«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն ամերիկահայ կոնֆլիկտաբան, միջազգային հակամարտությունների կարգավորման մասնագետ, իրավագիտության դոկտոր Հրայր Բալյանն է։
«Այս իշխանությունը Հայաստանը դարձնում է թուրքական աշխարհի մաս։ Մեր ընտրությունը հետևյալն է՝ կա՛մ Հայաստանի դաշնակիցը Ռուսաստանն է, կա՛մ Հայաստանը թուրքական աշխարհի մաս է. Վե՛րջ. այլ ընտրություն չկա»,- ասաց Շարմազանովը։
Քաղաքագետ, վերլուծաբան Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանը Ստամբուլում, Աբու Դաբիում և այսօր արդեն Բրյուսելում տեղի ունեցող հանդիպումներն ու բանակցությունները համարում է նույն շղթայի տարբեր օղակներ։ 168․am-ի հետ զրույցում նա մտահոգությամբ արձանագրեց, որ այդ հանդիպումների հետևանքով ոչ հեռու ապագայում Հայաստանը առերեսվելու է սեփական տարածքով թուրքական ճանապարհ, ադրբեջանցի բնակիչներ ունենալու խնդրի հետ։
«Դասեր» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրերը տնտեսագետ, պետական կառավարման մասնագետ Հովհաննես Ավետիսյանն ու բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի ճարտարագետ, հանրային գործիչ Հրաչյա Խաչատրյանն են։
Պատմական գիտությունների դոկտոր, Ս.Պետերբուրգի Տնտեսագիտության բարձրագույն դպրոց ազգային հետազոտական համալսարանի Պատմական ուսումնասիրությունների կենտրոնի հետդոկտորական գիտայցելու Պիետրո Շաքարյանը Հայ Առաքելական եկեղեցու հանդեպ գործող իշխանությունների հարձակումն ավելի լայն համատեքստում է դիտարկում:
Հունիսի 19-ին Նիկոլ Փաշինյանը աշխատանքային այց կատարեց Անկարա՝ թերեւս Հայաատանի կառավարության ղեկավարի առաջին այցը Թուրքիա։ Փաշինյանը հույս ուներ, որ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը դեռ կկարողանա համոզել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին ստորագրել խաղաղության համաձայնագիր։ Նա նաև հույս ուներ, որ Թուրքիան ժամանակավորապես կբացի ընդհանուր սահմանը (երրորդ երկրների քաղաքացիների համար), ինչպես դա համաձայնեցվել է 2022 թվականին։ 1991 թ-ից ի վեր փակ պահելով սահմանը՝ Թուրքիան խախտում է միջազգային իրավունքը եւ խեղդում է Հայաստանի տնտեսությունը։
Արդեն մի քանի ամիս է՝ պարագլուխը սանձազերծել է մտահոգիչ մի արշավ՝ ուղղված Հայաստանի ազգային ինքնության ամենասրբազան խորհրդանիշներից մեկի՝ Հայ Առաքելական եկեղեցու դեմ։
«Ես կուզենամ, որ այս իրավիճակում ուշադրություն դարձնենք այն հանգամանքին, որ Հայ Առաքելական եկեղեցին, անկախ ամեն ինչից, հանդիսանում է ՀՀ պետականության հիմքը, որովհետև ՀՀ Առաջին ու Երրորդ հանրապետությունները կայացան ՀՀ տարածքում միմիայն այն պատմական պատճառով, որ կաթողիկոսական աթոռը գտնվում է Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնում»,- հավելեց նա։
«ՀայաՔվե» ազգային քաղաքացիական միավորման անդամ Մենուա Սողոմոնյանն այն կարծիքին է, որ գործող իշխանության ներկայացուցիչները դրսևորում են բորենու վարքագիծ՝ շատով հարձակվում են մեկ-երկու հոգու վրա:
«Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Հայաստանի առաջատար քրիստոնյա հոգևորականների միջև առճակատումը, կարծես, խորանում է՝ բևեռացնելով խորապես կրոնականացված Հարավային Կովկասի 3 միլիոն բնակչություն ունեցող երկիրը»,- այսպես է վերջին շաբաթների ընթացքում ՀՀ-ում ծավալվող ներքին լարվածությունը բնութագրում Քաթարում գործող արաբական Al Jazeera միջազգային լրատվամիջոցը։
Քաղաքագետ Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանը խոսելով ստեղծված իրավիճակի և հետագա զարգացումների մասին, նկատեց՝ պետք է սպասել, որ հրոսակախմբերին Նիկոլ Փաշինյանն առաջնորդելու է դեպի Մայր Աթոռ, դեպի Վեհարան։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ արտակարգ դեսպանորդ և լիազոր նախարար, քաղաքական վերլուծաբան Վարդան Հակոբյանն է։
«Փաշինյանն ընդամենը կատարող է: Ենթադրում եմ, որ ամենօրյա իր կատարվելիք ծրագիրը ֆաքսով ինչ-որ կենտրոնից ստանում է, որտեղ ժամ առ ժամ գրված է, թե այդ օրն ինքն ինչ հակահայկական և հակահայաստանյան քայլեր է կատարելու: Այստեղ խնդիրն այն է, որ Նիկոլ Փաշինյանին հատկապես հետպատերազմյան շրջանում հաջողվեց անել մի բան, որը նրա իշխանությունը պահեց՝ հաշվի առնելով հայաստանյան հասարակության զգալի մասի քաղաքականապես անգրագիտությունը և պետական մտածելակերպից զուրկ լինելը»:
Քրիստոնեական ժառագնության մատյանները թերթելիս նկատում ենք, որ հոգևոր հայրերը հոգևոր կյանքի վերաբերյալ բավականաչափ աշխատություններ են փոխանցել, որոնք յուրաքանչյուր անհատի կարող են ծառայել Աստծուն մոտենալու համար` իբրև երկնային լույսով լեցուն ուղեցույցներ դեպի Երկնքի Արքայություն, որովհետև խավարով պատված աշխարհում այդ հոգևոր հայրերը նման են երկնքից կախված հրափայլ կանթեղների` բոցավառված Սբ. Հոգու հավիտենականության լույսով:
«Խնդիրն անձերը չեն, այո, նա անձերի դեմ չի պայքարում, նա նպատակ է դրել ծառայել մեր թշնամիներին, որոնք ասել են՝ պետք է ինքնությունդ փոխես: 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ալիևը երբ հարվածել էր Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցուն, ասաց, որ ոչ թե շինության է հարվածել, այլ՝ հայ ազգի միասնությանը և ինքնության գլխավոր արժեքներին, որովհետև եկեղեցին, բացի ֆիզիկական շենքից, ավելի մեծ բան է: Հիմա էլ այս պայքարը դրա մասին է՝ ինքնության դեմ է: Եթե իրենց մոտ ստացվի, մարդը բավարարված է զգալու, հայելու մեջ նայելու է, ասի՝ ինչ լավ է, ես Կաթողիկոս նշանակող տղա եմ: Նա դա է ցանկանում»:
Այսօր՝ հուլիսի 4-ին, ժամը 18։00-ին ի պաշտպանություն Սամվել Կարապետյանի երթ է նախատեսված՝ մինչև նրա կալանավայր՝ Ազգային Անվտանգության ծառայության մեկուսարան, որտեղ, ի դեպ, այս պահին կալանքի տակ են պահվում նաև Հայ Առաքելական եկեղեցու երկու բարձրաստիճան հոգևորականները՝ Բագրատ և Միքայել սրբազանները։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ Քննչական կոմիտեի նախկին փոխնախագահ, իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ վաստակավոր իրավաբան Արթուր Ղամբարյանն է։
Աստուած «որուն որ ուզէ՝ կ՚ողորմի եւ որուն որ սիրտը կարծրացնել ուզէ՝ կը կարծրացնէ» (Հռ․ 9.18)։ Ոմանք հիմնուելով այս համարին վրայ, կ՚ուսուցանեն որ Աստուած որուն որ փրկել կ՚ուզէ՝ կը կակուղցնէ անոր սիրտը եւ ապաշխարութեան արցունք կը շնորհէ անոր, իսկ որուն որ կորսնցնել կ՚ուզէ՝ կը կարծրացնէ անոր սիրտը։ Նման բացատրութիւն մը հեռո՛ւ է ճշմարիտ ըլլալէ։ Պօղոս եւ Պետրոս կ՚ուսուցանեն որ Աստուած քաղցրութիւն եւ համբերատարութիւն կը ցուցաբերէ մեր նկատմամբ որպէսզի մեզ ապաշխարութեան բերէ (Հռ․ 2.4 Հմմտ Բ.Պտ․ 3.9)։ Անկարելի է որ Աստուած չողորմի մէկու մը որ իր ողորմութեան կ՚ապաւինի։
«Կարդում եմ այնպիսի բաներ, կարծես մենք 18-րդ դարի Ֆրանսիայում ենք և կոչեր են հնչում ֆրանսիական միապետությունը տապալելու, որը բացարձակապես մեր իրականության հետ կապ չունի»,-ասաց Մալխասյանը։
«Հայոց եկեղեցու դերը պետականության պահպանման հարցում շատ կարևոր է եղել մշտապես, խիստ կարևոր՝ մեր օրերում, երբ տեսնում ենք Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցու դեմ հարձակումներ»,- այս մասին հուլիսի 1-ին հրավիրված «Եկեղեցին՝ պետականության ակունքներում» խորագրով համաժողովի ժամանակ ասաց ԵՊՀ Հայոց պատմության ամբիոնի վարիչ, պ.գ.դ., պրոֆեսոր Էդիկ Մինասյանը:
«Բոլշևիկյան ապստամբությունը ճնշելուց հետո, հասկանալով, որ բոլշևիկների կողմից Հայաստանը գրավելու վտանգը չի անցել, ՀՀ կառավարությունը Մայր Աթոռին առաջարկեց մի պայմանագիր կամ դաշնագիր կազմել՝ նվիրված եկեղեցի-պետություն հարաբերություններին»,-այս մասին այսօր «Եկեղեցին պետականության ակունքներում» վերտառությամբ համաժողովի ընթացքում ասաց պատմական գիտությունների դոկտոր Ստեփան Ստեփանյանցը։
Պատմական ժողովրդագրության մասնագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Միքայել Մալխասյանն ազգային եկեղեցական այսօրվա ժողովի ժամանակ հղում կատարեց 17-րդ դարի սկզբին Հայաստանում եղած պորտուգալացի միսիոներ Անտոնիո դե Գոովեային, որը գրել է, որ երբ մոտեցել է շատ վատ վիճակում գտնվող հայերի, ովքեր Արաքս գետն են անցել, մի մասը մահացել է, մյուսները՝ սոսկալի պայմաններում են եղել՝ հաց չեն կերել, ջուր չեն խմել, նրանց առաջարկել է Հռոմի պապի հայեցողության տակ լինել, հրաժարվել Հայ եկեղեցուց, ստացել է ուշագրվավ պատասխան։
Արվեստաբան, արվեստագիտության դոկտոր Լևոն Չուքասզյանը հարկ է համարում ևս մեկ անգամ հիշեցնել՝ հայկական ամբողջ մշակույթը ստեղծվել է հայ հոգևորականության ձեռքով՝ գրեր, ճարտարապետություն, հոգևոր երաժշտություն և այլն։
«Դա ժողովրդի այն քանակը չէր, որը պետք է պաշտպաներ իր եկեղեցին, այն պարագայում, որ զանգերը հնչեցին: Դա եղել է մի անգամ 1918թ., երբ թուրքն էր յաթաղանով հարձակվել և այս փոքրիկ Հայաստանն էր ուզում գրավել, և մեկ դարից ավելի անց, արդեն սեփական իշխանություններից պաշտպանվելու համար եկեղեցին կոչ արեց, և մենք տեսանք՝ ժողովրդի որ հատվածն էր դրսում՝ պաշտպանելու իր եկեղեցին»,- շեշտեց նա:
Աստուծոյ ծառայելը իւրաքանչիւր մարդու կոչումն է, բայց միաժամանակ պարտաւորութիւնը։ Երբեմն մարդիկ Աստուծոյ անունով կը գործեն, բայց իրենց գործն է որ կը գործեն եւ ո՛չ թէ Աստուծոյ։ Աստուծոյ ծառայելը՝ Աստուծոյ կամքին հնազանդիլն է։ Իսկ Աստուծոյ կամքը միշտ ալ դիւրին չէ կատարելը։ Կրնայ պատահիլ որ Աստուծոյ կամեցածը մեր կամեցածին հակառակ ըլլայ։
Վեհարանի վրա գրոհը նմանը չունեցող դեպք է, առավել ևս՝ հայկական պետականության պայմաններում։ Դա իրերի բնությունից դուրս ընկնող երևույթ էր, ծայրահեղ մի ակտ, որն իր արձագանքն ունենալու է դեռևս երկար։ Այն ամենը, ինչը երբևէ չի եղել, և մեկ անգամ տեղի է ունենում, դրա արձագանքը և բացասական հետևանքներն անհրաժեշտ է լինում վերացնել տասնամյակների ընթացքում։
Այնպես որ, դեպի արևելք աղոթելը մեր սրտի և հոգու վրա մեծ ազդեցություն ունի և մեր մեջ արթնացնում է հոգևոր ու սրբազան ապրումներ, որի շնորհիվ մեր աղոթքն առանձնահատուկ խորություն է ձեռք բերում:
«Փաշինյանի ամեն գրառումից հետո պետք է քրգործ հարուցվեր նրա նկատմամբ. այս մարդու հետևից պետք է գնային։ Նման վարքագիծ ունեցող մարդը չի՛ կարող երկիր ղեկավարել։ Սա նորմալ չէ»,- ասաց Կարապետյանցը։
«Սյունիքի հետ կապված անհանգստությունները բնական են, որովհետև ցանկացած մտածող մարդ հասկացել է, որ Իրանից եկող նախազգուշացումները զսպիչ գործոն են այդ հարցում: Ես դեմ եմ խուճապի տարածմանը, բայց ռիսկերը չտեսնելը մեկ այլ ծայրահեղություն է: Հավանաբար, ըստ Փաշինյանի դեղատոմսի՝ մենք պետք է օրը երեք անգամ ասենք՝ պատերազմ չի լինելու, լինելու է խաղաղություն, կերակրացանկում ներառենք դմակով խաշլամա և երևակայական առումով նստենք «Խաղաղության խաչմերուկի» ձախ բորդյուրին, որ հանկարծ պատերազմ չլինի»:
Մեզանից և ոչ ոք զորավոր չէ այնպես, ինչպես Աստված, բայց մեզանից ամեն մեկն, իր գործն անելով, կարող է մի մեծ բան անել իր եղբորը, քրոջը, ծնողին, որդուն, բարեկամին, նույնիսկ կարծեցյալ թշնամուն, որոնք մեկ են ի Քրիստոս Հիսուս: Մեր Տերը պատգամում է. «Սիրիր ընկերոջդ քո անձի պես» (Մատթեոս 22:39), ի վերջո, ինչ անում ենք, ինքներս մեզ ենք անում, ինչ տալիս ենք և թվում է, թե այլևս չունենք, որոշ ժամանակ անց կրկնապատկված վերադառնում է մեզ:
