Հայոց ցեղասպանության հարցը երկար ժամանակ եղել է Հայաստանի արտաքին քաղաքական օրակարգի առանցքային բաղադրիչներից մեկը։ Այն արտահայտել է ոչ միայն պատմական արդարության վերականգնման ձգտումը, այլև ծառայել է որպես համահայկական ինքնության, անվտանգության և միջազգային ճանաչման համար պայքարի գործիք։ Սակայն Նիկոլ Փաշինյանի կառավարման տարիներին Ցեղասպանության թեման աստիճանաբար դուրս է բերվել պետական ռազմավարական խոսույթից և փոխարինվել է «խաղաղության դարաշրջան» գաղափարով։ Փորձենք համադրել Սարգսյանի և Փաշինյանի կառավարման մոտեցումները՝ Ցեղասպանության հարցի ընկալման, գործարկման, իսկ Նիկոլի դեպքում՝ նաև քաղաքական վախերի դիտակետից։
«Տեր-Պետրոսյանի այդ ելույթում տրված է անգերազանցելի գիտական և քաղաքական վերլուծություն, որը, ի դեպ, ոչ ոք կասկածի տակ չի առել մինչ այժմ։ Դա միաժամանակ գիտնականի և պետական գործչի ելույթ է, որտեղ այդ բոլոր գնահատականները տրված են, ընդհուպ մինչև՝ թե ինչպես է առաջացել Հայկական հարցը Բեռլինի վեհաժողովից հետո, և ինչպես է դրանից անմիջապես հետո Օսմանյան կայսրության կառավարությունը որդեգրել հայերին ըստ էության ցեղասպանելու, ոչնչացնելու քաղաքականությունը, որն իրականացրել է մի քանի տասնյակ տարի»։
Ադրբեջանցիների ու թուրքերի հետ համագործակցությունն այսպիսով ստացել է նաև նոր՝ դեռևս պաշտոնապես չհայտարարված դրսևորում, որը Հայաստանի իշխանությունը կարող է ևս մեկ դրական քայլ համարել Ադրբեջանի հետ «խաղաղության» հաստատման գործընթացում։
«Աշխարհաքաղաքական այս անկայուն վիճակում նրանք տիրոջ փնտրտուքի մեջ են, և իրենց կարծիքով՝ լավագույն տերը կարող է լինել Թուրքիայի գործող իշխանությունը՝ Էրդողանի գլխավորությամբ: Դրանով է պայմանավորված, որ Հայոց ցեղասպանության հարցում չկան նախկին գնահատականները, չի երևում Հայաստանի հանձնառությունը, չկան Սփյուռքի հետ կապերը, և Հայաստանի արտաքին քաղաքականության կարևոր բաղադրիչներից մեկը տարվում է այնպես, ինչպես Անկարային թելադրվում է՝ պարզապես մոռացության տալ»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
«Հայոց ցեղասպանության հարցն այսօր միայն հայերի ու թուրքերի հարցը չէ, այն մեր տարածաշրջանի օրակարգի հարց է, որը տարբեր ժամանակներում ու տարբեր ինտենսիվությամբ շահարկում են տարբեր երկրների ղեկավարներ։ Մենք տեսանք Լիբանանի նախագահի հայտարարությունը, Հունաստանից ևս հնչեցին հայտարարություններ։ Այս հարցը ո՛չ Էրդողանը, ո՛չ էլ Փաշինյանը չեն կարող փակել, սա իրենց մասշտաբի հարց չէ։
ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատունը տեղեկացնում է, որ դեսպան Քվինը ծաղիկներ է դրել Ծիծեռնակաբերդի անմար կրակի մոտ՝ հարգանքի տուրք մատուցելով զոհված հայերի հիշատակին։
Հայաստանի իշխանության, գլխավորապես՝ Նիկոլ Փաշինյանի գործողությունները շատերի կողմից գնահատվում են՝ որպես ոչ կոմպետենտություն, ապաշնորհություն կամ հոգեկան անհավասարակշռության արտահայտություն։
«Աշխարհը մեզ պարտակա՞ն է, եթե մենք ինքներս չենք ուզում մեզ պաշտպանել։ Կամ՝ ինչո՞ւ ենք մեզ ներշնչել, որ ռուսը միշտ մեր թիկունքին պետք է կանգնած լինի՝ անկախ նրանից՝ մենք նրա հետ լավ հարաբերություններ կպահպանե՞նք, թե՞ ոչ։ Հանկարծ ռուսը մեր կողքին չկանգնեց, տեսեք՝ ի՞նչ է կատարվում, տեսեք, թե ինչ խելագար ու վտանգավոր ռուսատյացություն է, բայց որևէ մեկն իրեն հարց չի տալիս՝ ինչո՞ւ չկանգնեց իր կողքին»։
«Բառ չեմ գտնում նկարագրելու այն, ինչ տեղի է ունենում Հայաստանում: Երբևէ չէինք պատկերացնի, որ Հայաստանի իշխանությունը կարող է այսպիսի լկտի դիրքորոշում ունենալ հայ ժողովրդի դեմ: Դա է պատճառը, որ ես հաճախ տպավորություն ունեմ, որ Հայաստանի վարչապետի աթոռին նստած է ոչ թե Փաշինյանը, այլ՝ Ալիևը, և ինչ ուզում՝ անում է: Եթե Ալիևը նստեր ՀՀ վարչապետի աթոռին, ավելի վատ բաներ չէր կարող անել, քան այն, ինչ Փաշինյանն արդեն անում է»:
«Այսօրվա ուղերձում Թուրքիայի պատասխանատվության մասին որևէ խոսք չկա. քաղաքական գնահատական տրված չէ, հետևապես, հարց՝ ժխտողականությունը հո պոզով-պոչով չի՞ լինում։ Փաշինյանն ավելին է անում, քան թուրքական թեզեր գեներացնողները»,- ասաց Սուրենյանցը՝ ուշադրություն հրավիրելով նաև Փաշինյանի կողմից անընդհատ կրկնվող Մեծ եղեռն ձևակերպման վրա, որն իրավական պատասխանատվություն չենթադրող ձևակերպում է։
Ապրիլի 23-ին տեղի է ունեցել ջահերով ավանդական երթը: Այս տարի՝ Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցին, այն կրում էր «Մի՛ ուրացիր» կարգախոսը՝ հաշվի առնելով ՀՀ գործող իշխանության դիրքորոշումը, որ Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարցն արտաքին քաղաքական օրակարգի առաջնահերթություն չէ։ Ավելին, ինչպես այս տարվա հունվարին շվեյցարահայ համայնքի մի խումբ ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանն ասել էր Նիկոլ Փաշինյանը, «մենք Հայոց ցեղասպանության պատմությանն էլ պետք է վերադառնանք, պետք է հասկանանք, լավ՝ ինչ է տեղի ունեցել և ինչու է տեղի ունեցել, և ինչպես ենք մենք դա ընկալել, ում միջոցով ենք ընկալել…»:
Դեռ 1955 թվականից, երբ սկսել էի իմ բանահավաքչական գործունեությունը՝ Արևմտյան Հայաստանից վերապրածների բանահյուսությունը գրի առնելով, այդ ընթացքում չեմ զլացել, իմ ուշադրությունից չեն վրիպել նաև այդ թուրքալեզու քառյակները, երգերը, օրօրոցայինները, նաև՝ տարբեր բնույթի ու ժանրի ստեղծագործություններ, հերոսապատումի երգեր թուրքերենով։
ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պատմական գիտությունների դոկտոր Ռուբեն Մելքոնյանն այսօր «Վերիմաստավորելով ցեղասպանությունը 21-րդ դարում» խորագրով պանելային քննարկումից առաջ լրագրողների հետ զրույցում անդրադարձավ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությանը, որով նա դատապարտել էր երեկ Երևանում Թուրքիայի ու Ադրբեջանի դրոշները այրելու քայլը։
Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսն այսօր հոգևորաց դասի ներկայացուցիչների հետ այցելել է Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր՝ աղոթք հղելով առ Աստված՝ 1,5 մլն անմեղ հայերի հիշատակի համար։
«Հայաստանը, մինչ այս իշխանությունները, աշխատանքներ էր իրականացնում, որպեսզի տարբեր պետություններ ճանաչեն Հայոց ցեղասպանությունը, նաև որպեսզի այն կարևոր գործիք լինի պայքարելու ՀՀ անվտանգության համար»։
«Հայոց ցեղասպանության հիշատակը Հայաստանի անվտանգային ճարտարապետության բաղադրիչներից մեկն է՝ հայոց պահանջատիրության տրամաբանության ներքո,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում այս մասին ասաց «Կամուրջ» հասարակական նախաձեռնության համահիմնադիր Արման Աբովյանը՝ ընդգծելով,- Խնդիրը նրանում է, որ այդ անվտանգային կարևոր բաղադրիչը չընկալող թուրք-ադրբեջանական տանդեմի շահերը սպասարկողներն ասում են, թե Ցեղասպանության հիշատակը վտանգներ է գեներացնում, ինչը բացարձակ սուտ է»։
2015-ի հունվարի 29-ին Սերժ Սարգսյանը դատապարտել է Թուրքիայի Հանրապետությանն ու կոչ արել ճանաչել Հայոց Ցեղասպանությունը։
ՀՅԴ անդամ Գոռ Սարգսյանը 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում նշեց, որ այս տարի ջահակիրները կրելու են «Նեմեսիսի» խորհրդանիշ Սողոմոն Թեհլերյանի պատկերով շապիկներ, որով թշնամական պետություններին ցույց կտան, որ կգա մի սերունդ, որը վրեժխնդիր կլինի նրանց արածների համար:
«Շատ լավ հիշում եմ՝ Սերժ Սարգսյանը զարմացավ, ասաց՝ ինչպե՞ս, Հայաստանում կարող է լինել հայ, որ ուրանա՞, ժխտի՞ Հայոց ցեղասպանությունը։ Մենք կարիք չունենք նման օրենքի, բայց, արի ու տես, որ հիմա կարիք ունենք։ Ամոթով եմ ասում, բայց այն օրենքը, որի մասին խոսվեց այսօր, ուղղված է Ցեղասպանության հայանուն ժխտողների դեմ»,- ասաց Հակոբ Ավետիքյանը։
ԱԺ «Հայաստան» խմբակցությունը որոշել է շրջանառության մեջ դնել Հայոց ցեղասպանության ժխտումը քրեականացնող օրենսդրական նախագիծ՝ ի պատասխան Թուրքիայից պարտադրվող ժխտողական քաղաքականությանը և գործող իշխանությունների՝ դրան ենթարկվելու փաստին։
Թուրքական հակահայ քաղաքականության քննադատության հետ մեկտեղ՝ թերթը զբաղվում էր նաև Արցախի բնակչությանը համախմբելով, որպեսզի կազմակերպված լինի Արևմտյան Հայաստանից եկած գաղթականների փրկության գործը: Արցախի գրատպության և մամուլի տպագրության գլխավոր կենտրոն Շուշին կարողանում էր այդկերպ լուրջ քաղաքական և հասարակական գործունեություն ծավալել:
«Մելանի Ժոլին ինքը կարծես ՀՀ ԱԳ նախարարը լինի: Փակ դռների հետևում եղած բանակցություններում նա միշտ հանդիպում է ՀՀ իշխանությունների լռությանը: Եվ բնական է, որ մարդիկ պետք է ասեն՝ լավ, մենք ամեն ինչ անում ենք ձեզ համար՝ իբրև կանադահայ համայնքի, բայց եթե Հայաստանը մնում է միտումնավոր լռության մեջ, շատ մեծ ճամփա չենք կարող գնալ»:
Հայոց ցեղասպանության մոռացման գնով Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հաստատումը մեզ նոր աղետների է մատնելու։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հայ հեղափոխական դաշնակցության (ՀՅԴ) Բյուրոյի անդամ, ֆրանսահայ կազմակերպությունների համակարգող խորհրդի համանախագահ Մուրադ Փափազյանն է։
«Ես չեմ տեսել մի երկրի ղեկավար, որն իր պետության քարտեզը դնի գրպանն ու գնա աշխարհին այն ներկայացնելու, հետևապես, չունեմ ցանկություն նրա անհեթեթությունները մեկնաբանելու, կուզեմ, սակայն, անդրադառնալ նրա վաշինգտոնյան այցին և այն մարդկանց, որոնք Վաշինգտոնում հանդիպեցին Փաշինյանին. այդ հանդիպումը ներկայացվեց՝ որպես հանդիպում հայ համայնքի հետ»,- ասաց կանադահայ գործիչը՝ շեշտելով՝ իրականում Փաշինյանը հանդիպել է ոչ թե ԱՄՆ-ի հայ համայնքի ներկայացուցիչների, այլ դիվանագիտական կորպուսը ներկայացնողների հետ, որոնք կազմում էին նրա հետ հանդիպման գնացած մարդկանց կեսից ավելին։
«Այս թիմն ուզում է ուղղակի ոչնչացնել ազգը: Երիտասարդ քաղաքագետներ էլ կան, որ խոսում են պետության մասին՝ առանց ազգի: Շատ կներեք, էդ որտե՞ղ եք սովորել: Այս ամբողջն արվում է, որովհետև իրենք եկել են այդ գաղափարախոսությամբ՝ հանձնել Արցախն Ադրբեջանին և Հայաստանը դարձնել վիլայեթ: Պետությունն առանց ազգի, ազգայինի՝ այլ պետության միավոր է դառնում: Եթե մինչ այսօր մարդիկ դա չեն հասկացել, ես ցավակցում եմ նրանց»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց մարդու իրավունքների առաջին պաշտպան Լարիսա Ալավերդյանը:
Քաղաքական պայքարը Հայաստանում կարող է հաջողություն ունենալ նաև, իսկ գուցե միայն՝ այն դեպքում, երբ համարժեք կլինեն իշխանական ու ընդդիմադիր համակարգերի առաջնահերթությունները։ Հակառակ դեպքում ընդդիմության կամ դրա մի մասի «փոքր հաղթանակներն» անխուսափելիորեն օգնելու են պետության մեծագույն պարտություններին, որոնք արձանագրվելու են իրենց իսկ առաջնահերթությունների հարցում իշխանությունների հաղթանակների արդյունքում։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ նախկին վարչապետ, «Ազատություն» կուսակցության նախագահ, «Միասին» շարժման համանախագահ, դոկտոր, պրոֆեսոր Հրանտ Բագրատյանն է։
«Քո երկրի ղեկավարն այն աստիճանի է դելեգիտիմացվել միջազգային հանրության աչքերում, մարդիկ տեսնում են՝ ինչ է այստեղ տեղի ունենում: Դրա համար սպասել, որ Փաշինյանի հետ ինչ-որ մեկը նստի ու լուրջ հարցեր քննարկի, ուղղակի միամիտ բան է: Փաշինյանն անսկզբունքային մարդ է. նրան ոչ ոք լուրջ չի վերաբերվում ու չի վերաբերվելու, հատկապես՝ Թրամփը»:
«Հայոց ցեղասպանությունն ուրանալով՝ Փաշինյանը երկու նապաստակ է փորձում խփել միանգամից. հաճոյանալ Թուրքիային և խորացնել կոնֆլիկտը Մոսկվայի հետ։ Հայոց ցեղասպանությունը միջազգային քաղաքական օրակարգի մի մասն է, և տարբեր երկրներ այն հաշվի են առել կամ աչք փակել՝ սեփական շահերից ելնելով, ինչպես այլ ցեղասպանությունների դեպքում։
