Ալիևի օգնականի հանդիպումն Իսրայելի արտաքին գերատեսչության ղեկավարի հետ ևս ինչ-որ գործողության նախապատրաստություն կարող է ենթադրել՝ լինի դա Հայաստանի դեմ, թե Իրանի, իհարկե, երկու դեպքում էլ Հայաստանը մտածելու բան ունի: Չմոռանանք, որ Իսրայելն իր զգալի ներդրումն ունի 44-օրյա պատերազմում Ադրբեջանի հաղթանակում:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն ակադեմիկոս, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանն է։
«Ընդամենը փոքր տեխնիկական խնդրի համար իրար հետ չեն նստի բանակցությունների և գաղտնի չեն պահի։ Ըստ իս՝ այս գաղտնի հանդիպումները շարունակվելու են, և վերջում մեր առջև միանգամից դնելու են մի այնպիսի փաստաթուղթ, ինչպես նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունն էր։ Դրանից առաջ Նիկոլ Փաշինյանն ասում էր, թե երբեք ժողովրդից թաքուն ոչ մի բան չի անի, բայց արեց հակառակը»։
Թուրքիայի ուժեղացումը, հատկապես կապված «Զանգեզուրի միջանցքի» հետ, առանցքային սպառնալիք է Հայաստանի և Հարավային Կովկասի համար։ Այս ճանապարհը՝ Թուրքիային և Ադրբեջանին կապող ուղին, նրանց համար ոչ միայն տրանսպորտային նախագիծ է, այլև տարածաշրջանային ռազմավարական ազդեցությունը մեծացնելու գործիք։ Նրանց համար դա պանթուրքիստական գաղափարի հերթական քայլ է, որը կապահովի Թուրքիայի կապը Կենտրոնական Ասիայի թյուրքալեզու երկրների հետ։
Սիրիայում բեկումնալի զարգացումներին զուգահեռ՝ Բաքուն ակտիվ շփումների մեջ է իր ռազմական դաշնակիցների՝ Թուրքիայի և Իսրայելի հետ։ Օրերս տեղի ունեցավ՝ Ալիև-Էրդողան, նախօրեին՝ Բայրամով-Ֆիդան հեռախոսազրույց, իսկ այսօր Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Զաքիր Հասանովը Բաքվում հանդիպել է Թուրքիայի ռազմաօդային ուժերի հրամանատար Զիյա Ջեմալ Քադըօղլուի հետ և քննարկել իրավիճակը հայ-ադրբեջանական սահմանին։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն «Ազատություն» կուսակցության նախագահ, տնտեսագետ, «Միասին» դաշինքի համահիմնադիր Հրանտ Բագրատյանն է։
«Ադրբեջանը ցանկանում է հնարավորինս շատ թուլացնել Հայաստանը և առաջադրել այնպիսի պայմաններ, որոնք այդ թուլացած Հայաստանը չի կարող ընդունել. Օրինակ, այսօր Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների 99 տոկոսը դեմ է, որ ադրբեջանական պահանջով Սահմանադրություն փոխվի, ուստի Ադրբեջանը շարունակում է հենց դա պնդել, ճնշել՝ իմանալով, որ դա անհնարին է»։
«Ես չգիտեմ՝ Թուրքիայի նպատակն արդյո՞ք Ասադի ամբողջ իշխանությունը տապալելն էր, թե՞ ոչ, քանի որ սիրիացի զինվորներն առանց կռվելու հանձնվեցին։ Սիրիայի բանակը բարոյալքված էր, ի վիճակի չէր կռվելու, ուստի տեղի ունեցավ այն, ինչ եղավ։ Սիրիայում պետական կառավարման համակարգն ամբողջովին թուլացած էր, միանգամից մի քանի օրվա ընթացքում զինյալներին հաջողվեց տապալել 54 տարի ղեկավարող համակարգը»,- ընդգծեց նա։
«Թուրքիան այս մեծ հարձակումից առաջ փորձում էր մեղմացնել իր հարաբերությունները քրդերի հետ՝ հույս ունենալով, որ այս հարձակումը կհաջողի։ Այժմ, երբ այս հեղաշրջումը հաջողվեց Սիրիայում, Թուրքիան շատ ավելի ուժեղ դիրքերում է և կարիք չունի քրդերի հետ ավելի մեղմ, հանդարտ քաղաքականություն վարելու, ուրեմն պատերազմական դրությունը շարունակվելու է»,- հավելեց նա։
Սիրիայի Արաբական Հանրապետությունում վերջին օրերի իրադարձությունները շահագրգիռ կողմերին ստիպում են շատ բան վերաիմաստավորել և գիտակցել։ Երկու շաբաթից էլ քիչ ժամանակահատվածում Ռուսաստանի և Իրանի կողմից աջակցվող երկիրը գրեթե առանց կռվի հանձնվեց զինյալներին՝ դա անելով 13 տարվա արյունալի քաղաքացիական պատերազմից հետո, որը պետք է ինչ-որ բան սովորեցներ, առաջին հերթին՝ հենց սիրիացիներին, ովքեր պայքարում էին ապագայի համար, առանց վախի ապրելու իրենց իրավունքի համար: Բայց կարծես երկար տարիների դասը չի նպաստել ապագայի համար:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն ԱՄՆ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանն է։
«Ռուսական ռազմաբազան դեռևս Սիրիայում է, և դա չի խանգարում որոշակի պրոցեսների: Խոսքը նաև Իրանի մասին է, որը բազմիցս ասել է, որ Հայաստանի տարածքային փոփոխությունն իր համար կարմիր գիծ է, բայց Իրանի համար կարմիր գիծ էր Սուլեյմանին, Համասի առաջնորդը, Սիրիան, Հեզբոլլահը և այլն: Մնում է մի պահ մեր տարածաշրջանում՝ Բոլթոնի քարտեզը, որը նա դրել է Փաշինյանի առջև, և Փաշինյանն ինքն էր ասել, որ օր է գալու՝ Իրանի դեմ ճանապարհը փակվելու է: Ոնց է փակվելու՝ բոլորի համար պարզ է: Հավանական է «Զանգեզուրի միջանցքը»»:
168.am-ի «Թրիգեր» հաղորդաշարի հյուրը «Վերելք» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի քաղաքական մեկնաբան Հայկ Խալաթյանն է:
«Թուրքիան բավականին լուրջ ձեռքբերումներ ունի Սիրիայում, և հիմնական խնդիրն այս պահին միայն քրդական հարցն է»,- 168․am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով մերձավորարևելյան վերջին զարգացումներին՝ նշեց քաղաքագետ Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանը։
Ադրբեջանագետ Արմինե Ադիբեկյանը 168․am-ի հետ զրույցում, անդրադառնալով թուրքական նկրտումներին և դրա ենթադրվող ազդեցությանը նաև մեր տարածաշրջանի վրա, շեշտեց․ «Թուրքական կողմը զարգացնելով իր հաղթանակները՝ իրականացնելու է բոլոր ծրագրերը, իսկ Սյունիքի օտարումն այդ թվում է։ Ադրբեջանը պատրաստ է, շատ վաղուց պատրաստվում էր, ինչի մասին մենք բազմիցս նշել ենք, սակայն հարցն այն է՝ ինչքանով են ՀՀ իշխանությունները պատրաստ դիմավորել «թանկարժեք հյուրերին»։
168.am-ի «Թրիգեր» հաղորդաշարի հյուրը ռուս քաղաքագետ, պատմական գիտությունների դոկտոր, ՌԴ ԳԱ Ե. Պրիմակովի անվան Համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի Կովկասի բաժնի ավագ գիտաշխատող Ալեքսանդր Կռիլովն է:
«Այն Էրդողանը, որը շատ ջերմ հարաբերություններ ուներ Ասադ ընտանիքի հետ, անձամբ Ասադի հետ, հիշում եք՝ անգամ վիզայի ռեժիմը չեղարկեց, սկսեց իր ահաբեկչական խմավորումների միջոցով պատերազմել Սիրիայում»,- ասաց Մելքոնյանը՝ ընդգծելով՝ Էրդողանը, որը կարողացել էր սիրական պատերազմի ողջ ընթացքում օկուպացնել Սիրիայի տարածքից 3000 քառակուսի կմ, այժմ այս վերջին պատերազմական գործողություններով ընդլայնեց իր նվաճման գոտին՝ հասնելով նաև Հալեպ։
«Կարևոր է, թե ինչպես կզարգանան Աստանայի ձևաչափի բանակցությունները, և այդ բանակցություններից ով ու ինչ կստանա։ Ով կունենա առավելություն, բնականաբար, նա էլ կփորձի ավելի մեծ իրավունքներ ստանալ Հայաստան-Վրաստան-Ադրբեջան ռեգիոնում։ Այստեղ բոլորին հետաքրքրողը կոմունիկացիաների հարցն է, և ցանկացած տեղաշարժ կարող է այս կամ այն կերպ անդրադառնալ այս հարցի լուծումների վրա։ Բայց խոսքն այսօրվա հանդիպման մասին չէ, այլ ավելի տևական գործընթացի ու բանակցությունների, քանի որ այսօր մեծ առաջընթաց ակնկալելի չէ»,- ասաց Սալամին։
Չզարմանաք, բայց այսօր Սիրիայում, մասնավորապես՝ Հալեպում տեղի ունեցող պատերազմական սարսափելի գործողությունները մեզ ևս մեկ անգամ հնարավորություն են տալիս զուգահեռներ անցկացնել մինչև չարաբաստիկ 2018-ի հեղափոխությունը և դրանից հետո ընկած ժամանակահատվածների և նախկին ու ներկա իշխանությունների մասին:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Ջենեսիս Արմենիա» ուղեղային կենտրոնի տնօրեն, քաղաքագետ Աբրահամ Գասպարյանն է։
168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ վերոնշյալ բոլոր օջախներում էլ, ամենայն հավանականությամբ, ինտենսիվ զարգացումներ են տեղի ունենալու, քանի որ սրանով կարծես սկսվում է ձևավորվող աշխարհակարգի վերջնական դիրքավորման փուլը։ Այս զարգացումները, նրա խոսքով, ցույց են տալիս, թե այս կամ այն երկրներն ինչ հավակնություններ ու շահեր ունեն յուրաքանչյուր գոտում։
Լիբանանում հրադադարի ռեժիմի հաստատմանը զուգահեռ՝ ցնցվում է հրադադարը Սիրիայում․ «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ»՝ նախկին «Ջաբհաթ ալ-Նուսրա» ահաբեկչական խմբավորումը գրոհել է Հալեպ և Իդլիբ։ Աշխարհաքաղաքական առկա իրողությունների համատեքստում մերձավորարևելյան այս զարգացումները, ըստ տարածաշրջանային փորձագետների, կանխատեսելի էին՝ հատկապես Ռուսաստանին և Իրանին թիրախավորելու տեսանկյունից։ Թուրքագետ Տիրան Լոքմագյոզյանը 168․am-ի հետ զրույցում ևս մատնանշեց այս հանգամանքը՝ նկատելով նաև, որ սիրիական զարգացումների […]
Ռուսաստանն ասում է՝ մի՛ օգտագործեք ձեր հրթիռները մեր տարածքի խորքում հարվածներ հասցնելու համար, որովհետև դա ուղիղ պատերազմի կբերի Միացյալ Նահանգների և Ռուսաստանի միջև, քանի որ այդ դեպքում ԱՄՆ-ն է տրամադրելու ծրագրավորումը, որը հնարավոր է դարձնելու այդ հրթիռների օգտագործումը: Մենք երկու միջուկային գերտերություններ ենք, և իմ ռեալիզմի տեսակը կասեր՝ այո՛, դա իրական է:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը պատմական գիտությունների թեկնածու, թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյանն է։
Սիրիայում մտահոգիչ զարգացումներն ազդեցություն են ունենալու նաև Հարավային Կովկասի վրա․ 168․am-ի հետ զրույցում նշում է քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյանը։
Ռուս արևելագետ Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ Սիրիայի պատերազմը վերջին տարիներին սառեցման փուլում էր, սակայն, ըստ էության, պատճառները, որոնք ծնեցին այս պատերազմն ու այն բորբոքեցին, վերացված չեն, չկա կոնսենսուս գլխավոր դերակատարների միջև, ավելին՝ աշխարհաքաղաքական տարբեր դերակատարների մասնակցությամբ կա շահերի բարդ համակարգ։
Հարցին՝ հնարավո՞ր է այս ամենն օգտագործվի՝ Իրանին պատերազմի մեջ ներքաշելու համար, Մհեր Աբրահամյանը պատասխանեց, որ վերջին տարիներին Իրանը մշտապես գտնվում է պատերազմին պատրաստ վիճակում և հաշվի առնելով ԱՄՆ-ում տեղի ունեցած ընտրությունները և առհասարակ Իրանի նկատմամբ Արևմուտքի վերաբերմունքը, ամեն խողովակներով փորձում են Իրանին ներքաշել պատերազմի մեջ։
Ագրեսոր Ադրբեջանում կազմակերպված COP 29-ի ժամանակ Թուրքիայի Տրնասպորտի նախարարը հայտարարել է, որ Զանգեզուրի միջանցքը պետք է անցնի Հայաստանի տարածքով, սակայն պետք է վերահսկվի Ադրբեջանի կողմից։ Այս միջանցքը կմիացնի ԹՅՈՒՐՔԱԿԱՆ աշխարհի երկրները իրար, և Հայաստանը ուզի թե չուզի պետք է համակերպվի այս մտքի հետ։
Խոսքը Չինաստան-Ղրղըզստան-Ուզբեկստան երկաթգծի կառուցման շուրջ ձեռք բերված նոր պայմանավորվածության մասին է, որի իրականացման դեպքում Չինաստանը մի կողմից՝ նվազեցնելու է իր կոմունիկացիոն կախվածությունը Ռուսաստանից (այսօրվա դրությամբ՝ Չինաստան-ԵՄ երկաթգծային բեռնափոխադրումների 60%-ն անցնում է ՌԴ-ով, մնացած 40%-ը՝ Ղազախստանով), մյուս կողմից՝ ուժեղացնելու է իր կապն Իրանի հետ, որովհետև կառուցվելիք երկաթգիծը Թուրքմենիայով միանալու է իրանական երկաթգծերին։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը բանակցային գործի մասնագետ, կոնֆլիկտաբան, CM & Partners ընկերության ավագ խորհրդատու, բոստոնաբնակ Արթուր Մարտիրոսյանն է։
