#եկեղեցի

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն Էրեբունի պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանի նախկին տնօրեն, պատմական գիտությունների թեկնածու Միքայել Բադալյանն է:

Ես Բագրատ սրբազանի հետ միասին, 5 տարի շարունակ աշխատել եմ ազգային, ներքին գաղութային, քաղաքական հարցերի շուրջ։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ նախկին վարչապետ, «Ազատություն» կուսակցության նախագահ Հրանտ Բագրատյանն է։

• Իրանը մոտ է միջուկային զենքի ստեղծմանը: Միջուկային զենքի խնդիրը դժվար թե առաջնահերթ լինի գերտերությունների միջև ներկայիս քննարկումներում, հիմա հիմնական նպատակը՝ չթողնել, որ լոկալ պատերազմը դառնա տարածաշրջանային, որովհետև դրանում շահագրգռված չեն ոչ ԱՄՆ-ը, և ոչ Իրանը:

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը պատմական գիտությունների թեկնածու, պատմական ժողովրդագրության մասնագետ Միքայել Մալխասյանն է։

Հուշարձանները մեր անցյալի, ինքնության, մշակույթի արտահայտությունն են: Ինչպե՞ս ենք վերաբերվում հուշարձաններին, դրանց պահպանությանը: Այս և այլ հարցերի շուրջ զրուցել ենք հնագետ Արման Նալբանդյանի հետ:

Մեր պատմության տարբեր ժամանակաշրջաններում Հայոց եկեղեցին իր ուրույն ու բացառիկ դերն է ունեցել պետականության ու ազգի պահպանման գործում:

Եկեղեցին, որոշ պատմական խաչմերուկներում, եղել է միակ փրկիչը, և իմ վերաբերմունքն այս շարժմանը հետևյալն է՝ իմ եկեղեցին ինչ ասի, ես գլուխս կախ՝ անելու եմ։

Սա քաղաքական դատավարություն է. ո՞նց թե եկեղեցին իրավունք չունի, բա ո՞վ ունի, դո՞ւք…Գևորգ Պետրոսյան

Իհարկե, քրիստոնեությունից առաջ էլ Հայաստանում եղել են ճարտարապետական կոթողներ, կրոնական երկրպագության համար ստեղծված արձաններ, կուռքեր և այլն: Այսօր հայ քրիստոնեության դեմ մեղադրանքներ են հնչում հեթանոսական ժամանակաշրջանի մշակութային արժեքների ոչնչացման նկատառումով: Սակայն հեթանոսական շրջանի մի առարկա մեկի համար կարող է մշակութային արժեք լինել, մյուսի համար` կուռք և կամ դիվապաշտական իր, որի միջոցով անմարմին չար ոգիներն իրենց դիվական ազդեցությունն են տարածում աշխարհի վրա:

«Հայաստանում իրավիճակը համակարգված թեժանում է։ Բագրատ սրբազանը, ով իր համախոհների հետ եկել էր Երևան, տպավորիչ հանրահավաք անցկացրեց հրապարակում, որտեղ դիմեց հավաքվածներին՝ պահանջելով Նիկոլ Փաշինյանի անհապաղ հրաժարականը»,- գրում է ադրբեջանական «Մինվալ»-ը՝ շարունակելով, որ Փաշինյանն, անկասկած, դիմակայեց ցուցարարների առաջին «հարձակմանը», բայց ինչպե՞ս կզարգանան իրադարձությունները…

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում  Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը թուրքագետ, ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պատմական գիտությունների դոկտոր Ռուբեն Մելքոնյանն է։

Արցախից բռնի տեղահանումից հետո Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի մի շարք պատգամավորների նախաձեռնությամբ հիմնադրված «Արդարություն և Վերադարձ» ՀԿ-ն այսօր Մասիս քաղաքում «Արցախի երիտասարդների որոշիչ ձայնը» ծրագրի շրջանակներում հերթական հանդիպումն անցկացրեց արցախցիների հետ։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում  Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն Իրավունքի և արդարության կենտրոն «Թաթոյան» հիմնադրամի տնօրեն, ՀՀ Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Արման Թաթոյանն է։

«Հերթական մանիպուլյացիան է։ 1994 թվականի շփման գիծը միջազգայնորեն ճանաչված գիծ է»,- ՀՀ առաջին ՄԻՊ, իրավապաշտպան Լարիսա Ալավերդյանը 168.am-ի հետ զրույցում այսպես է արձագանքում իշխանությունների կողմից Ալմա Աթայի հռչակագրին հղում տալու քաղաքականությանը և, մասնավորապես, այս առնչությամբ ԱԺ փոխնախագահ, ՔՊ-ական Ռուբեն Ռուբինյանի հայտարարություններին։

«Այն, ինչ այսօր տեղի է ունենում Տավուշում՝ միանշանակ սահմանազատում չէ, այլ միակողմանի, պարտվողական զիջողական քաղաքականության գլուխգործոցն է։ Ես կասեի՝ սա իշխանությունների թշնամական քայլն է մեր պետության նկատմամբ, ամենաստոր ու դաժան գործելակերպն է։ Սա ոչ այլ ինչ է, քան նոր կապիտուլյացիա, հայրենիքն ու պետությունը վաճառելու։

«Այս ամենում որևէ ճիշտ բան չկա. բացարձակ ստեր են և չեն արտացոլում իրականությունը։ Ալմա Աթայի հռչակագիրը չի կարող նման կերպ մեկնաբանվել։ Այդ հռչակագրով սովետական սահմանները չեն ճանաչվել. ճանաչվել են սահմանները, որոնցով երկրները ստորագրել են այդ հռչակագիրը։ Հայաստանն էլ ստորագրել է Արցախի հարցը բացառող հայտարարությամբ, իսկ Ադրբեջանը միացել է հռչակագրին 1993 թվականին։ Բացի այդ, Ալմա Աթայի հռչակագիրը սահմանազատման, սահմանագծման համար որևէ շրջանակային պայմաններ չի ստեղծում. դա ուղղակի սուտ է»։

Հանգստյան ժամերգությունը օրվա վերջին ժամերգությունն է, որով եզրափակվում է օրը, և ավարտվում են պաշտամունքային ժամերը: Այս ժամի աղոթքն ուղղում ենք Հայր Աստծուն, որ Իր Միածնի պահպանողական Աջով պահպանի մեզ խավարային գիշերվա մեջ: Ժամերգությունը կատարվում է գիշերը քնից առաջ, ուստի և կոչվում է Հանգստյան: Կոչվում է նաև Եկեսցէ, որովհետև սկսվում է Եկեսցէ սաղմոսով:

Հողը, ահա, իրականում ոչ թե քառակուսի մետրերով չափվող անկենդան սուբստանտ է, այլ իր մեջ մարդկային ապրում կրող գո, որովհետև դրա վրա հատվող ժամանակն ու տարածությունը գիտակցելի ու զգալի են միայն մարդու կողմից։ Եվ հողում պարփակված մարդկային մասունքներն ու քրտինքը հենց ժամանակի ու տարածության սիմբիոզի խորհրդանիշներն են։   

Խաղաղական ժամերգության կարգը կատարվում է «Ի դէմս Հոգւոյն Աստուծոյ, այլ եւ ի դէմս Բանին Աստուծոյ, որ եդաւ ի գերեզմանի, եւ էջ ի դժոխս, եւ խաղաղութիւն արար հոգւոցն» (Ի դէմս Սուրբ Հոգի Աստուծո և ի դէմս Որդի Աստուծո, որ դրվեց գերեզման և իջավ դժոխք ու խաղաղեցրեց հոգիներին):

«Եթե ուզում ես ինչ-որ մի բան սպանես, մեռցնես՝ ստեղծիր հանձնաժողով: Գործընթացն ապօրինի է, այդ հանձնաժողովը ստեղծել են, որպեսզի այդ ապօրինի գործընթացը լեգիտիմացնեն: Նպատակը դա է: Եթե իշխանությունների նպատակն ազնիվ լիներ, իրենք պետք է սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացն ընթացակարգերով ապահովեին, այդ ընթացակարգը չի ապահովվել»,- շարունակել է պատգամավորը:

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը գրող, բանաստեղծ Մարինե Պետրոսյանն է։

«Մենք մեր սեփականը մերն ենք համարում. հիմա դա իրենք «ռևանշիզմ» տերմինով կկոչեն կամ այլ տերմինով կկերպավորեն, իրենց խնդիրն է: Մենք ուրիշինը չենք ուզում, մենք մեր սեփականն ենք ուզում՝ այն, ինչ դարերով սրբագործված է ու եկեղեցիներով, վանքերով սահմանագծված»:

Պատմության ընթացքում գիտության հանդեպ Եկեղեցու վերաբերմունքի մասին խոսելիս պետք է տարբերակում կատարել արևմտյան երկրներում Կաթոլիկ Եկեղեցու և Հայ Առաքելական Եկեղեցու դիրքորոշումների վերաբերյալ: Ի տարբերություն արևմտաեվրոպական երկրներում Եկեղեցու և գիտության բնագավառի միջև առկա լարվածության` հայ իրականության մեջ մեր Սուրբ Եկեղեցին է հանդիսացել նաև գիտության օրրանը:

«Հնարավոր է ներել վախկոտին, բայց ներել դավաճանին, դա անընդունելի է։ Այն, ինչ արվում է այսօր, դա դավաճանություն է։ Դավաճանին ներե՞լ. դա չեմ հասկանում։ Արցախի հանձնումը, այո՛, դավաճանություն է, մի՞թե  զրոյական կետից սկսելն ու Արցախն  Ադրբեջան  դարձնելը  դավաճանություն չէ»,- ասաց Բեկ-Գասպարենցը՝ շեշտելով, որ Արցախը հանձնելուց հետո հիմա թիրախավորել են սփյուռքը և հայ եկեղեցին, ընդհանուր՝ Հայաստանը։

Երբ չենք շփոթում ճգնավորի և հոգևորականի կերպարները և դիտում ենք եկեղեցականի ծառայությունն առանց հոգևորականի կերպարի չափազանց իդեալականացման, տեսնում ենք, որ ունենք լավ հոգևորականներ, ովքեր ծառայում են` ի փառս Աստծո, հանուն ազգի և Սուրբ Եկեղեցու: Հնարավոր մոլորությունների դրսևորումից խուսափելու համար եկեղեցականներն իրենք պետք է մեծապես զգույշ լինեն, որպեսզի գայթակղության առիթ չդառնան այս կամ այն հավատացյալի համար: Եպիսկոպոսի ձեռնադրության կարգի մեջ հրահանգ է տրվում այնպիսի վարք դրսևորելու, որպեսզի հավատացյալների շրջանում սին բամբասանքների տեղիք չտան:

Սուրբ Գրքում գրված է, որ Դրախտն արևելյան կողմում էր՝ Եդեմ կոչված վայրում: (Ծննդ. 2:8) Այն համապատասխանում է Հայկական լեռնաշխարհին՝ այն ժամանակ Հայաստանի Խնուս գավառի Բին-Գյոլ կոչված վայրին, որովհետև դրախտից դուրս եկող չորս գետերը՝ Փիսոնը՝ ճորոխ գետը, Գեհոնը՝ Արազ գետը, Տիգրիսն ու Եփրատը բխում էին այդ կողմերի լեռների ստորոտներից:

Աշխարհում ապրող յուրաքանչյուր անձ կարող է լուսավորվել ճշմարիտ լույսով՝ մեր Տեր  Հիսուս Քրիստոսով, որ Իր մասին ասել է. «Ես եմ աշխարհի լույսը: Ով որ Ինձ հետևի, խավարի մեջ չի քայլի, այլ կունենա այն լույսը, որ առաջնորդում է դեպի կյանք» (Հովհ. 8:12): Տերը լուսավորեց աշխարհն Իր աստվածային ուսմունքով, Իր սուրբ կյանքով և պատգամեց Իր հետևորդներին աշխարհի լույսը լինել.

Ծնողներն իրենց երեխաների միջև պետք է սեր մշակեն: Կամենալով օժանդակել ավելի թույլ երեխային՝ նրանք դրա համար պետք է հող նախապատրաստեն՝ ստանալով ավելի ուժեղ երեխայի «համաձայնությունը»: Այսինքն՝ նրանք պետք է օգնեն ավելի ուժեղ երեխային հասկանալու, որ իր եղբայրը կամ քույրը կարիքի մեջ է գտնվում: Արդարությունն Աստծու գործն է, և այն պետք է հավասարապես բաշխված լինի ավագների և կրտսերների միջև:

Պատմում են, որ հիվանդությամբ տառապող մի մարդ նայում էր սեղանին առատորեն դրված տարատեսակ ուտեստներին, խորտիկներին ու ավելի տառապանք ապրում, որովհետև հիվանդությունը թույլ չէր տալիս ուտել դրանցից և ցավով ասում էր, թե մեծ ախորժակով նայում էր այդ ամենին, բայց ոչինչ չէր կարողանում ուտել: Այս իրական պատմությունն ավարտվում է ցավալի վերջաբանով, որտեղ տվյալ անձն այդպես սովամահ է լինում: Այն կարող է շատ խիստ ու դաժան թվալ մեզ, թե ինչու Երկնային Նախախնամությունը թույլ տվեց, որ այդ անձը սովամահ լինի: