«Մեր հասարակությունը հիմարացված է, նրա իդեալը արդեն ցույց է տրված Կոնչիտայով»,- այսօր լրագրողների հետ հանդիպմանը հայտարարեց «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամ, քաղաքական-հասարակական գործիչ Աշոտ Մանուչարյանը` ղարաբաղյան հիմնախնդրի և աշխարհաքաղաքական իրադարձությունների համատեքստում իր կարծիքը հայտնելով նաև համաշխարհային քաղաքակրթության մասին:
«Ըստ իս` Հայաստանը, ի դեմս իր նախագահ Սերժ Սարգսյանի, արդեն լուծել է իր խնդիրները, որովհետև սեպտեմբերի 3-ից հետո Սերժ Սարգսյանը կարողացավ իրականացնել ներքաղաքական հատուկ գործողություն, որի շնորհիվ նա բացարձակապես ամրապնդեց իր իշխանությունը և լուծեց իր բոլոր անձնական ներքաղաքական խնդիրները: Եվ այդ իմաստով, կարծում եմ, Հայաստանը Մաքսային/Եվրասիական ինտեգրումից արդեն ստացել է իր բոլոր բոնուսները»,- ասում է Վադիմ Դուբնովը:
«Եթե հետադարձ հայացք ենք գցում անցյալին, Ռոբերտ Քոչարյանի առաջին կառավարությունն իրեն «արհեստավարժների» կառավարություն էր անվանում, չէ՞: Վարչապետն ասում էր` եթե խավիարի համը չեն տեսել, ուրեմն՝ իրավունք չունեն պաշտոն զբաղեցնել կառավարման համակարգում: Հիմա այս կառավարությունը կարելի է բնութագրել մոտավորապես այս սկզբունքով` եթե օլիգարխ չեմ, ուրեմն՝ իրավունք չունեմ կառավարության անդամ լինել: Ի՞նչ պետք է լինի այս կառավարության ծրագիրը, կարծում եմ` ընդամենը պետք է լինի օլիգարխների շահերը սպասարկող ծրագիր»,- նշեց Պետրոս Մակեյանը:
Ե՞րբ է Հայաստանը, ի վերջո, դառնալու Մաքսային միության անդամ: Չնայած ամենաբարձր մակարդակով (այն էլ` Մոսկվայում) 2013 թ. սեպտեմբերի 3-ին ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հայտարարությանը` Մաքսային միությանը միանալու, իսկ հետագայում` Եվրասիական տնտեսական միության ձևավորմանը մասնակցելու որոշման մասին, այս հարցն անորոշ է այնքան, որքան Մաքսային միության հիմքի վրա ստեղծվելիք Եվրասիական տնտեսական միության հիմնադրման ժամկետները:
«Սրա (խոսքը կառավարության ծրագրի մասին է:- Ա.Ս.) ծրագրային միակ դրական կողմն այն է, որ, իմ տպավորությամբ, սա կյանքի մարդ է գրել, մարդ, ով շփվում է կյանքի հետ: Մարդը գրել է` նախատեսում է 5 տոկոս տնտեսական աճ, այսինքն ասում է` կարող է այսքան կարողանամ անել: Այսինքն՝ գրել է հասկանալով»,- ասում է Արամ Կարապետյանը:
«Ես այս տարածաշրջանում չեմ տեսնում այնպիսի օբյեկտ, որը կարող էր խաղալ Ղրիմի դերը, և ես չեմ տեսնում նաև նմանություն Ուկրաինայի հարավ-արևելքի հետ, ուստի այս թեմայով զուգահեռներն այնքան էլ ճիշտ չեն»,- 168.am-ի հետ զրույցում կարծիք է հայտնեց ռուսաստանցի հայտնի վերլուծաբան Վադիմ Դուբնովը` անդրադառնալով Լեռնային Ղարաբաղի և Ղրիմի միջև անցկացվող զուգահեռներին:
Ի՞նչ վատ բան կա դրա մեջ, երբ հավաքվել են կառավարությունը և խոշոր գործարարները: Ես չգիտեմ` ով ինչ է պատմել, եթե ինձ ես կանչել, լսի` ես ինչ եմ ասում: Մարդիկ էս են պատմում, մարդիկ էն են պատմում: Ի՞նչ վատ բան կա, որ կառավարության ղեկավարը հանդիպում է գործարար համայնքի հետ: Ինչո՞ւ ես դու դրա անունը «տնայվարություն» դնում: Օբամայից սկսած` Պուտինով վերջացրած, աշխարհի բոլոր տնտեսությունների ղեկավարները ժամանակ առ ժամանակ հանդիպում են գործարարների հետ, խնդիրներն են լսում, պահանջներն են ներկայացնում,- պատասխանելով լրագրողին` ասաց Մանվել Բադեյանը: – Այդ հանդիպմանն ընդամենը բոլորին կոչ է արվել աշխատել օրենքի սահմաններում»:
«Մարդը ոչ թե պարզապես խոսում է արտագաղթի մասին, այլ, ըստ էության, արձանագրում է` թեպետ արտագաղթ ծնող պատճառը տնտեսական է, բայց արտագաղթի հետևանքները տնտեսական չեն, դրանք և´ բարոյահոգեբանական են, և´ սոցիալական, և´ քաղաքական, և, եթե կուզեք, նույնիսկ ազգային անվտանգության համատեքստում են: Հետևաբար, նա կարևորում է խնդիրը և քայլ առ քայլ լուծում է առաջարկում: Սա է առաջացնում վստահություն»,- ասաց Խոսրով Հարությունյանը:
«Ժառանգություն» կուսակցության փոխնախագահ Արմեն Մարտիրոսյանը առանձնակի հույսեր չունի նոր կառավարության կողմից հաստատված ծրագրից: 168.am-ի հետ զրույցում նա շեշտեց, որ իր թերահավատություն կապված է ոչ թե կոնկրետ այս կառավարության, այլ ընդհանրապես իշխանությունների հետ, իսկ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը, նրա խոսքով, «ոչ միայն իշխանությունների լավագույն ներկայացուցիչն է, այլև վերջին երկու համապետական ընտրություններին Հանրապետականի գլխավոր շտաբի պետը և ընտրությունների կեղծման գլխավոր կազմակերպիչը»:
«Ո´չ, ո´չ, ո´չ»,- 168.am-ի հետ զրույցում այսպես արձագանքեց «Ժառանգություն» կուսակցության փոխնախագահ Արմեն Մարտիրոսյանը` պատասխանելով հարցին, թե արդյոք ճի՞շտ են տեղեկությունները, որ «Ժառանգության» առաջնորդ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը կուսակցության առաջիկա համագումարից հետո թողնելու է իր պաշտոնը և հեռանալու է Հայաստանից:
«Ես համաձայն չեմ, որ Ադրբեջանն ավելի կառուցողական է: Ադրբեջանն այնքան է զգում, որ ինքն է մեղավոր հարցի չկարգավորված լինելու համար, որ նույնիսկ այդպիսի անհեթեթ բաների մասին է սկսում խոսել: Ասացի` նրանք հայտարարում են, թե` եկեք վերջնական փաստաթուղթ պատրաստենք` պարզապես այն նպատակով, որ հայկական կողմն ասի` ոչ: Բայց դա իրենց կողմից արդեն խախտում է»,- ասում է ՀՅԴ կուսակցության Բյուրոյի Հայ դատի և քաղաքական հարցերի գրասենյակի ներկայացուցիչ Կիրո Մանոյանը:
«Ժառանգություն» կուսակցության վարչության գլխավոր քարտուղար Ստեփան Սաֆարյանը չի պատրաստվում լքել իր կուսակցության շարքերը, իսկ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի` կուսակցության նախագահի պաշտոնը թողնելու և Հայաստանից հեռանալու մասին տեղեկություն չունի:
«Իր կարծիքով` ներկայումս ղարաբաղյան խնդրի ակտիվացումը և դրան Երևանի համաձայնությունը նշանակում է համաձայնել Լեռնային Ղարաբաղի ճանաչմանը: Մոռանալով, թե ինչ պարտավորվածություններ են եղել Մոսկվայի կողմից` փորձում է մեղքը գցել Երևանի վրա, թե վերջին շրջանի հայատարարություններով խախտում դասական պայմանավորվածությունները և ավելի անհնար է դարձնում Հայաստանի միացումը Եվրասիական տնտեսական միությանը: Կոլերովն, ըստ էության, սպառնալիք է հնչեցնում, որ հայեր, նայեք, որքան էլ Ռուսաստանը «սառը պատերազմի» մեջ է ԱՄՆ-ի և Արմուտքի հետ, այնուամենայնիվ, այն կարող է այնքան էլ սառը չլինել գոնե ղարաբաղյան հարցում, և մենք կարող ենք միանալ, ու դուք իսկապես ստիպված կլինեք մասնատել Լեռնային Ղարաբաղը, չնայած այդ «սառը պատերազմին»` մենք կարող ենք համաձայնել ամերիկացիների հետ, և Ուորլիքի կետերն իրականացվեն»,- ասում է Ս. Սաֆարյանը:
«Ուորլիքը նույնիսկ չգիտի, որ փախստականներ կան նաև Ադրբեջանից, ընդ որում` ավելի շատ, քան Լեռնային Ղարաբաղից: Սա նշանակում է, որ այդ հայտարարության մեջ շեշտադրումներն ամենևին էլ հայանպաստ չեն: Եթե ասեր` Ստեփանակերտն էլ պիտի ազատեք, դու պետք է ասեիր, որ քսանյակը հայտարարություն է արել, և Յորլիքը կամ Օրլիքը հայանպաստ հայտարարություն է անում, հա՞,- պատասխանելով Արշակյանին` ասաց Իսագուլյանը:- Մարդն ասում է` այս խաղաղությունը չի կարող երկար շարունակվել, կարծես թե, այդ խաղաղությունը 20 տարի իրենց ուժերով է պահպանվել: Նախ, ի՞նչ խաղաղապահ ուժեր, եթե Ղարաբաղի բանակը շատ լավ էլ այդ խաղաղությունը պաշտպանում է»,- ասաց Գառնիկ Իսագուլյանը:
«Գործարարների հետ հանդիպման մի էպիզոդ. տեղի է ունեցել հետևյալը` շատ ազդեցիկ գործարարներից մեկը վարչապետի և մի քանի հարյուր գործարարների ներկայությամբ հայտարարություն է անում, որ եթե բոլորն աշխատեն օրենքով, ես էլ կաշխատեմ օրենքով:
«Ռուսաստանը բազմիցս հայտարարել է, որ ինքը Լեռնային Ղարաբաղը` որպես Հայաստանի տարածք, չի ընդունում և այնտեղ գործողություններին չի մասնակցելու, իսկ եթե Ադրբեջանը Հայաստանի վրա հարձակվի, Ռուսաստանը կնայի, թե ինչպես պետք է խոսել: Այսինքն` պետք է հաշվի առնենք, որ Ռուսաստանը միշտ հայտարարում է` որքան Հայաստանն է Ռուսաստանի բարեկամը, այնքան էլ` Ադրբեջանը, ո՛չ ավել, ո՛չ պակաս»,- ասում է Հովհաննես Իգիթյանը:
«Հայաստանի դեպքում հավանական է Ասոցացման համաձայնագրի «թեթև» տարբերակը («Association Agreement-Light») կամ դրա նման մի բան: Այս համաձայնագիրը կարող է հիմնվել ոչ միայն հարաբերությունների քաղաքական մասի զարգացման վրա, այլև ներառել տնտեսության որոշ հատվածներին վերաբերող համաձայնագրեր, թեև դրանք, ամենայն հավանականությամբ, սահմանափակված կլինեն»,- նշեց վերլուծաբանը:
«Մի կողմից` իհարկե, լավ է, որ Ազարովը Ղարաբաղի մասին լսել է, այսինքն` գոնե այդ բառը գիտի, բայց Ազարովը մի բան չգիտի, որ Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը ոչ միայն տնտեսական, այլև քաղաքական սահման չեն ունեցել վերջին 100 տարվա ընթացքում, նույնիսկ` խորհրդային ժամանակաշրջանում, և հիմա Ազարովի խոսքերով կամ ձեռքերով անհնար է պատ կառուցել Հայաստանի և ԼՂՀ-ի միջև»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց միջազգայնագետ, ՀՀՇ վարչության անդամ Հովհաննես Իգիթյանը` մեկնաբանելով Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի ներկայացուցիչ Անտոն Ազարովի հայտարարությունն այն մասին, որ Հայաստանի և ԼՂՀ-ի միջև կարող է լինել մաքսային սահման:
«Եթե միջնորդները հիմա ուզում են վերականգնել Խորհրդային Միությունը, ապա այդ դեպքում ինչո՞ւ է Արևմուտքը հակադարձում Ռուսաստանի նախագահի քայլերին: Թողեք` Ռուսաստանի նախագահը վերականգնի Խորհրդային Միությունը, ամեն ինչ վերադառնա 1991 թ. ստատուս-քվոյին, որից հետո բոլոր հարցերը հնարավոր կլինի կարգավորել միջուկային գերտերության և աշխարհի մեկ վեցերորդ մասը զբաղեցնող Խորհրդային Միության հետ: Անտրամաբանական է, չէ՞: Ես կողմնակից չեմ, որ ԽՍՀՄ-ը վերականգնվի, պարզապես ուզում եմ ցույց տալ միջնորդների ձևակերպման անհեթեթությունը, երբ ասում են` ներկա ստատուս-քվոն անընդունելի է: Ո՞ր ստատուս-քվոն է ընդունելի, 1988 թվականի՞»,- ասում է Վահրամ Աթանեսյանը:
«Մաքսային միության պաշտոնյան այլ բան չէր կարող ասել: Կարծում եմ` ոչ ոք չի պատկերացնում, որ Լեռնային Ղարաբաղը դե յուրե մաս է կազմելու Մաքսային կամ Եվրասիական միությանը, խնդիրը գործնականն է, այսինքն` որքան պիտի Մաքսային/Եվրասիական միության անդամները հետամուտ լինեն, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի հետ Հայաստանի տնտեսական հարաբերությունները լինեն ոչ այնպես, ինչպես այսօր են: Սա է խնդիրը»,- ասաց Կիրո Մանոյանը:
«Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը ոչ մի պարագայում չեն կարող լինել տարբեր մաքսային գոտիներում, ուստի հայկական երկու հանրապետությունների միջև մաքսային սահմանների մասին խոսելն ավելորդ է: Դա իրատեսական չէ ոչ մի պարագայում»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Ազգային ժողովի «Հանրապետական» խմբակցության պատգամավոր, ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի անդամ Սամվել Ֆարմանյանը` անդրադառնալով Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի ներկայացուցիչ Անտոն Ազարովի վերջին հայտարարությանը:
«Ղարաբաղի հարցն այդ շրջանակներում չի քննարկվում հենց այն պատճառով, որ Լեռնային Ղարաբաղը չի առանձնացվում Հայաստանից: Իհարկե, Հայաստանի ու Լեռնային Ղարաբաղի սահմանին ոչ մի մաքսակետ լինել չի կարող: Նախ, այդ մարդու քաղաքական «կալիբրը» այն չէ, որ իր ասածի վրա ինչ-որ հետևություններ անենք, և ինքը չէ, ով ուզում է լինի, Հայաստանի ու Ղարաբաղի միջև երբեք մաքսակետ երբեք չի կարող լինել, որովհետև դա միասնական տարածք է, մենք դա գիտենք: Լեռնային Ղարաբաղը դե յուրե ճանաչված չէ, բայց դե ֆակտո հայկական տարածք է: Այստեղ կասկած չկա, և որևէ մեկը չի կարող մեզ այդ ուղուց շեղել»,-նշեց Մանվել Բադեյանը:
«Նրանք, ովքեր երբևէ բախտ են ունեցել այդպիսի ավտոմեքենա վարել, գիտեն, որ այդպիսի արգելակման դեպքում մեքենան անկանոն և անկառավարելի շարժումներ է անում, և բոլոր նրանք, ովքեր երբևէ այդպիսի իրավիճակում գտնվելու դժբախտություն են ունեցել, գիտեն, որ այդ իրավիճակից հետո առաջին բանը, որ պետք է անել, նախ մի պահ կանգ առնել, հետո շունչ քաշել, հասկանալ տեղի ունեցածի պատճառները և համապատասխան ռազմավարությու ունենալ` նույն իրավիճակում չհայտնվելու համար»,- ասաց Նիկոլ Փաշինյանը
Նա անդրադարձավ 2013 թ. սեպտեմբերի 3-ին Մաքսային միությանը անդամակցելու` Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի հայտարարությունից հետո ստեղծված վիճակին, Հայաստանի հնարավորություններին և նաև գործող աշխարհաքաղաքական իրադրությանը` նշելով, որ Ուկրաինայում տեղի ունեցած իրադարձությունները` իշխանափոխությունը և «Մայդանը» փոխեցին բոլոր ծրագրերը` կապված Մաքսային/Եվրասիական տնտեսական միության ձևավորման հետ:
«Մենք պետք է հիշենք, որ խոսել է ոչ միայն Ուորլիքը, այլև Հայաստանում ԱՄՆ-ի դեսպանը, ով շատ ավելի էական հայտարարություն է արել: Նա ասել է, որ հակամարտության մեջ գտնվող երկրներում ԼՂՀ-ի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքը դիտվում է` որպես մեկ երևույթ, բայց, ըստ իրեն, իրականում դրանք լրիվ տարբեր երևույթներ են, և «ԼՂ տարածքները պետք է տարբերակել»: Այսինքն` կան զբաղեցրած տարածքներ, և կա Լեռնային Ղարաբաղ»,- ասում է Մանվել Սարգսյանը:
«Իմ կարծիքով` խնդիրն այս պահին լուծելու համար բարենպաստ դաշտը փոքր է, և ցանկացած հավելյալ ճնշում ուղղակի կարող է պայթեցնել ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, այսինքն` բավական է` կողմերից մեկի վրա սովորականից մեծ ճնշում լինի, և դա առաջին հերթին կազդի Մինսկի խմբի ձևաչափի վրա: Ուստի դժվար է ասել, թե արդյոք Արևմուտքը կգնա՞ ճնշումներն ավելացնելուն: Սա բավականին նուրբ խնդիր է: Բայց Արևմուտքը հաստատ մի բան ուզում է անել, որպեսզի կողմերը հավատարմություն հայտնեն ինչ-որ մի բանի, որը կբացառի և´ ռազմական լուծումը, և´ նաև Ղրիմի սցենարի կրկնությունը»,- ասում է Ս. Սաֆարյանը:
«Իմ կարծիքով` Ուորլիքը, կարծես, բոլոր շահագրգռված կողմերին նորից հիշեցրեց խաղի կանոնները, թե ինչպիսին է վիճակը, որոնք են ուղղությունները: Այստեղ, իհարկե, հետաքրքիր է` ում և ինչի հետ կարող է այդ ուղերձը կապված լինել: Բնականաբար, կարող է կապված լինել հենց Ռուսաստանի հետ»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Մանվել Սարգսյանը` մեկնաբանելով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահի վերջին հայտարարությունը:
«Մենք միշտ շեշտել ենք, որ առանց մեր մասնակցության անհնար է հասնել որևէ կարգավորման: Տրամաբանական չի լինի: Մեր ճակատագիրն է որոշվում, ինչպե՞ս կարելի է առանց մեզ հասնել ինչ-որ լուծման: Բայց այդ մասնակցությունը պիտի լինի բոլոր փուլերում` սկսած սկզբնական փուլից: Մենք չենք կարող միանալ` պատրաստի ինչ-որ փաստաթուղթ ընդունելու կամ չընդունելու: Սա մի քիչ ճիշտ չէ, և նույն Հայաստանն է ասում, որ ԼՂ-ն պիտի մասնակցի, համանախագահները, նույն Ուորլիքն է ժամանակին ասել, որ այդպես է տեսնում խնդրի լուծումը, դրա համար էլ հակամարտությունն անվանել է Ադրբեջանի և Ղարաբաղի միջև»,- ասում է Դավիթ Բաբայանը:
«Կարծում եմ, համենայն դեպս, առաջին երեք բարձր տեղերից մեկը պարտադիր կնվաճի: Դրա համար ունի բոլոր անհրաժեշտ պայմանները: Միմիայն հաղթանակ: Եվրոպացիների խիղճը հայերիս նկատմամբ այս անգամ գոնե կզարթնի»
Դավիթ Բաբայանը կարծում է, որ բանակցային գործընթացում ցանկացած քայլ, որն Արցախը կարող է վերադարձնել այն վիճակին, որը եղել է նախապատերազմյան շրջանում` 1988-1991թթ., հղի է անկանխատեսելի հետևանքներով:
