ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանն այսօր այցելել էր Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր, ծաղիկներ խոնարհել Հայոց ցեղասպանության անմեղ զոհերի հիշատակին։
2024 թվականի ապրիլի 24-ը՝ Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցը, տարբերվում է անցած ավելի քան 100 տարիներին Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի ոգեկոչման արարողություններից։ Ոչ միայն նրանով, որ այս ապրիլի 24-ին Հայաստանն առավել քան թուլացած է ու պառակտված, անարգվող անցյալով, նվաստացած ներկայով ու խավար ապագայով։
Հայոց ցեղասպանության անմեղ զոհերի հիշտակին նվիրված Ջահերով երթի ժամանակ 168.am-ի հետ զրույցում Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի դասախոս, ցեղասպանագետ Սուրեն Մանուկյանը մեկնաբանելով Էրդողանի վերջին հայտարարությունը՝ ասաց.
«Հայոց ցեղասպանությունը միայն հայի խնդիրը չէ, սա համամարդկային է: Եղել է մարդկության դեմ ոճրագործություն: Որքանով փորձել եմ հասկանալ թուրքի հոգեբանությունը, կարծում եմ՝ դեռ իրենք չունեն Հայոց ցեղասպանությունն ընդունելու կամք: Կարծում եմ՝ դեռ պատրաստ չեն: Ինչ վերաբերում է թուրքի հետ բարեկամությանը, ապա ես հաշտ չեմ այդ մտքի հետ. Ինչպե՞ս կարող եմ իմ տատի, պապի գերդաստանին ցեղասպանածի շառավիղների հետ ընկերություն անել»,- ընդգծեց Անի Մանուկյանը:
«Բարդ Talk» հաղորդաշարի հերթական թողարկման շրջանակներում քաղաքական վերլուծաբաններ Արմեն Բաղդասարյանն ու Գառնիկ Գևորգյանը քննարկում են Տավուշի մարզի չորս գյուղերի հանձնման շուրջ ձեռք բերված հայ-ադրբեջանական պայմանավորվածությունները, դրանց հնարավոր սպառնալիքներն ու առաջիկայում այդ լույսի ներքո սպասվող զարգացումները։
Հայոց ցեղասպանության հարցի ուրացումն ունի նաև լրջագույն միջազգային հետևանքներ։ Նախ հարված է հասցվում ցեղասպանությունների կանխարգելմանն ուղղված միջազգային մեխանիզմներին, որովհետև Հայոց ցեղասպանությունը շատ կարևոր մասնիկն էր այդ շարժման։ Նիկոլը սրբում է Թուրքիայի արյունոտ երեսը նաև վերջինիս՝ ԵՄ հնարավոր անդամագրության գործընթացում։ Հարվածի և հարցականի տակ է դրվում նաև միջազգային քաղաքական գործիչների, փորձագետների, մտավորականների տասնյակ տարիների աշխատանքը։
««Ջահերով երթ»-ն ունի նաև ներքին լսարան, որի նպատակն է՝ ցույց տալ, որ հայ ժողովուրդը, որպես հավաքականություն, հստակ գիտի, որ Թուրքիային պետք է պատասխանատվության ենթարկել։ Ի պատասխան Հայաստանի հանձնվողական իշխանության՝ սրանով մենք ցույց ենք տալիս, որ ուրացման քաղաքականությունը մերժում ենք ու պահանջում տեր կանգնել մեր պահանջատիրությանը»,- ասաց Նազարյանը։
Այս իրականության խտացված աբսուրդն այն է, որ հիմա, իշխանությունից բացի, Հայաստանում գրեթե բոլորը նույն իշխանության դեմ մղում են ճիշտ նույն պայքարը, ինչ տասնամյակներ շարունակ մղել են Ադրբեջանի ու Թուրքիայի քաղաքական, հանրային, դիվանագիտական ներկայացուցիչների դեմ։ Դա մի կողմից՝ առաջացնում է այն, ինչն անվանում են կոգնիտիվ դիսոնանս, մյուս կողմից՝ անհեթեթ է դարձնում քաղաքական, ինտելեկտուալ պայքարն ինքնին, որովհետև իշխանությունը ընդդիմախոսներին մղում է հայաստանյան իսկ օրակարգում ապացուցել այն, ինչի մասին խոսակցությունն անգամ ծառայում է թշնամական օրակարգերին։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի նախկին տնօրեն, ակադեմիկոս, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանն է։
Նախկինում մեր զորավարժությունները վտանգ էին ներկայացնում հակառակորդի համար, այս համատեքստում հիշենք 2014 թվականի նոյեմբերի 12-ին՝ արցախաադրբեջանական սահմանագծին և վերևում նշված զորավարժությունների համատեքստում Մի-24 ուղղաթիռի խոցումը Ադրբեջանի զինուժի կողմից: Այսինքն, Անդրանիկ Քոչարյանի պնդումը, որ նախկինում զորավարժությունները թղթի վրա են եղել, ոչ միայն չի համապատասխանում իրականությանը, այլև այս կերպ փորձում են քողարկել իրենց անգործությունը:
Պատմաբանը չբացառեց, որ այս ճանապարհով փորձում են միս ու արյուն տալ այն պատմաբանների հանձնաժողովին, որը բազմիցս առաջարկվել է Թուրքիայի կողմից, ըստ որի՝ պետք է Հայոց ցեղասպանության հարցով զբաղվի պատմաբանների խումբը, ինչը Հայաստանը մշտապես մերժել է։
Մի քննարկեք Նիկոլի ու նրա տխրահռչակ տարասեսակ երեսփոխանների հրապարակ նետած թուրքական թեզերը։
168.am-ի հետ զրույցում Հայաստանի ազգային արխիվի նախկին տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր Ամատունի Վիրաբյանն ասաց, որ նախկինում փորձել են այդ անուններն ամբողջացնել, սակայն, ցավոք, չի հաջողվել։
168.am-ի հետ զրույցում պատմաբան Խաչատուր Ստեփանյանը հնչեցրած տեսակետի և իշխանությունների անտրամաբանական քայլերի ու հայտարարությունների առնչությամբ նախ իր զարմանքն արտահայտեց, այնուհետև հավելեց՝ իշխանությունն իրականացնում է մեկ ընդհանուր ծրագիր՝ ուրանալ Հայոց ցեղասպանությունը։
«Մենք պիտի պարզ նայենք իրար աչքերի մեջ, բոլորին ասենք՝ դու սա արել ես՝ չի ստացվել, սա սխալ ես արել, սա էլ ընդհանրապես չես հասկացել»,- Սաթիկ Սեյրանյանի «Պրեսսինգ» հաղորդաշարի եթերում ասաց պրոդյուսեր, հանրային գործիչ Ռուբեն Մխիթարյանը՝ անդրադառնալով այն հարցին, թե ովքեր չպետք է լինեն Նիկոլ Փաշինյանից հետո ձևավորվելիք հաջորդ իշխանության կազմում։
«Սա նորություն չէ։ Հիմա այստեղ հարցն այն է, որ ցանկացած հարթակում՝ լինի գիտական, քարոզչական, քաղաքական, թե աշխարհաքաղաքական, հետամուտ պիտի լինել Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը, որպեսզի տեղի չունենա դրա ժխտողականությունը։ Եթե հանկարծ տեղի ունենա ժխտողականություն, ապա կտեսնենք հանցագործության նոր դրսևորումներ ոչ միայն մեր, այլև աշխարհի մյուս ժողովուրդների դեմ։
Երեկ 168.am-ը տեղեկացրել էր, որ Դատավորների ընդհանուր ժողովից երկու օր առաջ Դատական դեպարտամենտը դատավորներին ծանուցում էր ուղարկել առ այն, որ նախապես հայտարարված Աջափնյակ նստավայրի փոխարեն՝ Ժողովը կանցկացվի Կառավարության նիստերի մեծ դահլիճում:
«Թուրքիայի արտգործնախարարը պարզ ասում է, որ նախապայմանների զինանոցը սպառված չէ, այդ միջոցները կիրառվելու են և անվերջ են կիրառվելու։ Չկա այն կետը, որտեղ կարող են ասել, որ այս կետում, եթե Թուրքիայի ու Ադրբեջանի պայմանները բավարարվի, դրանից հետո նրանք պատրաստ կլինեն ամեն ինչի՝ խաղաղության և այլն։
«Մենք պիտի փաստենք մի բան, որ սա պատմության մեջ առաջին դեպքն է, երբ օրենքի նախագծի հեղինակները ՀՀ քաղաքացիներն են: Մեր սահմանադրությամբ, հիմնականում, օրենսդրական նախաձեռնություն իրականացրել են պատգամավորները, խմբակցությունները և կառավարությունը: Առաջին դեպքն է, որ օրենքի նախագծի հեղինակը 58,000 քաղաքացի է»,- ԱԺ-ի դիմաց հայտարարեց հանրային, քաղաքական գործիչ Էդգար Ղազարյանը:
Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործընթացն ավարտվեց. Զարեհ Սինանյան
Թուրքիան «չի մարսում» «Նեմեսիս» գործողության հերոսների արձանի տեղակայումը մայրաքաղաք Երևանում այն դեպքում, երբ դա մասնավոր նախաձեռնություն էր, իսկ իշխանությունը հրաժարվել է ընդհանրապես պահանջատիրությունից և թրքահաճո քաղաքականություն է վարում։
Ի վերջո, մարդիկ հիշողություն ունեն, հիշում են, որ 2015թ. նույն հուշահամալիրը Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցից առաջ ամբողջությամբ կապիտալ վերանորոգվեց: Իշխանությունն այս տարի շատ ավելի ցցուն Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ, որպես քաղաքական երևույթ, չխոսեց:
«Ոչ միայն երեկ, այսօր և 108 տարի Թուրքիան է ժխտում Հայոց ցեղասպանությունը, այլ ես տպավորություն ունեմ, որ Հայոց ցեղասպանության ժխտման գործընթացին միացել է նաև Հայաստանի երիտհայերի այս կառավարությունը: Երբ Փաշինյանն ասում է, որ դեպի Ցեղասպանության հուշահամալիր բարձրացող մեր հայրենակիցները երկու մտորում ունեին, ես կարող եմ ասել, որ նրանց 99 տոկոսը մեկ մտորում ուներ՝ երբ է ազատվելու այս ազգակործան իշխանությունից, որովհետև այս իշխանության օրոք Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացն ուղղակիորեն ոչնչացվեց»:
Հոգեբան Գրիգոր Բադալյանը նկատում է՝ կա որոշակի օրինաչափություն. այն անձը, ով ենթարկվում է բռնության, դա կարող է լինել հասարակության, պետության, անհատի աստիճանում, հակազդում է երկու տարբերակով՝ կամ զոհի կարգավիճակում հայտնվելով և ունենալով տվյալ տրավմատիկ իրավիճակի մշտական տագնապ և վախ, կամ դառնալով բավականին ագրեսիվ, որպեսզի ոչ մի դեպքում չհայտնվի նույն իրավիճակում:
«Ցավոք, պատմության դասերը յուրացված չեն։ Պատմությունն իր աքսիոմատիկ օրինաչափություններով մեզ թելադրում է, որ պետք է փոփոխվի առկա ուղեգիծը։ Եթե Հայկական հարցը լուծման նախաձեռնություններ է ունեցել որևէ պետության կողմից, դա եղել է Ռուսաստանը, բայց դրանք վիժեցվել են արևմտյան տերությունների ջանքերով։ Միաժամանակ, դա պայմանավորված է ոչ թե ռուսական պետության մարդասիրությամբ, այլ մեր տարածաշրջանում արդեն մոտ 200 տարի ընթացող Արևմուտք-Ռուսաստան հակամարտությամբ։ Արևմուտքի գործելակերպը թելադրված է այստեղից Ռուսաստանին հանելու մտադրությամբ, դա նրանց գլխավոր նպատակն է, որի համար նրանք կզոհաբերեն ամեն ինչ, այդ թվում՝ հայերին»:
