ԱՄՆ-ը Հայաստանին առաջարկում է իր առարկայական օգնությունը՝ նորմալ երկիր դառնալու հարցում: Թե ինչու է առաջարկում, այլ հարց է: Մեզ համար կարևոր է պատասխանել մեկ այլ հարցի՝ իսկ մենք ցանկանո՞ւմ ենք իրապես ժողովրդավարական պետություն դառնալ: Եթե ցանկանում ենք, ուրեմն պետք է բոլոր հնարավոր միջոցներով օգտվել այս օգնությունից:
Օրինակ՝ Ռուսաստանից էր, չէ՞, գալիս, մենք չէինք կարող, օրինակ՝ Ռուսաստանի Դաշնության տարածքում ստուգել կամ ուսումնասիրել: Բայց կանոնավորի դեպքում, երբ մենք մրցույթով ընտրում ենք փոխադրողի, մենք ստիպում ենք, որ նա մրցույթին ներկայացնի երկու վարորդ՝ տվյալ ավտոբուսի համար: Օրինակ՝ մենք ունենք հեռու երթուղիներ՝ օրինակ, Պարսկաստան: Այդ երթուղու ավտոբուսին պետք է ամրակցված լինի երկու վարորդ:
«ԵՏՄ-ի դրական տնտեսական իրողություններից մեկն էլ այն է, որ ԵՏՄ երկրներից երբ ներմուծումներ են կատարում, սահմանի վրա, բնականաբար, մաքսատուրք չի գանձվում, իսկ ԱԱՀ-ի գանձումն էլ իրականացվում է ավելի պարզ ընթացակարգերով և 2 ամիս հետաձգումով: Սա տնտեսվարող սուբյեկտների վարքագծի վրա ազդեցություն է գործում, որ շահագրգռված են նաև ԵՏՄ երկրներից ապրանքներ ներմուծել»:
Ահա այսպես են մեզ գնահատել։ Միգուցե սուբյեկտիվ գնահատական է։ Սակայն այն իրականությանն ավելի մոտ է, քան Հայաստանը` ապահովությանը։
Ավարտվեց ՌԴ Արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովի անակնկալ աշխատանքային այցը Երևան, որի մասին հայտարարվեց նրա Երևան ժամանելուց ընդամենը երկու օր առաջ։ Այցի անսպասելի բնույթը լայն քննարկումների և հետաքրքրության առարկա դարձավ համացանցում:
Թե կոնկրետ ի՞նչ դրսևորումներ կստանան այս այցի արդյունքները, տեսանելի կլինի առաջիկայում՝ Հայաստանի իշխանությունների գործողություններից, որոշ դեպքերում՝ նաև գործողությունների բացակայությունից:
Հասկանո՞ւմ եք, հեռուստատեսությունն ավելի մեծ նշանակություն ունի, քան տնտեսությունը։ Հեռուստատեսության տարածած մշակութային մատրիցան, օրինակ, թույլատրում է կոռուպցիան։ Կաշառք վերցնելու համար անգամ կարելի է գնդակահարել, բայց դա, միևնույն է, չի փոխի իրավիճակը, քանի որ մշակութային մատրիցան թույլատրում է կաշառքը (մասնավորապես` չինովնիկներին)։
«Ասում են, թե զեկույցը քաղաքական իրավական հետևանքներ չի ունենալու։ Ո՞վ ասաց։ Նրանք կիլոմետրերով հեռու են քաղաքականությունից և չգիտեն, թե ինչը որտեղ ինչ հետևանք է ունենում»։
«Ամենակարևորն այն է, որ ՌԴ իշխանությունն արդեն իսկ հստակեցրել է, որ ՀՀ-ԵՄ հարաբերությունների իրավական շրջանակի սևագիր տարբերակը որևէ կերպ չի խոչընդոտում կամ հակասում Հայաստանի` ԵՏՄ անդամակցությանը։ Ես անկեղծորեն լիահույս եմ, որ այն բանակցությունները, որոնք մեկնարկելու են հաջորդ ամիս` դեկտեմբերին, կամփոփվեն ստորագրմամբ հաջորդ տարի»։
«Ես շատ վատ եմ վերաբերվում այդ հարցմանը, բայց չեմ կարծում, որ էդ հարցման դեմ պետք է պայքարենք քրեաիրավական մեթոդներով: Նախ՝ այդ հոդվածները մեր Սահմանադրության անփոփոխ հոդվածներ են, հետևաբար՝ դա ոչ մի քննարկման առարկա չի կարող լինել երբևիցե, և քրեաիրավական սանկցիաներն էլ այդտեղ, հատկապես այն ձևակերպումներով, այն դիսպոզիցիայով, ինչպես ներկայացված էր, պրակտիկայում կարող է շատ լայն և վտանգավոր կիրառում ստանալ, կարող է ծառայել հակառակ նպատակի և ցանկացած կարծիք մեկնաբանել՝ որպես ինքնիշխանության դեմ արտահայտած կարծիք կամ կոչ»:
Միակ «օգուտը» լինելու է այն, որ վարկը մարելու ժամանակ մեր գործընկերներին ենք հատկացնելու ռազմավարական օբյեկտներից ևս մեկը։ Եթե, իհարկե, մինչ այդ նման բան մնացած լինի։
Եթե ռազմական ոլորտում ունենալով նույն ֆինանսական անհամեմատելի հնարավորությունները, այդուհանդերձ հաջողվում է բավարար արդյունքների հասնել, ինչո՞ւ նույնը հնարավոր չէ դիվանագիտության մեջ: Պատասխանը շատ պարզ է: Որովհետև Հայաստանը դիվանագիտություն պարզապես չունի:
Բյուջետային փաստաթղթի «քարացած» կառուցվածքը կարող է պատճառ լինել այն բանի, որ քարացել է մեր տնտեսական համակարգը: Հասարակական կյանքում այդ վիճակը սովորաբար բնութագրվում է «լճացում» տերմինով:
«Երբ 15 տարեկանում հեռացա այստեղից, ինքս ինձ երդում տվեցի, որ երբեք այստեղ որպես զբոսաշրջիկ չեմ գալու: Հետևաբար՝ այո՛, Դուք իրավացի եք, ես Հայաստան եմ գալիս միայն աշխատելու համար: Թեև սա չի նշանակում, որ ես «стакановист» եմ և միայն աշխատել եմ սիրում: Ես սիրում եմ նաև վայելել, ապրել, բայց Հայաստան գալուս նպատակն այստեղ հետս ինչ-որ բան բերելն է»:
Ներկայումս հայտարարությունների մակարդակում ակնհայտ է դառնում, որ Եվրոպական միությունը հասկացել է Հայաստանի աշխարհաքաղաքական իրողությունները և մնում է, ընդունելով Հայաստանի առաջարկները, վերջնական տեսքի բերել Ասոցացման համաձայնագրի քաղաքական բաղադրիչը մեկ այլ անվան ներքո։ Իսկ կհաջողվի՞ արդյոք ստորագրել թարմացված Ասոցացման համաձայնագիրը, պարզ կդառնա առաջիկա մի քանի ամիսների ընթացքում։
«Գործող Սահմանադրությունը նախատեսում է հանրաքվե՝ լիազորությունը թողնելով հանրային իշխանության մարմինների վրա. իրենք կարող են նախաձեռնել, իրենք էլ՝ նշանակել, ընտրական ձայնի իրավունք ունեցող քաղաքացիներն իրենց նախաձեռնությամբ չեն կարող: Սահմանադրության այս նախագծի դրական կողմերից մեկը դա է»,- ասում է Գևորգ Դանիելյանը:
Անգամ պաշտոնական վիճակագրությունը չի կարողանում թաքցնել, որ ՀՀ բնակչությունն ունի մի կարևորագույն խնդիր` օրվա հացի խնդիրը։
«Նոր Սահմանադրությունն ավելի ժողովրդավարական հեռանկար է ուրվագծում երկրների համար, այսինքն` դա հնարավորություն կտա ազատություն, ինքնիշխանություն զարգացնել, բայց երկրի իշխանություններին անհրաժեշտ կլինի ռազմավարություն` պահպանելու համար արդյունքները, քանի որ հնարավորությունը դեռ իրողություն չէ»։
«Ընդհանրապես բիզնեսը պետք է բողոքի. երբ որ Հարկայինից չբողոքի, իմացեք, որ հարկային մարմինը լավ չի աշխատում: Կարևորն այն է, թե այդ բողոքի իմաստը, բուն էությունն ի՞նչ է, տրամաբանակա՞ն է, ճի՞շտ է, թե՞ սխալ: Տնտեսվարողն ասում է՝ ինձ տվեք լայն իրավունքներ, բայց ինքն իր պարտականությունները չկատարի, պատկերացնո՞ւմ եք` ինչ կլինի»:
«Ընդամենն ասում են, որ վարորդը կոնտուզիա տարած է եղել: Թող նայեն, տեսնեն, թե ինչպես է եղել, որ այդ մարդը նստել է ղեկին»,- ասում է «Աքիլես» ավտովարորդների պաշտպանության կենտրոն հ/կ նախագահ Էդուարդ Հովհաննիսյանը:
Սա այն պետության պատկերն է, որտեղ նորմալ մարդիկ փոքրամասնություն են կազմում, որտեղ նվաստացումն ու ստորաքարշությունը հասցված են պետական մակարդակի, որտեղ պատրաստ են ամեն ինչի՝ իշխանությանը մնալու կամ իշխանության գալու կամ իշխանությանը սպասարկելու համար:
Ընդամենը 5 ամիս առաջ` հունիսի 7-ին, Թուրքիայում անցկացված խորհրդարանական ընտրություններում գրանցած հաղթանակ-պարտությունից հետո նոյեմբերի 1-ին կայացած արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում Թուրքիայի իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունը վճռորոշ մեծամասնություն ստացավ խորհրդարանում, չնայած սոցիոլոգիական հարցումների համաձայն` ԱԶԿ-ն պետք է ստանար ձայների միայն 40%-ը, ինչը կրկին ենթադրելու էր կոալիցիոն կառավարության ձևավորում։
«Ես դիմում եմ պարոն Կարեն Ճշմարիտյանին՝ թող իր տեղակալներին կարգի հրավիրի և հասկացնի, որ կարտոֆիլի արտահանումն էլի արտահանում է, ու մեր երկրի համար է, ոչ թե մեզ նամակ գրեն, որ իրենք փոքր բիզնեսն են ֆինանսավորում, իսկ կարտոֆիլը փոքր բիզնեսի մեջ չի մտնում»:
«Գնում են, կարմիր ժապավենը կտրում, հետո պարզվում է, որ փակվել է: Ես կարող եմ ադամանդի նման 3 գործարան ցույց տալ, որ հանրապետության նախագահները տարբեր տարիների փակել են: Ես ուզում էի իրենց ասել, որ սա տապալում է: Չափազանց կենտրոնացված, ոչ մրցունակ, հավասար մրցակցությունն արհամարհած, տնտեսական անարդյունավետ քաղաքականություն է վարվում»,- ասում է Հրանտ Բագրատյանը:
Անկախ լավատեսական գնահատականներից և տնտեսական աճի` գրանցված ու գրանցվելիք թվերից, տնտեսության վիճակը շարունակում է տխուր մնալ։ Տարին աճով ենք փակում, սակայն դա ոչինչ չի նշանակում։
Բյուջեի խորհրդարանական քննարկումներն իրականում անիմաստ զբաղմունք են, եթե, իհարկե, իմաստալից չհամարենք այն, որ դրանց ընթացքում պատգամավորների մեծ մասը համապատասխան ոլորտի ֆինանսավորումն ավելացնելու լոբբինգի դիմաց հիմքեր է ստեղծում հաջորդ՝ ծանր տարին «թեթև» անցկացնելու համար:
Հարցազրույց Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի անդամ Գևորգ Դանիելյանի հետ:
«Բազմիցս նշել եմ, որ գուցե ՄԱԿ-ը ԼՂ-ում կարողանա խաղաղապահ առաքելություն իրականացնել։ Սա ընդունելի տարբերակ կլինի և՛ հակամարտող կողմերի, և՛ միջնորդների համար։ ՀԱՊԿ-ի առաքելության շուրջ տարաձայնությունները և առարկությունները չափազանց շատ կլինեն, հաշվի առնելով նաև այն ընկալումը, որ ՀԱՊԿ-ի կենտրոնում ՌԴ-ն է։ Սա վախեցնում է շատերին։ Սակայն ես կարծում եմ, որ սա առաջնային հարց չէ»։
ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Վահրամ Բաղդասարյանը վստահեցնում է, թե իշխանությունը կարիք չունի ընտրակեղծիքների գնալու, դա պատիվ չի բերի ոչ մեկին, առավել ևս, որ սահմանադրական հանրաքվեն և դրա շուրջ ծավալվող գործընթացները միջազգային կառույցների ակնդետ հսկողության ներքո են, իսկ երկրի «իմիջի» խաթարումը լուրջ խնդիրներ կհարուցի:
Գաղտնիք չէ, որ այս տարվա ընթացքում ներմուծումը մեր երկրում կտրուկ անկում է ապրել։ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով` 2015 թվականի հունվար-սեպտեմբերին ՀՀ ներմուծված ապրանք-ծառայությունների մաքսային արժեքը կազմել է 2 միլիարդ 361.7 միլիոն դոլար։ Դա 26.6%-ով ցածր է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշից։ Համեմատության համար նշենք, որ արտահանումը նույն ժամանակահատվածում նվազել է 0.9%-ով։
