«Ես դիմում եմ պարոն Կարեն Ճշմարիտյանին՝ թող իր տեղակալներին կարգի հրավիրի և հասկացնի, որ կարտոֆիլի արտահանումն էլի արտահանում է, ու մեր երկրի համար է, ոչ թե մեզ նամակ գրեն, որ իրենք փոքր բիզնեսն են ֆինանսավորում, իսկ կարտոֆիլը փոքր բիզնեսի մեջ չի մտնում»:
«Գնում են, կարմիր ժապավենը կտրում, հետո պարզվում է, որ փակվել է: Ես կարող եմ ադամանդի նման 3 գործարան ցույց տալ, որ հանրապետության նախագահները տարբեր տարիների փակել են: Ես ուզում էի իրենց ասել, որ սա տապալում է: Չափազանց կենտրոնացված, ոչ մրցունակ, հավասար մրցակցությունն արհամարհած, տնտեսական անարդյունավետ քաղաքականություն է վարվում»,- ասում է Հրանտ Բագրատյանը:
Անկախ լավատեսական գնահատականներից և տնտեսական աճի` գրանցված ու գրանցվելիք թվերից, տնտեսության վիճակը շարունակում է տխուր մնալ։ Տարին աճով ենք փակում, սակայն դա ոչինչ չի նշանակում։
Բյուջեի խորհրդարանական քննարկումներն իրականում անիմաստ զբաղմունք են, եթե, իհարկե, իմաստալից չհամարենք այն, որ դրանց ընթացքում պատգամավորների մեծ մասը համապատասխան ոլորտի ֆինանսավորումն ավելացնելու լոբբինգի դիմաց հիմքեր է ստեղծում հաջորդ՝ ծանր տարին «թեթև» անցկացնելու համար:
Հարցազրույց Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի անդամ Գևորգ Դանիելյանի հետ:
«Բազմիցս նշել եմ, որ գուցե ՄԱԿ-ը ԼՂ-ում կարողանա խաղաղապահ առաքելություն իրականացնել։ Սա ընդունելի տարբերակ կլինի և՛ հակամարտող կողմերի, և՛ միջնորդների համար։ ՀԱՊԿ-ի առաքելության շուրջ տարաձայնությունները և առարկությունները չափազանց շատ կլինեն, հաշվի առնելով նաև այն ընկալումը, որ ՀԱՊԿ-ի կենտրոնում ՌԴ-ն է։ Սա վախեցնում է շատերին։ Սակայն ես կարծում եմ, որ սա առաջնային հարց չէ»։
ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Վահրամ Բաղդասարյանը վստահեցնում է, թե իշխանությունը կարիք չունի ընտրակեղծիքների գնալու, դա պատիվ չի բերի ոչ մեկին, առավել ևս, որ սահմանադրական հանրաքվեն և դրա շուրջ ծավալվող գործընթացները միջազգային կառույցների ակնդետ հսկողության ներքո են, իսկ երկրի «իմիջի» խաթարումը լուրջ խնդիրներ կհարուցի:
Գաղտնիք չէ, որ այս տարվա ընթացքում ներմուծումը մեր երկրում կտրուկ անկում է ապրել։ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով` 2015 թվականի հունվար-սեպտեմբերին ՀՀ ներմուծված ապրանք-ծառայությունների մաքսային արժեքը կազմել է 2 միլիարդ 361.7 միլիոն դոլար։ Դա 26.6%-ով ցածր է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշից։ Համեմատության համար նշենք, որ արտահանումը նույն ժամանակահատվածում նվազել է 0.9%-ով։
«Գիտե՞ք` հավատացյալների ի՜նչ հերթ է գոյացել։ Բոլորն անհամբեր սպասում են եկեղեցու վերաբացմանը։ Հիմա մենք պետք է մտածենք այն մասին, թե ինչպե՞ս ենք հասցնելու այդքան հավատացյալների սպասարկել, ու ինձ համար սա երևի ամենահաճելի «մտահոգությունն» է, որ ունեցել եմ Վիրահայոց թեմում այսքան տարիների ծառայությանս ընթացքում»։
Հայաստան ներմուծվող 1302 անուն ապրանքներից 742-ի դեպքում գներն էապես իջել են։
Այդ երևույթը մերժում է միայն Քրեական օրենսգիրքը, սակայն այն չի գործում, ինչպես մնացած բոլոր օրենսգրքերը: Ոչ միայն ու ոչ այնքան այն պատճառով, որ Հայաստանն օրենքի երկիր չէ, այլ, որովհետև հանրային գիտակցության մեջ լեգիտիմացել է պաշտոնյայի՝ շքեղ կյանք ունենալու իրավունքը:
Էդ մեր պապերի ժամանակ էին աշնանը ճտերին հաշվում: Հիմա աշունը փող հաշվելու ժամանակն է: Որովհետև եկող տարվա պետական բյուջեն հենց աշնանն են ընդունում: Ժամանակների փոփոխվելու հետ բարքերն էլ են փոխվել: Հիմա ուրիշի փողերը հաշվելն առաջվա նման ամոթ բան չէ: Հատկապես, եթե խոսքը գնում է Ռուսսաստանի փողերի մասին: Գիտեմ` շատերը կզարմանան` հարցնելով. «Էդ երբվանի՞ց հարազատ Ռուսաստանի պետբյուջեն օտար փող դարձավ մեր համար»:
Պատգամավոր Հրանտ Բագրատյանի կարծիքով՝ բացակայում է պետության կամքը՝ պարզելու, թե քանի ընտրող ունի, և այդ հարցում ամենևին չօգնեց պետական ռեգիստր ստեղծելը: Ըստ նրա՝ Վիճվարչությունը ներկայացնում է, որ ՀՀ մշտական բնակչությունը 2 մլն 780 հազար է, երեկ հայտարարվել է, որ երկրում կա 2.5 մլն ընտրող, մինչդեռ իր հաշվարկներով այդ թիվը 1.8-2.2 մլն է, և այս ահռելի քանակի դեպքում իշխանությունը ավելորդ բյուլետենները բերում, գցում է: Այս տեսակետից, նույնականացման քարտերի հետ կապված` Հ.Բագրատյանը խնդիր չի տեսնում:
«Ցավոք, մեզ մոտ ամեն բան կատարվում է միայն «ուռա՜» հայրենասիրության արհեստական և բոլորովին ապարդյուն շրջանակներում»:
«Առանձին երկրները, որոնք ունեն անվտանգության խնդիր, պետք է երկկողմ հարաբերությունների մակարդակում փորձեն լուծել իրենց անվտանգության խնդիրները` չմնալով այդ ոլորտում կախված միայն մեկ երկրից։ Այս պահի դրությամբ, վստահ եմ, նման հարց ԵՄ-ն չի քննարկելու, այնպես որ, ԱլԳ երկրներն իրենք պետք է հեռատես գտնվեն և երկկողմ հարաբերություններ զարգացնեն։ Հասկանալի է, որ Հայաստանի դեպքում ռիսկերը վերաբերում են փակ սահմաններին, ԼՂ հակամարտությանը»:
Գիտեմ, իմ այս խոսքերը կառաջացնեն Հ. Բարսեղյանի ծնողների, հարազատների, ինչպես նաև հասարակության սրտացավ անդամների զայրույթը, բայց պետք չէ շտապել: Գործը դատարանում է, տա Աստված, դատարանում ամեն ինչ պարզվի:
Այս վարկանիշի կարևորագույն իմաստը և վարկանիշում վեր բարձրանալու նպատակը, իհարկե, ներդրումների ներգրավորումն է։ Այսինքն, ենթադրվում է, որ օտարերկրյա ներդրողը Հայաստանում ներդրում անելուց առաջ, ի թիվս այլ գործոնների, պետք է հաշվի առնի նաև Doing Business-ի գնահատականը։ Կարճ ասած, Doing Business-ում վեր բարձրանալը պետք է նպաստի օտարերկրյա ներդրումների աճին։ Նպաստե՞լ է։
«Եվրասիական տնտեսական միությանն անդամակցելու արդյունքում Հայաստանը կրճատել է Ռուսաստանի Դաշնության հետ առևտրի փաստաթղթային ու սահմանային ընթացակարգերի ժամանակն ու ծախսերը:
Հայաստանի իշխանությունը գտել է ժողովրդավարական լինելու ու ժողովրդավարական չլինելու հակադրության բանաձևը: Ձևի մեջ՝ դեմոկրատական, բովանդակությամբ՝ ավտորիտար:
Ռուսաստանը կարողացել է գրավել Հայաստանում ու Հայաստանի մասին որևէ որոշում կայացնողների մտածողությունը՝ մեկին՝ կաշառելով, երկրորդին՝ հիշեցնելով ԿԳԲ-ական անցյալը, երրորդին՝ խոստանալով իշխանություն ռուսական տիրապետության ամրապնդման դիմաց, ու այդպես շարունակ:
Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեի նախագահ Ավետիք Իշխանյանն ասաց, որ ՄԻԵԴ վճիռների խորը մասնագետ չէ. նրա խոսքով՝ ըստ էության, ՄԻԵԴ Մեծ պալատը վճիռը թողեց նույնը՝ հօգուտ Փերինչեքի: «Սա հիմնական խնդիրն է այն գործում, որով ձևակերպումների փոփոխություններ եղան, և այլն, և այլն, բայց ամեն դեպքում որոշումը մնաց նույնը՝ Փերինչեքը հաղթեց»,- ասաց նա: Նա նշեց, որ որքան էլ ՄԻԵԴ-ի մասին խոսենք, որպես անաչառության, մարդու իրավունքների պաշտպանության ատյան, չի բացառում, որ այն կայացնում է նաև քաղաքական որոշումներ. «Կարծում եմ՝ սա եղել է քաղաքական որոշում, և եղել է այն համատեքստում, որ այսօր Թուրքիան շատ կարևոր գործընկեր է Եվրոպայի համար»:
«Մեր երկրում շատ բաներ են ասվում, իմ մասին էլ շատ բաներ են ասել, որ ես տեղյակ չեմ եղել: Դրա համար այդ ասեկոսեներին ես տեղ չեմ տալիս, այնքան սուտ բաներ են ասվում: Լեզվի տակ փուշ չկա: Վերջին հաշվով, հասարակ ժողովուրդը կարդում է կայքերը, թերթերը, լսում է այն մարդկանց, ովքեր այսօր ընդդիմություն են խաղում, որոնք ժամանակին իրենք եղել են իշխանության, չեն կարողացել իշխանություն պահել, որովհետև շատ հեռու են եղել ղեկավար լինելուց»,- ասում է Հակոբ Հակոբյանը:
Քաղաքագետ Մ. Սարգսյանի կարծիքով` ամերիկյան կողմն անհանգստացած է Ադրբեջան-Ռուսաստան մերձեցող հարաբերություններով։ «Նրանք գուցե փորձեն գործընթացները պահել ՄԽ վերահսկողության տակ, որպեսզի Ադրբեջանն ու ՌԴ-ն չփորձեն առանձին, սեպարատ համաձայնություններով նոր բաղադրիչներ մտցնել բանակցային գործընթաց։ Սա լուրջ է, որովհետև Ադրբեջանը սկսում է հայտարարել ԵՏՄ անդամակցության մասին։ Հենց սրանով են պայմանավորված Ուորլիքի կոնկրետ առաջարկները։ Գուցե մտավախություն կա, որ հակամարտության գոտում առանձին ռուսական գիծ զարգանա»։
Ինչպես հայտնի է, տարվա սկզբից ի վեր Հայաստանի արտաքին առևտրի վերաբերյալ ճշգրիտ թվերը հասանելի չէին։ ԵՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցությամբ պայմանավորված` արտաքին առևտրի ցուցանիշները թերի էին և ճշգրտման ենթակա։ Ամեն դեպքում, ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայությունն այդպես էր հայտարարում։ Իսկ ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը, որը ներկայացնում էր արտաքին առևտրի մանրամասն ցուցանիշները, այս տարի դեռ ոչ մի ցուցանիշ չէր հրապարակել։
«Մեզ ոչ ոք պաշտոնապես նույնիսկ թուղթ չի ցույց տվել: Որպես ծնողների՝ ոչ ոք պաշտոնապես չի հայտարարել, որ նա 10 տարի է ստացել: Իսկ այդպեսգ ի՞նչ կարող ենք ասել: Մենք չենք հավատում մեղավորությանը, չենք ընդունում պատիժը, որովհետև մենք գիտենք, որ նա չէ, մենք հավատում ենք դրան: Ինչ պատիժ կարող է լինել, եթե նա չի եղել»: Նրա խոսքով՝ երբ հանդիպի որդուն, այդ ժամանակ էլ պարզ կլինի. «Երբ ես հանդիպեմ նրան, խոսեմ հետը, այդ ժամանակ կերևա»:
Ըստ մաքսային ծառայության տվյալների` 2015 թվականի առաջին կիսամյակում ՀՀ-ից արտահանված ապրանք- ծառայությունների մաքսային արժեքը կազմել է 672.3 մլն ԱՄՆ դոլար։
Եթե այդ նույն վստահված անձինք կարողանան լավ աշխատել տեղամասերում և ամեն ինչը կարողանան ստուգել ու թույլ չտալ խախտում կատարել, ապա ի՞նչ տարբերություն, թե ինչ փաստաթուղթ են ներկայացնում ընտրության ժամանակ: Եթե գիտես, որ չես թույլատրի, որ նույն մարդը երկրորդ անգամ մտնի ու քվեարկի, երբ ցուցակները ճշտված են և ուղղումներով հետևում են, ապա ի՞նչն է խնդիրը:
«Մարդու իրավունքները Սահմանադրության նոր նախագծում» թեմայով խորհրդաժողովի ընթացքում հոկտեմբերի 23-ին այս մասին հայտարարեց փաստաբան Նիկոլայ Բաղդասարյանը՝ անդրադառնալով սահմանադրական բարեփոխումների նախագծում դատական համակարգին վերաբերող փոփոխություններին:
«Երբ մենք ունենք հավաքական նպատակ, նույնիսկ շատ փոքր, ինչպիսին վիզաների ազատականացումն է Ուկրաինայի և Վրաստանի հետ, հեշտ է իրականացնելը։ Այս երկրները հստակ գիտեն, որ շատ մոտ են այդ նպատակի իրականացմանը, նրանք պետք է աշխատանք իրականացնեն ու ունենան դա, սա կարճաժամկետ նպատակ է, օրինակ` Հայաստանը բաց կթողնի այս նպատակը»։
Բյուջեի հիմնական աղբյուրը շարունակում են մնալ անուղղակի հարկերը` ԱԱՀ-ն ու ակցիզային հարկը, որոնց տեսակարար կշիռն ընդհանուր հարկերի մեջ 54.7% է (282 մլրդ դրամ)։
