Հարավային Կովկասում հետպատերազմյան իրավիճակն աշխարհակարգային նոր ուրվագծեր է ստանում: Հունիսի 15-ին հայկական Շուշիում ստորագրված Էրդողան-Ալիև հռչակագիրը պաշտոնապես արձանագրեց Թուրքիայի կողմից Ադրբեջանը լիովին կլանելու փաստը:
Հայաստանում ընթացող ամենալարված և պետության համար ճակատագրական նախընտրական քարոզարշավի առաջին փուլում ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի գաղտնազերծած ձայնագրությունը Նիկոլ Փաշինյանին կրկին գցել է իր ստացած բանակցային ժառանգությունը քննադատելու և իր վարած Ղարաբաղյան քաղաքականությունը մաքրագրելու արատավոր շղթայի մեջ:
Այսօր Շուշիում Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն ու Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը համապարփակ միութենական համաձայնագիր են ստորագրել։
«Որևէ մեկը մեծ ակնկալիքներ չունի այս հանդիպումից: Բարձրաստիճան հայտարարություններ են եղել նաև այդ մասին, որ մեծ ակնկալիքներ չունեն այս հանդիպումից հարաբերությունների լարվածությունը թուլացնելու ուղղությամբ: Բայց գոնե մեկ-երկու ուղղությամբ արդյունքը կարող է լինել ոչ վատ արդյունք նման հանդիպման համար: Այնուամենայնիվ, անկախ արդյունքից՝ ավելի լավ է նման հանդիպում, քան դրա բացակայություն նման փուլում, երբ կողմերը միմյանց նկատմամբ լուրջ մեղադրանքներ են հնչեցնում»,- ասաց վերլուծաբանը:
«Փաշինյանը գրագետ ձևով է խաղում բոլոր նախկին իշխանությունների թույլ տված սխալների վրա, դժգոհությունը կարողանում է կենտրոնացնել և այն ատելությունը, որը որչափ կարողացել է պահպանել նախկին իշխանությունների նկատմամբ, նրա քաղտեխնոլոգիական հաղթանակն է»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ Վադիմ Դուբնովը՝ անդրադառնալով ՀՀ-ում ծավալվող նախընտրական պայքարին և տեղեկությանը, որ Փաշինյանը ընտրությունների հաջորդ օրվանից 4 օր զբաղեցնելու է Հանրապետության հրապարակը:
«Ռուսաստանին անհանգստացնում է, որ Հայաստանը սկսել է ինքնաոչնչացման օպերացիա: Դա է սարսափելի»,- 168.am-ի հետ զրույցում ռուսական «Ռեգնում» լրատվական գործակալության սյունակագիր-խմբագիր, քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը, անդրադառնալով ՀՀ ներքաղաքական զարգացումներին և հետընտրական հնարավոր իրադարձություններին:
Ավարտվեց ԱՄՆ փոխպետքարտուղարի տեղակալի պաշտոնակատար Ֆիլիպ Ռիքերի այցը տարածաշրջան` Թբիլիսի-Բաքու-Երևան երթուղով։ Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով փոխպետքարտուղարի պաշտոնակատար Ֆիլիպ Ռիքերը, ըստ ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատան, ս․թ․ հունիսի 9-ին և 10-ին հանդիպել է Նիկոլ Փաշինյանի, արդարադատության նախարարի պաշտոնակատար Ռուստամ Բադասյանի և Արտաքին գործերի նախարարության բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ, Երևանում մեկ անգամ ևս ընդգծել է՝ Միացյալ Նահանգները պատրաստ է ամրապնդել գործընկերությունը Հայաստանի հետ՝ հիմնվելով ընդհանուր ժողովրդավարական արժեքների վրա։
Այսօր հայրենիք վերադարձան Ադրբեջանում պահվող 15 ռազմագերիներ։ Հայտնի դարձավ, որ հայ տղաները Հայաստան են վերադարձել ադրբեջանա–վրացական սահմանով։
Մինչ հայաստանյան ներքաղաքական դիսկուրսում քաղաքական հիմնական դերակատարները շարունակում են ծանրակշիռ ապացույցներ ներկայացնել, թե ինչպես է Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը մսխել իրեն բաժին հասած բանակցային բացառիկ ժառանգությունը, որին ավելի հանգամանորեն կանդրադառնանք մեր առաջիկա հրապարակումներում, ոչ պակաս ուշագրավ են ԵԱՀԿ ՄԽ ռուսական և ամերիկյան դիվանագիտական տարաձայնությունները Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման ապագայի շուրջ:
Արդեն մի քանի օր է՝ մեկնարկել է ԱՄՆ փոխպետքարտուղարի տեղակալի պաշտոնակատար Ֆիլիպ Ռիքերի այցը տարածաշրջան: Ինչպես օրերս ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատունն էր հաղորդել, Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով փոխպետքարտուղարի պաշտոնակատար Ֆիլիպ Ռիքերը հունիսի 6-13-ը կայցելի Թբիլիսի (Վրաստան), Բաքու (Ադրբեջան) և Երևան (Հայաստան)՝ երկկողմ և տարածաշրջանային առաջնահերթությունների խթանման և տարածաշրջանի ժողովրդավարական ու տնտեսական զարգացման հարցերում ԱՄՆ աջակցությունն արտահայտելու նպատակով։ Ռիքերն արդեն եղել է Թբիլիսիում և Բաքվում:
Նախօրեին տարածաշրջանային այցի շրջանակում ՀՀ ժամանեց ԱՄՆ փոխպետքարտուղարի տեղակալի պաշտոնակատար Ֆիլիպ Ռիքերը:
«Ռուսաստանը չի հանդուրժում սուտասաններին, չի հանդուրժում մարդկանց, ովքեր չեն խոսում իրենց խնդիրների, հարաբերությունների մասին ուղիղ, և Ռուսաստանի հետ պետք է հաշվի նստել: Ռուսաստանը սովորական երկիր չէ, Ռուսաստանը գերտերություն է, և ես կարծում եմ, որ իշխանության գալուց հետո մենք պետք է դիտարկենք ՌԴ-ի հետ ավելի սերտ համագործակցության հարցը, ավելի խորը ինտեգրացիոն գործընթացներ, և հարկավոր է այնպես անել, որ Ռուսաստանի և Հայաստանի հարաբերություններն այնպիսի մակարդակի հասնեն, որպեսզի որևէ մեկը չկարողանա դրանք փոխել»,- ասաց Վանեցյանը:
168.am-ի ամերիկյան աղբյուրների փոխանցմամբ, այցը ծրագրված էր շատ ավելի վաղ, նույնիսկ Բայդենի աշխատակազմի հաստատումից առաջ: Մեզ փոխանցված տեղեկատվության համաձայն, ԱՄՆ փոխպետքարտուղարի տեղակալը Հարավային Կովկաս՝ նույն երթուղով՝ Վրաստան-Ադրբեջան-Հայաստան, պետք է այցելեր դեռևս անցյալ տարվա սկզբին:
«Միակ գործիքը, որ ես ունեմ, իմ խոսքն է, ես կարող եմ համոզել մյուս կողմին կամ կողմերին, որ սա ավելի լավ ճանապարհ է, քան այն, ինչ դու ընտրում ես»,- ամերիկահայ փաստաբաններ Գառնիկ Քէօրքիւնեանի (Karnig Kerkonian) և Կարօ Ղազարեանի (Garo Ghazarian) Frontlines հաղորդման շրջանակում այս մասին ասաց ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը, անդրադառնալով ռազմագերիների խնդրին և ՀՀ կառավարության որոշմանը՝ պատերազմից հետո պահել իշխանությունը:
Քիչ առաջ Frontlines հաղորդման շրջանակում ամերիկահայ փաստաբաններ Գառնիկ Քէօրքիւնեանը (Karnig Kerkonian) և Կարօ Ղազարեանը (Garo Ghazarian) Հայաստանի, Արցախի ներկայիս հիմնախնդիրների շուրջ զրուցեցին ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանի հետ:
«Բնականաբար, ԱԳ նախարարի բացակայությունը հանգեցնում է նրան, որ ողջ արտաքին քաղաքականությունը կենտրոնացած է Փաշինյանի ձեռքում՝ որպես կառավարության ղեկավարի, սակայն նա բավականին քիչ ժամանակ ունի այդ ռեսուրսը տնօրինելու համար: Հետո ամեն ինչ կընթանա դասական սխեմայով՝ այն ուժը, որը կհաղթի ընտրություններում, նա էլ կձևավորի նախարարների կաբինետը, այդ թվում՝ ԱԳ նախարարությունը»:
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ վերջին տասնամյակի ընթացքում հարավկովկասյան երկրներն ու Չինաստանն է՛լ ավելի սերտորեն են սկսել միմյանց ուսումնասիրել՝ Չինաստանին դիտարկելով՝ որպես այլընտրանք Ռուսաստանին ու Արևմուտքին։
«ԱՄՆ-ը վերանայում է Թուրքիայի, Իրանի հետ քաղաքականությունը, որը կազդի տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի՝ Թուրքիայի, Ադրբեջանի և Հայաստանի վրա, կփոխի Իրանի ու ԱՄՆ-ի ազդեցությունը: Հայաստանն ամերիկյան տարածաշրջանային քաղաքականության տարրերից միայն մեկն է, օրինակ՝ Թուրքիայի ուղղությամբ քայլ էր Ցեղասպանության ճանաչման թեմայի շրջանառումը Բայդենի կողմից: Ի վերջո, ԱՄՆ-ը ՀՀ անվտանգային ոլորտում դաշնակիցը չէ, ավելին՝ ԱՄՆ-ը նույնիսկ իր դաշնակիցների հարցում է բավականին զուսպ: Ուստի արձագանքը դիվանագիտական է, ավելի քան զուսպ, որովհետև հակամարտության գոտում դիտորդություն կամ ներկայությունը բավականին լուրջ թեմա է, դա նույնիսկ մեկ արձագանքով լուծվող հարց չէ:
Իր եվրոպական վոյաժների շրջանակում Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպել է Եվրոպական խորհրդի ղեկավար Շառլ Միշելի հետ Բրյուսելում: Իսկ վերջինս Փաշինյանի հետ հանդիպումից հետո հեռախոսազրույց է ունեցել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ` Հայաստանին ու Ադրբեջանին հորդորելով վերսկսել բանակցությունները: Այս մասին ասվում է Եվրոպական խորհրդի տարածած հայտարարության մեջ, որը հրապարակվել է չորեքշաբթի օրը Բրյուսելում բանակցություններից հետո:
Հայաստանում սպասվող արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին ընդառաջ հայ-ադրբեջանական սահմանային միջադեպերի ֆոնին նոր թափ է ստացել աշխարհաքաղաքական մրցակցությունը Հարավային Կովկասում ազդեցության համար: Եվ ՀՀ իշխանությունները դարձել են այդ պայքարի լավագույն գործիքը: 17 օր անց սպասվող ընտրություններից առաջ տարածաշրջանային մամուլի ուշադրության կենտրոնում Նիկոլ Փաշինյանի եվրոպական վոյաժներն են դեպի Փարիզ ու Բրյուսել, որտեղ շարունակվում են վերջինիս բարձրաստիճան հանդիպումները՝ ուղղված տարածաշրջանում արևմտյան ներգրավման վերականգնմանը: Փաշինյանի և Մակրոնի շեշտադրումները կարևոր են՝ հասկանալու համար, թե ինչպիսի տեսք է ունենալու բանակցային գործընթացն առաջիկայում:
ՀՀ-ում կայանալիք արտահերթ ընտրություններին ընդառաջ մեկնարկել է Նիկոլ Փաշինյանի այցը Փարիզ, ապա Բրյուսել։ Եվրոպական մայրաքաղաքներում Փաշինյանը հանդիպում է բարձրաստիճան պաշտոնյաների, ինչպես նաև Եվրամիության ղեկավարության հետ՝ հայ-ադրբեջանական սահմանին ստեղծված իրավիճակը հարթելու և սահմանազատման օրակարգով։
«168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ դեմարկացիայի հարցում կա գլոբալ կոնսենսուս, և այն կփորձեն իրականացնել կա՛մ Ռուսաստանը, կա՛մ Արևմուտքը, քանի որ այդ գործընթացին Փաշինյանի կողմից մասնակցելու հրավիրվեց Արևմուտքը, այն դեպքում, երբ բոլոր քարտեզները միայն Երևանի և Բաքվի ձեռքին են, և Մոսկվան առաջարկում է նրանց՝ միասին քննարկել այդ հարցը։ Բայց նրա արձանագրմամբ՝ սահմանային այս իրավիճակի հետևանքով ստեղծվեց նաև Արևմուտքի մասնակցության հնարավորություն։
«Սահմանին ստեղծված իրավիճակի անհասկանալի տարրերը չափազանց շատ են»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս ռազմական վերլուծաբան Ալեքսանդր Խրամչիխինը՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ստեղծված իրավիճակին, Փաշինյանի առաջարկած պլանին, ՀԱՊԿ արձագանքին ու իրավիճակի հանգուցալուծման հնարավորություններին։
Պարոն Փաշինյանն առաջարկում է հեռացնել զորքերը հայելային կերպով, բայց որքանով ես եմ հասկանում, ադրբեջանցի զինվորականները զբաղեցրել են սահմանամերձ բարձունքներ, այդ թվում՝ այնպիսի հատվածներում, որոնք սովետական տարիներին բազմիցս անցել են այս կամ այն կողմին: Այդ պլանի տրամաբանությամբ, ենթադրվում է միակողմանի հայկական զորքի տեղափոխում ՀՀ տարածքի խորք: Սա այն պարտվողականության շարունակությունն է, դրա ազդանշանն է, որը դրսևորում է գործող ՀՀ իշխանությունը վերջին ամիսների ընթացքում:
«Կան բաներ, որոնցից Մոսկվան տեղյակ չէ»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ստեղծված իրավիճակին ու Նիկոլ Փաշինյանի ներկայացրած պլանին:
«Այստեղ շեշտն այդ ոլորտում ամերիկաադրբեջանական համագործակցության վրա պատահական չէ: Այս ցուցիչը որոշող է լինելու: Մյուս շեշտը և ուղերձն ադրբեջանական կողմի համար չափազանց կարևոր՝ վերաբերում է Ղարաբաղյան հակամարտությանը և հանգամանքին, որ այն կարգավորված չէ: Ուշագրավ է այն հանգամանքը, որ դա ասվում է Ադրբեջանի նախագահին, որը համարում է, որ լուծված է հակամարտությունը, և չկա չլուծված որևէ հարց: Դիմումի մնացած հատվածներում նշված են հարաբերությունների անկյունաքարային կապող թեմաները»,- ասաց Ստյուարտը:
Սակայն նա ուշադրություն հրավիրեց մեկ այլ հանգամանքի վրա: «Փաշինյանը եկել է այդ կարգախոսների ներքո, բայց ստիպված եղավ այս տարիների ընթացքում, կրկնում եմ, նա ստիպված եղավ «առանց սիրո», դա հասկանում են բոլորը, աշխատել Ռուսաստանի հետ, նա ևս դա ըստ էության ընդունում է, փախչելու տեղ չկա, ստիպված գործ է ունենում Ռուսաստանի հետ, որովհետև որևէ մեկն իրականում մատը մատին չի տվել: Չի՛ կարելի պաշտպանել մի ժողովրդի, որն իրեն չի ցանկանում պաշտպանել: Ինչպե՞ս պաշտպանել մի ժողովրդի, որն ինքնակամ հանձնել է Հադրութը ու Շուշին»,- ասաց նա:
Օրերս Ադրբեջանը շրջանառության մեջ դրեց ՆԱՏՕ-ում ՀՀ առաքելության ուղարկած փաստաթուղթը ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարին և ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներին` ներկայացնելով այն որպես հայկական կողմի դիմում՝ ուղղված ՆԱՏՕ-ին՝ խնդրանքով միջամտել հայ-ադրբեջանական սահմաններին ստեղծված իրավիճակը հարթելու գործին: Այն որակվել էր անգամ՝ որպես «դավաճանություն Ռուսաստանին»: Սակայն նույնիսկ ադրբեջանական կողմի շրջանառած փաստաթղթում որևէ խոսք չկա ՆԱՏՕ-ին դիմելու կամ ՆԱՏՕ-ի աջակցությունն ակնկալելու մասին:
«Այդ նրբությունն առավելապես ընկալելի է ներքին լսարանի համար: Իսկ արտաքին լսարանի համար՝ կոնկրետ ինձ համար, նկատելի է եղել, որ կա ցանկություն՝ չփոխադրել հակամարտությունը հայ-ադրբեջանական հարթություն, բայց բանակցողը մշտապես եղել է Հայաստանից, ՀՀ իշխանությունը ստորագրեց հրադադարի հայտարարությունը: Փաթեթավորվել է հակամարտությունը՝ որպես Ղարաբաղյան, բայց մի շարք պատճառներից ելնելով՝ հնարավոր չի եղել այն պահպանել այդ սահմաններում: Եվ ներկայումս ստացվում է, որ մի տեղում կան խաղաղապահներ և պահպանվում է հրադադար, և խնդրահարույց է դարձել հայ-ադրբեջանական սահմանը, քանի որ սահմանն ընդլայնվել է, և պատերազմից հետո բոլոր քաղաքական ու ռազմական հարցերը չէ, որ լուծվել են»,- ասաց նա:
Մայիսի 12-ին Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզեր ադրբեջանական զինվորականների ներխուժման ֆոնին սպասվում է Իրանի Իսլամական Հանրապետության արտաքին գերատեսչության ղեկավար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆի այցը տարածաշրջան, մասնավորապես՝ Երևան և Բաքու:
