«Կարծում եմ, իհարկե, բոլորիս համար ցանկալի կլիներ շատ հստակ ամրագրված տեսնել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման, տարածքային ամբողջականության իրավունքը: Քանի որ մենք սեղանին ունենք տարիներ շարունակ բանակցված «մադրիդյան» առաջարկներ, և Հայաստանն էլ ո´չ ՆԱՏՕ-ի անդամ է, ո´չ էլ ՆԱՏՕ-ի համար չափազանց կարևոր երկիր, ուստի ստեղծված իրավիճակում, կարծում եմ, ոչ միայն նախագահի մակարդակով Հայաստանի մասնակցությունը գագաթաժողովին, այլ ընդհանրապես տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակը, Ադրբեջանի` միջազգային հանրության համար անհասկանալի քայլերը պայմանավորեցին հռչակագրի այն տեսքը, ինչ ունենք»,- ասում է Ստեփան Սաֆարյանը:
«Նախագահների հանդիպումը օգտակար եմ համարում: Ակնկալիքներ չունեմ, որ այս հանդիպումից հետո բանակցային գործընթացում կլինեն էական փոփոխություններ, սակայն բարձր մակարդակով շփումները, որպես կանոն, նպաստում են հակամարտության գոտում լարվածության նվազեցմանը»,- ասում է Մասիս Մայիլյանը:
«Ցանկացած հանդիպում ունի տարբեր աշխարհաքաղաքական ենթատեքստեր, բայց մեզ համար կարևորն այն է, որ բոլոր ուժային կենտրոնները հանգում են այն գաղափարին, որ հարցը չի կարող լուծվել պատերազմական գործողությունների միջոցով: Սա շատ կարևոր է: Նրանք դա անում են ոչ միայն մարդասիրական և այլ սկզբունքներից դրդված, այլ նաև հաշվի առնելով բազմաթիվ երևույթներ, այդ թվում` իրենց շահերը: Այս տեսանկյունից մենք ողջունելի ենք համարում այդ մոտեցումը, քանի որ մենք նույնպես չենք ուզում պատերազմ, ոչ թե վախենում ենք: Եթե այս անգամ էլ լինի պատերազմ, ապա, կրկնում եմ, Ադրբեջանի` որպես պետության, գոյությունը կլինի հարցականի տակ»,- ասում է Դավիթ Բաբայանը:
«Անկարան, իհարկե, չպաշտպանեց Ադրբեջանին, ավելին` դիվանագիտական առումով թուրքերը դեմ հանդես եկան: Իրականում այդ շեշտադրման փոփոխությունը կապված է Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների և դրանց անկման հետ, սակայն պետք է նկատել, որ դա նոր երևույթ չէ»,- ասում է Ռիչարդ Կիրակոսյանը:
Հնարավո՞ր է, որ Հայաստանի երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի վերադարձի հարցը ինչ-որ պահի մտնի ոչ իշխանական չորս ուժերի («Բարգավաճ Հայաստան», Հայ ազգային կոնգրես, «Ժառանգություն», Դաշնակցություն)` Քառյակի օրակարգ: Այս հարցը կրկին դարձել է քննարկման առարկա հասարակական-քաղաքական որոշ շրջանակներում և մամուլում` հատկապես Քոչարյանի վերջին հարցազրույցից հետո:
Ռիչարդ Կիրակոսյանի խոսքով՝ Ադրբեջանը դեռևս ապրում է նախորդ պատերազմով, մինչդեռ Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը պատրաստվում են հաջորդ պատերազմին: «Մենք կարող ենք ասել, որ Ադրբեջանի գործողություններն ավելի հետ գցեցին բանակցային գործընթացը: Սա նաև ցույց տվեց, որ թշնամիներ ձեռք բերելու, ընկերներին կորցնելու և միջազգային հանրությանը զայրացնելու գործում Ադրբեջանին հավասարը չկա»,- նշեց քաղաքագետը:
Հայաստանի նախկին արտգործնախարար Ալեքսանդր Արզումանյանի կարծիքով`այս նոր աշխարհաքաղաքական իրավիճակում էլ ավելի աննպատակահարմար է Եվրասիական տնտեսական միությանը Հայաստանի անդամակցությունը
Ըստ Ստեփան Սաֆարյանի` Ռուսաստանը, զենք վաճառելով Ադրբեջանին, «խաղ էր անում» նրա հետ: Մոսկվային ձեռնտու էր այն, ինչ տեղի ունեցավ, քանի որ նա գիտեր, որ իր քայլերը կարող են նման հետևանքներ ունենալ:
«Ակնհայտ է, որ Մինսկում Հայաստանի վերաբերյալ քննարկում եղել է: Կարծում եմ` համաձայնություններ չեն եղել, այլապես մեկ նախագահ չէր անի այդպիսի հայտարարություն: Այն, որ միայն Ղազախստանի նախագահն է խոսում Հայաստանի հնարավոր անդամակցությունից` այն էլ շատ զգուշավոր լավատեսությամբ, նշանակում է, որ Հայաստանի անդամակցության հետ կապված հարցերն ամենևին չեն ստացել սպառիչ պատասխաններ, և այդքան էլ հավանական չէ, որ հոկտեմբերի 10-ին կհայտարարվի, թե Հայաստանը միանում է Եվրասիական տնտեսական միությանը»,- նշեց Ստեփան Սաֆարյանը:
«Այս օրերին թուրքագետների կողմից շատ է քննարկվում հարցը` արժե՞ր գնալ Թուրքիա, թե՞ ոչ կամ ի՞նչ մակարդակով արժեր գնալ: Ինձ համար մի փոքր տարօրինակ է ձևի քննարկումը: Շատ ավելի կարևոր եմ համարում, թե, ինչպես կասեր Սերժ Սարգսյանը` գնում ես, որ ի՞նչ անես: Այս իմաստով, կարծում եմ, թե´ պաշտոնական Երևանի ներկայացուցիչները, թե´ նաև փորձագետները առաջին հերթին պետք է խոսեն այն նպատակներից, որին ուզում է հասնել Հայաստանը, և արդյոք ներկա պայմաններում հնարավո՞ր է հասնել այդ այցելության նպատակներին: Հետևաբար, այս այցից շատ մեծ ակնկալիքներ ունենալ հնարավոր չէ»,- նշեց Սաֆարյանը` ավելացնելով, որ պաշտոնական Երևանը նույնիսկ չի կարողանում բացատրել, թե ինչ է ուզում անել այդ այցի միջոցով:
«Առաջընթաց չի կարող լինել, եթե ամեն ինչ թողնես նույն ձևով: Վերաբերմունք պիտի փոխվի բոլորի` թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի և թե՛ միջնորդների կողմից: Այսօր ԼՂՀ-ն ասում է` ոչ մի բան առանց ինձ չի ստացվելու, այսինքն` իրենք չեն ենթարկվի որևէ մեկի որոշմանը, միայն այն որոշմանը կենթարկվեն, որին իրենք մասնակցություն են ունեցել: Նրանք, ովքեր նպատակաուղղված գործունեություն են ծավալել, պետք է հասկանան` ինչո՞ւ մինչև հիմա հաջողության չեն հասել: Օրինակ, Ռուսաստանը, մի կողմից` ասում է` ես խաղաղասեր եմ, մյուս կողմից` զինում է հակամարտության կողմերին` այն էլ անհամաչափ ձևով: Սա իրական վերաբերմունք է»,- ասում է Մանվել Սարգսյանը:
Ոչ իշխանական չորս ուժերի` «քառյակի» կողմից նախապես հայտարարված սեպտեմբերյան հանրահավաքը ուժի մեջ է: Այսօրվա ասուլիսում հայտարարեց չորս ուժերից մեկի` «Ժառանգության» խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար Ռոբիկ Հակոբյանը:
«Այսօր առաջացել են նոր քաղաքական իրողություններ. բոլորիդ հայտնի է, որ թե´ եվրոասոցացման, թե´ Մաքսային/Եվրասիական միության հետ կապված կա հստակ տարանջատում, որ ԼՂՀ-ն կապ չունի որևէ միության հետ, որի մաս կկազմի Հայաստանի Հանրապետությունը: Մենք այս առիթով կարծիքներ կփոխանակենք մեր գործընկերների հետ: Անշուշտ, այս հարցով կխոսենք նաև Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների հետ»,- նշեց Ռուբիկ Հակոբյանը:
«Վերջապես, իշխանության աղբյուրը ժողովուրդն է, իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին: Սերժ Սարգսյանը աշխարհում առաջին միապետը, բռնապետը, նախագահը չէ, ով ստիպված կլինի թողնել իշխանությունը: Այնպես որ, իշխանության ասածով չէ այդ ամենը կարգավորվում, այլ ժողովրդի ցանկությամբ»,- ասաց Արմեն Մարտիրոսյանը:
Հայ-վրացական հարաբերություններն ավելի զարգացած են հասարակությունների, քան պետական մակարդակով: 168.am-ի հետ զրույցում այսպիսի կարծիք հայտնեց Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինտիտուտի ղեկավար, քաղաքական վերլուծաբան Ստեփան Սաֆարյանը` մեկնաբանելով Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլիի այցը Հայաստան:
«Հակամարտությունը լուծում չունի: Որքան էլ միջնորդները և հակամարտող կողմերը խոսեն փոխզիջումների մասին, այն չունի փոխզիջումային լուծում: Որոշ մարդիկ կարծում են, որ այս ճգնաժամը ցույց տվեց, որ հարցը չունի ռազմական լուծում: Ես առայժմ այդքան լավատես չեմ»,- ասում է ռուս քաղաքական վերլուծաբան Վադիմ Դուբնովը:
ՀՀԿ-ական պատգամավորի կարծիքով` պետական մարմինները գործում են իրավիճակին համարժեք: Նա համաձայն չէ, որ ՀՀ արտգործնախարարությունն անգործության է մատնված. «Միշտ չէ, որ բոլոր արձագանքները կամ խոսքերը դրական ազդեցություն են ունենում: Ե´վ պաշտպանության նախարարության, և´ արտգործնախարարության մասով, կարծում եմ, բավարարը կատարվում է: ԱԳՆ-ի մասով` ամեն ինչը չէ, որ կարող է լինել հրապարակային: Իմ կարծիքով` այն, ինչ անհրաժեշտ է, կատարվում է: Միաժամանակ պետք է ասեմ, որ յուրաքանչյուր իրավիճակ թելադրում է որոշակի գործողություններ: Կարծում եմ` Ադրբեջանի գործողությունները ենթադրում են ոչ միայն ԱԳՆ-ի, այլև մնացած բոլոր պետական մարմինների շատ ավելի կոնկրետ և հստակ համապատասխան գործողություններ»:
«Մենք Արտաքին գործերի նախարարություն, որպես այդպիսին, չունենք: ԱԳՆ-ի լռությունը հանցագործություն է երկու հայկական պետությունների՝ Հայաստանի Հանրապետության և Լեռնային Ղարաբաղի հանդեպ»,- ասում է Դ. Սանասարյանը
Ադրբեջանական Haqqin.az լրատվական կայքի հոդվածագիր Յուսիֆ Ալիևը, իր խմբագրականում անդրադառնալով անցած գիշեր տեղի ունեցած հայ-ադրբեջանական միջադեպին՝ խիստ քննադատության է ենթարկել Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությանը
«Առայժմ Ռուսաստանի նախագահը, կարծես, պարտավորվել է ոչ թե լուծել, այլ սրել իրավիճակը և նույնիսկ ստեղծել նոր հակամարտություններ, ինչպես, օրինակ, արևելյան Ուկրաինայում»,- 168.am-ին տված հարցազրույցում ասաց Մեթյու Բրայզան:
«Հակամարտող երկու կողմերը սպասում են ամռան վերջին` որոշելու բանակցություններում իրենց հաջորդ քայլը և տեսնելու, թե ինչպես կզարգանան ԱՄՆ-Եվրոպա-Ռուսաստան հարաբերությունները` կապված Ուկրաինական ճգնաժամի հետ»,- ասաց Թոմաս դե Վաալը:
«Եթե Ալիևն այդպիսի սահմաններ չունենար, նա արդեն իսկ գնացած կլիներ պատերազմի վերսկսման քայլին»,- 168.am-ի հետ զրույցում այսպիսի կարծիք հայտնեց Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտի ղեկավար, քաղաքական վերլուծաբան Ստեփան Սաֆարյանը
«Մենք` հայերս, պիտի հասկանանք, որ ում հետույքն էլ գնանք պաչենք, դա մեզ չի փրկելու, և մեզ կոտորելու են` որտեղ էլ լինենք, թե´ Ռուսաստանում, թե´ Եվրոպայում: Այսինքն, Հայրենիքից փախչելը մեզ չի փրկում: Հայերը փրկվելու են միայն Հայրենիքում»,- ասում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ինքնապաշտպանական ուժերի առաջին հրամանատար Արկադի Կարապետյանը:
«Իրանից դեպի Արևմուտք գազ տարանցելը, բնականաբար, Ռուսաստանի շահերին դեմ է: Նույն Իրանը կարող է դա անել Թուրքիայի տարածքով, սակայն ցանկանում է, որ Թուրքիայի ազդեցությունը որոշակիորեն հավասարակշռվի, և շահագրգռված է գազատարը Հայաստանի տարածքով անցկացնելու մեջ: Բայց այստեղ կա նաև մյուս տարբերակը` կարող է հակառակը տեղի ունենալ, այսինքն, գազը Ռուսաստանից Հայաստանի տարածքով արտահանվի դեպի արևելք` Հնդկաստան: Մենք այդ երկրորդ տարբերակը հաշվի չենք առնում: Ռուսաստանը կարող է շատ լուրջ կերպով շահագրգռված լինել այս տարբերակում»,- ասում է Ստեփան Դանիելյանը:
«Լևոնի համար սիրտս ցավում է, որ այդ մարդը բանտում է: Նա իրոք վատառողջ է, և չէի ուզենա, որ նա այդ վիճակում հայտնվեր»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ինքնապաշտպանական ուժերի առաջին հրամանատար Արկադի Կարապետյանը (Ագո)` խոսելով Մոսկվայում արցախցի գործարար Լևոն Հայրապետյանի կալանավորման մասին:
Ստեփան Դանիելյանի խոսքով` Հայաստանը շատ փոքր երկիր է` նման աշխարհաքաղաքական ծրագրեր նախաձեռնելու համար, հետևաբար, Իրանն այդ հարցերը ցանկանում է քննարկել Ռուսաստանի հետ: Ըստ նրա` Իրանը կարող է գազը դեպի Եվրոպա տարանցել նաև Թուրքիայի տարածքով, սակայն, քանի որ ցանկանում է որոշակիորեն հավասարակշռել Թուրքիայի ազդեցությունը տարածաշրջանում, ավելի շատ շահագրգռված է, որ Հայաստանը դառնա տարանցիկ երկիր:
Քաղաքականության մեջ միշտ կա երկու նախաձեռնություն` դիվանագիտություն և պաշտպանություն: Պարզվեց, որ հայկական դիվանագիտությունը ոչ թե պարզապես պարտվել է կամ կայացած չէ, այլ միտումնավոր Հայաստանը տարել է դեպի Ռուսաստանի վասալի կարգավիճակի:
«Ցանկացած գործողություն նախապատրաստվում է: Կան հեղինակներ և կան կատարողներ: Այդ հեղինակները, ովքեր ստեղծել են այս իրավիճակը, կապված չեն Ռուսաստանի ղեկավարության հետ:
Մոսկվայում կալանավորված հայ բարերար Լևոն Հայրապետյանին տեղափոխել են Մոսկվայի այսպես կոչված` «Матросская тишина» քրեակատարողական հիմնարկ: Այս մասին ի պաշտպանություն Լևոն Հայրապետյանի կազմակերպված ասուլիսի ժամանակ տեղեկացրեց իրավաբան Արթուր Սաֆարյանը, ում հաջողվել է այցելել Լևոն Հայրապետյանին:
Լևոն Հայրապետյանի դեպքում շատ վտանգավոր է, նա շատ մեծ քանակությամբ դեղեր է ստանում և ժամերով: Եթե այդ ժամերը խախտվեն, դա ծանր հետևանքներ կունենա: Ես հույս ունեմ, որ դատարանի որոշումը լավ ելք կունենա, և միայն այդ դեպքում հնարավոր կլինի պահել այդպիսի մեծ մարդու, մեծ հայի»,- նշեց Հենրի Բակունցը:
