Պատերազմից հետո այս մեկ տարվա ընթացքում բազմաթիվ անգամ գրվել է այն թերացումների կամ բացթողումների մասին, որոնք վերջին պատերազմում հանգեցրին պարտության, այն է՝ իրական մոբիլիզացիայի չկայացում, կառավարման հստակ համակարգի բացակայություն կամ պատերազմի առաջին շաբաթում հայկական ռազմական ղեկավարության՝ զինված ուժերին կառավարելու ունակության կորուստ, կառավարման համակարգի «սբոյ», պատերազմի ժամանակ «ոտքի վրա» կամ ՊԲ հրամանատարի առանձին սենյակում բանակից և ռազմական որոշումներից չհասկացող մարդկանց հետ որոշումների ընդունում, կադրային սխալ փոփոխություններ, ռազմական գործողությունների ժամանակ հայկական տարբեր ստորաբաժանումների միջև պատշաճ կոորդինացիայի բացակայություն, և այլն:
Վերջին ժամանակներում, իսկ ավելի ստույգ՝ սկսած 2018թ. իշխանափոխությունից, Հայաստանի Հանրապետության դեմ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից մեկը մյուսի հետևից վճիռներ են գալիս՝ դրանցից բխող ֆինանսական, ինչպես նաև իրավաքաղաքական հետևանքներով:
ՀՀ Սյունիքի մարզի Որոտանի հատվածում իրավիճակը շարունակում է մնալ չհանգուցալուծված. իրանական բեռնատարների վարորդներն օրերս անգամ սպառնում էին փակել Գորիս-Կապան ճանապարհը, քանի որ ադրբեջանական անցակետն անցնելու համար նրանցից գումար են պահանջում: Հիշեցնենք՝ սեպտեմբերի 15-ին հայտնի դարձավ, որ Գորիս-Կապան ավտոճանապարհի վրա ադրբեջանցի ոստիկանները ձերբակալել էին իրանական երկու բեռնատարի վարորդների։
Վերջին պարտությունը և Լեռնային Ղարաբաղի զգալի հատվածի կորուստը, հնարավոր նոր պատերազմի հավանականությունն ու Հայաստանի կլանման թուրքական սպառնալիքը ստիպեցին կրկին վերադառնալ պատմությանը և արժևորել նրա խորհուրդը։ Շեղումն այդ խորհրդից, մեր խորը համոզմամբ, պատճառ դարձավ պատերազմի բռնկման և նրա անհաջող ընթացքի համար։ Պատմության խորհուրդը, թվում է՝ պարզունակ ու դյուրըմբռնելի է։
Հակառակ պատերազմում զոհվածների, գերեվարվածների և անհետ կորածների հարազատների բողոքի բազմաթիվ միջոցառումների՝ սգացող երկրում փաշինյանական ձևակերպմամբ՝ «գունագեղ» միջոցառումն իրականություն դարձավ:
Սեպտեմբերի 21-ին Հանրապետության հրապարակում իշխանությունը ցուցադրեց անկախության 30-ամյակին նվիրված մասշտաբային ու գունագեղ միջոցառումը, որի մասին Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր դեռևս սեպտեմբերի 8-ին՝ կառավարության նիստի ժամանակ։
«GPS-ով առաջ են եկել, իրենց դրոշը դրել են, սակայն ռուսները եկել ու նրանց հետ են շպրտել, այս անգամ արդեն՝ կոպիտ ձևով։ Թշնամին էլ վերցրել է իր դրոշն ու հետ է գնացել։ Հետո ռուսական կողմն ասել է, որ Ամարասի վրայից Արցախի դրոշը հանեն, Հայաստանի դրոշը դնեն»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Արցախի Հանրապետության ԱԺ «Արդարություն» խմբակցության պատգամավոր Մետաքսե Հակոբյանը։
Իր անկայուն վարքագծով ու արկածախնդիր բնավորությամբ Նիկոլ Փաշինյանը Հայաստանը ներքաշել է լրջագույն վտանգների մեջ։ Այնքան խնդիրներ են լցրել երկրի գլխին, որ ոչ մի կերպ չեն կարողանում տակից դուրս գալ։ Չեն էլ թողնում, որ ուրիշները գլուխ հանեն։
Նա շեշտեց՝ գաղտնիք չէ, որ արցախյան երկրորդ պատերազմի ժամանակ Հայաստանը իրական ճանապարհով էր ռուսական ռազմամթերք ստանում. «Գաղտնիք չէ, որ արցախյան առաջին պատերազմին սա էր մեր փրկության ճանապարհը, որտեղով Հայաստանը պարեն էր ստանում: Հիմա մենք այդ ճանապարհն էլ ենք զիջել թշնամուն: Եվ Աստված չանի՝ վաղը նորից պատերազմական իրավիճակ ստեղծվի, իրենք շատ հանգիստ կարող են այդ ճանապարհը փակել, և վերջ»:
Հայ ժողովուրդն իր պատմության ողջ ընթացքում ապրել է էլ ավելի ծանր ժամանակահատվածներ, սակայն կարողացել է կազմակերպվել և իր հավաքական կազմով ելքեր գտնել այդ ծանր իրավիճակներից, ուստի, շնորհավորելով ողջ հայ ժողովրդին մեր անկախության 30-ամյակի կապակցությամբ, ուզում եմ մաղթել մեկ բան՝ երբեք չընկճվել ու հստակ գիտակցել անկախության արժեքը. այդ գիտակցումը մեզ դուրս կհանի ստեղծված իրավիճակից։
ՀՀ Անկախության 30-րդ տարեդարձի առթիվ Հանրապետության բժշկական համայնքին յուրահատուկ կերպով է «շնորհավորել» Առողջապահության նախարարությունը: Նախարարության պաշտոնական ֆեյսբուքյան էջում առողջապահության ոլորտի պատասխանատուները հրապարակել են երկու դրվագից բաղկացած մի ծաղրանկար:
«Ես մի տարի է՝ ասում եմ՝ վարչապետ Փաշինյանը, որ ղեկավարն է ջախջախիչ պարտություն կրող կողմի, չի կարող շարունակել իր պաշտոնավարումը: Որևէ երկրում՝ նույնիսկ ամենահետամնաց երկրներում, եթե ղեկավարն այդպիսի մեծ ձախողության պատասխանատուն լիներ, ինքնակամ, առանց ճնշումի, առանց պահանջի ու ցույցերի, նույն օրը հրաժարականը կտար և թույլ կտար, որ մի նոր ղեկավար գար պաշտոնի և փորձեր ուղղել ու փրկել այն, ինչ փոքր չափով կարելի էր փրկել այսքան մեծ կորստից հետո»:
2021թ․ օգոստոսի 29-ին «Ազատություն» ռ/կ-ին տված հարցազրույցում ՀՀ ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը նշել էր, որ Արտաքին հետախուզական ծառայություն Հայաստանը մինչ այսօր էլ ունեցել է, որը գործել է ԱԱԾ կառույցի ներսում։
«Իմ մինուճար տղես էր, Դավոս, ժամկետային էր, 2 ամսվա ծառայող էր։ Այդ երեխեքը սկի գդալ բռնել չգիտեին, ուր մնաց՝ ավտոմատ, տարել էին առաջին գիծ, 40 օր սոված-ծարավ, դա բոլորի մոտ շեշտում եմ, որ սոված-ծարավ են եղել։ Երեխեքը զանգել՝ մեզնից ուտելիքներ են ուզել, առաջին բուժօգնության պարագաներ, անգամ հեռադիտակ, ինչի՞ պետք է առաջին գիծ կանգնող տղան ծնողից հեռադիտակ ուզեր։ Ջուր չեն ունեցել, ասում էին՝ քիչ-քիչ խմում ենք, մինչև ուղարկեն։ Մենք ենք ծնողներով հավաքվել ու ուղարկել․․․ Նոյեմբերի 5-ին է զոհվել որդիս, 40 օր կռվեց․․․»։
«Իհարկե, մեր ամենամեծ ձեռքբերումը եղել է անկախությունը, որը հնարավորություն պետք է տար մեր կյանքում մեծ փոփոխությունների, ցավոք, եղավ այնպես, որ մենք չկարողացանք այդ անկախության տված բարիքները ճիշտ օգտագործել՝ գնացինք հակառակ ուղղությամբ»,- հավելեց Ռադիկ Մարտիրոսյանը։
Սյունիքի մարզի Գորիս-Կապան ճանապարհի Որոտանի հատվածում թշնամու կողմից ոստիկանական անցակետ տեղադրելը շարունակում է անվտանգային խնդիրներ առաջացնել անցորդների համար։ Իրանցի վարոդներին կանգնեցնելուց ու որոշակի գումար գանձելուց զատ, թշնամին նաև կանգնեցնում է հայ վարորդներին, դրա վառ ապացույցն այն է, որ սեպտեմբերի 19-ին թշնամին տարել էր երկու հայերի, ժամեր անց ռուսական կողմի աջակցությամբ հնարավոր էր եղել նրանց վերադարձնել։
Անկախության տոնի առիթով Հայրապետական Մեր օրհնությունն ենք բերում համայն մեր ժողովրդին և հորդորը՝ ամուր մնալու հավատքի մեջ, ընթանալու Աստծո պատգամներով, համախմբված հայրենիքի շուրջ, հայրենյաց սիրով ու եղբայրությամբ իրականացման առաջնորդելու ազգային մեր լուսավոր իղձերը։
Ես ինձ արդեն տեսել էի մեռած, ու մեռնելուց հետո սրանց հարցաքննությունն ի՞նչ է։ Այդ աղջիկն ինքն էլ չգիտի, որ իմ կյանքը փրկել է։ Իմ պատկերացմամբ՝ ինքն ինձ այնքան էր սիրում, որ պետք է տառապեր, դրա համար ես պետք է չմեռնեի։ Այդպես դիմացա։ Այն ժամանակ դեռ քրիստոնյա չէի, չգիտեի, որ ինքնասպանությունն անթույլատրելի է։ Հենց ԿԳԲ-ում դժվարության մեջ էի հայտնվում, մտածում էի ինքնասպանություն գործելու մասին։ Պատահում է, չէ՞, որ դեպրեսիան քեզ խեղդում է, բայց գործը դրան չհասավ։ Հետո դարձա հավատացյալ ու հասկացա, որ ոչ թե պետք է կյանքդ ընդհատես, այլ հավատաս Աստծուն, գնաս մինչև վերջ։ Փոխվեց տարբերակը։
168.am-ի տեղեկություններով՝ քիչ առաջ ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի առանձնատուն է ժամանել Արցախի Հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյանը՝ իր թիկնապահների ուղեկցությամբ:
«Առաջինը ուզում եմ շնորհավորել բոլորիս մեր պետության անկախության 30-ամյակի կապակցությամբ և պատկերացնելով՝ ինչ դժվար ժամանակաշրջանում կազմավորվեց մեր պետությունը՝ Սպիտակի երկրաշարժից հետո, Արցախյան պատերազմները, վերջին մեր պատերազմը, և ես վստահ եմ, որ մեր ժողովուրդը, մեր պետությունը դուրս կգա այս իրավիճակից, և մենք կունենանք այն երազած հայրենիքը, որը պետք է լինի, որի համար պայքարել ենք և դեռ շատ անելիքներ ունենք»,- լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՊՆ ԳՇ պետ Արտակ Դավթյանը:
ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իր ֆեյսբուքյան էջում տեղադրել է լուսանկար 1991 թվականի Անկախության հանրաքվեից ու գրառում արել․ «Եկեք անկախությունը ոչ մի բանի հետ չհամեմատենք: Ինձ համար անկախությունն անսակարկելի է:
44-օրեայ պատերազմին առաջին շաբաթը Վարչապետին առաջարկեցինք համազգային խորհրդակցութիւն մը կազմակերպել՝ մի՛ասնաբար դիմագրաւելու Արցախին դիմաց կանգնող ահաւոր սպառնալիքը։ Նո՛յնը կը կրկնենք այսօր։ Հայրենիքին ներկան մթագնող ու ապագան վտանգող ճակատագրական խնդիրները ու տագնապալից կացութիւնները անհրաժեշտ է համազգային ճիգով, կամքով ու տեսլականով դիմագրաւել։ Ա՛յս կը թելադրէ մեր դարաւոր պատմութիւնը։ Ա՛յս կը պարտադրէ նաեւ ներկայ ճգնաժամային կացութիւնը։
Այսօր, շնորհավորելով Անկախության Տոնը, ուզում եմ հույս և վստահություն հայտնել, որ ազգն իր մեջ ուժ կգտնի ձերբազատվելու այն իշխանությունից, որն ազգային աղետի պատճառ դարձավ։ Ուժեղ և ծաղկող Հայաստան կառուցելու այլ ճանապարհ պարզապես չկա։
Անկախության տոնը միավորում է բոլորիս՝ Հայաստանից մինչև Արցախ ու Սփյուռք:
Անկախություն կերտած սերունդը, որ երեսուն տարի առաջ հիմք դրեց Հայաստանի երրորդ հանրապետությանը, և որի ներկայացուցիչը լինելու պատիվն ունեմ նաև ես, քաջ գիտակցում էր իր պատասխանատվությունը հայ ժողովրդի ճակատագրի և հետագա սերունդների առջև:
Այսօր Անկախության 30-ամյակի «գունագեղ տոնակատարությունից» առաջ ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաներն այցելեցին Եռաբլուր հուշահամալիր պանթեոն:
Ինչո՞վ է զբաղվում ԱՄՆ-ում ՀՀ նորանշանակ դեսպանը. այս հարցն իսկապես հետաքրքիր է՝ հաշվի առնելով այն ինքնավստահությունը, որով քաղաքական երեքամյա կենսագրություն ունեցող Լիլիթ Մակունցը ստանձնեց պաշտոնը:
«Նիկոլ Փաշինյանի մամուլի քարտուղարն իր խուսափողական պատասխանով հաստատեց, որ Փաշինյանը փորձել է գավառական շուստրիությամբ խաղ խաղալ, բայց աղվեսը երկու ոտքով է հայտնվում թակարդում, և Փաշինյանը հայտնվել է թակարդում, որովհետև սա ինքնին դիվանագիտական սկանդալ է, առնվազն այն առումով, որ փորձել է գաղտնի շփումներ հաստատել Թուրքիայի ղեկավարության հետ՝ շրջանցելով և՛ ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանին, և՛ ՄԽ համանախագահ երկրներին»:
«Այս անձնավորությունը փորձելու է շուստրիություն անել և Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատել՝ ընդունելով նրանց նախապայմանները, ինքը դառնալու է Թուրքիայի կամակատար հնազանդ հարսը, իսկ նման Հայաստանի համար Թուրքիան այլևս սպառնալիք չի դիտարկվի, և այդժամ հարց է դրվելու ռուսական 102-րդ ռազմաբազայի՝ ՀՀ-ից հեռացնելու։ Ինչպես ասել եմ ընտրություններից առաջ, նույնը կրկնում եմ հիմա՝ ով Փաշինյանին ձայն է տվել՝ ձայն է տվել Հայաստանի՝ թրքացման ու թրքական վիլայեթի վերածման:
2016-ի Ապրիլյան պատերազմից ամիսներ հետո ՀՀ-ում երկրի անկախության 25-րդ տարեդարձին նվիրված զորահանդես կազմակերպվեց, որի ընթացքում ցուցադրվեցին նաև ՀՀ ԶՈւ նոր համալրումները՝ «Իսկանդեր-Է» օպերատիվ-մարտավարական հրթիռային համալիրները, «Սմերչ» համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգերը, «Ինֆաունա» և Ռ-325Ու ռադիոէլեկտրոնային պայքարի համակարգերը, ինչպես նաև «Ստրելա-10» և արդիականացված «Բուկ» զենիթահրթիռային համալիրները։
