Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանն ըստ էության պատասխանելով Նիկոլ Փաշինյանին՝ ներկայացրել է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման թուրքական տեսլականը կամ Թուրքիայի նոր նախապայմանները: 1993 թվականին հայ-թուրքական սահմանը միակողմանիորեն փակած Թուրքիայի նախագահն օրերս թուրքական լրատվամիջոցներին տված ասուլիսի ընթացքում խոսել է նաև տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի մասին՝ ասելով, թե տարածաշրջանին կառուցողական մոտեցում է պետք:
«Բեկում է հասունանում հայ-թուրքական հարաբերություններում»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուսական «Ռեգնում» լրատվական գործակալության սյունակագիր, ռուս վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը` անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ծավալվող վերջին ամիսների և հատկապես օրերի իրադարձություններին, Ադրբեջանի կողմից Գորիս-Կապան, կամ ավելի լայն՝ Իրան-Հայաստան ճանապարհի արգելափակմանն ու Նիկոլ Փաշինյանի նախօրեի հայտարարություններին, որոնցից հետո ճանապարհն արգելափակվեց։
Թեհրանը մտադիր է առաջիկայում ավարտին հասցնել «Հյուսիս-Հարավ» միջազգային տրանսպորտային միջանցքի վերջին հատվածն իր տարածքում։ Այս մասին հայտարարել է Մոսկվայում Իրանի դեսպան Քազեմ Ջալալին։
Հայ-ադրբեջանական սահմանին ռուս սահմանապահներ և ՀԱՊԿ դիտորդներ տեղակայելու առաջարկների մերժումից հետո Նիկոլ Փաշինյանը հերթական անգամ դիմեց միջազգային հանրությանը և ՀՀ գործընկեր երկրներին:
Հայաստանի Հանրապետությունը մինչ օրս չունի Արտաքին գործերի նախարար, և Կառավարությունը, կարծես, չի շտապում այս հարցում:
Մոսկվայում նախօրեին կայացած Կարապետյան-Շոյգու առաջին պաշտոնական բանակցություններն ուշագրավ արարողությամբ են ավարտվել:
ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Զասի և ՀՀ Պաշտպանության նորանշանակ նախարար Արշակ Կարապետյանի հանդիպմանը հաջորդեց Կարապետյանի առաջին արտասահմանյան այցը Մոսկվա, որպես ՀՀ Պաշտպանության նախարար: Ուշագրավն այն է, որ, ըստ մամուլի տեղեկությունների, Կարապետյանը, որպես ՀՀ ՊՆ առաջին տեղակալ, հուլիսի 27-ին մեկնել էր Մոսկվա ՌԴ ՊՆ Սերգեյ Շոյգուի հետ հանդիպելու նպատակով, ու օրեր անց Արշակ Կարապետյանը կրկին մեկնեց Մոսկվա այն դեպքում, երբ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Զասը շարունակում էր իր հայաստանյան այցը:
«Բացի այդ, որքան հասկանում ենք, Ռուսաստանն ակտիվորեն ներգրավված է իրավիճակում, ՌԴ-ն ամենաբարձր մակարդակով քննարկում է, անհանգստանում այս հարցով, աշխատում ՊՆ-ի հետ, նորանշանակ նախարարը Մոսկվայում է, բանակցություններ պետք է տեղի ունենում և շատ հարցեր քննարկվում են երկկողմ մակարդակում: Տեսնում ենք, որ ՀԱՊԿ-ը փորձում է արձագանքել և սպասում է քաղաքական գործընթացի մեկնարկին, եթե այն երկարաձգվի, կարծում եմ՝ կա՛մ ՌԴ-ն կակտիվացնի կողմերին, կա՛մ մոնիտորինգային մեխանիզմներ գործի կդրվեն: Մյուս կողմից՝ հասկանալի է, որ Հայաստանը փորձում է իր անվտանգության ամրապնդման գործում ներգրավել թե՛ Ռուսաստանին, թե՛ ՀԱՊԿ-ին, թե՛ հնարավոր միջազգային այլ կառույցի»,- ասաց վերլուծաբանը:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս ռազմական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևն ասաց, որ նման այց պետք էր սպասել՝ հաշվի առնելով խնդիրների բազմությունը և օրակարգի հագեցածությունը, որը պայմանավորված է ոչ միայն անսպասելիորեն ստեղծված իրավիճակներով, անվտանգային սպառնալիքներով, այլև պլանային ՀԱՊԿ գործունեությամբ:
«Հայաստանի առաջարկը՝ ռուս սահմանապահներ տեղակայել հայ-ադրբեջանական սահմանին, հակասեց ռուսական շահերին»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց վրացի քաղաքական վերլուծաբան Իրակլի Մենագարիշվիլին՝ անդրադառնալով ՌԴ ԱԳՆ օրերս հրապարակված հայտարարությանը։
168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքագետ Ստանիսլավ Տարասովն անդրադարձավ ՌԴ վերոնշյալ որոշմանը և ՌԴ հարավկովկասյան նոր քաղաքականությանը: Նա ասաց, որ ՌԴ ԱԳՆ որոշումը պետք է դիտարկել քաղաքական-իրավական հարթության մեջ, կան շատ նուրբ ու սկզբունքային հարցեր. Ռուսաստանը փորձում և ձգտում է գործել միայն իրավական շրջանակի սահմաններում, կա՞ նման իրավական փաստաթուղթ, որը կարգավորում է նման հարցը, ոչ, գոյություն չունի, իսկ հնարավո՞ր է նման փաստաթղթի ձևավորում, հնարավոր է:
Այսօր Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում նորընտիր նախագահ, ԻԻՀ 13-րդ նախագահ Սեյեդ Էբրահիմ Ռայիսիի երդմնակալության պաշտոնական արարողությունն էր: Հանդիսավոր արարողությանը ներկա էին 73 երկրի 115 բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, այդ թվում՝ 10 պետությունների ղեկավարներ, խորհրդարանների 20 խոսնակներ և 11 արտգործնախարարներ:
Ուշագրավ է, որ հաղորդագրություններում որևէ ուղիղ խոսք չկա Մակրոնի՝ մամուլում շրջանառվող Հայաստան կատարելիք այցի, հայ-ֆրանսիական հարաբերություններում հնարավոր փոփոխությունների և նոր օրակարգերի, երկկողմ նոր համաձայնագրերի վերաբերյալ: Սակայն ակնհայտ է, որ հայ-ֆրանսիական հարաբերություններում սպասվում են փոփոխություններ, և այդ մասին իր վերջին հրապարակային մեկնաբանություններում ակնարկել է ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպան Ջոնաթան Լաքոթը:
Ռուս արևելագետ Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին մեզ հետ զրույցում՝ անդրադառնալով այս առաջարկին, ասաց, որ նախ՝ Ռուսաստանն ունի իր օրակարգը և շահերը գործընկերների հետ հարաբերություններում, ինչպես նաև իր գործունեության, ակտիվության գոտիներում, որոնցից մեկը Ղարաբաղյան հակամարտության գոտին է ու դրան հարակից քաղաքական տարաձայնությունները:
«Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպանի հայտարարությունները պետք է մանրազնին վերլուծվեն»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ֆրանսաբնակ քաղաքական վերլուծաբան Կայծ Մինասյանը՝ անդրադառնալով Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հնարավոր այցին տարածաշրջան և Ֆրանսիայի դերին տարածաշրջանում:
«ՀՀ-ում կարևոր պաշտոններում նոր մարդիկ են նշանակվել, նրանք պետք է հարմարվեն աշխատանքին, ինչպես նաև բոլոր խաղացողները պետք է վերջնականապես դիրքավորվեն անընդհատ փոփոխվող իրավիճակում»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ստեղծված իրավիճակին և այն լուծելու ուղղությամբ արվող առաջարկներին։
Հայ-ադրբեջանական սահմանին տեղի ունեցող բախումների, միջադեպերի, սահմանախախտումների ֆոնին հայտարարություն տարածեց ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը: ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ Իգոր Խովաևը (Ռուսաստան), ով հանդիսանում է ռուս նոր համանախագահը Իգոր Պոպովի փոխարեն, Ստեֆան Վիսկոնտին (Ֆրանսիա) և Էնդրյու Շեֆերը (ԱՄՆ) հայտարարությամբ արձանագրել են, որ մտահոգությամբ հետևում են հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով տեղի ունեցած վերջին միջադեպերին, մարդկային զոհերի մասին հաղորդումներին:
Քիչ առաջ Բրյուսելում Եվրոպական խորհրդարանի Հարավային Կովկասի հետ հարաբերությունների հարցերով պատվիրակության ղեկավար Մարիա Կալյուրանդը, Եվրախորհրդարանի Հայաստանի հարցով զեկուցող Անդրեյ Կովաչևը և Ադրբեջանի հարցով զեկուցող Զելյանա Զիվկոն համատեղ հայտարարությամբ են հանդես եկել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանային բախումների վերաբերյալ:
«Փարիզը և Մոսկվան այս փուլում ավելի են սինխրոնիզացնելու իրենց քայլերը»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց Վրաստանի Ռազմավարական վերլուծության կենտրոնի ավագ վերլուծաբան Գելա Վասաձեն՝ անդրադառնալով տարածաշրջանի շուրջ ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրավիճակին ու գերտերությունների դիրքավորմանը:
«Բավականին ծավալուն աշխատանք է, արդյո՞ք հնարավոր է ողջ սահմանին նման առաքելություն իրականացնել»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս ռազմագետ Ալեքսանդր Խրամչիխինը՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանի ողջ երկայնքով ռուս սահմանապահներ տեղակայելու առաջարկին:
Ադրբեջանը չի դադարեցնում սադրանքները հայ-ադրբեջանական սահմաններին: Մայիսի 12-ից սահուն կերպով հայ-ադրբեջանական սահման տեղափոխված ադրբեջանական սադրանքները ժամանակ առ ժամանակ բռնկվում են սահմանի տարբեր հատվածներում:
«ՌԴ արտաքին քաղաքականության շրջանակում հարավկովկասյան խնդիրները երկրորդ պլան են մղվել»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ալեքսանդր Սկակովը՝ անդրադառնալով հետընտրական շրջանում հայ-ռուսական հարաբերությունների հեռանկարներին ՀՀ-ի արևմտյան ռևերանսների ֆոնին:
Մինչ հայ-ադրբեջանական սահմանը քիչ-քիչ ակտիվ շփման գծի է վերածվում, և ՀՀ իշխանությունները փորձում են հարմար դիրքավորվել աշխարհաքաղաքական միջավայրում, Ադրբեջանը շարունակում է խաղարկել Խաղաղության պայմանագիր կնքելու թեման:
Հետսովետական տարածաշրջանում, այդ թվում՝ Հարավային Կովկասում ծավալվող աշխարհաքաղաքական պայքարն օր օրի սրվում է։
Ֆրանսիան կդիտարկի պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի հայտը: Այս մասին «Ազատությանը» տված հարցազրույցում ասել է ՀՀ-ում ֆրանսիայի դեսպան Ժոնաթան Լաքոտը, խոսելով ՀՀ-ի և Ֆրանսիայի համագործակցության մասին հատկապես պաշտպանության ոլորտում:
«ԵՄ-ն ակտիվ է, սակայն նախաձեռնությունն իր ձեռքն է վերցրել Մակրոնը, և դժվար է ասել, թե հնարավոր երեք ճանապարհներից որո՞վ կշարժվի Արևմուտքը՝ կբավարարվի միայն ԵԱՀԿ ՄԽ-ի աշխատանքը վերսկսելո՞վ, թե՞ առանձին նախաձեռնություններով, կամ գուցե եռակողմ՝ Հայաստան-Ռուսաստան-Ադրբեջան ձևաչափը փոփոխվի: Անցումային փուլ է, գործընթացներն Արևմուտքի օգտին են, քանի որ ընթանում է Արևմուտքի ուժերի միավորում, որում մեծ դեր խաղաց Միացյալ Նահանգները։ Իսկ Ռուսաստանի խնդիրները շատ են, ռեսուրսները՝ ոչ բավարար: Հենց այդ պատճառով ՌԴ-ն մեղմացնում է իր մոտեցումներն այս հակամարտությունում Արևմուտքի դերակատարության վերաբերյալ»,- ասաց նա:
Փաշինյան-Պուտին հանդիպումից 13 օր անց Կրեմլում կայացան Ալիև-Պուտին բանակցությունները Երասխի հատվածում հայ-ադրբեջանական ռազմական սրացման և Փաշինյանի արևմտյան ռևերանսների պայմաններում:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս ռազմաքաղաքական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևն ասաց, որ ռազմական տեսանկյունից տեղի ունեցողը ճնշման փորձ է Հայաստանի, ՀՀ ԶՈՒ-ի նկատմամբ, որպեսզի վերջինս արագ անցնի բանակցային գործընթացի Ադրբեջանի հետ կարևոր հարցերի ուղղությամբ:
Մակրոնի չեզոքությունը Երևանի և Բաքվի հարաբերություններում նախկինում փրկում էր նաև Մինսկի խմբին, իսկ եթե այսօր Մակրոնը միայն Երևան է այցելում, չի բացառվում, որ Ալիևն ընդհանրապես դեմ դուրս գա ԵԱՀԿ ՄԽ-ին՝ անվանելով Ֆրանսիային կողմնակալ: Սրան զուգահեռ՝ Մակրոնը կարող է ՄԱԿ ԱԽ-ում նոր բանաձև առաջ մղել Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ և, ինչպես արդեն ասացի՝ խաղաղապահների թեման կբարձրանա, ու պետք է ՌԴ նախագահի հետ որոշումներ կայացվեն:
Լուկիանովի դիտարկմամբ՝ ԵՄ-ն մեծ հույսեր է կապում ԵԱՀԿ ՄԽ աշխատանքի վերսկսման հետ։ «Այդ էջին ՌԴ-ն ևս ժամանակ առ ժամանակ անդրադառնում է, թեև այն ապացուցել է իր արդյունավետության բացակայությունը, սակայն որպես քաղաքական գործիք՝ ինչ-որ պահի այն կարող է կարևոր դառնալ ավելի շատ խաղացողների համար։ Իսկ մինչ այդ, կարծում եմ՝ կողմերը դիրքավորվում են սահմանագծման գործընթացին ընդառաջ։ Բոլորը հասկանում են, որ առանց դրա հնարավոր չէ որևէ ուղղությամբ շարժվել, միայն փոխադարձ մեղադրանքներ են հնչում, սա բարդ իրավիճակ է»,- ասաց նա։
