Այս օրերին Ռուսաստանից զարմանքով են հետևում այն իրադարձություններին, որոնք ծավալվում են Հայաստանի Հանրապետությունում, և էլ ավելի մեծ զարմանքով ընկալում այն հայտարարությունները, հաղորդագրությունները, որոնք հնչում են պաշտոնական Երևանից։
Չնայած ծանրակշիռ ու հիմնավոր քննադատություններին, որ իշխանական պատգամավորները լքել են ԵԱՀԿ ԽՎ ձմեռային նստաշրջանի իրենց «խրամատը» հանուն Նիկոլ Փաշինյանի փետրվարի 25-ի հանրահավաքի՝ ԵԱՀԿ ԽՎ հայաստանյան պատվիրակության ղեկավարն այսօր փորձեց ապացուցել, թե ակտիվ մասնակցել են նստաշրջանի աշխատանքներին, ավելին, ամենաակտիվ պատվիրակություններից մեկն են եղել։
«Նրանք մեր երկիրը տարան ծրագրավորված պարտության, իսկ հիմա էլ դիվանագիտակա ճակատում ամեն ինչ անում են, որ այդ պարտությունն ամրագրվի»:
Ռուսաստանում ուշի ուշով հետևում են հայաստանյան ներքաղաքական զարգացումներին, որոնք ծավալվում են Փաշինյանին ուղղված ՀՀ ԳՇ հրաժարականի պահանջից հետո:
«Փաշինյանի արտահայտությունները ստվեր են գցում ՀՀ ողջ բանակի վրա»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ՌԴ առաջին կարգի պետական խորհրդական, ռուսական «Ռեգնում» լրատվական գործակալության գլխավոր խմբագիր Մոդեստ Կոլերովը՝ անդրադառնալով ռուսական «Իսկանդեր» հրթիռային համակարգերի արդյունավետության վերաբերյալ Նիկոլ Փաշինյանի աղմկահարույց մեկնաբանություններին:
«Հայաստանյան հասարակության մեծ մասը դեպրեսիայի մեջ է, ինչը նրանց թույլ չի տալիս կանգնել իշխանության կամ ընդդիմության կողքին»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Վադիմ Դուբնովը՝ անդրադառնալով հայաստանյան ներքաղաքական զարգացումներին:
168.am-ը ՀՀ-ում ԵՄ պատվիրակություն գրավոր հարց ուղղեց՝ արդյո՞ք նախատեսվում է Շառլ Միշելի այց Հայաստան և Ադրբեջան ևս, եթե այո, ապա ե՞րբ և ի՞նչ օրակարգով: Մեզ պատվիրակությունից պատասխանեցին, որ այց Հայաստան չի նախատեսվում:
«Սպասելի էր այն, ինչ արեցին զինվորականները»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ Անդրեյ Արեշևը՝ անդրադառնալով այսօրվա ՀՀ ներքաղաքական զարգացումներին, մասնավորապես՝ ՀՀ ԳՇ տարածած հայտարարությանն ու Նիկոլ Փաշինյանի արձագանքին:
168.аm-ի հետ զրույցում իրանցի վերլուծաբան Ալի Սալամին պարզաբանեց, թե ինչպես Իրանի ներկայությունը ԵԱՏՄ-ում կփոխի ԵԱՏՄ կշիռը, հայ-իրանական քաղաքական և առևտրատնտեսական հարաբերությունները և դրանց տարածաշրջանային ընկալումները:
«Երբ Փաշինյանը պարտության ողջ պատասխանատվությունը փոխադրում է այլոց վրա, դա խոսում է, որպես ղեկավար՝ նրա թուլության մասին, քանի որ նա պետք է կրի պատասխանատվությունը երկրի, ողջ հայության համար»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով ՀՀ ներքաղաքական իրավիճակին, մասնավորապես՝ ՀՀ ԳՇ տարածած հրաժարականի պահանջին և Փաշինյանի կոչին՝ հավաքվել Հանրապետության հրապարակում:
«Եթե Ռուսաստանը վատ սպառազինություն է տրամադրում, ապա ինչո՞ւ են ռուսական զորքերն ուղարկվում հսկելու սահմանը Ադրբեջանի Հանրապետությունից Սյունիքի մարզում»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ԱՊՀ ինստիտուտի Կովկասի բաժնի ղեկավար, ռուս ռազմական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևը
«Ի՞նչ է նշանակում, որ հրթիռը պայթել է 10 %-ով, քանի որ հրթիռը կա՛մ պայթում է, կա՛մ՝ ոչ »,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Մոսկվայի Քաղաքական և ռազմական վերլուծությունների կենտրոնի փոխտնօրեն, ռազմագետ Ալեքսանդր Խրամչիխինը՝ իր զարմանքը հայտնելով նախօրեին Նիկոլ Փաշինյանի՝ Արցախյան պատերազմում ռուսական «Իսկանդեր» համակարգի անհաջող կիրառման մասին դիտարկումների վերաբերյալ:
Ես ասել եմ, որ կան խնդիրներ և սպառնալիքներ ՀՀ տարածքի համար, ուստի իսկապես կարիք կա, որ հատկապես Սյունիքի հատվածը լինի պաշտպանված: Որքանով ես եմ հասկանում, խոսքը ոչ թե պարզապես ՀՀ-ում Գյումրիի ռազմաբազայից ինչ-որ ուժեր Սյունիքում վերաբաշխելու մասին է, այդ բազայի ուժեղացման մասին է, այսինքն՝ դա չի լինելու բազայի թուլացում վերաբաշխման պատճառով: Ամենայն հավանականությամբ, այն ստորաբաժանումը և գուցե ստորաբաժանումները, որոնք այնտեղ կտեղակայվեն, ավելացվելու են արդեն իսկ առկա կոնտինգենտին, քանի որ Գյումրիի բազան ամեն դեպքում նախատեսված է Թուրքիայի համար: Իմ գնահատմամբ, դա կարևոր ուղղություն է, ես չեմ կարծում, որ պետք է թուլացնել այդ ուղղությունը:
«Քիչ հավանական է, որ լուրջ հարցերի քննարկումը ԵԱՀԿ ՄԽ-ում հասնի արդյունքի, քանի որ ներկայումս, որքան հասկանում ենք՝ կարգավիճակի հարցի քննարկման շուրջ չկա կոնսենսուս»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Պավել Ֆելգենգաուերը՝ անդրադառնալով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի առաջիկա աշխատանքի արդյունավետությանը։
Այն, որ Թուրքիան էքսպանսիա է իրականացնում Հարավային Կովկասում և իրականացնելու է, պետք է կույր լինել չտեսնելու համար: Եվ ասեմ, որ Վրաստանը բավականին խոցելի է ճնշումների համար՝ և տնտեսության, և Ադրբեջանի միջոցով Թուրքիայի կողմից: Մարդիկ սկսել են անհանգստանալ, որ Թուրքիան վարում է ոչ արևմտյան քաղաքականություն: Կարծում եմ՝ հարկ չկա խոսել ռազմական իմաստով վտանգի կամ ինքնիշխանությանը սպառնացող վտանգի մասին, բայց կան անհանգստություններ, որ Վրաստանը չափազանց կախված է ադրբեջանական էներգակիրներից և թուրքական ֆինանսական հոսքերից, որոնք խոցելի են դարձնում Վրաստանը Թուրքիայի համար:
Որպեսզի նման բլոկ հիմնադրվի, հարկավոր է ոչ միայն նախաձեռնություն, այլ լուրջ աջակցություն Վաշինգտոնի կողմից: Կարծում եմ՝ ներկայիս պայմաններում դա քիչ հավանական է, որպես արդյունավետ գործիք, թեև որպես գաղափար՝ այն պետք է քննարկվի, հետաքրքիր է, և այլն, բայց կարծում եմ՝ դա հեռավոր ապագայի հարց է: Դա չի կարող փոխարինել ՆԱՏՕ-ին, ՆԱՏՕ-ին կարող է փոխարինել միայն ոչ բլոկային գործընկերությունն ԱՄՆ-ի հետ, բայց սա այլ հարց է և այլ նպատակ է հետապնդում՝ ԱՄՆ-ը լուրջ խնդիրներ ունի Սևծովյան ավազանի անվտանգության հետ:
ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի աշխատանքի հարցում Մոսկվայի և Բաքվի մոտեցումները նույնական են, Բաքուն ևս սկսել է աշխատել ՄԽ-ի հետ, սակայն Բաքուն համարում է, որ հակամարտությունը կարգավորված է, բոլոր պայմանավորվածություններն ամրագրված են եռակողմ ձևաչափում, և բոլոր հարցերը պետք է լուծվեն հենց այդ ձևաչափում, այդ թվում՝ Արցախի կարգավիճակի թեման, որի քննարկումը ԵԱՀԿ ՄԽ ձևաչափում ակտուալ չէ՝ ինչպես Մոսկվայի, այնպես էլ՝ Բաքվի համար: Սակայն հետաքրքրականն այն է, որ ԵԱՀԿ ՄԽ-ն հարկավոր է թե Մոսկվային, թե Բաքվին:
Ինչո՞ւ Շուշին հանձնվեց, երբ կար ռեսուրս այն պահպանելու, ինչո՞ւ նա հրաժարվեց Պուտինի պրոյեկտից, երբ Ալիևը համաձայնում էր միայն 5 շրջանի հանձնման, և Շուշին մնում էր ԼՂ վերահսկողության ներքո․․․
«Նրանք ցանկանում են ստանալ տրանսպորտային միջանցքն ու հարմար պայմաններ այդ միջանցքի համար: Նրանք մտածում են, թե տրանսպորտային նոր միջանցքը լինելու է Լաչինի միջանցքի կարգավիճակի նմանությամբ, և նրանք ունենալու են նույնպիսի հասանելիություն, ինչը բացարձակապես սխալ է: Դրանք տարբեր պայմաններ են, Լաչինի միջանցքում ռուս խաղաղապահներն են, ոչ ոք պարտավոր չէ թույլ տալ Ադրբեջանի զինված ուժերին և ուժայիններին միջանցք, որը ծրագրվում է ստեղծել Նախիջևանի համար: Այստեղ դիրքորոշումը կոշտ պետք է լինի և հենվի այն միջազգային մեխանիզմի վրա, որն առկա է»:
«Կարծում եմ՝ պետք է կոտրել ՊՆ-ի այդ իրավիճակը: Ռուսաստանը ևս ապրել է նման իրավիճակ: Դա եղել է չեչենական պատերազմից հետո, այդ ժամանակ Ռուսաստանը, փաստորեն, պարտվել էր պատերազմում, բայց Ռուսաստանը կարողացավ ներսից հավաքվել և հաղթել երկրորդ պատերազմում: ՌԴ-ի փորձը պետք է հաշվի առնել, Հայաստանը կարող է ինքնուրույն հավաքվել, բայց կա նաև դաշնակից, որը մշտապես օգնում է: Պարզապես պետք է ճիշտ որոշումներ կայացնել, ամրապնդել զինված ուժերը և պատրաստվել Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանությանը»,- «168 Ժամ»-ի հետ զրույցում այս մասին ասել է ՌԴ ԱՊՀ Ինստիտուտի փոխտնօրեն, Կովկասի բաժնի ղեկավար, ռազմական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևը՝ անդրադառնալով ՀՀ-ին սպառնացող վտանգներին:
«Հայաստանի պահանջատիրությունը և միջազգային ճանաչման հարցով Սփյուռքի ակտիվությունը մշտապես դիտարկվել է խնդիր Թուրքիայի համար»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց թուրք վերլուծաբան Ջենգիզ Աքթարը՝ անդրադառնալով ՀՀ իշխանությունների՝ Թուրքիային ուղղված ուղերձներին։
Կարծում եմ, որ Հայաստանի համար առնվազն, որպես առաջնահերթություն, Իրանի հետ կապի կոնտեքստում պետք է սահմանվի Սյունիքի մարզը, այսինքն՝ որևէ պարագայում չպետք է Սյունիքի մարզով Իրանի հետ ուղղակի հաղորդակցությունը կտրենք որևէ այլ պայմանավորվածությունների հետևանքով: Դա մեզ համար ունի ոչ միայն տնտեսական, այլև անվտանգային նշանակություն, ուստի Հայաստան-Իրան Սյունիքի մարզի միջոցով հաղորդակցությանը պետք է դիտարկել ուղղակի զուգահեռ ճանապարհներ, ոչ թե այլընտրանքներ:
ՀՀ ԱԳ նախարար Արա Այվազյանը մեղմել է իր հռետորաբանությունը Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հեռանկարի վերաբերյալ՝ կոչ անելով խոսքից գործի անցնել: Օրերս հայ-թուրքական սահմանի բացման վերաբերյալ նրա արած դիտարկումները մեծ ուշադրության արժանացան փորձագիտական համայնքի շրջանում:
Պաշտոնական Մոսկվան գտնում է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը պետք է շարունակի իր գործունեությունը։ Ավելին, Մինսկի խմբի մշակած հիմնական սկզբունքները հիմք են դարձել նոյեմբերի 9-ին ստորագրված հրադադարի համար։ Օրերս այս մասին է հայտարարել Ռուսաստանի փոխարտգործնախարար Անդրեյ Ռուդենկոն՝ հավելելով, թե ղարաբաղյան խնդրի համապարփակ կարգավորումը պահանջված հարց է: Ռուդենկոն կարծիք է հայտնել, թե այսօր ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, նրա համանախագահները կարող են ակտիվություն ցուցաբերել հայերի և ադրբեջանցիների միջև վստահության միջոցների ամրապնդման հարցերում։
«Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ը Ղարաբաղի հարցում ըստ էության պետք է շարունակեն այն կետից, ինչ կանգ են առել բանակցային գործընթացում, բացառությամբ տարածքների հարցի, որը լուծվել է ռազմական գործողությունների հետևանքով»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս միջազգայնագետ Ալեքսեյ Մալաշենկոն՝ անդրադառնալով ռուս-ամերիկյան հնարավոր ճգնաժամի դեպքում իրավիճակին Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, Արցախյան հակամարտության գոտում:
Տարածաշրջանային տնտեսական ու հաղորդակցության ուղիների ապաշրջափակման եռակողմ՝ Հայաստան-Ռուսաստան-Ադրբեջան բանակցությունների ֆոնին՝ Ռուսաստանը սկսում է առաջ մղել Աբխազական երկաթուղու վերագործարկման թեման: Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետի համաձայն՝ տարածաշրջանում բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերն ապաշրջափակվում են, և Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է տրանսպորտային կապերի անվտանգությունն Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջև` երկու ուղղություններով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և ապրանքների անխոչընդոտ տեղաշարժը կազմակերպելու համար:
Եվրոպացի ռազմական վերլուծաբան Թրեյսի Ջերմանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ «Ձմեռ-2021»-ը թուրք-ադրբեջանական ռազմական պլանի բաղադրիչներից է: Նրա խոսքով՝ գաղտնիք չէ, որ համագործակցությունն այդ ոլորտում եղել է ու հիմա ևս ինտենսիվորեն շարունակվում է: Սակայն, Ջերմանի խոսքով, ամեն զորավարժություն չէ, որ հարևանների համար սպառնալիք է:
Իհարկե, իրենք իրենց քայլերի մեծ մասն անում են առանց Ռուսաստանի: Դա ակնհայտ է: Ոչ միայն սխալվում է, այլև անբարեխղճորեն սխալվում է նա, ով ասում է, որ Ռուսաստանը ներկայումս լիարժեքորեն ղեկավարում է Ղարաբաղում և Հայաստանում իրավիճակը: Իսկ Ռոբերտ Քոչարյանի հայտարարությունը, որ Փաշինյանը Հայաստանը դաշնակցից վերածել է Ռուսաստանի պրոտեկտորատի, իհարկե, մաքուր պոլեմիկա է: Ավելին կասեմ, որ Փաշինյանի Հայաստանը ոչ միայն պրոտեկտորատ չէ, այլև Ռուսաստանի դաշնակիցը չէ: Այսպես ավելի ճիշտ կլինի ասել:
ԱՄՆ նախագահը նշել է, որ իր վարչակազմը կհակազդի Չինաստանի գործունեությանը, ուր կոպտորեն ոտնահարվում են մարդու իրավունքները: ԱՄՆ նախագահը կոչ է արել խաղաղության հասնել Եմենում, որը տարիներ շարունակ պառակտված է քաղաքացիական պատերազմի արդյունքում: Նա նաև հավաստիացրել է, որ Վաշինգտոնը կպաշտպանի Սաուդյան Արաբիայի ինքնիշխանությունը, որի տարածքը բազմիցս թիրախավորվել է իրանամետ ռազմական խմբավորումների կողմից:
Արցախյան պատերազմից հետո Ռուսաստանը, Թուրքիան և Ադրբեջանը հետաքրքրված են տարածաշրջանում տնտեսական ու կոմունիկացիոն շուտափույթ ապաշրջափակմամբ, որի ուղղությամբ իրենց աշխատանքն են սկսել Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետները: Այս պրոյեկտներն իրականացնելու համար Թուրքիան և Ադրբեջանը առաջարկել են տարածաշրջանային համագործակցության վեցակողմ պլատֆորմ՝ Հայաստանի, Վրաստանի, Ռուսաստանի, Իրանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի մասնակցությամբ:
