«ԵՄ-ն ակտիվ է, սակայն նախաձեռնությունն իր ձեռքն է վերցրել Մակրոնը, և դժվար է ասել, թե հնարավոր երեք ճանապարհներից որո՞վ կշարժվի Արևմուտքը՝ կբավարարվի միայն ԵԱՀԿ ՄԽ-ի աշխատանքը վերսկսելո՞վ, թե՞ առանձին նախաձեռնություններով, կամ գուցե եռակողմ՝ Հայաստան-Ռուսաստան-Ադրբեջան ձևաչափը փոփոխվի: Անցումային փուլ է, գործընթացներն Արևմուտքի օգտին են, քանի որ ընթանում է Արևմուտքի ուժերի միավորում, որում մեծ դեր խաղաց Միացյալ Նահանգները։ Իսկ Ռուսաստանի խնդիրները շատ են, ռեսուրսները՝ ոչ բավարար: Հենց այդ պատճառով ՌԴ-ն մեղմացնում է իր մոտեցումներն այս հակամարտությունում Արևմուտքի դերակատարության վերաբերյալ»,- ասաց նա:
Փաշինյան-Պուտին հանդիպումից 13 օր անց Կրեմլում կայացան Ալիև-Պուտին բանակցությունները Երասխի հատվածում հայ-ադրբեջանական ռազմական սրացման և Փաշինյանի արևմտյան ռևերանսների պայմաններում:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս ռազմաքաղաքական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևն ասաց, որ ռազմական տեսանկյունից տեղի ունեցողը ճնշման փորձ է Հայաստանի, ՀՀ ԶՈՒ-ի նկատմամբ, որպեսզի վերջինս արագ անցնի բանակցային գործընթացի Ադրբեջանի հետ կարևոր հարցերի ուղղությամբ:
Մակրոնի չեզոքությունը Երևանի և Բաքվի հարաբերություններում նախկինում փրկում էր նաև Մինսկի խմբին, իսկ եթե այսօր Մակրոնը միայն Երևան է այցելում, չի բացառվում, որ Ալիևն ընդհանրապես դեմ դուրս գա ԵԱՀԿ ՄԽ-ին՝ անվանելով Ֆրանսիային կողմնակալ: Սրան զուգահեռ՝ Մակրոնը կարող է ՄԱԿ ԱԽ-ում նոր բանաձև առաջ մղել Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ և, ինչպես արդեն ասացի՝ խաղաղապահների թեման կբարձրանա, ու պետք է ՌԴ նախագահի հետ որոշումներ կայացվեն:
Լուկիանովի դիտարկմամբ՝ ԵՄ-ն մեծ հույսեր է կապում ԵԱՀԿ ՄԽ աշխատանքի վերսկսման հետ։ «Այդ էջին ՌԴ-ն ևս ժամանակ առ ժամանակ անդրադառնում է, թեև այն ապացուցել է իր արդյունավետության բացակայությունը, սակայն որպես քաղաքական գործիք՝ ինչ-որ պահի այն կարող է կարևոր դառնալ ավելի շատ խաղացողների համար։ Իսկ մինչ այդ, կարծում եմ՝ կողմերը դիրքավորվում են սահմանագծման գործընթացին ընդառաջ։ Բոլորը հասկանում են, որ առանց դրա հնարավոր չէ որևէ ուղղությամբ շարժվել, միայն փոխադարձ մեղադրանքներ են հնչում, սա բարդ իրավիճակ է»,- ասաց նա։
«Պատերազմի դադարից հետո ստորագրված երկու փաստաթղթից հետո որևէ գործընթաց չկա, տեղից չի շարժվում իրավիճակը, բոլորը, այդ թվում՝ Ադրբեջանն է հասկանում, որ չկա կարգավորում, և գործընթացները կանգնած են, որը կրկին գործընթացը կարող է մղել փակ շրջանի մեջ: Բայց կարծում եմ, որքան էլ բարդ, բայց որոշ լուծումներ կլինեն սահմանագծման ուղղությամբ: Իսկ ապաշրջափակման թեմայի շուրջ դեռ զարգացումներ կծավալվեն, քանի որ Երևանի և Բաքվի պատկերացումներն են տարբեր»,- ասաց նա:
Ուրախալին այն է, որ տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական հավասարակշռության վերադարձի նշաններ են երևում, իհարկե, այս այցերը դրական են, սակայն դրանք պետք է քաղաքական հետևանքներ ունենան, պետք է քաղաքական ծրագրեր գծել, իրագործել, հաշվի առնել դրանց բոլոր վտանգները, քանի որ տարածաշրջանի շուրջ աշխարհաքաղաքական պայքարը բավականին բարդ տեսք ու ռիթմ ունի:
Շուրջ մեկուկես ամիս թափուր մնացած ԱԳ նախարարի պաշտոնում առաջիկայում կնշանակվի Անվտանգության խորհրդի նախկին քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը: Այսօր հայտնի դարձավ, որ Նիկոլ Փաշինյանի որոշմամբ՝ Արմեն Գրիգորյանն ազատվել է Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի պաշտոնից և մեկ այլ որոշմամբ նշանակվել է Արտաքին գործերի նախարարի առաջին տեղակալ։ Մինչ ՍԴ որոշումը և ՀՀ Կառավարության ձևավորումը Արմեն Գրիգորյանը կպաշտոնավարի՝ որպես ՀՀ ԱԳ փոխնախարար, որից հետո կնշանակվի նախարար:
«Ես կարծում եմ, որքան էլ գործընթացի մյուս մասնակիցները շտապում են, այս հարցերը պահանջում են երկարատև բանակցություններ մի քանի ուղղությամբ: Ինչպես Ղարաբաղյան հակամարտության դեպքում՝ կան հարցեր, որոնց դեպքում ինձ կրկին կոնսենսուսը շատ բարդ է թվում, մյուս կողմից էլ՝ այդ հարցերն այլևս որևէ մեկը չի պատրաստվում լուծել պատերազմով: Բայց լարվածություն ակնկալում եմ, քանի որ մյուս կողմից էլ՝ տարածաշրջանում աշխատում է Արևմուտքը, ինչն անցանկալի է ՌԴ-ի համար»,- նման կարծիք հայտնեց Ֆելգենգաուերը:
Օրերս հայտնի դարձավ, որ Եվրոպական միությունն առաջիկա 5 տարիների համար Հայաստանին հատկացվելիք 1,6 միլիարդ եվրոն կավելացնի ևս 1 միլիարդով՝ Հայաստանը դարձնելով ամենալայնածավալ աջակցությունը ստացած ԱլԳ երկիրը:
«Բարդ աշխարհաքաղաքական իրադրություն է Հայաստանի շուրջ»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ Ալեքսանդր Սկակովը՝ անդրադառնալով օրերս Կրեմլում կայացած Փաշինյան-Պուտին հանդիպմանը։
«Հրապարակային հատվածից և ոչ միայն՝ կարող ենք ասել, որ սա առաջին արտասահմանյան այցն էր, լպրծուն հաճոյախոսություններ հնչեցին Փաշինյանի հաղթանակի, հայ ժողովրդի հաղթանակի հասցեին, որ Փաշինյանին վստահում են, երբ իրականում ոչինչ չի փոխվել, ինչպես ընտրություններից առաջ Փաշինյանի կուսակցությունն ուներ մեծամասնություն, այնպես էլ հիմա, խորհրդարանում այլ ընդդիմություն է հայտնվել, բայց իրավիճակ չի փոխվել, սկզբունքայնորեն ի՞նչ նոր բան նրանք կկարողանային լուծել»,- ասաց Տարասովը:
«Ինչ պատճառաբանությամբ ՌԴ-ն օպերացիա սկսեց Սիրիայում՝ պայքար ահաբեկչության դեմ, որպեսզի ահաբեկիչները Սիրիայից չտարածվեն և չմոտենան ՌԴ սահմաններին: Սա, կարծում եմ, խոսուն է: Իհարկե, հայ-ադրբեջանական սահմանին ևս խնդիր կա, դա ևս քննարկման արժանի է, տարբեր կարծիքներ են հնչում։ Կարծում եմ՝ բարձրաստիճան մակարդակով այդ հարցը ներկայումս քննարկվում է ղեկավարների հանդիպմանը»,- ասաց նա:
Նիկոլ Փաշինյանը հուլիսի 7-ին մեկնեց Մոսկվա, որտեղ աշխատանքային այցի շրջանակում հանդիպում ունեցավ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ: Սա, թերևս, ՀՀ-ում կայացած արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններից հետո Փաշինյանի առաջին օտարերկրյա այցն էր, ինչը միջպետական հարաբերությունների համատեքստում բավականին խոսուն հանգամանք է:
Նիկոլ Փաշինյանը հուլիսի 7-ին աշխատանքային այցով կմեկնի Ռուսաստանի Դաշնություն։ Մոսկվայում տեղի կունենա Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հանդիպումը. տեղեկացնում են ՀՀ վարչապետի աշխատակազմից: Նիկոլ Փաշինյանն ու Վլադիմիր Պուտինը կքննարկեն հայ-ռուսական ռազմավարական օրակարգին վերաբերող հարցեր: Կողմերը քննարկելու են նաև 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի և 2021 թվականի հունվարի 11-ի եռակողմ հայտարարությունների կատարման ընթացքին, ռազմական գործողություններից տուժած Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը հումանիտար աջակցություն ցուցաբերելուն, տարածաշրջանում տնտեսական և տրանսպորտային կապերի վերականգնմանը վերաբերող հարցեր։
Հուլիսի 3-ին ռուսական խաղաղապահ զորախմբի հրամանատար Ռուստամ Մուրադովի միջնորդությամբ Հայաստան վերադարձան Ադրբեջանի կողմից գերեվարված 15 հայ գերիներ Վարանդայի (Ֆիզուլի) և Կովսականի (Զանգելանի) ականապատ դաշտերի քարտեզների դիմաց։
«ՀԱՊԿ-ը որպես դասական անվտանգային կառույց՝ չի գործում, դա նորություն չէ, այնտեղ շատ են տարակարծությունները։ Ղարաբաղյան հակամարտության դեպքում ևս հաճախ ենք խոսել, թե ինչու Ղազախստանը զինծառայողներ չի ուղարկի Ղարաբաղ անհրաժեշտության դեպքում, դա ՀԱՊԿ գոտին չէր, և ՀԱՊԿ-ը նախատեսում է, որ պետք է գործի արտաքին ագրեսիայի դեպքում, ինչը վերջերս տեսանք, որ ևս բարդ խնդիր է, դա ևս կանխատեսելի էր։ ՀԱՊԿ-ը որևէ մեկը երբեք չի գերագնահատել, ՀԱՊԿ նշանակել է Ռուսաստան, իսկ ՌԴ-ն կարծես ավելացրել է հենակետեր, տեղում իրականացրել բանակցություններ, արել դիվանագիտական առաջարկ։ Սակայն այս իրավիճակը միանշանակ չէր, քանի որ չկա չսահմանազատված սահման, և այդ աշխատանքը, որքան էլ բարդ, պետք է իրականացվի։
Տարածաշրջանային այցի շրջանակներում Եվրոպական հանձնաժողովի հարևանության և ընդլայնման հարցերով հանձնակատար Օլիվեր Վարհեին հուլիսի 8-ին կժամանի Հայաստան՝ երկօրյա այցով։ ՀՀ ԱԳՆ փոխանցմամբ, այցի նպատակն է՝ վերահաստատել ԵՄ պատրաստակամությունը՝ խթանելու Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում կայունությունը և կանխատեսելիությունը։
«Թեև այդ հարաբերությունները բարդ են, ժամանակ առ ժամանակ մոտ խզմանը կամ ավելի բարյացակամ, սակայն Թուրքիան նաև սկզբունքայնություն է դրսևորում այնպիսի հարցերում, ինչպիսին C-400-ների գործարքն է: Թուրքիան ճկունություն է դրսևորում՝ և պատրաստ է երկխոսության, և անվստահության նշաններ է ցույց տալիս, քանի որ գոհ չէ ամերիկաիսրայելյան և ամերիկասաուդական հարաբերությունների խորությունից, և ՌԴ-ի հետ հարաբերություններն այդ անվստահությունը, դժգոհությունը ցույց տալու օղակներից են:
Մինչ Հայաստանը հետընտրական շոկն է հաղթահարում, կտրված և անհաղորդ իրեն առնչվող տարածաշրջանային և աշխարհաքաղաքական զարգացումներից, տարածաշրջանի շուրջ բանակցությունները եռում են: Ընդ որում, դա տեղի է ունենում տարածաշրջանով հետաքրքրվող բոլոր խաղացողների մասնակցությամբ՝ Ռուսաստան, Թուրքիա, ԵՄ, ԱՄՆ, Իրան, Վրաստան:
«Սրա ֆոնին փոխվում է Թուրքիայի, Վրաստանի, Իրանի, ԵՄ-ի և ԵՄ անդամ երկրների, ինչպես նաև ՌԴ-ի քաղաքականությունը, սրանք այն երկրներն են, որոնք այս կամ այն կերպ Ղարաբաղյան հակամարտության հարևանությամբ են գտնվում կամ գործում: Թուրքիայի և Ադրբեջանի հարաբերություններում ՌԴ-ի համար որևէ անակնկալ զարգացում չի գրանցվում։ Արտացոլվում են այն ռազմաքաղաքական հարաբերությունները, որոնք ձևավորվել են վերջին տասնամյակների ընթացքում, և ակնհայտ է, որ Թուրքիայի ազդեցությունը, գործոնն Ադրբեջանում աննախադեպ է, աճելու է․ Թուրքիան տիրապետում է, տնօրինում, պարզապես դա ամրագրված չէ կոնկրետ համաձայնագրով, սակայն դրա ճանապարհին ռազմական փոխօգնության մասին Թուրքիայի հանձնառությունը կարևոր քայլ էր:
Իհարկե, ԱՄՆ-ը ու ԵՄ-ն Փաշինյանի հետ աշխատում են, բայց Սյունիքում բազա ձևավորում է Ռուսաստանը: Սա վճռական փաստ է: Դինամիկ աշխարհաքաղաքական հավասարակշռություն է տարածաշրջանում, և ամեն բան կախված է ոչ թե նրանից, թե ինչպես մեր երկրները կաշխատեն, այլ, թե ինչպես համաշխարհային քարտեզը կձևավորվի: Մեր հնարավորությունները դրա վրա ազդելու քիչ են, բայց եռակողմ կոնտակտները կարող են որոշակի դեր ունենալ: Ամենալավը կլիներ, որ այս համագործակցությունը հնարավոր լիներ առանց արտաքին մասնակցության նաև, այդպես այդ համագործակցությունն ավելի կայուն կլիներ:
«Արևմուտքն ակտիվացել է, հարցեր լուծելով փորձում է «վերադառնալ» տարածաշրջան»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը՝ անդրադառնալով հետընտրական շրջանում տարածաշրջանային զարգացումներին։
Սկսվել է ԵՄ բարձրաստիճան այցը Հարավային Կովկաս: Ռումինիայի արտաքին գործերի նախարար Բոգդան Աուրեսկուն, Լիտվայի Արտաքին գործերի նախարար Գաբրիելիուս Լանդսբերգիսը, Ավստրիայի Եվրոպական և միջազգային հարցերով դաշնային նախարար Ալեքսանդր Շալլենբերգը, ինչպես նաև ԱԳԵԾ՝ Ռուսաստանի, Արևելյան գործընկերության, Կենտրոնական Ասիայի, Տարածաշրջանային համագործակցության և ԵԱՀԿ հարցերով կառավարող տնօրեն Միխայել Զիբերթը և Հվ․ Կովկասի և Վրաստանում ճգնաժամի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարը արդեն տարածաշրջանում են:
Ապակայունացնող հայտարարությունները մարդկանց մեջ վախ և վաղվա օրվա հանդեպ անվստահություն են սերմանում, խաթարում են նրանց հավատը ձեռքբերված պայմանավորվածությունների կատարման նկատմամբ: Սադրիչ, նսեմացնող, երբեմն նույնիսկ ֆեյքային հայտարարություններ՝ ինչ ասես, որ չի եղել այս ընթացքում:
«Ֆորմալ առումով կարելի է բավարարված լինել հայ-ռուսական հարաբերությունների հարցում քաղաքական դաշտում եղած ընկալումից»,- այս մասին այսօր առցանց հարցազրույցի ընթացքում ասաց Ռուսաստանի Դաշնության Պետական դումայի միգրացիայի և քաղաքացիության հարցերով հատուկ ներկայացուցիչ, ՌԴ Պետդումայի ԱՊՀ գործերով, եվրասիական ինտեգրման և հայրենակիցների հետ կապերի կոմիտեի առաջին փոխնախագահ, ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի ղեկավար Կոնստանտին Զատուլինը:
«Ներկայումս բևեռացումը շատ ավելի խորն է, քան կար մինչ այսօր, և սա պետք է հասկանան բոլորը՝ և՛ իշխանությունը, և՛ ընդդիմությունը, ուստի պետք է համապատասխանաբար մտածել ու այնպիսի լուծումներ առաջադրել, որոնք ի շահ Հայաստանի կլինեին, ոչ թե կրկին ու կրկին ճգնաժամի նոր փուլեր ու ճյուղեր կձևավորեին»,- այս մասին այսօր առցանց հարցազրույցի ընթացքում ասաց Ռուսաստանի Դաշնության Պետական դումայի միգրացիայի և քաղաքացիության հարցերով հատուկ ներկայացուցիչ, ՌԴ Պետդումայի ԱՊՀ գործերով, եվրասիական ինտեգրման և հայրենակիցների հետ կապերի կոմիտեի առաջին փոխնախագահ, ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի ղեկավար Կոնստանտին Զատուլինը՝ անդրադառնալով հետընտրական իրավիճակին:
ՀՀ-ում ԵՄ պատվիրակությունը, ինչպես ընդհանուր առմամբ ՀՀ-ում աշխատող այլ երկրների դիվանագիտական ներկայացուցչությունները, որևէ կերպ չեն արձագանքում ՀՀ-ում կայացած խորհրդարանական ընտրություններում գրանցված խախտումներին, մասնավորապես՝ հռետորաբանությանը, կիրառված վարչական ռեսուրսներին ու ընտրական չարաշահումներին:
Ցանկություն է առաջանում հարցեր ուղղել ամերիկյան կողմին՝ այս երևույթները չե՞ն խոչընդոտում արդյոք երկկողմ հարաբերությունների զարգացմանը, նման արատավոր նախընտրական մթնոլորտը, որն աննախադեպ էր անկախ Հայաստանի պատմության ընթացքում, ընտրախախտումների ուշագրավ գունապնակով ընդունելի՞ են ամերիկյան կողմի համար, Հայաստանի դեպքում ամերիկյան կողմը հարաբերությունները դիտարկում է հիմնված շահի՞, թե՞ արժեքային համակարգի վրա: Պատասխանները, թերևս, ակնհայտ են:
Հայաստանում կայացած արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններից երկու օր անց ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը չի շտապում շնորհավորել իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությանն ու նրա ղեկավարին հաղթանակի կապակցությամբ:
