկզբունքը»,- այս մասին այսօր 2020 թվականի ՌԴ դիվանագիտական տարվա առցանց ամփոփիչ ասուլիսի ընթացքում ասաց ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը՝ պատասխանելով հարցին, թե ինչ քայլեր է ձեռնարկում ՌԴ-ն հայ գերիների, անհետ կորածների վերադարձի հարցի ուղղությամբ
«Վարձկան ահաբեկիչների ներկայությունն Անդրկովկասում տարածաշրջանը կգցի անկայունության անվերջանալի շղթայի մեջ՝ բոլոր երկրներին կանգնեցնելով ահաբեկչական վտանգի առջև»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս թուրքագետ Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին՝ անդրադառնալով տեղեկություններին, որ Թուրքիան ահաբեկիչներին ցանկանում է հաստատել Ադրբեջանում և Արցախյան պատերազմում Ադրբեջանի գրաված տարածքներում։
Արցախյան պատերազմից հետո Մերձավոր Արևելքից Ադրբեջան տեղափոխված և Արցախյան հակամարտության գոտում օգտագործված ահաբեկչական խմբավորումները չեն հեռացել Ադրբեջանից և այս պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի գրաված տարածքներից:
Եկեք իրատես լինենք, ՀՀ արտաքին քաղաքականությունը լրջորեն փորձել է հավասարակշռել ՀՀ նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանը, մենք հիշում ենք նրա և-և-ի քաղաքականությունը և մենք հիշում ենք, որ դա ուղեկցվեց բավականին լուրջ բեկումով՝ ստորագրվեց համաձայնագիր ԵՄ-ի հետ, դա մաքսիմումն էր, ինչի հնարավոր էր հասնել այդ փուլում: Եթե մենք դիտարկենք Փաշինյանին, նրա գործունեությունը, ավելի արևմտամետ քաղաքական գործիչ, քան նա է, Հայաստանում չի եղել, բայց նա բախվեց դաժան իրականությանը:
«Բայց թե ինչ գործիքակազմ ունի Վաշինգտոնը դրան հասնելու համար, իհարկե, մենք գիտենք, որ այդքան էլ մեծ չեն գործիքները, հնարավորություններն ու ազդեցության լծակները մեր տարածաշրջանում, ուստի, չեմ կարծում, որ էական փոփոխություններ լինեն»,- նշեց միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանը:
«Փաշինյանը ստորին լիգայից հայտնվեց և միանգամից փորձեց խաղալ վերին լիգայում, իսկ այնտեղ «зубр»-եր են նստած»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով մոսկովյան բանակցությունների արդյունքներին և Արցախյան հիմնախնդրի շուրջ ապագա զարգացումներին:
«Ադրբեջանը գերիներին պահում է՝ որպես ճնշման լծակ, ու չի բացառվում, որ հեռուն գնացող նպատակներ ունի՝ կապված սահմանների դեմարկացիայի հետ»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ԱՊՀ ինստիտուտի Կովկասի բաժնի ղեկավար, ռազմական փորձագետ Վլադիմիր Եվսեևը՝ անդրադառնալով նախօրեին Կրեմլում Փաշինյան-Պուտին-Ալիև բանակցությունների արդյունքներին:
Այսօր Մոսկվայում ծավալված եռակողմ Փաշինյան-Պուտին-Ալիև բանակցություններին ընդառաջ՝ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հեռախոսազրույց էր ունեցել Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հետ: Կրեմլը որոշ մանրամասներ էր ներկայացրել։
Վտանգները առկա են և հստակ են բոլորի համար՝ ՀՀ ինքնիշխանության կորստի վտանգը՝ իր բոլոր ածանցյալ հետևանքներով։ Ես կարծում եմ, որ իրավական առումով Նիկոլ Փաշինյանը գաղտնի փաստաթուղթ ստորագրելու իրավասություն չունի, և ժողովուրդը պետք է չընդունի իր այս շտապողականությունը, ժողովուրդը պետք է չընդունի այդ փաստաթուղթը։ Այս ամենը հղի է շատ ծանր, մռայլ հետևանքներով ՀՀ-ի և Արցախի համար։
Եվսեևի խոսքով՝ ՌԴ ներկայությունը նախ ունենալու է կայունացնող դերակատարություն, իսկ նման կենտրոնը պետք է տվյալներ հավաքագրի և անհրաժեշտության դեպքում տրամադրի քաղաքական ղեկավարությանը։ Այսինքն, նրա խոսքով, սա ըստ էության փոխարինելու է նմանատիպ ԵԱՀԿ նախագահի հատուկ ներկայացուցչի առաքելությանը Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում, սակայն այս փուլում կրելու է մշտական բնույթ, իսկ դրա համատեղ բնույթը սադրանքների հավանականությունն էապես քչացնում է։
«Մոտավոր շրջանակն այսպիսին եմ տեսնում առաջիկա գործընթացների, լինի դա հանդիպման տեսքով, թե պարզապես տարածաշրջան այցերի կամ հեռախոսազանգերի, չեմ կարող հստակ ասել։ Բայց ՌԴ-ն Կառավարության՝ հատկապես ԱԳՆ-ի և ՊՆ-ի մակարդակով, ակտիվ աշխատում է իր հեղինակությունը պահպանելու և բարձրացնելու համար: Իսկ եթե հետաձգվեն այս հարցերի քննարկումները, գործընթացներն այլ ուղով կարող են գնալ»,- ասաց Մալաշենկոն։
«Մոսկվայում եռակողմ բարձրաստիճան հանդիպումը տրամաբանական կլինի»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը՝ անդրադառնալով Մոսկվայում Փաշինյան-Պուտին-Ալիև հանդիպման հավանականությանը։
168․am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ, դատելով աշխարհաքաղաքական և տարածաշրջանային միտումներից, այս հանդիպմամբ, կարծես, առավելապես հետաքրքրված է Ադրբեջանը, որը հետաքրքրված է նաև նոյեմբերի 9-ի հայտարարության ամրապնդմամբ և արագ առարկայացմամբ, քանի որ մի շարք վտանգներ է տեսնում և կանխատեսում։
Ստեփանակերտի օդանավակայանի բացմանը հաշված օրեր են մնացել։ Ըստ 168․am-ի ռուսական աղբյուրների՝ ակնկալվում է, որ օդակայանը շահագործման կհանձնվի հունվարի առաջին կեսին, որի համար արդեն ռուսական սակրավորների կողմից «Ուրան-6» բազմաֆունկցիոնալ ռոբոտային համալիրի կիրառմամբ ավարտին են հասցվել տեղանքի և դրա հարակից թաղամասերի անվտանգության համար անհրաժեշտ ականազերծման, ինժեներահետախուզական և տեխնիկական բոլոր աշխատանքները։
«ԵԱՀԿ ՄԽ-ն պետք է վերականգնի իր հեղինակությունը, դրա համար մաքսիմալ ջանքեր են հարկավոր Ֆրանսիայից ու ԱՄՆ-ից»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց եվրոպացի վերլուծաբան Սյուզան Ստյուարտը՝ անդրադառնալով գալիք տարի Արևմուտքի անելիքներին Արցախյան կարգավորման գործընթացում։
«Ակնկալվում է, որ Հայաստանը կհաղթահարի պատերազմի հետևանքները, ներքաղաքական դժվարությունները և կընկնի կայուն հունի մեջ»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց վրացի վերլուծաբան Սոսո Ցինցաձեն՝ ամփոփելով 2020թ․ տարածաշրջանի համար։
