Ռուսաստանի և Արևմուտքի հարաբերությունները վատ վիճակում են, իսկ Հայաստանը տուժում է ընդամենը ռուսական արբանյակ լինելու «իմիջից»:
«Ինչպե՞ս եք վերաբերում վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի հրաժարականին»,- այս հարցն ուղղեցինք Ազգային ժողովրդավարական միություն (ԱԺՄ) կուսակցության նախագահ, Հանրային խորհրդի նախագահ Վազգեն Մանուկյանին` նրա հետ հեռախոսազրույցում: Վազգեն Մանուկյանը մեր հարցից մի փոքր անակնկալի և եկավ և սկսեց քահ-քահ ծիծաղել` ավելացնելով, թե մի վայրկյանում դժվար է դրան պատասխանելը:
Ադրբեջանի պատվիրակության անդամները ելույթները հիմնականում նվիրված էին Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանը, Լեռնային Ղարաբաղի և ադրբեջանցի փախստականների խնդրին: Մասնավորապես, Ադրբեջանի խորհրդարանի պատգամավոր Գանիրա Փաշաևան հայտարարեց, թե «վերջերս հայկական զինված ուժերը սկսել են պարբերաբար խախտել զինադադարը, դիպուկահարները սկսել են կրակել քաղաքացիական անձանց վրա, և 9 օր առաջ հայ զինծառայողը վիրավորել է սահմանամերձ բնակավայրերից մեկի բնակչին»:
«Մարտի 21-ին թուրքական զորքերը մտան Սիրիայի տարածք` Քեսաբ, որտեղ հիմնականում հայեր են ապրում, այդ բնակավայրերը գնդակոծվեցին: Սա Հայոց ցեղասպանության շարունակությունն է:
Սերժ Սարգսյանը շատ հարմար պահ է գտել վարչապետի պաշտոնանկության համար, քանի որ ստեղծված քաղաքական իրավիճակում այդ քայլը շատ հեշտ է ներկայացնել` որպես «ընդդիմության հաղթանակ», քառյակի համախմբման արդյունք, որը համընկավ «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքի վերաբերյալ Սահմանադրական դատարանի որոշման հետ: Դուբնովը սրան գումարեց նաև Մոսկվայի հնարավոր ճնշումը:
Հարցին, թե հնարավո՞ր է` վարչապետի փոփոխությունը կապված լինի արտաքին որևէ ազդակի հետ, Գուրգեն Եղիազարյանը պատասխանեց. «Մենք Ձեզ հետ միասին ապրում ենք մի երկրում, որտեղ ամեն ինչ հնարավոր է, ոչինչ չի կարելի բացառել»:
Եվ այս առումով` այս հրաժարականը Հայաստանի կողմից Մաքսային միությանն անդամակցելուց առաջ կօգնի փրկել Տիգրան Սարգսյանի հեղինակությունը: Բայց ավելի խորը խնդիրն այն է, թե ով կլինի հաջորդ վարչապետը:
Այժմ Սերժ Սարգսյանը խաղը շարունակելու մի քանի տարբերակներ ունի. «Նա կարող է վարչապետին ընտրել իր կուսակցությունից, կարող է շարունակել կոալիցիոն իշխանության որոշակի պատրանքը և առաջարկ անել մերձավոր հակառակորդներից մեկին, ինչպիսին, օրինակ, «Բարգավաճ Հայաստանն» է: Ցանկացած պայմանավորվածություն հնարավոր է, բայց չեմ կարծում, որ դա սկզբունքային նշանակություն ունի»:
Այժմ, ըստ էության, ստեղծվել է մի իրավիճակ, որ անհրաժեշտ է քառյակի` չորս ոչ իշխանական ուժերի առաջնորդների անհապաղ հանդիպումը, որպեսզի ճշտեն հետագա անելիքները, որովհետև եթե նախկինում մենք խոսում էինք ամբողջական իշխանափոխության և բարեփոխումների մասին, մեր գործընկերների մի մասը նախապատվությունը տալիս էր դրա փուլային տարբերակին: Հիմա այդ հանդիպումը պետք է, որպեսզի պարզվի` այդ ուղղությամբ աշխատանքները շարունակվո՞ւմ են, թե՞ Սերժ Սարգսյանի նախաձեռնությունը հաղթանակ է տարել քառյակի նկատմամբ:
Վարչապետի փոփոխությունը Սերժ Սարգսյանին տալիս է «թայմ-աութ», ստեղծում է ֆորսմաժորային իրավիճակ, հնարավորություն է տալիս մի փոքր շունչ քաշելու ու վերադիրքավորվելու և սպասելու ժամանակի ընթացքում միջազգային իրադրության փոփոխությունների, հատկապես երբ Ղրիմի հարցով ՄԱԿ-ի գլխավոր վեհաժողովում Հայաստանի քվեարկությունն այնքան էլ լավ իրավիճակ ստեղծել Հայաստանի համար:
«Այլընտրանքն այն է, որ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ մեր խնդիրները մենք լուծենք, որպեսզի մյուսներն ամեն անգամ մեր գլխին չկախեն այդ հարցերը և չպարտադրեն ինչ-որ վերաբերմունք ու քաղաքականություն: Սա է այլընտրանքը: Անկախությունն այն չէ, որ անում ես այն, ինչ ուզում ես: Անկախությունն այն է, որ եթե ստիպված ես «ոչ» ասել ինչ-որ մեկին, ապա պետք է ստեղծես իրավիճակ, որը քեզ անկյուն չտանի, ատրճանակը դեմ չտա ճակատիդ»,- ասում է Ժիրայր Լիպարիտյանը:
Օրերս տեղեկություն հրապարակվեեց այն մասին, որ ՆԱՏՕ-ն մտադիր է ընդլայնել համագործակցությունը Հայաստանի, Մոլդովայի ու Ադրբեջանի հետ: Տեղեկությունը հրապարակել էր ռուսաստանյան «Russia Today» հեռուստաալիքի կայքը` հղում անելով գերմանական «Spiegel Online»-ին:
ՀՀ առաջին նախագահի նախկին ավագ խորհրդական (1991-97 թթ.) Ժիրայր Լիպարիտյանի հետ «168 Ժամի» հարցազրույցը հետաքրքիր էր ոչ միայն աշխարհաքաղաքական ու տարածաշրջանային վերլուծությամբ, այլև մի ուշագրավ բացահայտումով: Տեր-Պետրոսյանի նախկին ավագ խորհրդականը հայտարարեց, թե Միացյալ Նահանգների պետքարտուղարի տեղակալ, Պետքարտուղարության Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով բաժնի ղեկավար Վիկտորյա Նուլանդը մասնակցություն է ունեցել 1997-98 թթ. Հայաստանի ներքին հարցերում և մեծ ներդրում է ունեցել Տեր-Պետրոսյանի հրաժարականի մեջ:
«Ես չեմ կարծում, որ Ռուսաստանը ուզում է Ղարաբաղը միացնել իրեն, որովհետև դա նշանակում է Ադրբեջանին դարձնել մշտական թշնամի, իսկ Մոսկվան դա չի ցանկանում»,- 168.am-ի հետ հարցազրույցում ասել է ՀՀ առաջին նախագահի Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նախկին ավագ խորհրդական Ժիրայր Լիպարիտյանը, ով ԼՂ հակամարտության սկզբնական շրջանում գործուն մասնակցություն է ունեցել բանակցային գործընթացին:
Հարցազրույց ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ավագ խորհրդական (1994-97թթ.), դիվանագետ, պատմաբան, պրոֆեսոր Ժիրայր Լիպարիտյանի հետ – Պարոն Լիպարիտյան, կարելի է ասել, որ ուկրաինական ճգնաժամն այն կետն էր, որը ցայտուն կերպով ցույց տվեց Արևմուտք-Ռուսաստան բախումը, և շատերի կարծիքով` վերածնեց Սառը պատերազմը: Ինչպե՞ս կգնահատեք ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրավիճակը: Արդյո՞ք այլևս չեն գործում հին աշխարհակարգի կանոնները, կարիք կա՞ նոր […]
Ցանկացած հավաք, որն իր մեջ կպարունակի սպառնալիք երկրի կայունությանը, անվտանգությանը, որը ոմանք կարող ենք որպես շանտաժ կիրառել իշխանությունների հանդեպ, կստանա իր համապատասխան գնահատականը, դա միանշանակ է: Այդպես եղել է մեր նորագույն պատմության յուրաքանչյուր ժամանակահատվածում, յուրաքանչյուր իշխանության օրոք, և այդպես է յուրաքանչյուր երկրում:
ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի օգնական Վիկտորյա Նուլանդը հին դեմք է: Մեր ժամանակ բանակցությունների էր եկել Հայաստան: Վիկտորյա Նուլանդն այն մարդկանցից է, ով 1997-1998 թվականներին մեծ աշխատանք է կատարել Հայաստանի ներքին հարցերում: Նա մեծ ներդրում ուներ Տեր-Պետրոսյանի հրաժարականի մեջ:
Այն, որ Հայաստանն այսպես քվեարկեց, երկու հանգամանքների հետևանք է: Առաջինն ակնհայտ է` անվտանգության ոլորտում Ռուսաստանի հետ մեր հարաբերությունների առանձնահատկությունը: Եվ երկրորդ պատճառն այն է, որ տեքստում ավելացվել է կետ, ես դուրս եմ գրել այն` «Ղրիմի հանրապետությունում և Սեվաստոպոլ քաղաքում անցկացված հանրաքվեն Ուկրաինայի կողմից արտոնված չի եղել»:
Եկան էս «մուսուլման եղբայրները» ու համը հանեցին: Այնպիսի գազանություններ են այնտեղ հիմա տեղի ունենում, սարսափելի բան է… Երբ ես մեկ-մեկ ասում էի` մարդ արարածին չեմ սիրում, ինձ ասում էին` ոնց, ասում էի` սիրում եմ երեխաներին և կենդանիներին, որովհետև մարդը հետո մեծանում է, այնպիսի մի գազան է դառնում
Հայաստանը դիտարկում են` որպես Ռուսաստանի արբանյակ-պետությունը, և, բնականաբար, եվրոպացի ու ամերիկյան քաղաքական գործիչների համար բացահայտում չէ այն փաստը, որ Հայաստանն այնքան էլ անկախ արտաքին քաղաքականություն չունի և այս հարցում պարզապես հետևում է ռուսական արտաքին քաղաքականությանը:
Այսօր զոհասեղանին է դրված Հայաստանի` պետություն ունենալու իրավունքը: Այդ իրավունքի համար մենք պայքարել ենք քառորդ դար առաջ: Մենք պատրաստ ենք դրա համար պայքարել նաև այսօր: Իշխանությունն իր քայլերով Հայաստանը հավասարեցրեց Հյուսիսային Կորեային ու աֆրիկյան մի քանի պետությունների:
«Այս որոշումը բխում է մեր ազգային ու պետական շահերից»: 168.am-ի հետ զրույցում ասաց իշխող Հանրապետական կուսակցության խոսնակ, ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը` անդրադառնալով ՄԱԿ-ի գլխավոր վեհաժողովի մարտի 27-ի նիստում Ղրիմի հարցով ընդունված «Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությունը» բանաձևին Հայաստանի «դեմ» քվեարկությանը:
Այսօր Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության երկրորդ տնտեսական համաժողովի ժամանակ փորձեցինք ՄԱԿ-ի գլխավոր վեհաժողովի մարտի 27-ի նիստում Ղրիմի հարցով ընդունված «Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությունը» բանաձևի Հայաստանի «դեմ» քվեարկելու կապակցությամբ պարզաբանում ստանալ ՀՀ արտաքին գործերի (ԱԳ) նախարարի տեղակալ Շավարշ Քոչարյանից:
«Իշխանությունն իր քայլերով Հայաստանը հավասարեցրեց Հյուսիսային Կորեային ու աֆրիկյան մի քանի պետությունների: Այո, աֆրիկաներում կան հարուստ հանքեր ու սավաննաներ, հարուստ է նաև աֆրիկյան ազգերի մշակույթը: Թող գործող, նախկին ու ավելի նախկին իշխանությունները գնան Աֆրիկա` ոսկի ու ադամանդ կորզելու, առյուծներ սպանելու ու սեպագրեր ուսումնասիրելու: Իսկ մենք թույլ չենք տալու Հայաստանի Երրորդ Հանրապետությունը դարձնել սեպագիր արձանագրություն»,- ասաց Արարատ Զուրաբյանը:
Եթե ասեմ` կարող էր և չարեց, անհիմն կարծիք կլինի, գուցեև չէր կարող: Ես վստահ չեմ, թե ինչն էր շարժառիթը, որովհետև Հայաստանում որոշումների ընդունման գործընթացը թափանցիկ չէ: Չեմ կարծում, որ եղել է թափանցիկ որոշում կամ հասարակության հետ երկար քննարկում
Շատ տարօրինակ, մեզ համար անպատվաբեր խմբակ է` «իզգոյ» պետությունների, գումարած Ռուսաստան, որովհետև Ռուսաստանն այժմ «իզգոյ» պետություն անվանել ամեն դեպքում հնարավոր չէ: Բայց գնալ Հյուսային Կորեայի կամ Վենեսուելայի խմբակ, նշանակում է, որ մենք առնվազն պետք է ունենայինք Կորեայի կամ Վենեսուելայի ռեսուրսները:
«Այսօր մենք ունենք ռուսալեզու վեցյակ. ռուսական կողմնորոշում ունեցող ընդդիմություն, որը մի օլիգարխի ընդդիմություն է, և ունենք իշխանություն` կազմված երկու քաղաքական ուժերից, որը նույնպես հիմնական հարցերում համաձայն է ընդդիմության հետ,- նշեց Ենոքյանը: -Հայաստանում ցանկացած իշխանափոխության դեպքում Կրեմլը հաղթած է, իշխանության կգա Գագիկ Ծառուկյանը, թե կմնան ներկա իշխանությունները, ամեն դեպքում Կրեմլը հաղթում է»:
Մեզնից է կախված` մենք սա կհանդուրժե՞նք, թե՞ ոչ: 91 թվականին հռչակել ենք, չէ՞, որ Հայաստանը վերջապես իր տեղն է վերգտնում ազատ ազգերի ընտանիքում: Մենք որևէ մեկին չենք լիազորել` գնա Զիմբաբվեի շարքում մեզ դասի: Դա հակասում է մեր ամեն ինչին` մեր անկախության հռչակագրին, մեր ճանապարհին և Եռաբլուրում պառկած մեր եղբայրների հիշատակին:
Ինչպե՞ս ստացվեց, որ խոշոր աշխարհաքաղաքական խաղացողները շատ խաղաղ ձևով խաղում էին իրենց աշխարհաքաղաքական շախմատը, և հանկարծ խաղացողներից մեկը զայրացավ, վերցրեց խաղատախտակը և տվեց մյուս խաղացողների գլխին: Եվ այժմ բոլորը մտածում են` արդյոք նա կմարսի իր արածը, թե ոչ:
Ըստ Իգոր Ռոմանի` «Մայդանի» իրադարձություններն անդառնալի դարձրեց առաջին մահը, երբ սպանվեց հայկական ծագումով Ուկրաինայի քաղաքացի Սերգեյ Նիգոյանը: Միևնույն ժամանակ ուկրաինացին ընգծեց, որ առանց կիևցիների օգնության` «Մայդանը» կմարեր: «Իսկ ովքե՞ր են կիևցիները, նեոֆաշիսնտե՞ր, երբեք, նման բան չկա, կիևցիները մանր ու միջին բիզնեսի ներկայացուցիչներն են, պետական ծառայողներ, ովքեր առավոտյան գնում էին աշխատանքի, իսկ երեկոյան` «Մայդան»»,- բացատրեց ուկրաինացի փորձագետը:
