Այսօր Սոչիում կայացավ ռուս-թուրքական բարձր մակարդակի համագործակցության խորհրդի շրջանակներում գործող ռազմավարական պլանավորման համատեղ խմբի 8-րդ նիստը, որը նախապատրաստում է Թուրքիայի և Ռուսաստանի նախագահների հանդիպումը եկող տարի։
ս այս թեմայով երբեք ուղիղ չեմ խոսել, իսկ հիմա հատուկ Ձեզ համար կասեմ․ իմ կարծիքով՝ տեղի է ունեցել դավաճանություն։ Հայաստանն իրեն հայտարարել է Ղարաբաղի անվտանգության գլխավոր երաշխավորը, բայց բացի կենդանի ուժից, փաստացի չի մասնակցել Ղարաբաղի պաշտպանությանն այս պատերազմի ընթացքում՝ ոչ ավիացիայով, ո՛չ բավարար ռազմական տեխնիկայով։ Հասկանալի է, որ հակառակորդ կողմից մեծ քանակով անօդաչու սարքեր էին գալիս, իսկ մարդն արդեն երկու տարի զբաղվում է սեփական անօդաչուների արտադրությամբ, նկատի ունեմ Փաշինյանին․ նրա բարձր տեխնոլոգիական ողջ նախարարությունը, որը սարքեց, ինչի՞ համար էր, որտե՞ղ էին հայկական անօդաչուները, որտե՞ղ էր ռադիոէլեկտրոնային պայքարը դրանց դեմ։ Տեղի է ունեցել դավաճանություն։
«Տնտեսական պրոյեկտներում էական է ռեսուրսի, ներդրումների խնդիրը։ Որտեղ ներդրումն արվում է, այնտեղ համագործակցությունն արագորեն զարգանում է։ Անկախ խնդիրներից՝ Իրանը փորձում է խնդիրներ չունենալ հարևանների հետ, տարածաշրջանում պահպանել Թուրքիայի և Ռուսաստանի հետ համագործակցությունը, ինչը կարևոր է նաև Արևմուտքի հետ խնդիրների ֆոնին։ Այն, ինչ կա, Իրան-ՀՀ հարաբերություններում խնդիրների մի շարքի հետևանքով է երկու կողմից։ Այս ամենի արդյունքում գուցե համարժեք կերպով չեն զարգանում, քանի որ յուրաքանչյուրն ունի իր հրատապ խնդիրները»,- ասաց վերլուծաբանը՝ հույս հայտնելով, որ ճգնաժամային հարցերի հաղթահարումից հետո կլինի քաղաքական և տնտեսական ռեսուրս վերանայումների համար։
«Ընդհանուր առմամբ Հայաստանն այլ ճանապարհ չունի, քան սերտ համագործակցել Ռուսաստանի հետ՝ լուծելով իր բոլոր հարցերը։ Այնուամենայնիվ, Ռուսաստանը կարողացավ հասնել նրան, որ այդ կենտրոնը չլինի հենց Արցախում, ինչի հույսը Թուրքիան ուներ, և ինչի պատճառով բանակցությունները երկարաձգվեցին։ Ռուսական կողմը կարողացավ հասնել նաև նրան, որ այդ կենտրոնն ունենա շատ փոքր լիազորություններ, սակայն, ինչպես երևում է՝ շատ բան այս հարցում պարզ կդառնա Սոչիի բանակցություններից հետո, որոնք այս տարվա վերջինը կլինեն, և դրանք էականորեն կանդրադառնան Ղարաբաղյան թեմատիկային ու կենտրոնի տեխնիկական հարցերին»,- ասաց նա։
168․am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովն ասաց, որ Ռուսաստանը վերջնականապես չի հրաժարվում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբից, այսինքն՝ Արցախյան հակամարտության գոտում աշխատում է երկու ճակատով։ Ըստ նրա՝ սա ճկունության նշան է։
Արցախյան երկրորդ մեծ պատերազմից հետո Սյունիքի մարզում ստեղծված անվտանգային միջավայրը, այս դեպքում ավելի բնութագրական կլինի նշել, վտանգավոր իրավիճակը՝ Հայաստան-Ադրբեջան նոր ձևավորվող սահմանի հեռավորությունը հայկական համայնքներից, ադրբեջանական ուժերի հավակնությունները և սահմանազատման աշխատանքների որակը, ստիպում են վերանայել ՀՀ անվտանգային համակարգը և նոր լուծումներ տալ Սյունիքում առկա անվտանգային մարտահրավերներին։
Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը 168․am-ի հետ զրույցում ասաց, որ իրանական աղբյուրներում որևէ տեղեկատվություն չկա այն մասին, որ ՀՀ-Իրան գազամուղն է պայթեցվել։ «Տեսանյութը տարածվել էր ադրբեջանական թելեգրամյան ալիքներից մեկից և կարծես պատկերում է Բերձորը, ինչպես ներկայացված էր։ Եվ հստակ չէ, թե ինչ է տեղի ունեցել։ Առավելապես թվում էր տեսանյութ՝ պատրաստված Հայաստանի դեմ։ Այս պահին չեմ կարող որևէ հստակ բան ասել»,- ասաց նա։
Չնայած Արցախյան երկրորդ մեծ պատերազմից հետո Հայաստանում նույնիսկ կան շրջանակներ, որոնք պնդում են, թե պետք է վերականգնել երկխոսությունը հարևան երկրների, մասնավորապես՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ, հասնել խաղաղ համակեցության, տարածաշրջանային կայունության, Ադրբեջանը շարունակում է հայատյաց քաղաքականությունը, Հայաստանի հետ խոսելով ուժի դիրքերից։
Օրերս Հայաստան-Եվրամիություն գործընկերության խորհրդի նիստին մասնակցելու նպատակով ՀՀ ԱԳ նախարար Արա Այվազյանն աշխատանքային այց կատարեց Բելգիա, որը նրա երկրորդ արտասահմանյան այցն էր նշանակումից հետո։
«Կան տարաձայնություններ Մինսկի խմբում, դժգոհություն ՌԴ-ից այն դեպքում, երբ նրանք ժամանակ են ունեցել արդյունավետ զբաղվել հակամարտությամբ, իսկ այսօր ինչով են ցանկանում զբաղվել առարկայական, պարզ չէ։ Ժամանակ է հարկավոր նոր իրողությունների գիտակցման, ընկալման և նոր օրակարգի համար։ Թեև միակ օրակարգը, որ մնացել է, դա Արցախի կարգավիճակի հարցն է, դրա քննարկման հարցում սկցբունքային տարաձայնություններ կան։ Այս պահին պետք է պատրաստ լինել աշխատել առանց ՄԽ-ի, քանի որ պարզ չէ, թե նրանք ինչպես են պատրաստվում աշխատել»,- ասաց Սկակովը՝ հավելելով, որ պատերազմը վերջին հարվածն էր այդ խմբի դերակատարությանը։
Նոյեմբերի 9-ի Պուտին-Փաշինյան-Ալիև հայտարարությամբ և Արցախյան հակամարտության գոտու հայկական հատվածում ռուս խաղաղապահների տեղակայմամբ նոր փուլ է սկսվել ՌԴ-Արցախ հարաբերություններում։ Սա, ըստ էության, ուղղված է Երևանից Արցախի կախվածության վերացմանը կամ այդ կախվածության ուղղության փոփոխությանը։ Ինչպես տեղեկացրել էինք, ռուսական կողմը ծրագրում է բացել Ստեփանակերտի օդանավակայանը Մոսկվա-Ստեփանակերտ չվերթերի համար։
Մինչ հայաստանյան հանրությունը փորձում է հասկանալ, թե ի՞նչ է կատարվում Սյունիքում, ինչպե՞ս է գծվում հայ-ադրբեջանական նոր սահմանը և ի՞նչ պայմաններով ու սկզբունքներով, Հայաստանի շուրջ աշխարհաքաղաքական օղակը սեղմվում է, Հայաստանի համար հակասական և բարդ հայտարարություններ են հնչում։
«Հակամարտության գոտում հրադադարի խախտումները և միջադեպերը կարող են շարունակական բնույթ կրել, եթե մի շարք քայլեր չնախաձեռնվեն»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս ռազմական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևը՝ անդրադառնալով Հադրութի շրջանի հայկական գյուղերի ուղղությամբ ադրբեջանական սադրանքներին և հետագա զարգացումներին։
ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինն իր ամենամյա «Մեծ ասուլիս»-ի ընթացքում կարևորեց նոյեմբերի 9-ին ստորագրված եռակողմ ՌԴ-ՀՀ-Ադրբեջան հրադադարի հայտարարությունը։ Նրա որակմամբ, ամենակարևոր արդյունքը, որը տվել է այդ հայտարարությունը՝ դադարեցրել է մարդկանց մահերը։
«Ինքնին Հայաստանը ԼՂ-ի անկախությունը չի ճանաչել՝ հաշվի առնելով այդ հանգամանքը, ինքնին ԼՂ-ն միջազգային իրավական տեսանկյունից ևս Ադրբեջան է»,- այս մասին քիչ առաջ իր ամենամյա մեծ ասուլիսի ընթացքում ասաց ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը՝ անդրադառնալով Արցախյան հակամարտությանը, Թուրքիայի դերակատարությանն ու ՌԴ շահերին ռեգիոնում։
Նոյեմբերի 9-ին ստորագրված եռակողմ հրադադարի հայտարարությունից հետո Ադրբեջանն առաջին անգամ օրերս խախտեց հրադադարը՝ սադրանք նախաձեռնելով Արցախի Շուշիի և Հադրութի շրջաններում հայկական տիրապետության տակ գտնվող անկլավային գյուղերի ուղղությամբ։
«ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի այցը տարածաշրջան անիմաստ էր և ավարտվեց ԵԱՀԿ ՄԽ-ի ապագայի համար մշուշոտ կանխատեսումների հնարավորություն թողնելով»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով համանախագահների վերջին այցին:
Արցախյան վերջին պատերազմից հետո ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի առաջին այցը տարածաշրջան այդ ձևաչափի գոյության ողջ ընթացքում առաջին անգամ վերածվում է ԱՄՆ-ին ու Ֆրանսիային ուղղված խայտառակ ապտակի ու շուրջ 30-ամյա այս ձևաչափի դեմ վտանգավոր դեմարշի:
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանն օրերս կայացած մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարել է, որ քննարկվում է Հարավային Կովկասում համագործակցության վեցակողմ հարթակի ստեղծման հնարավորությունը: Ըստ Էրդողանի` այդ հարթակում ներառված կլինեն Ադրբեջանը, Վրաստանը, Ռուսաստանը, Թուրքիան, Իրանը և Հայաստանը, եթե ցանկանա:
Հարցին, թե ի՞նչ հեռանկար կարող է ունենալ Էրդողանի հայտարարությունը, թե քննարկվում է վեցակողմ համագործակցություն տարածաշրջանում Իրանի, Թուրքիայի, Ադրբեջանի, Ռուսաստանի, Վրաստանի և Հայաստանի մասնակցությամբ, ասաց, որ բարդ է ասել, քանի որ այս երկրների միջև կան առնվազն մի քանի եռակողմ ձևաչափեր, ինչպիսիք են Վրաստան-Թուրքիա-Ադրբեջան, Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա, ոչ այնքան կայացած Ռուսաստան-Հայաստան-Իրան։
ՌԴ Պետդումայի պատգամավոր Կոնստանտին Զատուլինը գտնում է, որ Արցախյան հակամարտությունը կարող էր կարգավորվել բանակցային սեղանի շուրջ։ Սակայն, ըստ նրա, տեղի ունեցան մի շարք սխալներ թե ՀՀ-ում, թե Ադրբեջանում, որոնք դա այս փուլում անհնար դարձրին։
«2016 թվականին պատրաստ էինք ճանաչել ԼՂ անկախությունը»,- այս մասին այսօր կայացած տեսակամրջի ընթացքում ասաց ՀՀ ԱԳ նախկին նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը՝ անդրադառնալով ԼՂ անկախության ճանաչման հարցին։
«Այս իրավիճակում բացարձակ չի կարելի լռել, թե ով է խախտել հրադադարը»,- այս մասին «SputnikԱրմենիա»-ի եթերում «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորում. հայացք Մոսկվայից և Երևանից» վերտառությամբ կլոր սեղանի ընթացքում ասաց ՄՄՀՊԻ-ի պատվավոր դոկտոր, Հայաստանի նախկին արտգործնախարար (2008-2018) Էդվարդ Նալբանդյանը՝ անդրադառնալով կարծիքներին, թե ՌԴ-ն դուրս է բերել կարգավիճակի հարցի դիտարկումը բանակցային գործընթացից։
«Չափազանց նշանակալի է, որ համանախագահ երկրները մնում են միասնական մնացած բոլոր հարցերը լուծելու մոտեցումների հարցում՝ ԼՂ հակամարտության կարգավորման հիմնարար սկզբունքների հիման վրա։ Իսկ ի՞նչ է մնում՝ կարգավիճակը՝ ԼՂ-ի վերջնական կարգավիճակը, որն ըստ էության չկա այս հայտարարությունում»,- այս մասին «SputnikԱրմենիա»-ի եթերում «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորում. հայացք Մոսկվայից և Երևանից» վերտառությամբ կլոր սեղանի ընթացքում ասաց ՄՄՀՊԻ-ի պատվավոր դոկտոր, Հայաստանի նախկին արտգործնախարար (2008-2018) Էդվարդ Նալբանդյանը՝ անդրադառնալով Արցախյան հիմնահարցի կարգավորման գործընթացի հետպատերազմյան մի շարք էական հարցերի։
«Ձեր նշած հայտարարությունը դեմագոգիա է հիշեցնում։ Ֆորմալ առումով այն ճիշտ է, բայց փաստացի դրանից ոչինչ չի հետևում, գլխավորը՝ հասկանալի չէ, թե ինչպես կարելի է դրան հասնել։ Սա նույնն է, ինչ պատերազմից առաջ խոսում էին, որ Ղարաբաղյան հարցը չունի ռազմական լուծում, թեև ցանկացած գիտակից մարդ հասկանում էր, որ չկա այլ լուծում, քան ռազմականը։ Շատ վաղուց ասել են՝ ցանկանում ես խաղաղություն, պատրաստվիր պատերազմի, դա հին հռոմեական արտահայտություն է։ Ներկայումս դա տեղին է»,- ասաց Խրամչիխինը։
«Մենք բոլորս տեսնում ենք, որ այս պահի դրությամբ՝ ոչ բանակը, ոչ դիվանագիտությունը պատրաստ չէ դիմակայելու այն մարտահրավերներին, որոնք կան։ Գլխավորը պետք է արձանագրել, որ մսխվել է այն ամենը, ինչ կուտակվել էր անկախությունից ի վեր։ Ես կարծում եմ, պետք է նոր իրողությունները հաշվի առնելով՝ ՀՀ-ում հնարավորինս արագ տեղի ունենա իշխանափոխություն, և առաջնահերթությունը տրվի ազգային անվտանգությանը, պաշտպանությանը, որովհետև մենք չենք կարող նայել ապագային, եթե ունենք ոչ պրոֆեսիոնալներ անխտիր բոլոր ոլորտներում, և սա, կարծում եմ՝ մեր համար կարող է ճակատագրական լինել»,- նշեց Սարգսյանը։
Երկար դադարից և, ըստ էության, Արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո առաջին անգամ շաբաթավերջին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները կայցելեն տարածաշրջան։ «Ամերիկայի ձայնի» փոխանցմամբ, Միացյալ Նահանգների պետքարտուղարի տեղակալի պաշտոնակատար Ֆիլիպ Ռիկերն ԱՄՆ Կոնգրեսի Հելսինկյան հանձնաժողովի՝ ԵԱՀԿ-ում ԱՄՆ առաջնահերթությունների ու գործունեության վերաբերյալ լսումների ընթացքում անդրադարձել է ԼՂ հակամարտությանը՝ ասելով, որ շարունակում են շեշտել՝ այդ երկարատև հակամարտությունը չունի ռազմական լուծում:
«Մյուս կողմից՝ Վազգեն Մանուկյանը տեխնիկական ֆիգուր է, նա կարող է ձեռնտու լինել, նա փորձառու մարդ է, հեղինակավոր, բայց այդ ֆիգուրը հարմար է միայն Փաշինյանի ռեժիմի չեզոքացման համար, եթե նա կհամաձայնի, այսինքն՝ դա հուղարկավորող թիմ է։ Ամենակարևորն այն է, որ չկա ակնհայտ, միանշանակ այլընտրանք հասարակական ընկալումներում, այսինքն՝ նաև հայկական քաղաքական ավանդույթներում չկան հաջողված կոալիցիաներ»,- ասաց Կոլերովը։
Ռուս թուրքագետ և քաղաքական վերլուծաբան Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին ասաց, որ հանդիպումն անցավ նորմալ մթնոլորտում։ Նրա որակմամբ՝ դրական էր, որ կողմերը հարաբերությունները որակեցին՝ որպես գործընկերային, դաշնակցային, ռազմավարական, քանի որ միշտ չէ, որ նման մակարդակ արտահայտող որակումները տրվում են քաղաքական տարաձայնությունների պատճառով, խոսվեց ռուսաց լեզվի կարևորությունից, ինչը ևս պատահական չէր։ Քաղաքագետի կարծիքով՝ ռուսական կողմը ցույց է տալիս, որ տրամադրված է կառուցողականորեն աշխատել Ղարաբաղում անվտանգություն ապահովելու ուղղությամբ։
«Չեմ պատրաստվում մեկնաբանել Թուրքիայի ԱԳ նախարարի խոսքերը»,- այս մասին այսօր Մոսկվայում լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՀՀ ԱԳ նախարար Արա Այվազյանը՝ անդրադառնալով Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուի այն կարծիքին, թե եռակողմ հայտարարությունը կարող է նաև հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացի մեկնարկի պատճառ դառնալ։
