Տարածաշրջանային գերտերությունների պայքարը Սյունիքի համար շարունակում է զարգանալ ժամ առ ժամ: Թե՛ Սյունիքի պահպանումը՝ որպես հայկական, թե՛ Սյունիքի թրքացումը՝ իր բոլոր սցենարներով ու հետևանքներով, ունի աշխարհաքաղաքական մանր ու մեծ հովանավորներ, որոնցով պայմանավորված՝ Սյունիքը վերածվել է աշխարհաքաղաքական շահերի «կենտրոնի»:
Ռուս վերլուծաբանն ասաց, որ այն կարծիքին է, որ Փաշինյան-Ալիև գաղտնի համակարգում կա։ «Թե դա ով է և ինչպես է իրականացնում, դժվար է ասել, պաշտոնապես նման բանից չի խոսվի, թեկուզ հայտնի է օպերատիվ կապի մասին, ես ասում եմ այն տպավորությունը, որը ձևավորվում է բոլոր փաստերի վերլուծությունից՝ կան գաղտնի կոնտակտներ կամ կոորդինացիա»,- նկատեց Տարասովը։
Եթե վերլուծենք ԱՄՆ Պետդեպի, Ֆրանսիայի ԱԳՆ հայտարարությունները, բոլորը հանդես են գալիս դեմարկացիայի օգտին: Երկրորդ՝ մեկնաբանելով սրացումը՝ երկու կողմին զսպվածության կոչ են անում՝ չքննադատելով Ադրբեջանին միակողմանիորեն նախաձեռնված գործողությունների համար: Կարծում եմ՝ սա բավականի լուրջ ազդանշան է, որպեսզի իրական ու ադեկվատ պատկերացում կազմենք արևմտյան դիվանագետների ու քաղաքական գործիչների քաղաքականության և մտադրությունների մասին:
«Փորձերը՝ պատասխանատվությունը գցել Ռուսաստանի վրա՝ անհեռանկար են, ինչպես նաև գրավոր դիմումները ՌԴ-ին՝ ռազմական աջակցություն ցուցաբերելու խնդրանքով Ադրբեջանի դեմ: ՌԴ-ն մաքսիմալ կերպով աջակցություն ցուցաբերում է, որքան կարողանում է»,- այս մասին «168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ասել է Հարավային Կովկասի հարցերով վերլուծաբան Անդրեյ Արեշևը՝ անդրադառնալով ՌԴ դիրքորոշմանը վերջին օրերին հայ-ադրբեջանական սահմանին ծավալված մարտերի առնչությամբ:
Հայաստանի իշխանություններն ընդհանուր առմամբ անէության մեջ են գտնվում՝ չիմանալով՝ կոնկրետ ինչ անել։ Եվ հատկապես՝ կարելի՞ է արդյոք խփել Ադրբեջանի ուղղությամբ՝ նույնիսկ կուրորեն, իրենց տրամադրության տակ եղած բոլոր միջոցներով: Երևանն ակնհայտորեն վախենում է նման բան անել նույնիսկ առանց Ռուսաստանի հետ որևէ կապի, և մյուս կողմում դա հիանալիորեն զգում են:
ՀՀ իշխանությունները երկերեսանիությամբ են զբաղվում: Նրանք խոսքերով ասում են՝ պետք է օգնություն, բայց որպեսզի այդ օգնությունն իրականացվի, հարկավոր է ենթակառուցվածք: Իսկ ենթակառուցվածք չեն ցանկանում ստեղծել, քանի որ դա ամերիկացիները չեն ցանկանում: Ի վերջո, կողմնորոշվեք՝ ի՞նչ եք ցանկանում: Եթե ցանկանում եք, որ ՌԴ-ն օգնի, ստեղծեք ռազմական ենթակառուցվածք, կամ պետք է շարունակեք դատարկաբանել: Սա Երևանի ինչ-որ հրապարակ չէ, շատախոսել պետք չէ, այլ պետք են կոնկրետ գործողություններ:
«Եթե դու պետության վարչապետ ես, պետք է ապահովես երկրի տարածքային ամբողջականությունը, եթե դու դա չես ապահովում, հրաժարական տուր: Եթե Դուք այդ խնդիրը չեք կարողանում կատարել, որը պետության ամենակարևոր գործառույթներից մեկն է, հեռացեք, թող այլ մարդիկ գան, որոնք կկարողանան դա անել»,- «168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ասել է ռուս ռազմական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևը՝ դիմելով ՀՀ իշխանություններին:
Նախօրեին ՀՀ Արտաքին գործերի նախարարությունը գործնականում ապացուցեց իր դիվանագիտական անկարողությունը և չգոյությունը՝ որպես կառույց ու դիվանագիտական սուբյեկտ:
Հայ-ադրբեջանական սահմաններին ստեղծված ծայրահեղ ծանր իրավիճակի ֆոնին ՀՀ Անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստ գումարվեց, որին ներկա չէր ՀՀ ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը:
ՌԴ ԱԳՆ-ն արձագանքում է հայ-ադրբեջանական սահմաններին ստեղծված ծայրահեղ լարված իրավիճակին: 168.am-ը մի շարք հարցեր էր ուղղել ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովային։
Հայ-ադրբեջանական սահմաններին ծավալվող թեժ մարտական գործողությունների ֆոնին ուշագրավ է հետևել Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունների նախաձեռնած դիվանագիտական և քաղաքական միջազգային շփումներին:
«Իսկ քանի՞ վայրկյան է հարկավոր նման դիմում գրելու համար: Ավելի քիչ ժամանակ է հարկավոր, քան հեռուստատեսային հարցազրույց տալը: Պետք է սկզբից գրել գրավոր դիմում, իսկ հետո արդեն հանդես գալ եթերով, նա դա արե՞լ է: Երևի թե ոչ, քանի որ մենք կիմանայինք այդ մասին: Իսկ ի՞նչ է՝ նա ունի՞ բավարար կարգավիճակ նման դիմում անելու համար, իսկ նա ընդհանրապես ո՞վ է: Նա պարզապես ԱԽ քարտուղար է: Նա ՀՀ բարձրագույն ներկայացուցիչ չէ: Կասկածում եմ, եթե նա լիներ ՀՀ բարձր ներկայացուցիչը, ապա մենք հստակ կիմանայինք, թե որն է ՀՀ դիրքորոշումը, նա մեկ մի բան է ասում, մեկ՝ այլ:
Նոյեմբերի սկզբին նախատեսվող Փաշինյան-Պուտին-Ալիև հետպատերազմյան բանակցությունների երրորդ ռաունդի չեղարկումից հետո սկսվել է Ադրբեջանի իշխանությունների ռազմական սադրանքների հերթական փուլը ՀՀ սահմանների ուղղությամբ: Նախ նոյեմբերի 10-ի երեկոյան ՀՀ ԱԽՔ Արմեն Գրիգորյանն անակնկալ կերպով հայտարարեց, որ ադրբեջանական կողմը հայկական կողմին տեղեկացրել է՝ գիշերը 12-ից սկսած՝ Գորիս-Կապան ճանապարհի հատվածում կիրականացնի սահմանային և մաքսային հսկողության գործառույթ, այսինքն՝ մաքսակետեր կտեղադրի, հայկական կողմը ևս համապատասխան քայլեր կձեռնարկի։
«Կանխատեսելի էր, որ այս տարաձայնություններով լի սահմանային գործընթացներում անընդհատ լարվածության բռնկումներ են լինելու Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս ռազմական վերլուծաբան Պավել Ֆելգենգաուերը՝ անդրադառնալով ՀՀ սահմաններին ստեղծված իրավիճակին:
Խոսելով տվյալ հարցերում Մոսկվայի դիրքորոշման մասին՝ Խրամչիխինն ասել է, որ իր համար բարդ է ասել, թե ինչ են մտածում Կրեմլում: «Բայց միանշանակ կերպով կարող եմ նշել՝ Ռուսաստանը չի ցանկանում ներքաշվել ռազմական հակամարտության մեջ, առավել ևս՝ տեսնելով, որ Հայաստանը չի դիմադրում: Ինչո՞ւ պետք է Ռուսաստանը լինի ավելին, անի ավելին, քան Հայաստանն է անում, թեև դա նրանից պահանջում են, բայց ամեն դեպքում տարօրինակ է, թե ինչո՞ւ դա այդպես պետք է լինի»,- նկատել է վերլուծաբանը:
«Ադրբեջանը ԵԱՀԿ ՄԽ ձևաչափին վերադառնալու համար մի շարք պատճառներ կարող է ունենալ»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս կովկասագետ Ալեքսեյ Մալաշենկոն՝ անդրադառնալով ԵԱՀԿ ՄԽ գործունեության վերականգնման հնարավորություններին։
Ակնհայտ է նաև, որ այն օրակարգը, փաստաթղթերը, որոնք ԵԱՀԿ ՄԽ սեղանին էին պատերազմից առաջ, այսօր չեն կարող լինել: Ինչպես նաև պետք է նախկին փաստաթղթերը փոփոխվեն, որպեսզի համապատասխանեցվեն այսօրվա իրողություններին:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը կարծիք հայտնեց, որ մաքսակետի տեղակայումն ամենայն հավանականությամբ որևէ կապ չունի սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացի հետ: Դա, նրա խոսքով, նախատեսված է առավելապես Իրանի համար:
Նախօրեին հայ-բրիտանական հարաբերությունների համար աննախադեպ իրադարձություն է տեղի ունեցել․ Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանի Համայնքների պալատն առաջին ընթերցմամբ ընդունել է Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը պահանջող օրինագիծը: Այս մասին հաղորդագրությունը տարածել էր Հայ Դատի Մեծ Բրիտանիայի գրասենյակը:
2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին հայ ժողովրդի թիկունքում ստորագրված եռակողմ Փաշինյան-Պուտին-Ալիև հայտարարությամբ ոչ թե ավարտվեց Ղարաբաղյան հակամարտությունը, վերջնականապես չեզոքացվեց պատերազմի սպառնալիքը, այլ գլոբալ դիմակայությունը Հարավային Կովկասում և հարակից տարածաշրջաններում նոր, շատ ավելի բարդ ու խրթին փուլ թևակոխեց՝ տարածաշրջան ներքաշելով շատ այլ ավելի մեծ խաղացողներ ու արմատապես փոխելով տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքական պատկերը։
Մինչ հանրության ուշադրության կենտրոնում առաջիկա օրերին սպասվող Փաշինյան-Պուտին-Ալիև տեսակոնֆերանսն է, դրա ընթացքում քննարկվելիք թեմաներն ու ստորագրվելիք հնարավոր փաստաթղթերը 44-օրյա պատերազմի հետևանքով կնքված եռակողմ հայտարարությունից մեկ տարի անց, տարածաշրջանային գործընթացներում նոր ուրվագծեր են երևակվում:
Տարածաշրջանում ռուս-թուրքական կամ առավելապես թյուրքական առանցքի ամրապնդման հեռանկարների ֆոնին ուշագրավ ակտիվություն է ցուցաբերում ռեգիոնում Միացյալ Նահանգները։ Հայտնի դարձավ, որ Միացյալ Նահանգների նախագահ Ջո Բայդենը Հայաստանին հրավիրել է ժողովրդավարության հարցերով գագաթաժողովի, որը, Սպիտակ տան հաղորդմամբ, տեղի կունենա հաջորդ ամիս։ Ամերիկյան ամսագրերից մեկը տեղեկացնում է, որ Հայաստանի հարևաններից հրավիրվածների շարքում է միայն Վրաստանը։
Տարածաշրջանային «3+3» կամ 6-ի հարթակ ստեղծելու ուղղությամբ քաղաքական-տեղեկատվական արշավը վերջին երկու շաբաթվա ընթացքում էապես ինտենսիվացել է: Հոկտեմբերի վերջին Իտալիայի մայրաքաղաք Հռոմում տեղի ունեցող «Մեծ քսանյակի» գագաթաժողովի ընթացքում Թուրքիայի նախագահը կարողացավ իր բոլոր հրապարակային անդրադարձներում և հանդիպումներում ներկայացնել այս ֆորմատի կարևորությունը ռեգիոնի համար:
168.am-ի հետ զրույցում եվրոպացի վերլուծաբան Սյուզան Ստյուարտն ասաց, որ Խաղաղության համաձայնագիր չի պատրաստվում, քանի որ, ենթադրաբար, Բաքուն իր օրակարգն է առաջ քաշում, որը նաև անտեսում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին և համանախագահ երկրների, Հայաստանի կողմից առաջ քաշված խնդիրները:
Տարածաշրջանում է ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի և Եվրասիայի գործերով նորանշանակ փոխտեղակալ Էրիկա Օլսոնը: Ամերիկյան կողմի տարածած հաղորդագրության համաձայն, նա լինելու է Հայաստանում, Ադրբեջանում և Վրաստանում՝ տարածաշրջանային համագործակցությունը խթանելու և երկկողմ հարցեր քննարկելու նպատակով։
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը հերթական անգամ անդրադարձել է Նիկոլ Փաշինյանին: Հոկտեմբերի 30-ին Իտալիայի մայրաքաղաք Հռոմում մեկնարկած «Մեծ քսանյակի» (G-20) գագաթաժողովից Թուրքիա վերադառնալու ճանապարհին ինքնաթիռում Էրդողանը ներկայացրել է գագաթաժողովի ընթացքում տեղի ունեցած հանդիպումների մանրամասները՝ պատասխանելով լրագրողների հարցերին:
Քաղաքական, պետական գործիչ, գրող և հրապարակախոս Վանո Սիրադեղյանի մահվանից 18 օր անց հուղարկավորության կազմակերպման նպատակով կառավարական հանձնաժողով դեռ չի ձևավորվել և չի հաղորդվում՝ երբ կձևավորվի: Կառավարության Տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչության պետ Արմեն Խաչատրյանը 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ երբ ստեղծվի հանձնաժողովը, բոլորը կտեղեկացվեն։
«Վրաստանը պաշտոնապես նշել է, որ դեմ է նման հարթակին, սակայն Վրաստանը նաև նշել է, որ կողմ է Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ համագործակցությանը, դա ցույց տալով իր քայլերով: Վրաստանի վարչապետը այցեր նախաձեռնեց Երևան ու Բաքու, կարծում եմ՝ Վրաստանը դրանով հայտնեց իր քաղաքական կամքը՝ աշխատելու իր հարևանների հետ անկախ Ռուսաստանից: Բնական է նաև, որ Ռուսաստանը ցանկանում է, որ Վրաստանը միանա այդ հարթակին՝ իր բոլոր աշխարհաքաղաքական հետևանքներով: Սակայն Վրաստանում դա շատ լավ են հասկանում ու դեմ են դրան: Ուստի կարծում եմ՝ այնուամենայնիվ տարածաշրջանային ձևաչափը 3+3 տեսքը երբեք չի ունենա»,- ասաց նա:
«Թուրքիան անուղղակիորեն մասնակցում է տարածաշրջանային բոլոր գործընթացներին»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ Ալեքսանդր Սկակովը` անդրադառնալով հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հնարավորություններին։
Վերջին օրերին թուրք բարձրաստիճան պաշտոնյաները կրկին խոսում են Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հեռանկարների շուրջ: Օրերս Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած Վարանդայում Ադրբեջանի նախագահի հետ Ֆիզուլիի միջազգային օդանավակայանի բացման պաշտոնական արարողության շրջանակում Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանն ասել էր, որ այսօր տարածաշրջանում կայուն խաղաղության հաստատման և հարաբերությունների կարգավորման պայմաններն ավելի բարենպաստ են, քան երբևէ, հայտարարել է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը։
