«ԱՄՆ-ը վերանայում է Թուրքիայի, Իրանի հետ քաղաքականությունը, որը կազդի տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի՝ Թուրքիայի, Ադրբեջանի և Հայաստանի վրա, կփոխի Իրանի ու ԱՄՆ-ի ազդեցությունը: Հայաստանն ամերիկյան տարածաշրջանային քաղաքականության տարրերից միայն մեկն է, օրինակ՝ Թուրքիայի ուղղությամբ քայլ էր Ցեղասպանության ճանաչման թեմայի շրջանառումը Բայդենի կողմից: Ի վերջո, ԱՄՆ-ը ՀՀ անվտանգային ոլորտում դաշնակիցը չէ, ավելին՝ ԱՄՆ-ը նույնիսկ իր դաշնակիցների հարցում է բավականին զուսպ: Ուստի արձագանքը դիվանագիտական է, ավելի քան զուսպ, որովհետև հակամարտության գոտում դիտորդություն կամ ներկայությունը բավականին լուրջ թեմա է, դա նույնիսկ մեկ արձագանքով լուծվող հարց չէ:
Իր եվրոպական վոյաժների շրջանակում Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպել է Եվրոպական խորհրդի ղեկավար Շառլ Միշելի հետ Բրյուսելում: Իսկ վերջինս Փաշինյանի հետ հանդիպումից հետո հեռախոսազրույց է ունեցել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ` Հայաստանին ու Ադրբեջանին հորդորելով վերսկսել բանակցությունները: Այս մասին ասվում է Եվրոպական խորհրդի տարածած հայտարարության մեջ, որը հրապարակվել է չորեքշաբթի օրը Բրյուսելում բանակցություններից հետո:
Հայաստանում սպասվող արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին ընդառաջ հայ-ադրբեջանական սահմանային միջադեպերի ֆոնին նոր թափ է ստացել աշխարհաքաղաքական մրցակցությունը Հարավային Կովկասում ազդեցության համար: Եվ ՀՀ իշխանությունները դարձել են այդ պայքարի լավագույն գործիքը: 17 օր անց սպասվող ընտրություններից առաջ տարածաշրջանային մամուլի ուշադրության կենտրոնում Նիկոլ Փաշինյանի եվրոպական վոյաժներն են դեպի Փարիզ ու Բրյուսել, որտեղ շարունակվում են վերջինիս բարձրաստիճան հանդիպումները՝ ուղղված տարածաշրջանում արևմտյան ներգրավման վերականգնմանը: Փաշինյանի և Մակրոնի շեշտադրումները կարևոր են՝ հասկանալու համար, թե ինչպիսի տեսք է ունենալու բանակցային գործընթացն առաջիկայում:
ՀՀ-ում կայանալիք արտահերթ ընտրություններին ընդառաջ մեկնարկել է Նիկոլ Փաշինյանի այցը Փարիզ, ապա Բրյուսել։ Եվրոպական մայրաքաղաքներում Փաշինյանը հանդիպում է բարձրաստիճան պաշտոնյաների, ինչպես նաև Եվրամիության ղեկավարության հետ՝ հայ-ադրբեջանական սահմանին ստեղծված իրավիճակը հարթելու և սահմանազատման օրակարգով։
«168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ դեմարկացիայի հարցում կա գլոբալ կոնսենսուս, և այն կփորձեն իրականացնել կա՛մ Ռուսաստանը, կա՛մ Արևմուտքը, քանի որ այդ գործընթացին Փաշինյանի կողմից մասնակցելու հրավիրվեց Արևմուտքը, այն դեպքում, երբ բոլոր քարտեզները միայն Երևանի և Բաքվի ձեռքին են, և Մոսկվան առաջարկում է նրանց՝ միասին քննարկել այդ հարցը։ Բայց նրա արձանագրմամբ՝ սահմանային այս իրավիճակի հետևանքով ստեղծվեց նաև Արևմուտքի մասնակցության հնարավորություն։
«Սահմանին ստեղծված իրավիճակի անհասկանալի տարրերը չափազանց շատ են»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս ռազմական վերլուծաբան Ալեքսանդր Խրամչիխինը՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ստեղծված իրավիճակին, Փաշինյանի առաջարկած պլանին, ՀԱՊԿ արձագանքին ու իրավիճակի հանգուցալուծման հնարավորություններին։
Պարոն Փաշինյանն առաջարկում է հեռացնել զորքերը հայելային կերպով, բայց որքանով ես եմ հասկանում, ադրբեջանցի զինվորականները զբաղեցրել են սահմանամերձ բարձունքներ, այդ թվում՝ այնպիսի հատվածներում, որոնք սովետական տարիներին բազմիցս անցել են այս կամ այն կողմին: Այդ պլանի տրամաբանությամբ, ենթադրվում է միակողմանի հայկական զորքի տեղափոխում ՀՀ տարածքի խորք: Սա այն պարտվողականության շարունակությունն է, դրա ազդանշանն է, որը դրսևորում է գործող ՀՀ իշխանությունը վերջին ամիսների ընթացքում:
«Կան բաներ, որոնցից Մոսկվան տեղյակ չէ»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ստեղծված իրավիճակին ու Նիկոլ Փաշինյանի ներկայացրած պլանին:
«Այստեղ շեշտն այդ ոլորտում ամերիկաադրբեջանական համագործակցության վրա պատահական չէ: Այս ցուցիչը որոշող է լինելու: Մյուս շեշտը և ուղերձն ադրբեջանական կողմի համար չափազանց կարևոր՝ վերաբերում է Ղարաբաղյան հակամարտությանը և հանգամանքին, որ այն կարգավորված չէ: Ուշագրավ է այն հանգամանքը, որ դա ասվում է Ադրբեջանի նախագահին, որը համարում է, որ լուծված է հակամարտությունը, և չկա չլուծված որևէ հարց: Դիմումի մնացած հատվածներում նշված են հարաբերությունների անկյունաքարային կապող թեմաները»,- ասաց Ստյուարտը:
Սակայն նա ուշադրություն հրավիրեց մեկ այլ հանգամանքի վրա: «Փաշինյանը եկել է այդ կարգախոսների ներքո, բայց ստիպված եղավ այս տարիների ընթացքում, կրկնում եմ, նա ստիպված եղավ «առանց սիրո», դա հասկանում են բոլորը, աշխատել Ռուսաստանի հետ, նա ևս դա ըստ էության ընդունում է, փախչելու տեղ չկա, ստիպված գործ է ունենում Ռուսաստանի հետ, որովհետև որևէ մեկն իրականում մատը մատին չի տվել: Չի՛ կարելի պաշտպանել մի ժողովրդի, որն իրեն չի ցանկանում պաշտպանել: Ինչպե՞ս պաշտպանել մի ժողովրդի, որն ինքնակամ հանձնել է Հադրութը ու Շուշին»,- ասաց նա:
Օրերս Ադրբեջանը շրջանառության մեջ դրեց ՆԱՏՕ-ում ՀՀ առաքելության ուղարկած փաստաթուղթը ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարին և ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներին` ներկայացնելով այն որպես հայկական կողմի դիմում՝ ուղղված ՆԱՏՕ-ին՝ խնդրանքով միջամտել հայ-ադրբեջանական սահմաններին ստեղծված իրավիճակը հարթելու գործին: Այն որակվել էր անգամ՝ որպես «դավաճանություն Ռուսաստանին»: Սակայն նույնիսկ ադրբեջանական կողմի շրջանառած փաստաթղթում որևէ խոսք չկա ՆԱՏՕ-ին դիմելու կամ ՆԱՏՕ-ի աջակցությունն ակնկալելու մասին:
«Այդ նրբությունն առավելապես ընկալելի է ներքին լսարանի համար: Իսկ արտաքին լսարանի համար՝ կոնկրետ ինձ համար, նկատելի է եղել, որ կա ցանկություն՝ չփոխադրել հակամարտությունը հայ-ադրբեջանական հարթություն, բայց բանակցողը մշտապես եղել է Հայաստանից, ՀՀ իշխանությունը ստորագրեց հրադադարի հայտարարությունը: Փաթեթավորվել է հակամարտությունը՝ որպես Ղարաբաղյան, բայց մի շարք պատճառներից ելնելով՝ հնարավոր չի եղել այն պահպանել այդ սահմաններում: Եվ ներկայումս ստացվում է, որ մի տեղում կան խաղաղապահներ և պահպանվում է հրադադար, և խնդրահարույց է դարձել հայ-ադրբեջանական սահմանը, քանի որ սահմանն ընդլայնվել է, և պատերազմից հետո բոլոր քաղաքական ու ռազմական հարցերը չէ, որ լուծվել են»,- ասաց նա:
Մայիսի 12-ին Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզեր ադրբեջանական զինվորականների ներխուժման ֆոնին սպասվում է Իրանի Իսլամական Հանրապետության արտաքին գերատեսչության ղեկավար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆի այցը տարածաշրջան, մասնավորապես՝ Երևան և Բաքու:
Ըստ նրա, ակնհայտ է նաև, որ Ադրբեջանի ղեկավարությունը ևս հետաքրքրված է, որ գործող վարչապետը, ում հետ հեշտ է գործերն առաջ տանել, պահպանի պաշտոնը, քանի որ հեշտ է նրան ճնշելը, սպառնալը, վախեցնելը, որովհետև նա պարտության հոմանիշն է:
«Ինձ թվում է, որպեսզի նման գաղափարները լրջորեն ընդունվեն` պետք է լինի ներքին կոնսենսուս Հայաստանում»,- այս մասին այսօր SputnikArmenia-ի եթերում ասաց ՌԴ Պետդումայի պատգամավոր, ԱՊՀ գործերով, եվրասիական ինտեգրման և հայրենակիցների հետ կապերի կոմիտեի առաջին փոխնախագահ, ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի ղեկավար Կոնստանտին Զատուլինը՝ խոսելով հայ-ադրբեջանական սահմանի դեմարկացիա, դելիմիտացիա սկսելու անհրաժեշտության և հայ-ռուսական քաղաքական օրակարգի ակտուալ հարցերի շուրջ:
«ՀԱՊԿ-ին ՀՀ կառավարության դիմումը չի եղել ռազմական ագրեսիան ետ մղելու խնդրանքով»,- այս մասին այսօր SputnikArmenia-ի եթերում ասաց ՌԴ Պետդումայի պատգամավոր, ԱՊՀ գործերով, եվրասիական ինտեգրման և հայրենակիցների հետ կապերի կոմիտեի առաջին փոխնախագահ, ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի ղեկավար Կոնստանտին Զատուլինը՝ անդրադառնալով Սյունիքում ստեղծված սահմանային իրավիճակին:
Իրանցի վերլուծաբան Կայհան Բարզեգարը 168․am-ի հետ զրույցում ասաց, որ Միջուկային համաձայնագիրը վերականգնվում է, դա կասկածից վեր է։
Ուզում եմ հստակեցնել, որ սա ՌԴ-ի խնդիրը չէ, սա ՀՀ-ի խնդիրն է, ՌԴ-ն ՀՀ դաշնակիցն է, բայց ՀՀ անվտանգությունն առաջին հերթին պետք է ապահովի ՀՀ ԶՈՒ-ն՝ ՌԴ-ի աջակցությամբ: Եթե դա լիներ ռուսական սահման, ապա պատասխանատուն կլիներ Ռուսաստանը: Այս տեսանկյունից հիմնական պատասխանատվությունը ՀՀ ղեկավարության վրա է, որը 6 ամիս չկարողացավ այդ տարածքը կահավորել՝ չապահովելով ոչ միայն սահմանապահներով, այլև ԶՈՒ-ի միջոցով չփակելով սահմանը: Ինչո՞ւ դա չի արվել, ինձ համար հասկանալի չէ: Այնտեղ պետք է լիներ զորք, սահմանապահներ, հրետանային ստորաբաժանումներ, ինչո՞ւ այդ ամենը չի արվել ժամանակին:
«ՀՀ ղեկավարությունը քաղաքական վճռականություն չունի սեփական տարածքը պաշտպանելու: Այն, որ Ռուսաստանն ամեն անկյունում չի խոսում Ադրբեջանի ագրեսիայի մասին, ոչինչ չի նշանակում: ՌԴ-ն իրավիճակը հանգուցալուծելու իրական ուղիներ է նշում, բայց դրանք պետք է ուղեկցվեն ուժով Հայաստանի իշխանությունների կողմից, այլապես այդ բոլոր պայմանավորվածությունները չեն գործելու»,- «168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ասել է ռազմական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևը՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին շարունակվող իրավիճակին:
Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզեր ադրբեջանական ներխուժումը Հայաստանի շուրջ աշխարհաքաղաքական նոր դասավորություն է բացահայտում:
Ի պատասխան 168.am-ի հարցերին՝ կա՞ արդյոք 2-րդ փաստաթուղթ, թե՞ Սուրբ Աթոռում ՀՀ նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանի ներկայացրած փաստաթուղթը միակն է, որի գոյությունն այսօր կառավարության նիստում հաստատեց նաև Նիկոլ Փաշինյանը, և արդյոք ՀՀ Արտաքին գործերի նախարարը տեղյակ եղե՞լ է դրա մասին, մասնակցե՞լ է այդ փաստաթղթի բանակցմանն ու կազմմանը, ՀՀ ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Աննա Նաղդալյանը երկու հարցերին ի պատասխան՝ արձագանքել է՝ նշելով.
«Կողմերը պետք է վերադառնան ԵԱՀԿ ՄԽ բանակցային սեղան»,- քիչ առաջ ԵԽ լիագումար նիստի իր ելույթում այս մասին ասաց ԵԽ պորտուգալացի պատգամավոր Իզաբել Սանտոսը` անդրադառնալով ԵԽ-ում քննարկվող հայամետ նախագծին, որն Ադրբեջանին կոչ է անում վերադարձնել Բաքվում պահվող բոլոր հայ ռազմագերիներին:
ԵԽ լիագումար նիստի ընթացքում քննարկվում է ԵԺԿ պատգամավորների ներկայացրած բանաձևի նախագիծը, որը պահանջում է Ադրբեջանից վերադարձնել բոլոր հայ ռազմագերիներին:
Արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո ստորագրված նոյեմբերի 9-ի խայտառակ եռակողմ հայտարարությամբ նախատեսվող տարածաշրջանի ապաշրջափակումը ՀՀ Սյունիքի մարզը դարձրել է աշխարհաքաղաքական պայքարի հերթական օջախ ու թյուրքական հավակնությունների օբյեկտ:
Ադրբեջանական զինված ուժերի՝ Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզեր ներխուժման 8-րդ օրն ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հայտարարություն է տարածել՝ իր քաղաքացիներին խորհուրդ չտալով գալ Հայաստան:
Սյունիքում ստեղծված սահմանային իրավիճակը շարունակում է լրջորեն անհանգստացնել Հայաստանի արևմտյան գործընկերներին: ՀՀ ինքնիշխան տարածք ադրբեջանական զինված ուժերի ներկայացուցիչների ներխուժումից կարճ ժամանակ անց եղան հստակ հայտարարություններ ԵԱՀԿ ՄԽ արևմտյան համանախագահ երկրներից, ինչպես նաև Իրանից, ինչը, սակայն, ռուսական կողմը որակում է անհարկի կրքերի բորբոքում:
Սյունիքի մարզում ստեղծված աննախադեպ սահմանային իրավիճակը միայն առաջին հայացքից է լոկալ կամ նույնիսկ տարածաշրջանային նշանակության հարց: Սյունիքի մարզում այս օրերին ստեղծված իրավիճակի հանգուցալուծումից են կախված աշխարհաքաղաքական մեծ գործարքներ և դրանց ապագան: Եվ ըստ էության հենց այդ հարցերն են այսօր լուծվում Սյունիքում, իսկ թե արդյունքում աշխարհաքաղաքական որ բևեռին կհաջողվի հաջողություն ամրագրել, դեռ պարզ չէ:
«Սահմանի իրավիճակի շուրջ ևս դրսևորվում է աշխարհաքաղաքական պայքար»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ալեքսեյ Մալաշենկոն՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ստեղծված աննախադեպ սահմանային միջադեպին։
«Շատ են խոսում, ինչ լինում է՝ Մոսկվան ինչ-որ բաներ է պետք անի, վաղը ոչխարը կանցնի սահմանը, դա և՞ս Մոսկվան պետք է կարգավորի, պետք է գա՝ ետ քշի՞ ոչխարին: Ռուսաստանը կոմունիկացիոն ծրագրերի շուրջ հրադադարի հայտարարություն է ստորագրել, Ռուսաստանը չի ստորագրել, որ սահման է դեմարկացիա անելու, դա երկու կառավարությունների իրավասությունն է: ՀԱՊԿ-ից ոչինչ սպասել պետք չէ, ՀԱՊԿ-ը այս ամենը չի դիտարկելու՝ որպես ռազմական ներխուժում»,- ասաց նա:
«ՀԱՊԿ-ից ոչինչ սպասել պետք չէ, ՀԱՊԿ-ը այս ամենը չի դիտարկելու՝ որպես ռազմական ներխուժում: Քիչ հավանական է, որ Ադրբեջանն իրականացնում է ներխուժման ակտ կամ պատրաստվում է պատերազմի, ուստի ՀԱՊԿ-ին դիմումը չի ունենալու որևէ հեռանկար»,- ասել է նա:
