«Սերժ Սարգսյանի որոշումը` մասնակցել ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովին, տպավորիչ էր: Հինգ տարվա մեջ առաջին անգամ Հայաստանի ներկայացուցիչը մասնակցում էր ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովին: Հայաստանը ցույց տվեց, որ նա պարզապես անվտանգության սպառող չէ, նա իր ավանդն է բերում տարածաշրջանային և միջազգային անվտանգությանը: Ավելի քան 100 զինծառայողներից կազմված խաղաղապահ ուժերի մասնակցությունը ցույց է տալիս, որ փոքրիկ Հայաստանը ռազմավարական մեծ խնդիրներ է լուծում»,- նշեց Ռիչարդ Կիրակոսյանը:
Ռուսաստանի գործողություններն Ուկրաինայում սպառնալիք են բոլորի համար: Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի և Հայաստանում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանատան կողմից «ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովի ազդեցությունը Հայաստանի և Հարավային Կովկասի վրա» թեմայով այսօր կազմակերպված քննարկմանը նման հայտարարություն արեց Վրաստանում ՆԱՏՕ-ի ներկայացուցչական գրասենյակի ղեկավար Ուիլիամ Լահյուն:
Ըստ Ա. Մուսինյանի՝ ՀՀ ոստիկանապետ Վլադիմիր Գասպարյանը շաբաթ օրվա իր հայտարարություններով փորձել է վախեցնել հասարակությանը և, ըստ էության, ասել, որ ինքն ունի քաղաքական կողմնորոշում:
Հայաստանի գործող Սահմանադրությունը թույլ չի տալիս գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանին անձամբ վերարտադրվել, այդ իսկ պատճառով նա նախաձեռնել է սահմանադրական բարեփոխումներ, ինչը թույլ կտա Սերժ Սարգսյանին իշխանությունը կենտրոնացած պահել իր ձեռքում: Այսօրվա ասուլիսում այսպիսի հայտարարություն արեց Հայ ազգային կոնգրես կուսակցության մամուլի խոսնակ Արման Մուսինյանը:
«Ի վերջո, ոչ թե Մինսկի խումբն է պատասխանատու խնդրի լուծման համար, այլ Ադրբեջանը և Հայաստանը, և այսօր մենք ավելի հեռու ենք հաշտության պայմանագրից, քան քսան տարի առաջ»,- ասում է քաղաքական վերլուծաբան Ամանդա Փոլը:
Միքայել Մելքումյանի խոսքով` ԵՏՄ-ում գերիշխողը Ռուսաստանն է, և եթե Ռուսաստանը որոշել է, որ Հայաստանը պետք է միանա, ուրեմն անդամակցության հարցը սկզբունքորեն լուծված է:
Քաղաքական գործչի մեկնաբանությամբ` Հայաստանի ներքաղաքական իրադարձությունների զարգացման երկու ճանապարհ կա` «կա´մ գոյություն ունեցող աշխարհի տրամաբանությամբ մի խմբակը փորձելու է մյուսի ձեռքից ինչ-որ բան խլել և տանել իր գիծը, կա´մ կլինի որակյալ ուրիշ բան»:
Ա. Մանուչարյանի խոսքով` ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացը զարգանալու է ընդհանուր աշխարհաքաղաքական զարգացումների տրամաբանության շրջանակներում, և եթե մոտ հեռանկարում չլինի այնպիսի արտառոց զարգացում, ինչպիսին, օրինակ, միջուկային պատերազմն է, ինչը քիչ հավանական է, ապա «սա լինելու է Ռուսաստանի ազդեցության տարածք, որտեղ մյուսները գործելու են մեծ զգուշությամբ և սահմանը պահելով»:
«Եթե մինչ այդ վերջին ակորդը եղել էր Ռուսաստանի միջնորդությամբ հանդիպումը, և Ռուսաստանը պնդել էր, որ ինքը պիտի լինի բանակցող, միջնորդ, ոչ թե Մինսկի խումբը, ապա այս հանդիպումը կարևոր էր նրանով, որ վերականգնվեց ստատուսը: Եվ ավելին` այդ գագաթաժողովին մասնակցում էին երկու համանախագահող երկրները, բայց ոչ Ռուսաստանը, և այդ առումով, իհարկե, Ռուսաստանի դիրքերը թուլացան, ինչը մեր դիվանագիտության համար շատ կարևոր է»,- ասում է Աղասի Ենոքյանը:
«Հասկանո՞ւմ եք, ոչ թե մենք ենք գնում, Հայաստանն է գնում, այլ գնում է ՀՀ նախագահը, իսկ ՀՀ նախագահը չի կարող Պուտինին ասել «ոչ»: Խնդիրը հենց դա է: Դա մեր որոշումը չէ´, մե´նք չենք հանրաքվեով կամ ազատ, արդար ձևով ընտրված իշխանությունների միջոցով կայացրել այդ որոշումը: Որոշումը նախորդ տարի` սեպտեմբերի 3-ին, կայացրել է Վլադիմիր Պուտինը, ինչի մասին բարձրաձայնել է Հայաստանի գործող նախագահը, իսկ գործող նախագահը չի կարող Պուտինին ասել «ոչ», եթե անգամ դա հարվածում է Հայաստանի տնտեսությանը»,- ասում է Արմեն Բադալյանը:
«ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովին Հայաստանի մասնակցությունը կարևոր էր նրանով, որ ՆԱՏՕ-ական երկրների միջնորդությամբ կազմակերպվեց հանդիպում Ալիևի հետ, ինչը բերեց ռուսական ազդեցության բալանսավորմանը»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Աղասի Ենոքյանը` խոսելով գագաթաժողովի արդյունքների մասին: Ըստ նրա` եթե մինչ այդ վերջին ակորդը եղել էր Ռուսաստանի միջնորդությամբ հանդիպումը, և Ռուսաստանը պնդել էր, որ ինքը պիտի լինի բանակցող, միջնորդ, ոչ թե Մինսկի խումբը, ապա ամերիկյան նախաձեռնությամբ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների միջև հանդիպումը «վերականգնեց ստատուսը»:
Այսօրվա ասուլիսում անդրադառնալով հարցին, թե որքանո՞վ է իրատեսական, որ չորս ոչ իշխանական ուժերը հանդես գան իշխանության դեմ միասնական օրակարգով, «Ժառանգություն» խմբակցության քարտուղար Թևան Պողոսյանն ասաց, որ իրենք քառյակի շրջանակներում համագործակցում են միայն այն հարցերի շուրջ, որոնք ընդհանուր են. «Նույն արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ ԲՀԿ-ն, կարծես թե, չի ասել, որ եվրաինտեգրման կողմնակից է, ինչպե՞ս եք պատկերացնում նրան սատարելը: Տարբեր տեսլականներով հարցեր են: Կա խնդիր, որը միասնական է, բոլորիս հետաքրքրում է: Ինչի՞ է ձեզ թվում, որ միասնականությունը պետք է լինի ամեն ինչում»:
ԱԺ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ, «Հանրապետական» խմբակցության անդամ Վարդան Այվազյանն առաջին անգամ է լսում Սյունիքի նախկին մարզպետ Սուրիկ Խաչատրյանի դատվածությունների մասին և զարմացած է այն փաստից, որ Սուրիկ Խաչատրյանը մարզում վախի մթնոլորտ է ստեղծել, և այժմ սյունեցիները սարսափում են հեռանկարից, որ Վահե Հակոբյանին մարզպետի պաշտոնից ազատելուց հետո նա վերստին կարող է դառնալ Սյունիքի մարզպետ:
Հայաստանի և Թուրքիայի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների բարելավումն առաջվա պես մնում է հեռավոր հեռանկարում: Այսպիսի կարծիք ունի Տարածաշրջանային կենտրոնի (ՏՀԿ) տնօրեն, քաղաքագետ Ռիչարդ Կիրակոսյանը:
«Սահմանադրական բարեփոխումներն անհրաժեշտ են և´ քաղաքական կտրվածքով, և´ տնտեսական խնդիրների լուծման, և´ նաև մարդկանց հոգեբանությունը վերանայելու կտրվածքով: Լևոն Տեր-Պետրոսյանի փաստարկները շատ ընդհանրացված էին, շատ քաղաքական բնույթի փաստարկներ էին և այդ փաստարկները չեն կարող ընկալվել` որպես մասնագիտական փաստարկ»,- ասում է նա:
ՀՀ նախագահին առընթեր սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովը նախատեսվող սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգի վերջնական տարբերակում կանգ է առել խորհրդարանական կառավարման ձևի վրա: Այս մասին այսօրվա ասուլիսում տեղեկացրեց սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի անդամ, Սահմանադրական դատարանի խորհրդական, իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Գևորգ Դանիելյանը:
«Էսօր Հայաստանի Հանրապետությունում չկա մի մարդ, որ գոհ ըլնի գործող Սահմանադրությունից: Դուրս եկեք փողոց, ցանկացածին հարցրեք, կասի` էս երկիրը երկիր չի»,- ասաց Մանվել Բադեյանը:
«Մաքսային միությունը, որպես այդպիսին, դադարում է գոյություն ունենալ 2015 թ. հունվարի 1-ին: Նշանակում է` Մաքսային միություն, որպես այդպիսին, այլևս չկա, կա Եվրասիական տնտեսական միություն, որին Հայաստանն անդամակցում է լիիրավ անդամի կարգավիճակով: Դա ենթադրում է, որ յուրաքանչյուր երկրից պարիտետային հիմքերով պիտի ներկայացված լինեն երեքական նախարարներ, բայց քանի որ բուն գործընթացը սկսվելու է 2016 թ., անիմաստ է Հայաստանի ներգրավումը մինչև 2016 թ.: Սա հարց է, որ բարձրացրել են ինչ-որ մարդիկ, երևի Ղազախստանը, բայց լուծումը հետևյալն է` ոչ, Հայաստանը լիիրավ մասնակցելու է հենց առաջին օրվանից»,- նշեց Մանվել Բադեյանը:
«Կարծում եմ, իհարկե, բոլորիս համար ցանկալի կլիներ շատ հստակ ամրագրված տեսնել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման, տարածքային ամբողջականության իրավունքը: Քանի որ մենք սեղանին ունենք տարիներ շարունակ բանակցված «մադրիդյան» առաջարկներ, և Հայաստանն էլ ո´չ ՆԱՏՕ-ի անդամ է, ո´չ էլ ՆԱՏՕ-ի համար չափազանց կարևոր երկիր, ուստի ստեղծված իրավիճակում, կարծում եմ, ոչ միայն նախագահի մակարդակով Հայաստանի մասնակցությունը գագաթաժողովին, այլ ընդհանրապես տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակը, Ադրբեջանի` միջազգային հանրության համար անհասկանալի քայլերը պայմանավորեցին հռչակագրի այն տեսքը, ինչ ունենք»,- ասում է Ստեփան Սաֆարյանը:
«Նախագահների հանդիպումը օգտակար եմ համարում: Ակնկալիքներ չունեմ, որ այս հանդիպումից հետո բանակցային գործընթացում կլինեն էական փոփոխություններ, սակայն բարձր մակարդակով շփումները, որպես կանոն, նպաստում են հակամարտության գոտում լարվածության նվազեցմանը»,- ասում է Մասիս Մայիլյանը:
«Ցանկացած հանդիպում ունի տարբեր աշխարհաքաղաքական ենթատեքստեր, բայց մեզ համար կարևորն այն է, որ բոլոր ուժային կենտրոնները հանգում են այն գաղափարին, որ հարցը չի կարող լուծվել պատերազմական գործողությունների միջոցով: Սա շատ կարևոր է: Նրանք դա անում են ոչ միայն մարդասիրական և այլ սկզբունքներից դրդված, այլ նաև հաշվի առնելով բազմաթիվ երևույթներ, այդ թվում` իրենց շահերը: Այս տեսանկյունից մենք ողջունելի ենք համարում այդ մոտեցումը, քանի որ մենք նույնպես չենք ուզում պատերազմ, ոչ թե վախենում ենք: Եթե այս անգամ էլ լինի պատերազմ, ապա, կրկնում եմ, Ադրբեջանի` որպես պետության, գոյությունը կլինի հարցականի տակ»,- ասում է Դավիթ Բաբայանը:
«Անկարան, իհարկե, չպաշտպանեց Ադրբեջանին, ավելին` դիվանագիտական առումով թուրքերը դեմ հանդես եկան: Իրականում այդ շեշտադրման փոփոխությունը կապված է Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների և դրանց անկման հետ, սակայն պետք է նկատել, որ դա նոր երևույթ չէ»,- ասում է Ռիչարդ Կիրակոսյանը:
Հնարավո՞ր է, որ Հայաստանի երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի վերադարձի հարցը ինչ-որ պահի մտնի ոչ իշխանական չորս ուժերի («Բարգավաճ Հայաստան», Հայ ազգային կոնգրես, «Ժառանգություն», Դաշնակցություն)` Քառյակի օրակարգ: Այս հարցը կրկին դարձել է քննարկման առարկա հասարակական-քաղաքական որոշ շրջանակներում և մամուլում` հատկապես Քոչարյանի վերջին հարցազրույցից հետո:
Ռիչարդ Կիրակոսյանի խոսքով՝ Ադրբեջանը դեռևս ապրում է նախորդ պատերազմով, մինչդեռ Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը պատրաստվում են հաջորդ պատերազմին: «Մենք կարող ենք ասել, որ Ադրբեջանի գործողություններն ավելի հետ գցեցին բանակցային գործընթացը: Սա նաև ցույց տվեց, որ թշնամիներ ձեռք բերելու, ընկերներին կորցնելու և միջազգային հանրությանը զայրացնելու գործում Ադրբեջանին հավասարը չկա»,- նշեց քաղաքագետը:
Հայաստանի նախկին արտգործնախարար Ալեքսանդր Արզումանյանի կարծիքով`այս նոր աշխարհաքաղաքական իրավիճակում էլ ավելի աննպատակահարմար է Եվրասիական տնտեսական միությանը Հայաստանի անդամակցությունը
Ըստ Ստեփան Սաֆարյանի` Ռուսաստանը, զենք վաճառելով Ադրբեջանին, «խաղ էր անում» նրա հետ: Մոսկվային ձեռնտու էր այն, ինչ տեղի ունեցավ, քանի որ նա գիտեր, որ իր քայլերը կարող են նման հետևանքներ ունենալ:
«Ակնհայտ է, որ Մինսկում Հայաստանի վերաբերյալ քննարկում եղել է: Կարծում եմ` համաձայնություններ չեն եղել, այլապես մեկ նախագահ չէր անի այդպիսի հայտարարություն: Այն, որ միայն Ղազախստանի նախագահն է խոսում Հայաստանի հնարավոր անդամակցությունից` այն էլ շատ զգուշավոր լավատեսությամբ, նշանակում է, որ Հայաստանի անդամակցության հետ կապված հարցերն ամենևին չեն ստացել սպառիչ պատասխաններ, և այդքան էլ հավանական չէ, որ հոկտեմբերի 10-ին կհայտարարվի, թե Հայաստանը միանում է Եվրասիական տնտեսական միությանը»,- նշեց Ստեփան Սաֆարյանը:
«Այս օրերին թուրքագետների կողմից շատ է քննարկվում հարցը` արժե՞ր գնալ Թուրքիա, թե՞ ոչ կամ ի՞նչ մակարդակով արժեր գնալ: Ինձ համար մի փոքր տարօրինակ է ձևի քննարկումը: Շատ ավելի կարևոր եմ համարում, թե, ինչպես կասեր Սերժ Սարգսյանը` գնում ես, որ ի՞նչ անես: Այս իմաստով, կարծում եմ, թե´ պաշտոնական Երևանի ներկայացուցիչները, թե´ նաև փորձագետները առաջին հերթին պետք է խոսեն այն նպատակներից, որին ուզում է հասնել Հայաստանը, և արդյոք ներկա պայմաններում հնարավո՞ր է հասնել այդ այցելության նպատակներին: Հետևաբար, այս այցից շատ մեծ ակնկալիքներ ունենալ հնարավոր չէ»,- նշեց Սաֆարյանը` ավելացնելով, որ պաշտոնական Երևանը նույնիսկ չի կարողանում բացատրել, թե ինչ է ուզում անել այդ այցի միջոցով:
«Առաջընթաց չի կարող լինել, եթե ամեն ինչ թողնես նույն ձևով: Վերաբերմունք պիտի փոխվի բոլորի` թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի և թե՛ միջնորդների կողմից: Այսօր ԼՂՀ-ն ասում է` ոչ մի բան առանց ինձ չի ստացվելու, այսինքն` իրենք չեն ենթարկվի որևէ մեկի որոշմանը, միայն այն որոշմանը կենթարկվեն, որին իրենք մասնակցություն են ունեցել: Նրանք, ովքեր նպատակաուղղված գործունեություն են ծավալել, պետք է հասկանան` ինչո՞ւ մինչև հիմա հաջողության չեն հասել: Օրինակ, Ռուսաստանը, մի կողմից` ասում է` ես խաղաղասեր եմ, մյուս կողմից` զինում է հակամարտության կողմերին` այն էլ անհամաչափ ձևով: Սա իրական վերաբերմունք է»,- ասում է Մանվել Սարգսյանը:
Ոչ իշխանական չորս ուժերի` «քառյակի» կողմից նախապես հայտարարված սեպտեմբերյան հանրահավաքը ուժի մեջ է: Այսօրվա ասուլիսում հայտարարեց չորս ուժերից մեկի` «Ժառանգության» խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար Ռոբիկ Հակոբյանը:
