ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները հայտարարություն են տարածել՝ ԼՂ հակամարտության կողմերին կոչ անելով իրենց հովանու ներքո հնարավորինս շուտ վերսկսել բարձր մակարդակի քաղաքական երկխոսությունը: Ուղերձում համանախագահներ Իգոր Պոպովը (ՌԴ), Ստեֆան Վիսկոնտին (Ֆրանսիա) և Էնդրյու Շեֆերը (ԱՄՆ), վկայակոչելով իրենց մանդատը և «տարածաշրջանի բոլոր ժողովուրդների՝ կայուն, խաղաղ և բարգավաճ ապագայի ձգտումը», ընդգծել են՝ հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել վերջնական, համապարփակ և կայուն կարգավորման ձեռքբերմանը:
Ռուս ռազմական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ այս ամենը հայատյացության վառ դրսևորում է, որը փաստում է, որ Բաքուն չի հրաժարվել իր ագրեսիվ քաղաքականությունից տարածաշրջանում:
Վրացի միջազգայնագետ Սոսո Ցինցաձեն «168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ևս կարծիք հայտնեց, որ ԱՄՆ-ը կարող է պլան ունենալ՝ Ցեղասպանության ճանաչմամբ փոխել տարածաշրջանում որոշ խաղի կանոններ, որոնք ձևավորվել են պատերազմից հետո: Նրա որակմամբ, եթե նման բան տեղի ունենա, դա լինելու է քայլ մի քանի նպատակով, և իրականում խնդիրն իրականում չի լինի Ցեղասպանության հարցը:
Արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո Արցախ-Ադրբեջան շփումներ են տեղի ունենում։ Օրերս «Հետպատերազմյան բանակցություններ. Ինչ են քննարկում և ինչի են ձգտում հասնել Երևանն ու Բաքուն» խորագրով քննարկման ընթացքում ադրբեջանցի կոնֆլիկտաբան, իրավապաշտպան Արիֆ Յունուսովն ուշագրավ տեղեկություն դրեց շրջանառության մեջ։ Նա տեղեկացրեց՝ իրականում ներկայումս ընթանում են կոնֆիդենցիալ կոնտակտներ ադրբեջանական և արցախյան կողմերի միջև:
Այս պատմության վերջին «ակորդն» ապրիլի 9-ի աշխատանքային օրվա ավարտին հնչեցրեց Ալեն Սիմոնյանը. ՀՀ իշխանություններն իրենց ոճին համապատասխան սկսեցին հերքել իրենք իրենց: Այս իշխանությունները նույնիսկ ամենացավալի հարցն առանց խղճի խայթի վերածում են խայտառակության՝ ԱԺ փոխխոսնակ Ալեն Սիմոնյանն ասել է, որ իրականում գերիների վերադարձի մասին պայմանավորվածություն չի եղել, ուղղակի հույս է եղել:
Մեզ հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովն ասաց, որ դրական է համարում այցերի ձևաչափում երկու երկրների ղեկավարների քննարկումները, քանի որ կորոնավիրուսային համավարակը փոխել է միջազգային հարաբերությունների բնույթը, դրանք տեղափոխելով հեռախոսային մակերեսային քննարկումների դաշտ:
Ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ աշխարհաքաղաքական կրքերը չեն հանդարտվում: Ավելին, այս հակամարտության գոտում տիրող իրավիճակն անկայունացնող գործոններն օր օրի շատանում են: Բացի հակամարտության գոտում չլուծված բազմաթիվ խնդիրների, բանակցային անկայունության, տարաձայնությունների, ՀՀ ներքաղաքական անկայուն իրավիճակի, Ռուսաստանի նկատմամբ ադրբեջանական մեդիա «հարձակումների», ԱՄՆ նոր վարչակազմի, որը աշխարհաքաղաքական նոր միտումներ է ձևավորում, վերջին օրերին մեծացել է սուր էսկալացիայի վտանգը Դոնբասում, որում Թուրքիայի դերակատարությունը՝ և քաղաքական, և ռազմական, առանցքային է:
Ռուս ռազմական վերլուծաբանն այն կարծիքին է, որ պետք չէ փնտրել ռուսական սպառազինության հարցում խնդիր: «Պետք է մտածել՝ ինչպես ամրապնդել հայ-ռուսական ռազմական համագործակցությունը, այլ ոչ թե փորձել փնտրել խնդիրներ, բոլոր զենքերն են ունենում խնդիրներ: Օրինակ, բայրաքթարները ևս ունեն իրենց խնդիրները, ցանկացած զենք ունի իր առավելություններն ու խնդիրները, պետք է օբյեկտիվ վերաբերվել այս հարցին: Իսկ «Իսկանդերի» կիրառման արդյունավետությունը կախված է նաև հետախուզական ճշգրիտ տվյալներից, արդյո՞ք դրանք ճշգրիտ են եղել, այլ համակարգերը և՞ս հստակ են գործել: Այս համակարգը լավն է, երբ այլ համակարգերի հետ է աշխատում, երբ բոլորն աշխատում են, այս համակարգը ևս արդյունավետ է ու ճիշտ է աշխատում»,- ասաց նա:
«Ադրբեջանն ամեն ինչ կարող է ասել, բազմաթիվ անգամ պաշտոնական Ստեփանակերտն այդ կապակցությամբ հայտարարություններով է հանդես եկել, ես չեմ ցանկանում նորից ինչ–որ շահարկումների առարկա դարձնել: Մենք ունենք շատ ավելի կարևոր խնդիրներ, որոնց մասին պետք է մտածենք, և չեմ ցանկանում, որպեսզի մենք կենտրոնանանք նման հարցեր վրա»,- ասաց Բաբայանը:
«Ականապատ դաշտերի քարտեզ գոյություն չունի»,- «Հետպատերազմյան բանակցություններ. Ինչ են քննարկում և ինչի են ձգտում հասնել Երևանն ու Բաքուն» խորագրով տեսաքննարկման ընթացքում ասաց ադրբեջանցի կոնֆլիկտաբան, իրավապաշտպան Արիֆ Յունուսովը:
«Փաշինյանը Բաքվի լավագույն գործընկերն է»,- «Հետպատերազմյան բանակցություններ. Ինչ են քննարկում և ինչի են ձգտում հասնել Երևանն ու Բաքուն» խորագրով տեսաքննարկման ընթացքում այս մասին ասաց «Կոմերսանտ» թերթի արտաքին քաղաքականության բաժնի թղթակից Կիրիլ Կրիվոշեևը:
«Ռազմագերիներն օգտագործվելու են Ադրբեջանի համար ձեռնտու այս կամ այն հարցերով առևտրում»,- «Հետպատերազմյան բանակցություններ. Ինչ են քննարկում և ինչի են ձգտում հասնել Երևանն ու Բաքուն» խորագրով տեսաքննարկման ընթացքում ասաց ադրբեջանցի կոնֆլիկտաբան, իրավապաշտպան Արիֆ Յունուսովը` անդրադառնալով հարցին, թե ինչու Ադրբեջանը չի վերադարձնում ռազմագերիներին:
«Ներկայիս բանակցություններն իմիտացիոն բնույթ չեն կրում, ինչպես նախկինում, այլ ունեն ինտենսիվ բնույթ՝ փոխադարձ դժգոհություններով, տարաձայնություններով, բայց դրանք կան»,- «Հետպատերազմյան բանակցություններ. Ինչ են քննարկում և ինչի են ձգտում հասնել Երևանն ու Բաքուն» խորագրով տեսաքննարկման ընթացքում ասաց ադրբեջանցի կոնֆլիկտաբան, իրավապաշտպան Արիֆ Յունուսովը:
Նա առևտուր է իրականացնում, դա ծանր առևտուր է, մենք չգիտենք այդ առևտրի մանրամասները, բայց չէ՞ որ ստվերներով մենք տեսնում ենք, նա չի փոխանցում ռազմագերիներին, նշանակում է, որ թեման մշակվում է պահանջներով, որպեսզի հայկական կողմը հանուն ռազմագերիների գնա բովանդակային զիջումների: Իսկ ի՞նչ զիջումներ են, ինչի՞ մասին է գնում խոսքը, մենք ոչինչ չգիտենք: Մենք կարող ենք կրկին դատել նրանից, թե ինչ է անում հայկական կողմն ի պատասխան դրա, օրինակ»,- ասաց Մարտիրոսյանը՝ շարունակելով, որ, եթե հայկական կողմը չի կարողանում Ադրբեջանի հետ այս հարցի շուրջ պայմանավորվել, եթե ՌԴ հեղինակությունը չի բավանակացնում, որպեսզի իրականացվի համաձայնագիրը, որի ներքո ՌԴ նախագահ Պուտինի ստորագրությունն է, կարող էր ներգրավել երրորդ կողմերի:
ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի կողմից Հայոց ցեղասպանության հնարավոր ճանաչման թեմայի ակտիվացումն իրարանցում է առաջացրել Երևանում, Անկարայում և Վաշինգտոնում: Ապրիլի 24-ին ընդառաջ, ըստ մի շարք ամերիկյան հեղինակավոր լրատվամիջոցների և փորձագետների, Վաշինգտոնը չափազանց մոտ է Ցեղասպանության ճանաչմանը: Երևանում ՀՀ իշխանություններն անակնկալ կերպով որոշել են քարոզել Թուրքիայի հետ թշնամություն չանել և կառուցողական դիրքորոշում ստանձնել, Վաշինգտոնում ամերիկյան հեղինակավոր ԶԼՄ-ները գրեթե ամեն օր անդրադառնում են ճանաչման թեմային, իսկ Անկարան դիվանագիտական խողովակներով փորձում է ազդել Վաշինգտոնի որոշման վրա:
«Կասկածից վեր է, որ ղեկավարների հանդիպման գլխավոր օրակարգը վերաբերելու է տարածաշրջանում տեղի ունեցող պրոցեսներին, ճանապարհների ապաշրջափակման հարցերին, և դա բավականին լայն ու ծանր օրակարգ է»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով ապրիլի 7-ին Մոսկվայում կայանալիք Փաշինյան-Պուտին հանդիպմանը։
«Աշխատել պետք էր սկսել աղետից անմիջապես հետո՝ նոյեմբերի 10-ից»,- այս մասին այսօր լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց «Կովկաս» ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը՝ անդրադառնալով Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո ՀՀ իշխանությունների քայլերի համարժեքությանն իրավիճակին:
«Թուրքիա-ԱՄՆ հարաբերություններում այնքան էլ բարենպաստ փուլ չէ, սակայն Թուրքիան նաև չափազանց կարևոր է ողջ Արևմուտքի համար, և դա ոչ մի տեղ չի կորչի»,- այս մասին այսօր լրագրողների հետ զրույցում ասաց «Կովկաս» ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքական վերլուծաբան Ալեքսանդր Իսկանդարյանը՝ անդրադառնալով ԱՄՆ նախագահի կողմից Ցեղասպանության ճանաչման հնարավորությանը:
«2016 թվականին տեղի ունեցածը «ա»՝ պարտություն չէր, և «բ»՝ պատերազմ չէր»,- այս մասին այսօր լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց «Կովկաս» ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը՝ անդրադառնալով 5 տարի առաջ տեղի ունեցած Ապրիլյան քառօրյա պատերազմի նշանակությանը:
Վերջին օրերին ՌԴ-ն ակտիվացրել է շփումները Հայաստանի և Ադրբեջանի իշխանությունների հետ տարբեր մակարդակներում: Գուցե դա պայմանավորված է եռակողմ ապաշրջափակման բանակցություններում առանցքային հանգրվանով կամ թյուրքալեզու երկրների խորհրդում Ադրբեջանի նախագահի համարձակ հայտարարություններով, պարզ կդառնա առաջիկայում:
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը մեզ հետ զրույցում, անդրադառնալով զուգահեռաբար տեղի ունեցող իրադարձություններին, ասաց, որ Ռուսաստանը պարզապես շարունակում է համակարգել եռակողմ աշխատանքները, որոնք ուղղված են տարածաշրջանում ապաշրջափակման գործընթացներին:
Արցախյան երկրորդ մեծ պատերազմի ընթացքում ռուսական «Իսկանդեր-Է» օպերատիվ մարտավարական հրթիռային համակարգերի կիրառման հարցը դարձավ այս պատերազմի ամենամութ, սակայն անկյունաքարային և վճռորոշ հանգրվաններից մեկը: Եվ դա պատահական չէ, քանի որ «Իսկանդեր» համակարգերը ՌԴ ուժային և միջուկային իմիջի ամենաառանցքային հենասյուներն են և ՀՀ զինանոցի ամենահզոր զենքը:
«Գուցե թուրանական ծրագրերը չիրագործվեն այնպես, ինչպես ներկայումս կարող ենք կանխատեսել, այդ թվում՝ թուրանական բանակը, բայց դրանց ուրվագծման ընթացքում բազմաթիվ զարգացումներ են տեղի ունենում՝ ի վնաս անվտանգության»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս արևելագետ Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին՝ անդրադառնալով ՀՀ իշխանությունների և որոշ շրջանակների պնդումներին, թե պետք է շտկել մոտեցումները Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հարցում և սկսել երկխոսել:
Այսօր ՀՀ իշխանությունները չեն կարող համարձակ քայլերի դիմել ոչ մի ձևով: Հիմա պետք է ավելի զուսպ լինել: Մենք 30 տարի դիմադրել ենք այս շրջափակում կոչվող աղետին, պանթուրքական շրջափակում են կիրառել Հայաստանի դեմ Թուրքիան և Ադրբեջանը, տուժել է ՀՀ տնտեսությունը, բայց 30 տարի հաղթահարել ենք, գոյատևել, այս պահին այդ բոլոր ձեռքբերումներից հրաժարվելու ժամանա՞կն է: Կարծում եմ՝ ոչ:
Արցախյան երկրորդ պատերազմից և Զոհրաբ Մնացականյանի հրաժարականից հետո՝ մասնավորապես 2020 թվականի նոյեմբերի 18-ին ՀՀ ԱԳ նախարարի պաշտոնում նշանակված Արա Այվազյանը մոտ ժամանակներս հրաժեշտ կտա այդ պաշտոնին: 168.am-ի աղբյուրների փոխանցմամբ՝ նրան կփոխարինի ՀՀ ԱԳ փոխնախարար Արտակ Ապիտոնյանը:
«Պատերազմից հետո չկա լիարժեք բանակցային գործընթաց կողմերի միջև»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց վրացի հայտնի վերլուծաբան Կախա Գոգոլաշվիլին՝ անդրադառնալով Զալկալիանիի առաջարկին։
Հատկապես Արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափի հեղինակազրկման և բանակցային գործընթացը շարունակելու կամ պատերազմից հետո վերսկսելու անկարողության պայմաններում հասկանալի չէ, թե որ ձևաչափի շրջանակում են շարունակվելու հակամարտող կողմերի միջև բանակցությունները:
Հարցին, թե ընտրությունները կարո՞ղ են ՀՀ-ում և ՀՀ-ի շուրջ ստեղծված ճգնաժամային իրավիճակից ելք հանդիսանալ, Մոդեստ Կոլերովը պատասխանեց՝ ոչ: Ըստ նրա՝ ընտրությունները չեն կարող ճգնաժամից ելք լինել շատ պարզ պատճառով, որովհետև ճգնաժամային իրավիճակ ստեղծում է հենց Նիկոլ Փաշինյանը:
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը մեզ հետ զրույցում, անդրադառնալով Քենթի մեկնաբանություններին, ասաց, որ 3+3-ը եղել է սկզբնապես Անկարայի նախաձեռնությունը, որի վերաբերյալ տարածաշրջանում դեռևս կոնսենսուս չկա նախատեսվող բոլոր մասնակիցների միջև, տարաձայնությունները դեռ շարունակվում են, թեև տարածաշրջանը նոր էներգետիկ, տրանսպորտային քարտեզի ձևավորման մեկնարկային փուլում է:
ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի՝ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին ուղղված խոսքերն իրական աշխարհաքաղաքական փոթորիկ են դարձել, որից հետո ակտիվացել են գործընթացները՝ ինչպես ռուս-ամերիկյան, այնպես էլ՝ ամերիկաչինական, թուրք-ամերիկյան և ԵՄ-ԱՄՆ հարաբերություններում:
