Տարածաշրջանում սպասվող առանցքային և դինամիկ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների ֆոնին պաշտոնական Մոսկվան, ինչպես և գրեթե բոլոր ռեգիոնալ խաղացողները, անընդհատ փոփոխում է Ղարաբաղյան հակամարտության շեշտադրումները:
«Ներքին տեղեկատվության բացակայության դեպքում ես ուշադրություն դարձրի այն հանգամանքի վրա, որ Ղարիբաշվիլին ասաց, թե Նիկոլ Փաշինյանը նոր մոտեցումներ ունի հակամարտությունները կարգավորելու հարցի, ինչպես նաև տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի հարցի շուրջ ևս: Սա բավականին հետաքրքրական հանգամանք է: Կարծում եմ, որ սրա շարունակությունը մենք տեսնելու ենք, հատկապես, երբ Փաշինյանն ասաց, որ Հայաստանն ու Վրաստանը պետք է միմյանց օգնեն հակամարտությունների կարգավորման գործում: Սա ես կառանձնացնեի՝ որպես վրացական բանակցությունների առանցք»,- ասաց Վասաձեն:
Նիկոլ Փաշինյանը սեպտեմբերի 8-9-ը պաշտոնական այցով Վրաստանում է: Կառավարության փոխանցմամբ` նախատեսված են հանդիպումներ Վրաստանի վարչապետի և նախագահի հետ, այնուհետև՝ հայ-վրացական բարձր մակարդակի բանակցություններ:
Ադրբեջանն ու Թուրքիան իրենց կնքած ռազմական համագործակցության մասին համաձայնագրի շրջանակներում Ադրբեջանի օկուպացրած Քաշաթաղի շրջանում համատեղ մարտավարական զորավարժություններ են սկսել։ Այս մասին նախօրեից հայտնում են ադրբեջանական լրատվամիջոցները: Ըստ տարածված տեղեկատվության՝ զորավարժությանը մասնակցում են երկու երկրի զինված ուժերի ներկայացուցիչները, նպատակը փոխգործակցության և ռազմական գործողությունների ժամանակ մարտական ներդաշնակության բարձրացումն է, այդ թվում՝ հրամանատարների կողմից ռազմական որոշումների և ստորաբաժանումների […]
«Կարծում եմ՝ Ռուսաստանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի, Հայաստանի և Թուրքիայի հետ հարաբերություններով կարող է փորձել մասամբ լուծել այս հարցը: Չի բացառվում, որ Ռուսաստանը պատրաստ է նաև դրամատիկ և անպասելի լուծումների խաղաղապահների մասով, չէր բացառվում նաև, որ այս հարցը քննարկման դրվի միջազգային հարթակներում: Բարդ խաղ է ընթանում Ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ, հարաբերությունների բարդ համակարգ է գործում և, ինչպես երևում է, այս հարցում կոնսենսուսի հասնելը գրեթե բացառված է»,- ասաց նա:
«2008 թվականին կային արձանագրություններ, հստակ օրակարգ, ներկայումս ամեն ինչ անորոշ է հայ-թուրքական օրակարգում»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց թուրք վերլուծաբան Ջենգիզ Աքթարը՝ անդրադառնալով Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների վերաբերյալ օրերս արած մեկնաբանություններին:
Ռուսաստանը սկսում է հրապարակայնորեն դիրքավորվել հայ-թուրքական հնարավոր մերձեցման գործընթացում՝ հիմնավորելով այն կանխատեսումները, որ սա տարածաշրջանի հետպատերազմյան վերադասավորման բաղադրիչներից մեկն է և ամենևին ոչ պատահականորեն սկսված։
Մալաշենկոյի կարծիքով, այդ հայտարարություններից հետո էլ ռազմատենչ հռետորաբանությունը, քաղաքականությունը շարունակվել է, և այդ ժամանակահատվածում հնարավոր չի եղել ունենալ կայուն հրադադարի իրավիճակ, ուժի մթնոլորտում հնարավոր չէ պայմանավորվածություններ ձեռք բերել ճանապարհների շուրջ, կամ, եթե դրանք նույնիսկ ձեռք բերվեն, ապա այդ ամենը Ռուսաստանը չի կարող անվերջ վերահսկել, պետք է լինի համագործակցություն ինչ-որ մակարդակի, որպեսզի Ռուսաստանը հավելյալ ռեսուրս չներդնի անվտանգային հարցերի վրա:
«ԵԱՀԿ ՄԽ վերակենդանացման հնարավորությունը թույլ է նաև այն պատճառով, որ Փարիզն ու Վաշինգտոնն իրենց աշխատանքի ոճը փոխում են, ըստ իրենց շահերի՝ Ռուսաստանի և Թուրքիայի հետ հարաբերություններում: Եվ կարծես շտապողականություն չկա վերականգնելու ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, համանախագահ երկրները հետաքրքրված են առավելապես առանձին «խաղով»: Ուստի ներկայումս չի հաջողվում արևմտյան դիվանագիտական ամենօրյա մասնակցությունը հարավկովկասյան իրադարձություններում դարձնել մշտական: Բայց հարկ է նաև նշել, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մասին ոչ մի դերակատար չի մոռանում իր հայտարարություններում, բացի Ռուսաստանից, Ադրբեջանից իհարկե, ինչը կարելի է բացատրել:
Լուկիանովի կարծիքով, սրանք երեք ուղղություններ են, որոնք պատերազմից հետո անընդհատ խանգարում են միմյանց առաջ շարժվել մեկ կոնկրետ ուղղությամբ՝ այս դեպքում, օրինակ, եռակողմ հայտարարությունների իրագործման:
«Այսօր մենք Թուրքիայի կնքահայրը լինելու կարիքը չունենք, բայց բարիդրացիութունն այլ է, բարեկամությունը՝ այլ: Թուրքիայի հետ բարեկամություն հնարավոր է միայն այն ժամանակ, երբ թուրքն ինքը բարեկամական մերձեցում կունենա Հայաստանի հետ, Ցեղասպանության փաստի ընդունմամբ: Եթե հրաժարվենք պահանջատիրությունից, դա կլինի բացարձակապես սխալ»,- նկատեց Բագրատ Էստուկյանը:
«Այս փուլում Խաղաղության համաձայնագրի շուրջ որևէ բանակցություն չի ընթանում»,- այս մասին այսօր ՌԴ ԱԳՆ-ում Սերգեյ Լավրովի հետ բանակցություններին հաջորդած ասուլիսի ընթացքում ասաց ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը՝ անդրադառնալով Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև Խաղաղության համաձայնագրի վերաբերյալ հարցին:
ՌԴ ԱԳՆ-ում քիչ առաջ ավարտվեցին ՀՀ նորանշանակ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի և ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի բանակցությունները, որի արդյունքներով նրանք հանդես են գալիս մամուլի ասուլիսով:
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանն ըստ էության պատասխանելով Նիկոլ Փաշինյանին՝ ներկայացրել է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման թուրքական տեսլականը կամ Թուրքիայի նոր նախապայմանները: 1993 թվականին հայ-թուրքական սահմանը միակողմանիորեն փակած Թուրքիայի նախագահն օրերս թուրքական լրատվամիջոցներին տված ասուլիսի ընթացքում խոսել է նաև տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի մասին՝ ասելով, թե տարածաշրջանին կառուցողական մոտեցում է պետք:
«Բեկում է հասունանում հայ-թուրքական հարաբերություններում»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուսական «Ռեգնում» լրատվական գործակալության սյունակագիր, ռուս վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը` անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ծավալվող վերջին ամիսների և հատկապես օրերի իրադարձություններին, Ադրբեջանի կողմից Գորիս-Կապան, կամ ավելի լայն՝ Իրան-Հայաստան ճանապարհի արգելափակմանն ու Նիկոլ Փաշինյանի նախօրեի հայտարարություններին, որոնցից հետո ճանապարհն արգելափակվեց։
Թեհրանը մտադիր է առաջիկայում ավարտին հասցնել «Հյուսիս-Հարավ» միջազգային տրանսպորտային միջանցքի վերջին հատվածն իր տարածքում։ Այս մասին հայտարարել է Մոսկվայում Իրանի դեսպան Քազեմ Ջալալին։
Հայ-ադրբեջանական սահմանին ռուս սահմանապահներ և ՀԱՊԿ դիտորդներ տեղակայելու առաջարկների մերժումից հետո Նիկոլ Փաշինյանը հերթական անգամ դիմեց միջազգային հանրությանը և ՀՀ գործընկեր երկրներին:
Հայաստանի Հանրապետությունը մինչ օրս չունի Արտաքին գործերի նախարար, և Կառավարությունը, կարծես, չի շտապում այս հարցում:
Մոսկվայում նախօրեին կայացած Կարապետյան-Շոյգու առաջին պաշտոնական բանակցություններն ուշագրավ արարողությամբ են ավարտվել:
ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Զասի և ՀՀ Պաշտպանության նորանշանակ նախարար Արշակ Կարապետյանի հանդիպմանը հաջորդեց Կարապետյանի առաջին արտասահմանյան այցը Մոսկվա, որպես ՀՀ Պաշտպանության նախարար: Ուշագրավն այն է, որ, ըստ մամուլի տեղեկությունների, Կարապետյանը, որպես ՀՀ ՊՆ առաջին տեղակալ, հուլիսի 27-ին մեկնել էր Մոսկվա ՌԴ ՊՆ Սերգեյ Շոյգուի հետ հանդիպելու նպատակով, ու օրեր անց Արշակ Կարապետյանը կրկին մեկնեց Մոսկվա այն դեպքում, երբ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Զասը շարունակում էր իր հայաստանյան այցը:
«Բացի այդ, որքան հասկանում ենք, Ռուսաստանն ակտիվորեն ներգրավված է իրավիճակում, ՌԴ-ն ամենաբարձր մակարդակով քննարկում է, անհանգստանում այս հարցով, աշխատում ՊՆ-ի հետ, նորանշանակ նախարարը Մոսկվայում է, բանակցություններ պետք է տեղի ունենում և շատ հարցեր քննարկվում են երկկողմ մակարդակում: Տեսնում ենք, որ ՀԱՊԿ-ը փորձում է արձագանքել և սպասում է քաղաքական գործընթացի մեկնարկին, եթե այն երկարաձգվի, կարծում եմ՝ կա՛մ ՌԴ-ն կակտիվացնի կողմերին, կա՛մ մոնիտորինգային մեխանիզմներ գործի կդրվեն: Մյուս կողմից՝ հասկանալի է, որ Հայաստանը փորձում է իր անվտանգության ամրապնդման գործում ներգրավել թե՛ Ռուսաստանին, թե՛ ՀԱՊԿ-ին, թե՛ հնարավոր միջազգային այլ կառույցի»,- ասաց վերլուծաբանը:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս ռազմական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևն ասաց, որ նման այց պետք էր սպասել՝ հաշվի առնելով խնդիրների բազմությունը և օրակարգի հագեցածությունը, որը պայմանավորված է ոչ միայն անսպասելիորեն ստեղծված իրավիճակներով, անվտանգային սպառնալիքներով, այլև պլանային ՀԱՊԿ գործունեությամբ:
«Հայաստանի առաջարկը՝ ռուս սահմանապահներ տեղակայել հայ-ադրբեջանական սահմանին, հակասեց ռուսական շահերին»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց վրացի քաղաքական վերլուծաբան Իրակլի Մենագարիշվիլին՝ անդրադառնալով ՌԴ ԱԳՆ օրերս հրապարակված հայտարարությանը։
168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքագետ Ստանիսլավ Տարասովն անդրադարձավ ՌԴ վերոնշյալ որոշմանը և ՌԴ հարավկովկասյան նոր քաղաքականությանը: Նա ասաց, որ ՌԴ ԱԳՆ որոշումը պետք է դիտարկել քաղաքական-իրավական հարթության մեջ, կան շատ նուրբ ու սկզբունքային հարցեր. Ռուսաստանը փորձում և ձգտում է գործել միայն իրավական շրջանակի սահմաններում, կա՞ նման իրավական փաստաթուղթ, որը կարգավորում է նման հարցը, ոչ, գոյություն չունի, իսկ հնարավո՞ր է նման փաստաթղթի ձևավորում, հնարավոր է:
Այսօր Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում նորընտիր նախագահ, ԻԻՀ 13-րդ նախագահ Սեյեդ Էբրահիմ Ռայիսիի երդմնակալության պաշտոնական արարողությունն էր: Հանդիսավոր արարողությանը ներկա էին 73 երկրի 115 բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, այդ թվում՝ 10 պետությունների ղեկավարներ, խորհրդարանների 20 խոսնակներ և 11 արտգործնախարարներ:
Ուշագրավ է, որ հաղորդագրություններում որևէ ուղիղ խոսք չկա Մակրոնի՝ մամուլում շրջանառվող Հայաստան կատարելիք այցի, հայ-ֆրանսիական հարաբերություններում հնարավոր փոփոխությունների և նոր օրակարգերի, երկկողմ նոր համաձայնագրերի վերաբերյալ: Սակայն ակնհայտ է, որ հայ-ֆրանսիական հարաբերություններում սպասվում են փոփոխություններ, և այդ մասին իր վերջին հրապարակային մեկնաբանություններում ակնարկել է ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպան Ջոնաթան Լաքոթը:
Ռուս արևելագետ Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին մեզ հետ զրույցում՝ անդրադառնալով այս առաջարկին, ասաց, որ նախ՝ Ռուսաստանն ունի իր օրակարգը և շահերը գործընկերների հետ հարաբերություններում, ինչպես նաև իր գործունեության, ակտիվության գոտիներում, որոնցից մեկը Ղարաբաղյան հակամարտության գոտին է ու դրան հարակից քաղաքական տարաձայնությունները:
«Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպանի հայտարարությունները պետք է մանրազնին վերլուծվեն»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ֆրանսաբնակ քաղաքական վերլուծաբան Կայծ Մինասյանը՝ անդրադառնալով Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հնարավոր այցին տարածաշրջան և Ֆրանսիայի դերին տարածաշրջանում:
«ՀՀ-ում կարևոր պաշտոններում նոր մարդիկ են նշանակվել, նրանք պետք է հարմարվեն աշխատանքին, ինչպես նաև բոլոր խաղացողները պետք է վերջնականապես դիրքավորվեն անընդհատ փոփոխվող իրավիճակում»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ստեղծված իրավիճակին և այն լուծելու ուղղությամբ արվող առաջարկներին։
Հայ-ադրբեջանական սահմանին տեղի ունեցող բախումների, միջադեպերի, սահմանախախտումների ֆոնին հայտարարություն տարածեց ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը: ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ Իգոր Խովաևը (Ռուսաստան), ով հանդիսանում է ռուս նոր համանախագահը Իգոր Պոպովի փոխարեն, Ստեֆան Վիսկոնտին (Ֆրանսիա) և Էնդրյու Շեֆերը (ԱՄՆ) հայտարարությամբ արձանագրել են, որ մտահոգությամբ հետևում են հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով տեղի ունեցած վերջին միջադեպերին, մարդկային զոհերի մասին հաղորդումներին:
