Պուտին-Էրդողան հեռախոսազրույցից ժամեր անց տեղի ունեցած ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի այցը Երևան մի շարք ուշագրավ նյուանսներ բացահայտեց ներկայումս ընթացող բանակցություններից:
Օրերս ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի Երևան կատարած աշխատանքային այցի շրջանակում մի կարևոր հուշագիր ստորագրվեց, որը մնաց Ղարաբաղյան հակամարտության հետպատերազմյան իրողությունների ստվերում։ Հայաստանում մայիսի 6-ին գտնվող ՌԴ արտգործնախարարը հայտարարել էր, որ ՀՀ-ի և ՌԴ-ի միջև «Կենսաբանական անվտանգության ապահովման հարցերով» փոխըմբռնման հուշագիր է ստորագրվել։ Նա նշել էր, որ դրա իրականացումը թույլ կտա շոշափելի արդյունքի հասնել այդ զգայուն ու ակտուալ ոլորտում հետագա համագործակցության մեջ, ինչպես նաև ամրապնդել կենսաբանական անվտանգության ընդհանուր միջավայրը։
Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթացի, դրա ձևաչափի ու բովանդակության շուրջ աշխարհաքաղաքական տարաձայնությունները դիմակայության նոր փուլ են թևակոխում:
Այսօր ՀՀ կատարած աշխատանքային այցի շրջանակում ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովն անդրադարձավ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ Հայաստանին Զանգեզուրի միջանցք պարտադրելու սպառնալիքներին:
«Պետք չէ ներկայումս քաղաքականացնել գործընթացը, այն ընթանում է բավականին բարդ»,- այս մասին այսօր Երևանում ասաց ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը՝ անդրադառնալով ԵԱՀԿ ՄԽ գործունեության վերաբերյալ հարցին:
«Հայ-ռուսական հարաբերությունները կարևոր գործոն է խաղաղության և կայունության համար Հարավային Կովկասում»,- այս մասին այսօր Երևանում ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի պաշտոնական այցի շրջանակում տեղի ունեցող մամուլի ասուլիսի ընթացքում ասաց ՌԴ ԱԳ նախարարը՝ անդրադառնալով երկկողմ հարաբերություններին:
«Խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանը, որպես հաղթող կողմ, շտապում է՝ հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ հաղթանակի շնորհիվ Ալիևն ամրապնդել է իր դիրքերը, իսկ Հայաստանում հակառակն է տեղի ունենում, ուստի պայմանավորված ներքաղաքական զարգացումներով, հայկական կողմը տեխնիկական պաուզա է վերցրել, քանի որ ներքաղաքական անորոշ իրավիճակը չի կարող որևէ ազդեցություն չունենալ եռակողմ աշխատանքի վրա, ու հատկապես ապաշրջափակման շուրջ բանակցությունները դանդաղել են, ըստ էության, շարունակվում են զրոյական արդյունավետությամբ»,- ասաց նա:
Վաղը մեկնարկում է ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի հետպատերազմյան հերթական այցը տարածաշրջան, որի շրջանակում մայիսի 5-6-ը նա լինելու է Երևանում, իսկ մայիսի 10-11-ը՝ Բաքվում: Այցը կազմակերպվում է աշխարհաքաղաքական ու լոկալ մի շարք ուշագրավ զարգացումների ֆոնին՝ ԵԱՀԿ ՄԽ արևմտյան համանախագահները ջանում են վերսկսել ԵԱՀԿ ՄԽ աշխատանքը, ԱՄՆ վարչակազմը կոշտ, միևնույն ժամանակ՝ ճկուն քաղաքականություն է վարում ՌԴ-ի, Թուրքիայի և Իրանի ուղղությամբ, Բայդենը ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը, ռուս-իրանական և իրանաչինական հարաբերություններում նոր իրողություններ են ի հայտ գալիս:
«168 Ժամ»-ի թղթակցի հետ զրույցում ռուս արևելագետ Ալեքսեյ Մալաշենկոն ասաց, որ ՌԴ ԱԳ նախարարի այցը հակամարտ երկրներ կարևոր է, քանի որ տեղի է ունենում ռուս-թուրքական հարաբերությունների համար նոր իրավիճակում: «Այսինքն՝ վերջին այցերը տեղի էին ունեցել պատերազմից հետո, երբ այն դեռ նոր էր ավարտվել, դա էր տարածաշրջանի նոր իրավիճակը, որում որևէ երկիր, բացի Ռուսաստանից, դեռ դիրքավորված չէր»:
Կազանում նախօրեին ավարտվեց ԵԱՏՄ միջկառավարական խորհրդի աշխատանքը։ Նիստի ավարտին ԵՏՀ-ի և Ուզբեկստանի միջև համագործակցության հուշագիր ստորագրվեց, իսկ դրա շրջանակում քննարկվեցին ԵԱՏՄ արդիական խնդիրներն ու հարցերը։ Նախատեսվում է ԵԱՏՄ միջկառավարական խորհրդի հաջորդ նիստն անցկացնել Ղրղըզստանի Հանրապետությունում՝ Իսիկ-Կուլում։
«Նախ Լավրովը, ով կանգնած է հրադադարի և նոյեմբերյան, հունվարյան հայտարարությունների ակունքում, խնդիր ունի հետևել դրանց իրականացման ընթացքին, որը ներառում է բոլոր սուր անկյունների քննարկում, այդ թվում՝ Զանգեզուրի միջանցքի, ռուսական խաղաղապահ առաքելության հարցերը և առաջիկա բանակցությունները եռակողմ ձևաչափով։ Դրանք անհարթ չեն անցնում, կան տարաձայնություններ, որոնք թույլ չեն տալիս առաջ ընթանալ հայտարարությունների կատարման ուղղությամբ։ Կա գերիների հարցը Երևանի համար, որն ամրագրված է, այս հարցը ևս քննարկվելու է։
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը մեզ հետ զրույցում, անդրադառնալով ներկայումս տարածաշրջանում և աշխարհում տեղի ունեցող փոփոխություններին, ասաց, որ ներկայումս ծավալվող աշխարհաքաղաքական տարերայնությունը կանխատեսելի էր:
Հայաստան-Իրան ցամաքային հաղորդակցությունը Մեղրիի սահմանային անցակետով շարունակում է փակ մնալ: 168.am-ի հարցմանն ի պատասխան՝ ՀՀ ԱԳՆ-ից հայտնեցին, որ ՀՀ քաղաքացիների և օտարերկրացիների համար Իրանի հետ օդային հաղորդակցությունը բաց է, իսկ ցամաքային հաղորդակցության դեպքում կա արգելք իրանական կողմից բոլոր օտարերկրյա քաղաքացիների համար՝ պայմանավորված կորոնավիրուսային համավարակով:
«Դեռ հասկանալի չէ, թե ինչպես կառարկայանա այս ցանկությունը, բայց այն, որ Մակրոնի հետ Մոսկվան աշխատում է, նշանակում է, որ ինչ-որ բան է պատրաստվում: Վերադառնալով Բայդենին՝ նշեմ, որ Բայդենի ճանաչման պատճառներից մեկն էլ Ղարաբաղյան հարցն է, դրանով նրանք նաև բարդացրին Անկարայի ու Երևանի միջև երկխոսությունը: Թվում է, որ Փաշինյանի օգտին է խաղացել Վաշինգտոնը, թեև կարող է հետո այլ բան ստացվել: Ամեն դեպքում, վստահաբար, Թուրքիայի և Հայաստանի մերձեցման հարցում պաուզա կառաջանա: Ադրբեջանն էլ գուցե ցանկանա համերաշխություն հայտնել Թուրքիային, այստեղ ամեն ինչ փոխկապակցված է»,- նշեց ռուս վերլուծաբանը:
Ապրիլի 24-ին ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումն ու «ցեղասպանություն» եզրույթի բազմակի կիրառումն ԱՄՆ աշխարհաքաղաքական «մուտքը» կամ դրա փորձն էր հարավկովկասյան տարածաշրջան, որը Հայաստանի համար լի է մի շարք բացասական, դրական, ինչպես նաև՝ անկանխատեսելի աշխարհաքաղաքական հետևանքներով:
Ադրբեջանը, ըստ ամենայնի, առաջիկայում որևէ կարգավիճակով չի մասնակցի ԵԱՏՄ միջկառավարական խորհրդի աշխատանքներին: Այս մասին այսօր լրագրողների հետ կարճ հանդիպման ընթացքում ասաց ՀՀ ԱԳ նախարար Արա Այվազյանը՝ անդրադառնալով մայիսի 29-30-ին Կազանում կայանալիք ԵԱՏՄ միջկառավարական խորհրդի նիստին Ադրբեջանի մասնակցության հարցին:
«Վստահ եմ, որ ՀՀ-ԵՄ հարաբերություններում ավելին կարող է արվել»,- այս մասին այսօր ՀՀ կատարած այցի ընթացքում ասաց Լիտվայի ԱԳ նախարար Գաբրիելյուս Լանդսբերգիսը՝ անդրադառնալով ՀՀ-ԵՄ հարաբերություններին:
«Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը և դատապարտումը կարևոր է ոչ միայն ճշմարտության և պատմական արդարության, այլև հայ ժողովրդի ֆիզիկական անվտանգության առումով»,- այս մասին այսօր Լիտվայի ԱԳ նախարարի Երևան կատարած այցի շրջանակում կազմակերպված մամուլի ասուլիսի ընթացքում ասաց ՀՀ ԱԳ նախարար Արա Այվազյանը՝ անդրադառնալով ԱՄՆ նախագահ Ջոզեֆ Բայդենի կողմից Ցեղասպանության ճանաչմանն ու Թուրքիայի նախագահի արձագանքին:
ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմում ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) ղեկավարի պաշտոնում առաջադրված, ՄԱԿ-ում ԱՄՆ նախկին դեսպան Սամանտա Փաուերը թվիթերյան իր միկրոբլոգի էջում Բայդենի կողմից Ցեղասպանության պաշտոնական ճանաչումից հետո մի շարք անձնական մտորումներով է կիսվել։
Միջազգային հանրությունն արդեն ճանաչել է այս Ցեղասպանությունը։ Պատմական այս փաստի հարցում որևէ կասկած չկա, և կասկած չկա նաև այն հարցում, թե ով է եղել զոհը, ով՝ դահիճը: Ամենամեծ մարտահրավերն այսօր մնում է Թուրքիայի կողմից այս Ցեղասպանության խիստ ու ազնիվ չվերագնահատելու ու չճանաչելու իրողությունը։ Մինչ օրս Թուրքիան չի ճանաչում այդ ժամանակ տեղի ունեցած անարդարությունը։ Ուստի ես շարունակում եմ հորդորել Թուրքիայի կառավարությանը՝ քննադատաբար նայել անցյալին և պատմությանը, ճանաչել և վերամշակել այն: Դա համատեղ ապագայի լավագույն ճանապարհն է:
Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցն այս տարի հայ ժողովուրդը դիմավորում է տարածաշրջանում նոր՝ Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի համար աննախադեպ ծանր աշխարհաքաղաքական իրողությունների պայմաններում:
«Պետք է հասկանալ նաև, թե ինչ իրողություններ են տարածաշրջանում և կոնկրետ այդ գոտում՝ Սյունիքի անվտանգության ապահովման մի մասը ստանձնելու է Ռուսաստանը, ինչպես հասկացանք վերջին մի շարք հարցազրույցներից հետո: Նույնիսկ առանց դրա Հայաստանը ՀԱՊԿ անդամ է և օգտվում է ՀԱՊԿ-ում իր բոլոր իրավունքներից:
«Կարևոր եմ համարում ՌԴ ՊՆ ղեկավարի նախօրեի հայտարարությունն այն մասին, որ Հարավային ռազմական օկրուգի զորքերի մարտական կարողությունները բարձրացվում են: Ռուսաստանը հասկանում է, թե որ հարցերում է թույլ ռազմական առումով, և պատահական չէ, որ ուղիղ կերպով խոսվում է ՆԱՏՕ-ի միջամտության, համապատասխան քայլեր ձեռնարկելու մասին, դա ակնհայտորեն վերաբերում է Ղարաբաղյան հակամարտության գոտուն, ինչպես նաև Վրաստանին, Սիրիային, Դոնբասին, բոլոր հատվածներում կա լարվածության վտանգ»,- ասաց Եվսեևը:
Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելն աշխատանքային այցով կրկին Վրաստանում է ներքաղաքական ճգնաժամը կարգավորելու նպատակով: Եվրոպացի պաշտոնյայի վրացական այցից ակնկալիքներն այս անգամ էապես շատ են` հաշվի առնելով հանգամանքը, որ այցից մեկ օր առաջ քաղաքական ուժերը համաձայնել են կարգավորման Միշելի կամ Արևմուտքի պլանին:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքագետ Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ թեև կա եռակողմ բանակցություններ, սակայն դրանք միմիայն մեկ հարցի շուրջ են, և դրա շրջանակում որևէ բովանդակային քննարկում, բանակցություն չի ծավալվում: Ըստ նրա, բանակցային գործընթացը ներկայումս մարտահրավերային է:
Ռուսական պատվիրակության պարզաբանումները, թե տեխնիկական խնդիրներ են ի հայտ եկել քվեարկության ընթացքում, ուշագրավ ասոցիացիաներ են առաջացնում: 2019 թվականի հունիսի 24-ին ԵԽԽՎ-ում քվեարկության էր դրվել Ռուսաստանի համար կարևոր բանաձև՝ Ռուսաստանի խորհրդարանական պատվիրակությանը Վեհաժողով վերադարձնելու վերաբերյալ, որին Հայաստանի պատվիրակության ղեկավար Ռուբեն Ռուբինյանը «դեմ» էր քվեարկել, ապա արդարացել նույն պատճառաբանությամբ՝ «դեմ» քվեարկությունը տեխնիկական խնդրի հետևանք է եղել:
168․am-ի հետ զրույցում գերմանացի միջազգայնագետ Սյուզան Ստյուարտն ասաց, որ Վիկտորիա Նուլանդը Պետքարտուղարությունում առանցքային ֆիգուր է, ում դիրքորոշումները որոշիչ են՝ հաշվի առնելով նրա անցած ճանապարհը թե՛ Հարավային Կովկասի երկրների հետ ամերիկյան քաղաքականությունն ուրվագծելու, թե՛ Արևելյան գործընկերության երկրների հետ աշխատելու ընթացքում։
«Առաջանում են բանակցելու համար որոշակի հնարավորություններ, քանի որ միայն Բելառուսի և Ադրբեջանը ցանկությունը բավարար չէ, որպեսզի Ադրբեջանը միանա ԵԱՏՄ-ին, հարկավոր է նաև ՌԴ-ի, Հայաստանի, Ղազախստանի կարծիքը: Այս հնարավորությունը մսխել չի կարելի հատկապես այն իրավիճակում, որում Հայաստանն է պատերազմից հետո»,- ասաց նա:
«Ըստ էության այսօր բանակցություններ ամենակարևոր հարցերի շուրջ տեղի են ունենում եռակողմ ձևաչափով, գործընթաց է վերադառնում ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, ի՞նչ կարող է անել Բելառուսը: Կարծում եմ՝ դա ժեստ էր պարզապես»,- ասաց վերլուծաբանը:
«Ռուսաստանը երբեք չի դիտարկել, որ պետք է պաշտպանի շրջանները»,-այս մասին «Խոսենք ապագայից» հատուկ շարքի շրջանակներում ընթացող տեսաքննարկման ընթացքում ասաց Միջազգային հարաբերությունների Մոսկվայի պետական ինստիտուտի (MGIMO) առաջատար հետազոտող, «Միջազգային վերլուծություն» ամսագրի գլխավոր խմբագիր Սերգեյ Մարկեդոնովը։
