Պատմական գիտությունների դոկտոր, Ս.Պետերբուրգի Տնտեսագիտության բարձրագույն դպրոց ազգային հետազոտական համալսարանի Պատմական ուսումնասիրությունների կենտրոնի հետդոկտորական գիտայցելու Պիետրո Շաքարյանը Հայ Առաքելական եկեղեցու հանդեպ գործող իշխանությունների հարձակումն ավելի լայն համատեքստում է դիտարկում:
Երբ ասում են՝ իմպիչմենտի գործընթացը դեմ է Ռոբերտ Քոչարյանին, ես մտածում եմ՝ միգուցե նա սպասում է արտաքին ազդակների, հնարավոր է՝ Ռուսաստանից, ինչից հետո ինքն արագ կմտնի գործընթացի մեջ,ու նա կընտրվի վարչապետ։ Քանի չկա այդ արտաքին ազդակը, ուրեմն այս պրոցեսը համարում են, որ Քոչարյանի դեմ է։ Այլ տրամաբանություն ես սրա մեջ չեմ տեսնում։
«Այդ ժամանակ, երևի մեր ժողովուրդը նոր կակտիվանա, երբ սով գա Հայաստանը, գները մի քանի անգամ բարձրանան: Բայց արդեն ուշ է լինելու, որովհետև Սյունիքը մենք կորցնելու ենք, և որևէ երկիր մեզ օգնել չի կարողանալու: Մենք կդառնանք ավելի մեծ Ղարաբաղ, և մարդիկ դուրս կգան Հայաստանից: Սամվել Կարապետյանի ձերբակալության օրը փողոցներում մարդիկ անհոգ շրջում էին, պարում էին, նրանց հարցրեք՝ այս իրավիճակի ելքը ինչպե՞ս են տեսնում: Նրանք հասկանո՞ւմ են, որ եթե կտրվենք Իրանից, և երբ ադրբեջանցիները գան այստեղ՝ ապրելու, նրանք այլևս չեն կարողանալու փողոցներում պարել և հաց ուտել: Եթե ժողովուրդը պետություն չի ուզում ունենալ, ի՞նչ կարող ենք անել»:
«Խնդիրն անձերը չեն, այո, նա անձերի դեմ չի պայքարում, նա նպատակ է դրել ծառայել մեր թշնամիներին, որոնք ասել են՝ պետք է ինքնությունդ փոխես: 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ալիևը երբ հարվածել էր Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցուն, ասաց, որ ոչ թե շինության է հարվածել, այլ՝ հայ ազգի միասնությանը և ինքնության գլխավոր արժեքներին, որովհետև եկեղեցին, բացի ֆիզիկական շենքից, ավելի մեծ բան է: Հիմա էլ այս պայքարը դրա մասին է՝ ինքնության դեմ է: Եթե իրենց մոտ ստացվի, մարդը բավարարված է զգալու, հայելու մեջ նայելու է, ասի՝ ինչ լավ է, ես Կաթողիկոս նշանակող տղա եմ: Նա դա է ցանկանում»:
«Ինձ թանգարանի տնօրենն ասաց, որ բոլոր երկրներին ասել են, անմիջապես արձագանքել են, այդ թվում՝ Ղազախստանն ու Ադրբեջանը, իսկ Հայաստանից չեն արձագանքել։ Գնացի Սամվելի մոտ ու ասացի՝ այսպիսի հարց կա, ասաց՝ տեր եղիր, իր սիրելի խոսքն էր։ Այն ժամանակվա դեսպանը քանդակագործ գտավ և սկսեցինք աշխատանքները»,- նշեց նա։
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը պատրաստվում է օկուպացված Արցախում հերթական շոուն կազմակերպել։ Տնտեսական համագործակցության կազմակերպության (ՏՀԿ) անդամ երկրների 17-րդ գագաթնաժողովը տեղի կունենա հայաթափված Ստեփանակերտում հուլիսի 3-4-ը։ Ադրբեջանական ԶԼՄ-ները փոխանցում են, որ Ստեփանակերտում այս միջոցառմանը կմասնակցեն մի քանի երկրների ղեկավարներ։
«Դա ժողովրդի այն քանակը չէր, որը պետք է պաշտպաներ իր եկեղեցին, այն պարագայում, որ զանգերը հնչեցին: Դա եղել է մի անգամ 1918թ., երբ թուրքն էր յաթաղանով հարձակվել և այս փոքրիկ Հայաստանն էր ուզում գրավել, և մեկ դարից ավելի անց, արդեն սեփական իշխանություններից պաշտպանվելու համար եկեղեցին կոչ արեց, և մենք տեսանք՝ ժողովրդի որ հատվածն էր դրսում՝ պաշտպանելու իր եկեղեցին»,- շեշտեց նա:
Այլընտրանքը՝ անկախ քաղաքական նախապատվություններից, համակրանքներից ու հակակրանքներից, բոլոր նվազագույն արժանապատվություն, գոնե ընտանեկան դաստիարակություն ունեցող մարդկանց համախմբումն է՝ սեփական պետությունը պոռնոտարածքի վերածելու արդեն անթաքույց քաղաքականության դեմ։
«Սյունիքի հետ կապված անհանգստությունները բնական են, որովհետև ցանկացած մտածող մարդ հասկացել է, որ Իրանից եկող նախազգուշացումները զսպիչ գործոն են այդ հարցում: Ես դեմ եմ խուճապի տարածմանը, բայց ռիսկերը չտեսնելը մեկ այլ ծայրահեղություն է: Հավանաբար, ըստ Փաշինյանի դեղատոմսի՝ մենք պետք է օրը երեք անգամ ասենք՝ պատերազմ չի լինելու, լինելու է խաղաղություն, կերակրացանկում ներառենք դմակով խաշլամա և երևակայական առումով նստենք «Խաղաղության խաչմերուկի» ձախ բորդյուրին, որ հանկարծ պատերազմ չլինի»:
Մենք որոշեցինք մեկնել Ստեփանակերտ՝ մարզային քաղաք: Այնտեղ հասնել կարելի էր միայն կառքով: Ահա և մեզ հանդիպեց անքիթ մի կառապան, միակը իջևանատնում, կաշվե դիմակպչուկով, որը ծածկում էր նրա քիթը և դեմքի կեսը: Իսկ հետո ամեն ինչ ճիշտ այնպես էր, ինչպես բանաստեղծության մեջ է. և մենք չէինք հավատում, թե նա մեզ իրոք կհասցնի Ստեփանակերտ. մենք անցանք տուն դարձող հոտից: Այնտեղ մենք գիշերեցինք «օբշչոյում», իսկ առավոտյան առանց դժվարության ավտոբուսի տոմս ստացանք և վերադարձանք Գյանջայի թե Նուխու երկաթուղի»: (Նույն տեղում, էջ 360):
«Միայն առաջվա երեք նախապայմանները չեն դնելու սեղանին, որոնցից մեկն արդեն կատարված է՝ Արցախը հանձնված է Ադրբեջանին, մնացել են երկուսը, որոնց մասին մերոնք արդեն խոսում են։ Թուրքերն այլ նախապայմաններ էլ են դնելու։ Միայն Ադրբեջանը չէ, որ ասում է՝ Հայաստանը, այսպես կոչված, «Արևմտյան Ադրբեջան» է, Երևանը՝ Իրևան։ Նույնը թուրքերն են ասում, նրանք ավելի քան հարյուր տարի է՝ Գյումրիի և այդ տարածաշրջանի վրա աչք ունեն։ Վաղը նրանք մեր առջև Գյումրին հանձնելու խնդիր են դնելու»,- ամփոփեց Տիրան Լոքմագյոզյանը:
«Դատարկ տեղում խոսել ձեռքբերումների ու պատմականության մասին, քարոզչություն է։ Իրականում ոչ մի նորմալ բանակցային գործընթաց չկա, առարկա չկա բանակցելու, ուղղակի ցանկություն կա՝ մի կերպ հասնելու Թուրքիա, ցույց տալու, որ մենք պատրաստ ենք այս կողմ գնալ։ Ի դեպ, երբ Փաշինյանը գնացել էր Էրդողանի երդմնակալությանը, նույնիսկ ընդունելության չարժանացավ»,- հավելեց նա։
Նիկոլ Փաշինյանը Թուրքիա է մեկնել՝ հանդիպելու Էրդողանի հետ. ինչո՞ւ հենց հիմա, արդյո՞ք հայկական կողմն ունի օրակարգ, թե՞ Փաշինյանը գնացել է սպասարկելու թուրքական օրակարգը, որը վաղուց սահմանվել է:
Երեկ ադրբեջանական ԱՊԱ գործակալությունը հայտարարել էր, որ Կարմիր խաչի կոմիտեն այցելել է Բաքվի բանտերում պահվող հայ ռազմագերիներին։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հայաստանի հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) Գործադիր մարմնի (ԳՄ) անդամ, ՀՀ պաշտպանության նախարարի նախկին առաջին տեղակալ Արտակ Զաքարյանն է։
«Սամվել Կարապետյանն այն եզակի գործիչներից է, որ հսկայական մեկենասություններ և բարեգործական ծրագրեր է իրականացրել Արցախում, ինչը Նիկոլ Փաշինյանի ներկայիս սահմանումների, ընկալումների, ՍԴ որոշմամբ տված մեկնաբանությունների պայմաններում համարվում է Ադրբեջանի տարածքում իրականացված ապօրինի գործունեություն: Ես մեծ անհանգստություն ունեմ՝ հաշվի առնելով, որ նա նաև ՌԴ քաղաքացի է, հնարավոր է, որ Նիկոլը Սամվել Կարապետյանին արտահանձնի Ադրբեջանին»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն APRI-Հայաստան գիտահետազոտական կենտրոնի փորձագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու, միջազգայնագետ, իսրայելագետ Սերգեյ Մելքոնյանն է։
«Ձեր իշխանությունն ընդհանրապես հասկանո՞ւմ է՝ պետությունն ինչ է, այո՞, թե՞ ոչ: Եթե ավելի մանրանանք և խորանանք ներքին հարցերին, ձեր բարոյականության չափանիշների մեջ եթե խորանանք, ապա այնտեղ այնքա՜ն հարցեր կան՝ այո, թե ոչ-ի պատասխաններ ստանալու: Այդ իրենք պետք է մեր հարցերին պատասխանեն, ոչ թե ինքը տանը նստած՝ հարցեր տա, մի հատ էլ ասի՝ հարցիս պատասխանեք: Դու ո՞վ ես, որ հարց տաս, դու հլա մի հատ էս ժողովրդի հարցերին պատասխանի, որ խաբել ես 7 տարի»,- ասաց նա:
«Ուշադրություն դարձնենք, որ Իսրայելը մեծացրել է հարվածների աշխարհագրությունը, իսկ Իրանը զգուշացրել է ԱՄՆ-ին ու Ֆրանսիային, Մեծ Բրիտանիային, որ Իսրայելին աջակցության դեպքում թիրախավորելու է Մերձավոր Արևելքում այդ երկրների ռազմական օբյեկտները, Իրանը սպառնում է նաև միջուկային փորձարկում իրականացնել, Հորմուզի նեղուցը գուցե փակվի, այդ մասին ևս խոսվում է, սա լայնամասշտաբ ու բավականին ծանր բախում է, որը դեռ կշարունակի լուրջ հետևանքներ ունենալ»,- ասաց վերլուծաբանը։
Քաղաքագետ Դավիթ Հարությունովն այս պատերազմում տարածաշրջանային այլ դերակատարների ներգրավվածության մասին 168․am-ի հարցադրումներին ի պատասխան՝ նկատեց, որ Իրանը մինչ այս արդեն իսկ չեզոքացրել էր Իրանի այն դաշնակիցներին, որոնք պոտենցիալ ունեին ներգրավվելու։
Արցախցի հասարակական-քաղաքական գործիչ, «Վերածնվող Արցախ» հ/կ նախագահ Անաստաս Իսրայելյանը դադարեցրել է իր անդամակցությունն «Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհուրդ»-ին:
Հաջողության հասնելու դեպքում Փաշինյանը պատմության մեջ կարող է մնալ տիեզերական աննախադեպությամբ․ նա կդառնա միակը, որի ղեկավարությամբ առաջինը քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն ընդունած պետությունը դե ֆակտո հրաժարվել է քրիստոնեությունից։
Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում իրանական կողմն ակտիվորեն անդրադառնում է Իրանի դերին ռեգիոնալ կապուղիների ապաշրջափակման գործընթացում։
«Հեռավոր գյուղերում քաղաքական կյանք գոյություն չունի, ինչ էլ կա՝ ձևավորվում է Հանրայինի փոխանցած տեղեկատվության վրա, որտեղ ամեն ինչ հրաշալի է։ Բայց եկեղեցին այն կառույցն է, որն ունի իր ցանցային կառույցները՝ եկեղեցիները, որտեղ քահանաները շփվում են բնակիչների հետ, և բնակիչները հենց նրանցից կարող են ստանալ այլընտրանքային տեղեկություններ։ Այս ամենը կարող է փոխել այդ մարդանց դիրքորոշումները, և նրանք ընտրություններում քվեարկեն այլ ուժի։ Այսինքն՝ հեռավոր գյուղում մարդիկ ունենալու են տեղեկատվության 2 աղբյուր՝ Հանրայինը, որը ներկայացնում է իշխանության շահերը, և եկեղեցին, որը չի ենթարկվում իշխանությանը և կարող է այլ տեղեկություններ տրամադրել»,- նշեց Արմեն Բադալյանը։
«Բայց փաստորեն կան այլ հարցեր, օրինակ՝ Ադրբեջանը պահանջում է լուծարել ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը։ Այս խումբը չի գործում, բայց Ադրբեջանը սկզբունքային դիրքորոշում ունի, որ Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրմանն ընդառաջ այն պետք է համատեղ լուծարվի։ Հայաստանն էլ առաջարկում է այն լուծարել Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման հետ մեկտեղ։
ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանն այսօր «Իսակովի հողերի» գործով դատական նիստից առաջ պատասխանեց լրագրողների հարցերին, որոնցից մեկը վերաբերում էր ՀՀ-ին սպառնացող արտաքին վտանգներին։ Արձագանքելով՝ Սերժ Սարգսյանն ասաց՝ Հայաստանին սպառնացող արտաքին վտանգի առակայությունը զգացել են և զգալու են։
«Նեղ միջավայրերում երկրի ղեկավարն ասում է՝ տարբերակ չունենք, պիտի անենք (Սահմանադրությունը փոխենք, և այլն), թե չէ՝ պատերազմ կլինի։ Իրականության մեջ Ադրբեջանի ախորժակը սահման չունի։ Իհարկե, մշտական թշնամության մեջ չես կարող ապրել, բայց Ադրբեջանի ու Թուրքիայի ներկայիս ղեկավարները կարդինալ հակառակն են ուզում։ Այլ բան է սովորական ադրբեջանցին, թուրքը, այլ բան է Թուրքիան և Ադրբեջանը, որոնք ունեն իրենց ծրագրերը՝ Հայաստանի ոչնչացումը»
Ժամանակին թուրք արյունարբու գեներալներն անգամ այսպիսի վերաբերմունք էին ցույց տալիս հայ գեներալի նկատմամբ: Թովմաս Նազարբեկյանի և Խալիլ փաշայի այս զրույցը դրա վառ օրինակներից մեկն է:
«Շատ խելացի պետք չէ լինել այս ամենը հասկանալու համար։ Փաշինյանն այս ամենը գիտե, տեսնում է։ Ի՞նչ պիտի անի որևէ երկրի ղեկավար, եթե իր երկրի դեմ նման սպառնալիքներ կան։ Եթե հանգիստ ժամանակ երկրի ներսում հակասություններ կան, և դա բնական է, սպառնալիքի դեպքում պետք է համախմբվել։ Եթե երկրիդ կենաց-մահու վտանգ է սպառնում, դու բոլոր միջոցներով պետք է համախմբես, դա քո շահն է։ Ի՞նչ է անում Փաշինյանը՝ ճիշտ հակառակը։ Ուրեմն՝ նա մեր երկրի ղեկավարը չէ, որքան էլ դա դժվար է պատկերացնել»,- ամփոփեց Մարինե Պետրոսյանը:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Վ․Ա․ Ֆանարջյանի անվան «Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի» նախկին տնօրեն և նորաստեղծ «Արմենիա 2026» շարժման հիմնադիր Նարեկ Մանուկյանն է։
