Երևանի աշխարհաքաղաքական ակումբի ղեկավար, քաղաքագետ Ռուբեն Բարենցը վստահ է՝ եթե նույնիսկ վաղը Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև ստորագրվի «խաղաղության պայմանագիր», դրանով չի որոշվելու Հայաստանի ճակատագիրը։
«Հայաստանի ապագան կախված է աշխարհաքաղաքական ընտրությունից»,- այս մասին 168TV-ի «ԴԻՊԼՈՄԱՏ» հաղորդաշարում ասաց ռուս ռազմական վերլուծաբան, «Арсенал Отечества» ամսագրի գլխավոր խմբագիր Ալեքսեյ Լեոնկովը՝ անդրադառնալով աշխարհաքաղաքական զարգացումներին ու տարածաշրջանում առկա ռիսկերին:
Թեհրանի միջուկային ծրագրի շուրջ անցած շաբաթ օրն Օմանի մայրաքաղաք Մասկատում կայացած անուղղակի բանակցություններն Իրանի և ԱՄՆ-ի միջև վերջին տարիների ընթացքում առաջին պաշտոնական շփումն էր:
«Իմ դիտարկմամբ՝ սա նույն «Զանգեզուրի միջանցքն» է, ուղղակի ավելի բարդ բառապաշարով, ավելի բարդ ընկալելի տեքստով ու ավելի քողարկված: Միայն հայկական իշխանական մամուլն է, որ չի խոսում այդ մասին: Եթե հետևենք ադրբեջանական և թուրքական մամուլին, այնտեղ արդեն հստակ ժամկետներ են նշում, հստակ նախագծեր, փորված թունելներ ցուցադրում: Կոպիտ ասած՝ տևական ժամանակ է, ինչ հարցը փակված է, որովհետև նմանատիպ մասշտաբի հարցերում մինչև հարցի վերջնականացումը ոչ մի պետություն ավելորդ ծախսերի չի գնա: Այսինքն՝ կարելի է ասել, որ Անթալիայում Միրզոյանն արտաբերեց այն, ինչը վաղուց համաձայնեցված էր, ու ինչի վերաբերյալ ինքը վաղուց տեղյակ էր»,- ի պատասխան՝ ասաց Սիրունյանը:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Դի-ԷՍ-ԷՅ Խորհրդատվական խումբ» ընկերության գլխավոր տնօրեն, ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտեի (ՊԵԿ) նախկին ղեկավար, տնտեսագետ Դավիթ Անանյանն է։
Նախօրեին հայտնի դարձավ, որ Հայաստանն ու Իրանը զորավարժություններ են կազմակերպում։ ՀՀ ՊՆ-ն հաղորդեց՝ ապրիլի 9-10-ը Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի և Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի հատուկ նշանակության ստորաբաժանումներն անցկացնելու են համատեղ զորավարժություն:
Հայաստան-Ադրբեջան, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագրի տեքստի համաձայնեցման, հայ-ադրբեջանական սահմանի վերաբերյալ ադրբեջանական մանիպուլատիվ տեղեկատվական քաղաքականության ֆոնին՝ Ալիևը խոսել է ռազմական առճակատման վտանգի մասին։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ նախկին վարչապետ, «Ազատություն» կուսակցության նախագահ և «Միասին» շարժման համահիմնադիր Հրանտ Բագրատյանն է։
Վերջին շաբաթների ընթացքում ԱՄՆ-Իրան դիվանագիտական «փոխհրաձգությունից», Իրանին ուղղված Թրամփի սպառնալիքներից հետո ԱՄՆ-ը և Իրանը պատրաստվում են բանակցել։
Մոտ մեկ ամիս է՝ Ադրբեջանը պարբերաբար ՀՀ զինված ուժերին մեղադրում է հրադադարի ռեժիմը խախտելու համար, մինչդեռ տևական ժամանակ է՝ Ադրբեջանն ինքն է սահմանագոտու գրեթե բոլոր ուղղություններով խախտում հրադադարը՝ կրակոցներ արձակում, մասնավորապես, բնակավայրերի ուղղությամբ:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն ԱՄՆ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանն է։
Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի ղեկավար, քաղաքագետ Թևան Պողոսյանն այն կարծիքին է, որ ՀՀ ԱԳՆ հայտարարությունը, թե՝ Լեռնային Ղարաբաղի հայության բռնի տեղահանության և Լեռնային Ղարաբաղի լուծարման վերաբերյալ հրամանագրի հրապարակումից հետո խնդիրը դուրս է եկել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև միջպետական հարաբերությունների կարգավորման օրակարգից, մեկնաբանելու բան չէ:
«Իրանը, չնայած Արևմուտքի հետ մշտական խնդիրներին, ունի զսպող դերակատարություն, ուստի, եթե Իրան-ԱՄՆ բանակցություններ չսկսվեն թեկուզ անուղղակի, կլինեն ավելի բացասական միտումներ Հարավային Կովկասում, քանի որ Իրանի շուրջ իրավիճակը կսկսի սրվել։ Ուստի այստեղ գործ ունենք բազմաթիվ խնդիրների հետ, որոնք ունեն թե ռեգիոնալ, թե արտատարածաշրջանային բնույթ»,- ասաց Խրամչիխինը։
Առաջին անգամ չէ, որ խոսվում է թուրքմենական գազը Հայաստան բերելու մասին։ Այդ առնչությամբ բանակցությունները սկսել են նախորդ իշխանությունները՝ դեռևս 2017թ. նախագահ Սերժ Սարգսյանի Թուրքմենստան այցելության ժամանակ։ Դրան հաջորդած շրջանում մի պահ նույնիսկ գործարքի կնքումը շատ մոտ էր, բայց իշխանափոխությունից հետո գործընթացը սառեց, չնայած «հեղափոխականները» պարբերաբար հայտարարում էին, թե պատրաստվում են Թուրքմենստանից գազ ներկրել Հայաստան։
«Տեսեք, շուտով Հայոց ցեղասպանության տարելիցն է, Հարության տոնը, եթե ծաղիկների գները բարձրանում են, այդ ներկրողների համար մեկ է, թե որտեղի՞ց են ներկրելու, այդ թվում՝ Թուրքիայից։ Ինչպես ասում են՝ բիզնեսմենը հայրենիք չունի, հետևաբար՝ իրենց համար մեկ է՝ Թուրքիայի՞ց ներկրված ծաղիկը կդնեն Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրում, թե՞ Հայաստանում մշակվածը»։
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովի գնահատմամբ՝ իրավիճակն ունի երկու հարթություն։ Առաջինը, նրա խոսքով, ծավալվում է հանրային տիրույթում, երբ կողմերից մեկը սպառնալիքներ է տեղում, մյուսը՝ զգուշացումներով հանդես գալիս։ Մյուսը, ըստ նրա, այն է, որ կողմերը շարունակում են բանակցությունները, թե ինչպես վարվել հետագայում։
«Թրամփի որոշումները փոխում են ոչ միայն միջազգային հարաբերությունների համակարգը, նաև ուժեղ հարված են հասցնում գլոբալիզացիային, որը կանգ է առնում, ու ստեղծվում է նոր աշխարհ։ Իսկ այդ նոր աշխարհում Հայաստանն ի՞նչ պետք է անի. կարծում եմ՝ այստեղ Եվրոպայի դիրքն ավելի թույլ է լինելու, իհարկե, Եվրամիությունը կմնա ամենազարգացած տարածաշրջանը, բայց Եվրոպան ԱՄՆ-ի համար անվտանգության ոլորտում կորցնում է երաշխիքները»։
Մյունխենի անվտանգության համաժողովի շրջանակներում (2025-ի փետրվար) Ադրբեջանի էներգետիկայի նախարար Փարվիզ Շահբազովի հանդիպումն ատոմային Էներգիայի միջազգային գործակալության (ՄԱԳԱՏԷ) գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսիի հետ հերթական անգամ վկայեց՝ Ադրբեջանը պատրաստ չէ վերջնականապես հրաժարվել ԱԷԿ-ի կառուցումից։
168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի հյուրն է «Կամուրջ» հասարակական նախաձեռնության համահիմնադիր Արման Աբովյանը։
Հարավային Կովկասում էսկալացիայի մտահոգությունների ֆոնին այս ամիս սպասվում է Իրանի Իսլամական Հանրապետության նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանի այցն Ադրբեջան։ Սա կլինի նախագահի պաշտոնում Փեզեշքիանի առաջին այցն Ադրբեջան։
Իրանի Իսլամական Հանրապետության ԱԳ նախարարի Երևան կատարած այցից օրեր անց կայացել է ԻԻՀ նախագահի հեռախոսազրույցն Իլհամ Ալիևի հետ։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Ջենեսիս Արմենիա» ուղեղային կենտրոն-հիմնադրամի տնօրեն, քաղաքական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Աբրահամ Գասպարյանն է։
Բաքուն հերթական անգամ խոսել է Երևան-Բաքու Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրմանն ընդառաջ առկա խնդիրներից։ Ադրբեջանի նախագահի հատուկ հանձնարարություններով ներկայացուցիչ Էլչին Ամիրբեկովը կոչ է արել Երևանին՝ արագացնել խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման գործընթացը՝ նշելով՝ «այդ հնարավորությունը հավերժ չի լինելու», իսկ այն բաց թողնելը, ըստ ադրբեջանցի պաշտոնյայի, «սխալ կլինի»։
«Տարիներ շարունակ՝ առնվազն 2016 թվականից ի վեր, հայ-թուրքմենական օրակարգում ներառված էր այս հարցը: 2017թ. ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի Թուրքմենստան կատարած այցի ժամանակ Բերդիմուհամեդովի հետ քննարկման առանցքային հարցերից էր էներգետիկ փոխգործակցությունը: Սակայն Հայաստանը երբեք ուղղակիորեն գազ չի ստացել Թուրքմենստանից»։
Թուրքագետ Տիրան Լոքմագյոզյանի գնահատմամբ, սակայն, այս ցույցերի հետևանքով տարածաշրջանում և Հայաստանում լուրջ ազդեցություն չպետք է սպասել, բայց աշխարհաքաղաքական իրողությունները նոր զարգացումներ կբերեն տարածաշրջան։
Երևան-Բաքու, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագրի տեքստի համաձայնեցման ու դրա շուրջ առաջացած տարաձայնությունների, ռեգիոնալ էսկալացիայի վտանգի ֆոնին Հայաստանի Հանրապետություն պաշտոնական այց կատարեց Իրանի Իսլամական Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Սեյեդ Աբբաս Արաղչին։
«Ինչո՞ւ են վախենում։ Չկա Պակիստանը, Կատարը, Իսրայելը զբաղված է իր հարցերով… Սրա՛նք են Թուրքիայի հետ օգնել Ադրբեջանին 44-օրյա պատերազմի ժամանակ։ Կա Իրանի 200.000-անոց բանակը, որն ամեն օր բաղձալի նպատակ է համարում վնասազերծել Իրանի հյուսիսը։ Դա Իրանի համար լինել-չլինելու հարց է։ Ալիևը, հնարավոր է, չի քնում. սահմանին 200.000-անոց պարսկական բանակն է»:
«Ադրբեջանը ներկայումս հետաքրքրված չէ համաձայնագրի ստորագրմամբ»,- այս մասին այսօր լրագրողների հետ զրույցում ասաց «Կովկաս» ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը՝ անդրադառնալով Հայաստան-Ադրբեջան, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման շուրջ ստեղծված իրավիճակին։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը փիլիսոփա, կրոնագետ, Ազգային ժողովի (ԱԺ) նախկին պատգամավոր Վարդան Խաչատրյանն է։
«Երևանի ավագանու ընտրություններից առաջ Ալիևը սպասեց, որ ընտրությունները կայանան, ապա հայաթափեց Արցախը։ Հիմա փորձելու են նույն ծրագիրը գործարկել. չեմ զարմանա, որ Գյումրու ընտրություններից հետո նոր տեղի ունենա էսկալացիա»,- ասաց Ավետիք Չալաբյանը։
